The Project Gutenberg eBook of Lord Lister No. 0377: De Heuvel van den Dooden Man
    
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this ebook or online
at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States,
you will have to check the laws of the country where you are located
before using this eBook.

Title: Lord Lister No. 0377: De Heuvel van den Dooden Man

Author: Kurt Matull
        Theo von Blankensee
        Felix Hageman

Release date: November 26, 2022 [eBook #69424]
                Most recently updated: October 19, 2024

Language: Dutch

Original publication: Netherlands: Roman- Boek- en Kunsthandel

Credits: the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg.


*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK LORD LISTER NO. 0377: DE HEUVEL VAN DEN DOODEN MAN ***

                              LORD LISTER
                            GENAAMD RAFFLES
                          DE GROOTE ONBEKENDE.

                NO. 377   DE HEUVEL VAN DEN DOODEN MAN.








DE HEUVEL VAN DEN DOODEN MAN.

HOOFDSTUK I.

LANGS FRANKRIJK’S BOLWERK.


Het was op een der eerste dagen van de maand October, ofschoon men
gezegd zou hebben dat de zomer nog hoogtij vierde, toen een zeer groote
automobiel, vuurrood gelakt, langzaam tegen den flauwtjes hellenden weg
opkroop, die van Marre naar Avocourt leidt.

Het was een van de reusachtige toeristenauto’s, zooals men er ook thans
nog zeer veel aantreft in het noorden van Frankrijk, meer in het
bijzonder in die streken, waar gedurende de wreede oorlogsjaren de
strijd het felst woedde, waar ook nu nog slechts puinhoopen, omgehakte
boomen, waardelooze akkers te zien zijn, en waar men den indruk krijgt,
alsof daar nooit, zoolang de wereld zal bestaan, nog een boom zal
kunnen groeien, of een huis zal verrijzen.

De zitplaatsen in de auto, die ruimte bood aan wel dertig personen,
waren amphitheatersgewijze gebouwd, zoodat degene die achter inzaten
zich bijna drie meter van den beganen grond bevonden, en vrij uitzicht
hadden over de omgeving.

Op de breede treeplank van de auto, dicht bij den chauffeur, stond de
explicator, de man, die alles moest verklaren, wat de toeristen te zien
kregen en die verscheidene talen machtig was, zoodat hij zijn wijsheid
in het Fransch, in het Engelsch en zelfs in gebrekkig Vlaamsch kon
uiten.

Hij droeg een uniformpet, met vergulden band, waarop met zwarte zijde
letters waren geborduurd, en werd niet moede, met luider stem zijn
verklaring uit te brullen.

En wel moest deze man over sterke longen beschikken, want de krachtige
motor van de auto maakte een geweldig geraas.

Nu en dan stond de auto stil, en dan vergaapten de toeristen zich aan
eenige stukgeschoten boerderijen, een kerkje waar van alleen nog maar
de toren stond, een gedeelte van een loopgraaf of een andere
herinnering aan den afschuwelijken krijg.

Dan ging het weer verder, en onvermoeid galmde de gids zijn
toelichtingen uit.

„Hier begon het groote offensief, dames en heeren, hetwelk aan
Frankrijk de vrijheid zou geven! Hier ondernamen de troepen van
generaal Guillaumat op den zevenden Augustus van het jaar 1917 den
stormloop op den heuvel van den Dooden Man! Hier sneuvelden duizenden
Franschen, om het geliefde vaderland te redden....”

Zoo ging het maar door, en met duizelingwekkende radheid noemde de gids
namen van steden en dorpen, nummers van regimenten, getallen, namen van
generaals, eindelooze reeksen cijfers, zonder zich schijnbaar ooit te
vergissen.

En daarvoor behoefde hij ook niet bevreesd te zijn, want de man
verrichtte dit werkje reeds een vol jaar, dag voor dag, en soms reed de
auto wel driemaal op een enkelen dag het traject heen en weer.

In het voertuig was geen enkele plaats onbezet.

Men trof er, naast eenige Franschen, voornamelijk Engelschen,
Amerikanen, eenige Zwitsers en Belgen aan.

De meesten hadden mondvoorraad bij zich, of laafden zich van tijd tot
tijd door een slok uit een fleschje bier of limonade.

Het was zeer warm, buitengewoon warm voor den tijd van het jaar, en
verscheidene Amerikanen, die niet anders gewoon waren, hadden er hun
jassen bij uitgetrokken.

Op het oogenblik dat de auto opnieuw stilstond, klommen twee heeren,
naar hun uiterlijk te oordeelen Engelschen, kalm van hun hooge
zitplaats omlaag.

„Weest voorzichtig, heeren—wij gaan dadelijk verder!” riep de gids
waarschuwend.

„Als gij dan tenminste maar wacht tot wij veilig den beganen grond
hebben bereikt,” zeide met rustige stem en in voortreffelijk Fransch de
oudste van de beide heeren, een man van een jaar of veertig, met aan de
slapen licht grijzend haar, energieke gelaatstrekken en smallen rechten
neus, doordringende grijze oogen met staalharden glans. Zijn reismakker
was heel wat jonger en had een zacht, blozend, bijna meisjesachtig
gelaat, waarin twee groote, blauwe oogen schitterden.

„Maar rijdt ge dan niet verder mee, heeren?” riep de gids verbluft.
„Wij zijn nog niet aan het einde van den toer. Daarginds ligt
Chattancourt pas.”

En hij wees met de uitgestrekte hand naar een in de verte zichtbaren
kerktoren, die boven de boomen uitstak.

„Dat is wel mogelijk,” hernam de oudste der beide heeren bedaard. „Wij
zijn echter voornemens de rest van den weg te voet af te leggen. Gij
zijt van te voren betaald. Hier hebt gij tien francs fooi, ik geloof
niet dat gij reden hebt, u te beklagen.”

„Daar denk ik ook geen oogenblik aan,” hernam de gids, terwijl hij snel
het papiertje, dat hem was toegestoken, in zijn broekzak liet
verdwijnen.

„Als gij er de voorkeur aan geeft bij deze warmte liever te voet te
gaan, in plaats van gebruik te maken van onze auto, waarbij vergeleken
de voddige wagens van onze concurrenten, slechts versleten boerenkarren
zijn, dan moet gij het zelf weten. Verder, chauffeur.”

De man, die achter het reusachtige stuurwiel zat, haalde den hefboom
over en toeterend, schokkend, met een luid geraas van kettingen over
tandwielen, zette de groote auto zich weder in beweging.

De beide heeren keken het voertuig een oogenblik na en toen glimlachend
elkander aan.

Daarop begon de oudste, na een blik om zich heen te hebben geworpen:

„Ik heb er geen spijt van, Charly, dat ik dien inval heb gekregen om
die vreeselijke rammelkast vaarwel te zeggen met zijn lading hartelooze
bierdrinkers en gekheid makende touristen, die naar het verwoeste
Frankrijk komen zien zooals een ander naar een klein brandje. Ik wil
niet langer John Raffles wezen, als ik mij nog ooit laat overhalen om
in gezelschap van mijn lieve landgenooten en van de kinderen van Uncle
Sam op reis te gaan.”

„Stil, spreek wat minder luid,” riep zijn jeugdige metgezel, met een
verschrikten blik om zich heen kijkend.

„Oh, hier kan niemand ons hooren. De opvarenden van de geweldige
automobiel zijn ver en zij zijn weg gereden in de heilige overtuiging,
dat ik inderdaad graaf Palmhurst ben, zooals ik mij heb laten
inschrijven in ons hotel te Verdun en op welken naam ook mijn pas
gesteld is.”

„Gevaarlijk genoeg,” riep de jonge man uit, wiens naam Charly Brand
was, en die reeds vele jaren de onafscheidelijke metgezel van den
geheimzinnigen Gentleman-Inbreker was. „Ik begrijp eigenlijk niet goed
wat je bewogen heeft, incognito te reizen. Waarom ben je hier niet in
Frankrijk gekomen onder den naam van Lord Aberdeen, zooals je in de
Engelsche hoofdstad bekend bent.”

„Die verklaring is al heel eenvoudig, mijn waarde,” antwoordde Raffles.
„Mijns inziens had ik al te lang geluierd in den laatsten tijd. Ik had
wat al te zeer voor mijn vermaak den amateur-detective gespeeld en ik
vond, dat het nu tijd werd weer eens aan ernstiger dingen te gaan
denken.

„Welnu, het was mij ter oore gekomen, dat er te Parijs wellicht een
goede slag was te slaan en je zult het wel met mij eens zijn, dat het
van het oogenblik af, dat ik naar Frankrijk vertrok, teneinde daar een
schatrijken Mexicaan een weinig ader te laten, heel wat verstandiger
was, mijn persoonlijkheid van Lord Aberdeen maar in Londen achter te
laten.”

„Maar je bent volstrekt niet vermomd, evenmin als ik,” riep Charly
Brand uit. „Het is immers zeer goed mogelijk, dat wij hier iemand
ontmoeten in deze streek, waar het wemelt van Engelsche toeristen, die
je herkent?”

„Dat heeft niets te beteekenen, zoolang wij te Parijs niet aan den slag
gaan,” antwoordde Raffles schouderophalend.

Hij rekte zijn krachtige armen eens uit, haalde diep adem, liet zijn
blik over de omgeving weiden en zei:

„Het riekte daar boven op die auto naar gebakken bokking en slechte Eau
de Cologne. Ik zat naast een dikke dame, die zeer aanhalig was
uitgevallen en mij vervaarlijk toelonkte. Ik dank den hemel, dat ik de
rollende plaats van verschrikking ontvlucht ben.”

„Wat doen we nu?”

„Te voet verder gaan, als je er niets op tegen hebt. Het is
verrukkelijk weer. We hebben den geheelen dag voor ons en onze getrouwe
chauffeur Henderson, die te Verdun is achtergebleven, waar hij de auto
eens goed zal nazien, verwacht ons toch niet voor morgen terug. Ik stel
dus voor, over Chattancourt naar Esnes te wandelen.”

„Is dat ver?”

„Van hier hoogstens vijf mijlen.”

„En vervolgens?”

„Vervolgens zullen wij den oever van de Esnes volgen, welke naam
eveneens gegeven wordt aan een klein riviertje, een zijtak van de
Forges, totdat wij den door alle tijden befaamden tweelingheuvel hebben
bereikt, de Mort Homme geheeten, anders gezegd, de doode man, want daar
werd voor een deel over het lot van Frankrijk beslist. Daar werd
Frankrijk gered, toen de troepen van generaal von Galwitz ten koste van
bloedige offers van den top van den heuvel werden verdreven.”

„Daar zal den heelen dag wel mee gemoeid zijn.”

„Ongetwijfeld, maar ik zeide reeds, dat wij den tijd hadden, dat wij
niets te verzuimen hadden. Onze Mexicaan is niet op tijd, zooals je
weet, en de man heeft in de eerste week niets van ons te vreezen. Ik
heb er steeds naar verlangd de plek te zien, waar deze vreeselijke
gevechten hebben plaats gehad en ik beschouw die veel liever alleen dan
in gezelschap van een troep snaterende, lachende toeristen.”

Onder het spreken hadden de beide vrienden hun weg weder vervolgd.

Ongeveer tien minuten later bereikten zij de plek waar in Augustus van
het jaar 1917 de Fransche loopgravenlinie dwars over den straatweg
liep.

Ter plaatse waar de loopgraven dien weg sneden, waren zij
dichtgeworpen, teneinde het verkeer mogelijk te maken, maar links en
rechts van den straatweg was de diepe voor in de aarde nog duidelijk
zichtbaar, ofschoon op eenige plekken de landbouwers de kuilen weer
hadden gevuld.

Doch overal echter bood het landschap een aanblik van troostelooze
verwoesting.

De Duitsche, zoowel als de Fransche zware granaten hadden boomen
versplinterd, huizen in puin geschoten en de velden en moestuinen
doorploegd.

Hier en daar lagen nog altijd munitiewagens, half in de modder weg
gezakt, en daarvoor de geraamten van vier of zes paarden en vaak ook
die van menschen.

Geruimen tijd liepen de beide mannen zwijgend naast elkander voort. De
hemel was donkerblauw, de zon stond in vollen luister te pralen, hoog
boven de aarde jubelde een leeuwerik en toch konden zij zich niet
onttrekken aan den somberen indruk, dien deze plek op hen maakte, waar
het kostbaarste bloed bij beken gestroomd had.

Na ongeveer twintig minuten te hebben geloopen, bereikten zij het
dorpje Chattancourt, niet veel meer dan een puinhoop, maar waar toch
reeds een groot aantal bewoners alle krachten inspanden, om hun oude
woonsteden te herbouwen.

De steenen huizen waren er echter sporadisch, men zag er bijna niet
anders dan een soort kleine loodsen uit gegolfd plaatijzer, of uit hout
opgetrokken.

Anderen bewoonden groote woonwagens en sommigen hadden zich een
verblijf gekozen in de puinhoopen van een fabriek, met lappen en
zeildoek zoo goed als het ging in kleine woningen verdeeld.

Het was duidelijk te zien, dat iedereen zijn beste beentje voor zette,
teneinde de sporen van den strijd die hier gewoed had, uit te wisschen.

Het was juist marktdag en er werd een vrij drukke handel gedreven in
vee, eieren, kaas en groenten.

Raffles en Charly hielden zich echter in dat dorpje slechts even op,
teneinde in een klein huis een glas van den landwijn te drinken, die
daar geschonken werd, en vervolgden daarop weder hun weg.

Het was bij twaalven, toen zij tenslotte het dorp Esnes bereikten, dat
iets minder geleden had dan Chattancourt, daar het tamelijk ver achter
de linie gelegen was.

Zij gebruikten hier een eenvoudigen maaltijd en sloegen toen den weg in
van Béthincourt, die over eenigen afstand evenwijdig loopt met het
zooeven genoemde riviertje.

Hoe verder zij kwamen, hoe duidelijker het werd dat hier de strijd bij
Verdun op zijn felst gewoed had.

De eertijds bloeiende landouwen waren woestenijen geworden,
onafzienbare vlakten, vol puin, granaatscherven, ontwortelde boomen,
verroeste prikkeldraad-versperringen, overblijfselen van kampementen,
wagens zonder raderen, en uitgestrekte granaatkuilen, die soms meer dan
dertig meter doorsnede hadden.

De heuvels vertoonden denzelfden troosteloozen aanblik.

Slechts noode scheen het onkruid hier te willen tieren.

De vette aarde was verdwenen, als het ware verpulverd door de
ontploffingen der reusachtige granaten.

Langzaam steeg de weg, om weer te dalen tot de plek, waar de voormalige
Fransche linie de vallei van de Esnes sneed.

Eerst stonden de beide mannen stil.

Terzijde van den weg verhief zich een tamelijk hooge heuvel, op welks
top zich de puinhoop van een molen verhief.

„Laat ons den heuvel beklimmen,” stelde Raffles voor. „Van zijn top
zullen wij den omtrek goed kunnen overzien. Wij zijn hier geen kwartier
van den Mort Homme....”

Zwijgend begonnen de beide mannen den heuvel te beklimmen, wat niet zoo
gemakkelijk was, want er was geen gebaand pad en de voet gleed telkens
uit in de rulle aarde.

Maar eindelijk bereikten zij dan toch den top en beklommen daarop den
molen, voor zoover hij overeind was blijven staan.

Raffles had juist gezien. Van dit punt af kon men den omtrek mijlen ver
in alle richtingen waarnemen.

Langen tijd bleven de beide mannen zwijgend uitzien en toen begon
Raffles, met de hand in westelijke richting wijzend, op ernstigen toon:

„Die dubbele heuvel, daarginds met zijn flauwe helling, is de Mort
Homme. Ten zuiden daarvan en ervan gescheiden door de Esnes kun je
duidelijk hoogte 304 zien liggen, eveneens een hoogst belangrijk punt
om welks bezit bloedig gestreden is, maanden en maanden achtereen. Op
twintig Augustus om tien minuten over half vijf in den morgen begon de
aanval van de Fransche troepen op de Mort Homme over een breed front en
na een beschieting met zware artillerie, die iedere beschrijving tart
en met gebruikmaking van gasgranaten, welke de Duitschers dagen
achtereen gedwongen had hun gasmaskers voor te houden, waardoor het
moreel niet weinig geschokt was. Meter voor meter, stap voor stap, als
het ware moest hier de grond veroverd worden. Bedenk, dat de Franschen
bij de bestorming den heuvel opwaarts moesten gaan en dat de Duitschers
het terrein konden bestrijken, waarover zij oprukten, en toch slaagde
de aanval, zij het ook ten koste van groote offers. Aanvallers zoowel
als verdedigers streden hier met leeuwenmoed, maar de Fransche soldaat
wist, dat het hier om het behoud van zijn land ging, en daarom was hun
aanval onweerstaanbaar.”

Hij zweeg even en ging toen voort op denzelfden gedempten toon:

„Het was nog donker, toen de aanval begon en voor een deel was de
duisternis door menschen verwekt, want de ontploffingen van de
duizenden en nog eens duizenden gasgranaten hadden de dalen als het
ware gevuld met een dikke, grijze mist, waarin men de voorwerpen
slechts onduidelijk kon onderscheiden. Zoo ontzettend hevig was het
spervuur van de Fransche artillerie, dat letterlijk alles in de
Duitsche linie tot gruis was geschoten, nog voor de eerste Fransche
soldaat, die den aanval ondernam, over de borstwering van zijn
loopgraaf was geklommen....”

„Ik weet, welk gewicht er aan dezen slag gehecht werd, Edward,” zeide
Charly. „Als ik het mij wel herinner, was niemand minder dan generaal
Pershing de opperbevelhebber van de Amerikaansche troepen, hier
aanwezig, toen het schrille fluitje op de seconde af in alle Fransche
loopgraven weerklonk over een front van een tiental mijlen, dat het
sein was voor den aanval.”

„Dat is ook zoo, Charly, en behalve de Amerikaansche opperbevelhebber
woonden ook enkele Engelsche hoofdofficieren met hun adjudanten de
bestorming van den Mort Homme bij.”

„Het ziet er verschrikkelijk uit,” zeide Charly hoofdschuddend. „Het
lijkt wel of de geheele heuvel door een ontzaggelijke reuzenhand is
omgewoeld. Overal zie je groote kuilen, palen, waaraan de prikkeldraden
bevestigd werden, ijzeren platen, die waarschijnlijk gediend hebben als
bedekking van de Duitsche onderkomens, en een onbeschrijfelijke
warwinkel van boomstronken, steenen planken, stuk geschoten wapens en
andere dingen, die ik onmogelijk kan onderscheiden, zelfs niet door
mijn kijker.”

Charly had het voorwerp opnieuw naar zijn oogen gebracht en zeide na
eenige oogenblikken:

„Ik zie echter tot mijn blijdschap dat de landbouwers hier toch weder
aan het werk zijn gegaan. Ik zou waarlijk zeggen, dat ik daar zelfs een
klein lapje zie, waar het graan hoog is opgeschoten.”

„Je hebt gelijk en daar ginds schijnen bieten geplant te zijn, daar bij
dat kleine gehucht een weinig voorbij den heuvel gelegen.”

„Maar wat is dat daar toch?” kwam Charly, die eenigen tijd naar een
bewegelijk punt in de verte had gestaard. „Ik zie daar een vrouw met
een spade hard aan het werk, maar van een akker is niets te bespeuren.”

Raffles wendde door den kijker zijn blik in de aangewezen richting en
antwoordde na eenigen tijd:

„Ja, een vrouw, met spierwit haar of met een witten hoofddoek, dat is
op dezen afstand niet duidelijk te zien. Zij is ijverig aan het graven,
maar het doel is mij niet duidelijk, want zooals je zegt is daar
volstrekt geen bebouwd land. Ik zou eerder zeggen, dat zij daar in een
loopgraaf of iets dergelijks aan het wroeten is. Kom mede, wij zullen
zien wat het is.”








HOOFDSTUK II.

DE WAANZINNIGE VAN BÉTHINCOURT.


De beide vrienden daalden den heuvel weder af en bereikten opnieuw den
straatweg. Hier en daar ontmoetten zij troepjes wegwerkers, die druk
bezig waren den weg te herstellen, waarvan nog maar bitter weinig over
was, toen de wapenstilstand werd gesloten en die zelfs nauwelijks te
onderscheiden was van het aangrenzende veld.

Van de huizen, die langs den straatweg gestaan hadden, was zelfs het
laatste spoor in den loop van den oorlog verdwenen. Geen steen, hoe
klein ook, was er van terug te vinden.

Gansche gehuchten waren in dit oord van verschrikking als het ware van
den aardbodem weg gevaagd, zonder dat er een spaander of spijker terug
was gevonden.

Van de prachtige wouden van Cumières, van Avocourt, van de Raven, was
geen spoor meer te ontdekken, uitgezonderd eenige boomstronken.

„Voor men een oorlog begon,” zeide Raffles na eenigen tijd, „moest het
mogelijk zijn, de mannen, die over het lot van een land te beschikken
hebben, naar een plek als deze te brengen en hun aldus voor oogen te
stellen, wat een oorlog eigenlijk beteekent. Vernieling, verwoesting,
uitroeiing, dat is het. Wat heeft deze oorlog gebracht aan de
menschheid? Honger, haat, ziekte, ontevredenheid, armoede en sterk
verminderd moreel peil, dat heeft hij ons gebracht. Geen grein goeds,
niets wat hem dan ook maar eenigszins zou kunnen verontschuldigen....”

Op eenigen afstand rezen nu de torens van Béthincourt op.

Het kerkje was nog gespaard gebleven, als door toeval en ook tal van
huizen hadden weinig of niets geleden, of waren reeds weer herbouwd.

Terzijde van den weg waren hier half gevulde loopgraven te zien,
temidden van de heuvels en eensklaps kregen de beide vrienden de vrouw
te zien, die zoo even hun aandacht had getrokken.

Dicht bij de puinhoopen van een boerenhofstede stak zij met driftige
bewegingen de spade in den grond, staande in een gedeelte van een
loopgraaf die zich nog tamelijk wel in den oorspronkelijken toestand
bevond.

Zij kon nog niet zeer oud zijn, want zij hanteerde de schop met
krachtige hand en haar bewegingen waren die van een jonge vrouw, heur
haar was echter spierwit.... Zij stond half van de beide mannen
afgewend, die eenigszins verbaasd stil waren blijven staan, want zij
konden zich volstrekt niet voorstellen wat de vrouw daar wel kon
zoeken, die daar zoo ijverig bezig was.

Ze kwamen langzaam naderbij, waarbij zij den weg moesten verlaten en
door de rulle, roodachtige aarde moesten stappen.

Zoo naderden zij de vrouw tot op een afstand van een paar meter, zonder
dat deze hun nadering bemerkt scheen te hebben.

Zij spitte met haastige bewegingen verder, zonder op te zien, maar zich
nu en dan bukkend om iets op te rapen, het even te bezien, en het dan
met een uitroep van ongeduld weder weg te werpen.

Onder dezen eigenaardigen arbeid prevelde zij met eentonige stem wat
voor zich heen en nu en dan liet zij een schel lachje hooren.

„Maar voor den drommel, die vrouw praat Engelsch,” zeide Raffles op
gedempten toon, terwijl hij Charly verwonderd aankeek.

„Dat meende ik ook reeds te hebben gehoord,” kwam de jonge man, die
weinig minder verbaasd was.

Raffles trad nog een paar passen naderbij en vroeg toen in het
Engelsch:

„Mag ik weten, wat je daar doet, vrouwtje?”

De vrouw liet haar spade rusten en hief het hoofd naar den vrager op.

Het was een door de zon gebruind gelaat, vol kleine, fijne groeven, dat
wonderlijk afstak bij het witte haar.

Er schitterden twee groote, zwarte oogen in, waarin een zonderling vuur
glom.

Tusschen de volle roode lippen, die half geopend waren, blikkerden
sneeuwwitte tanden, gaaf en scherp als van een jong meisje.

De vrouw kon zeker niet ouder zijn dan vijf en dertig jaar, misschien
nog wel jonger. Zij keek Raffles een oogenblik met haar vreemd
glanzende oogen aan en herhaalde toen eenige malen achter elkander:

„Engelschman, Engelschman, Engelschman.”

Raffles en Charly keken elkander verwonderd aan. Toen herhaalde de
eerste zijn vraag.

Maar ditmaal scheen de vrouw hem in het geheel niet te hebben gehoord.

Zij sloeg geen acht op hem, maar was een weinig verder geloopen en
begon daar met hernieuwde ijver te graven.

„Wat een zonderlinge vrouw,” zeide Charly op zachten toon.

„Ik krijg den indruk, Charly, dat de ongelukkige vrouw in haar
geestvermogens gekrenkt is,” hernam Raffles ernstig. „Ik kan mij
volstrekt niet voorstellen, wat zij eigenlijk zoekt. Maar stil eens,
daar komen eenige arbeiders aan. Misschien kunnen die ons wel eenige
inlichtingen geven. Ik zou zeggen dat die vrouw hier in de streek wel
bekend moet zijn.”

Inderdaad naderden langs den straatweg twee mannen met de spade over
den schouder en de jas over den arm, de breedgerande hoeden achterover
geschoven en een pijp in den mond.

Zij waren klaarblijkelijk landarbeiders, die juist van het werk kwamen.

Zoodra de beide mannen genaderd waren, sprak Raffles hen vriendelijk
aan en vroeg, terwijl hij zijn stem liet dalen, teneinde niet door de
vrouw met het witte haar te worden gehoord tot een der mannen:

„Neem mij niet kwalijk, goede vriend, als ik u een oogenblik ophoud.
Kunt ge mij niet zeggen, wie die vrouw is met dat spierwitte haar, die
daar zoo haastig in den grond wroet.”

De arbeider wierp een vluchtigen blik in de richting van de vrouw en
antwoordde toen:

„Ik ken haar wel, mijnheer, maar wie zij is zou ik onmogelijk kunnen
zeggen. Ik weet alleen, dat zij zoo goed als steeds Engelsch praat en
haar accent als zij Fransch spreekt is op een uur afstand te
onderscheiden. De arme stakkerd is niet wel bij het hoofd.”

„Dat meende ik al dadelijk te hebben opgemerkt,” hernam Raffles. „Heeft
zij een idee fixe?”

„Zoo iets zal het wel zijn, mijnheer, want zij is van vroeg tot laat,
zonder schijnbaar ooit vermoeid te raken, en zonder zich bijna den tijd
te gunnen om een korst brood te nuttigen, bezig te graven in den grond,
meestal in oude, voor de helft reeds weder met aarde gevulde
loopgraven. Maar wat zij hier zoekt, dat heeft nog geen mensch ooit
kunnen ontdekken.”

„Hoe lang zwerft zij in deze streken reeds rond?”

„Al bijna een jaar, mijnheer, vanaf het oogenblik dat de wapenstilstand
gesloten was.”

„Is zij geheel alleen?”

„Ik heb nog nooit iemand anders in haar gezelschap gezien, dan een oud,
broodmager hondje, dat, de hemel weet waar, van leeft.”

„Waar woont de ongelukkige ergens?”

„Dicht bij Béthincourt. Men kan het echter moeilijk wonen noemen,
mijnheer! Er is daar ergens een oud wijnhuis, waarvan alleen nog maar
de muren van den kelder over zijn, en die heeft zij zelf tot woonhuis
ingericht. Zij heeft over het gat een paar planken gelegd, dat is
alles!”

„Maar laat men dan die ongelukkige zwerfster aan haar lot over?”

„Dat niet—velen geven haar nu en dan eens een paar centimes of een stuk
brood. De gendarmen pakken haar op geregelde tijden op, omdat men nu
eenmaal niet zwerven of bedelen mag, maar men laat haar uit medelijden
den volgenden dag maar weer los.”

„Uit medelijden?” vroeg Charly verbaasd.

„Inderdaad mijnheer, want in de cel gaat zij altijd vreeselijk te keer,
terwijl zij anders heel kalm is, zoodra zij weer onder den blooten
hemel is en alles kan doen wat zij wil en in volle vrijheid leeft. Men
weet dan, dat zij niemand een stroo breed in den weg zal leggen. Ik
geloof dat het haar dood zou zijn, als men haar in een of ander
gesticht opsloot.”

„Heeft men nooit eens moeite gedaan,” hernam Raffles, „om onderzoek te
doen naar de verblijfplaats en de familie van de beklagenswaardige?”

„Dat is een paar maal geschied, mijnheer, maar zonder eenig resultaat!
Als men haar ondervraagt, praat zij wartaal—Engelsche wartaal nog wel,
en papieren heeft zij nooit bij zich. Men vermoedt, dat een van haar
familieleden in den oorlog is gevallen, en dat zij daarom de oude
loopgraven doorzoekt.”

„Maar waarom komt zij dan juist hier?” kwam Charly verbaasd. „Hier
hebben toch nooit Engelschen, en alleen Franschen gestreden?”

„Dat is wel zoo, mijnheer, maar ik herinner mij heel goed—mijn kameraad
en ik hebben hier op dezelfde plek aan de bestorming van den Mort Homme
deelgenomen—dat er een aantal Engelsche hoofdofficieren met hun
adjudanten, oppassers en verdere rompslomp bij de divisie van generaal
Guillaumat gedetacheerd waren, om hun voordeel te doen met de lessen,
welke de bestorming zou opleveren.”

„Waar bevindt zich ergens de woning van die vrouw?” vroeg Raffles, die
vol belangstelling had toegeluisterd.

De arbeider wendde zich om, wees met uitgestrekte hand naar den
kerktoren in de verte en antwoordde toen:

„Dat daar ginds is Béthincourt. Gij komt daar als gij slechts dezen weg
volgt. Het is hoogstens een half uur loopen. Welnu, op ongeveer twintig
minuten hier vandaan, links van den weg, vindt gij een bouwval van het
wijnhuis. Gij kunt u niet vergissen, want daar vlak bij zijn ook nog
overblijfselen van een molentje. Ik moet u echter waarschuwen dat er
niet veel bijzonders aan dien hoop steenen te zien is.”

„Ik dank u voor uw welwillendheid om ons in te lichten, goede vriend,
en ik verzoek u en uwen makker ons de eer aan te doen, op onze
gezondheid een glas wijn te gaan drinken. Daar wij echter niet van dien
kostelijken drank voorzien zijn, zult gij wel genoegen willen nemen met
dit kleine geldstukje.”

De daglooner stak het op zoo’n vriendelijke wijze aangeboden geldstuk
glimlachend in zijn zak, en daarop ging ieder zijns weegs.

De vrouw met het witte haar had van dit geheele gesprek blijkbaar
volstrekt niets gehoord.

Zij volgde den loop van een oude borstwering, sprong nu en dan in de
loopgraaf, waar deze nog niet was opgevuld met aarde of zand en begon
dan weer te scheppen.

Nu en dan vond zij een klein voorwerp, een uniformknoop, een aluminium
drinkbeker, soms ook een roestige en verbogen bajonet, en dan draaide
zij die dingen eenigen tijd tusschen de vingers rond om ze ten slotte
met een gebaar van ongeduld weg te werpen en verder te gaan.

Nog eenigen tijd bleven de beide mannen zwijgend toezien.

Eindelijk merkte Raffles op:

„Er valt niet aan te twijfelen—hoewel die ongelukkige vrouw waanzinnig
is, graaft zij daar met een bepaald doel, dat is duidelijk. Zij doet
dit al jaren—en om een woord van Polonius aan te halen: „Er is methode
in haar waanzin.” Ik ben er zeker van, dat een geheime drijfveer, welke
niemand kent, deze arme vrouw aanspoort, dag na dag, jaar na jaar hier
den bodem te doorspitten.”

„En de reden zal wel nooit iemand kunnen doorvorschen,” zeide Charly
hoofdschuddend. „Want de vrouw praat slechts onbegrijpelijke wartaal en
dat zal de stumperd wel tot haar dood toe blijven doen.”

„Daarom mag je toch een ding niet uit het oog verliezen,” riep Raffles
uit. „Vergeet niet dat die wartaal voor de bewoners van deze streek,
die immers in het geheel niet met de Engelsche troepen in aanraking
zijn geweest, nog veel onbegrijpelijker moet klinken, dan voor iemand
die het Engelsch machtig is. Wie weet welk een tragisch geheim er
schuilt onder dien, met sneeuwwit haar bedekten schedel.”

Op dit oogenblik kwam er een klein hondje te voorschijn, dat al dien
tijd rustig had liggen slapen, zich nu eens duchtig rekte, onbedaarlijk
geeuwde en vervolgens eens kwam zien, hoe ver zijn meesteres met haar
zonderlingen arbeid gevorderd was.

Het was een bulterriër en Raffles had met het oog van den kenner
aanstonds gezien, dat het dier van een voortreffelijk geslacht was, als
was het dan nu ook schrikbarend vermagerd.

De hond was bijna zuiver wit, op een groote plek rondom het rechteroog
na. Raffles trachtte het beestje te lokken, maar de hond bleek zeer
stug te zijn en begon dadelijk dreigend tegen hem te brommen.

Zijn houding werd echter aanstonds veel vriendelijker, toen Raffles de
hand in den zak stak en een klein stukje chocolade er uit haalde, dat
hij den hond van verre toewierp. De hond wierp er zich met de grootste
haast op en slokte het gulzig naar binnen, zonder zelfs te kauwen,
waarop hij Raffles met begeerige oogen, maar toch altijd nog een weinig
wantrouwend bleef aanstaren.

Ook van dit kleine tooneeltje scheen de vrouw volstrekt niets te hebben
gemerkt.

Nog even bleven de twee vrienden haar zwijgend gade slaan en daarop
hernam Raffles: „Kom, laten wij verder gaan. Ik zou wel eens de woning
van die ongelukkige willen zien.”








HOOFDSTUK III.

OP ’T SPOOR DER KRANKZINNIGE.


De aanwijzingen van den landarbeider bleken juist te zijn geweest, want
de vrienden hadden op het horloge af twintig minuten geloopen, toen
Charly stil stond en op een puinhoop wees, waarin men nog zeer vaag den
oorspronkelijken vorm van een molen kon hervinden.

De houten bekapping was geheel weggeschoten en hier en daar lagen nog
gedeelten van de wieken.

Ook het onderste, steenen gedeelte was erg gehavend.

Niet ver daar vandaan, op een paar meters afstand van den weg, was een
tweede hoop steenen te zien. Dat was zeker alles, wat er was
overgebleven van het wijnhuis, dat zeker een van de schilderachtige
namen had gedragen, zooals die hier gebruikelijk waren, dat
waarschijnlijk omringd zou zijn geweest door lommerrijke boomen, en
waarbij zich zeker wel eenige van die prieeltjes zouden hebben
bevonden, waar het zoo goed minnekoozen was voor de dorpsjeugd en waar
men zulken voortreffelijken appelwijn kon krijgen.

Nu was er van dat alles niets meer over dan de vier muren van den
kleinen kelder, een soort groote, ondiepe put, die met half vergane
planken was afgedekt, waarvan de naden waarschijnlijk door medelijdende
en deskundige handen met werk waren gebreeuwd, juist als de planken van
een schip.

In het eerst konden de twee vrienden volstrekt niet onderscheiden op
welke wijze de krankzinnige van Béthincourt in het onderaardsche
verblijf binnen drong maar tenslotte vonden zij het onderste stuk van
een keldertrap, waarvan het bovenste gedeelte door een treffer volkomen
was weggeschoten.

Er waren nog maar een paar treden over, en daarboven was een planken
beschot aangebracht, zoodat er een opening was ontstaan, niet hooger
dan anderhalven voet en die door middel van een ouden lap kon worden
afgesloten.

Raffles lichtte dezen lap op en keek naar binnen.

De benauwde lucht sloeg hem tegemoet.

De kelderruimte ontving alleen licht en lucht door een rond keldergat,
ongeveer een hand breed en waardoor waarschijnlijk ook de ratten
vrijelijk in en uit konden gaan, ofschoon het maar al te duidelijk was,
dat zij op deze plek zeer weinig van hun gading zouden vinden.

Het was bijna volkomen duister in het kleine vertrek, beter gezegd het
hol, en de oogen van de beide mannen moesten zich eerst aan deze
duisternis gewennen, voor zij iets konden onderscheiden.

Er viel trouwens bitter weinig te zien.

In een der hoeken lag een half vergane stroozak, die waarschijnlijk tot
nachtleger diende aan de ongelukkige vrouw.

In een anderen hoek stond een gebarsten aarden kruik, half met water
gevuld, en daar lag ook eenig brandhout opgestapeld, droge takken en
stukken hout, welke de krankzinnige waarschijnlijk van den vernielden
molen gesloopt had.

Dan was er nog een oud verroest mes te zien, en daarmede was alles
gezegd. Een met redenen begaafd wezen zou het in dit sombere, kwalijk
riekende hol waarschijnlijk geen vollen dag hebben uitgehouden.

Raffles en Charly, die hun onderzoek snel hadden beëindigd, en daartoe
niet in den kelder behoefden door te dringen, waar zij ternauwernood
overeind hadden kunnen staan, lieten den lap weder vallen, die de
woning afsloot en keken elkander eenige oogenblikken zwijgend aan.

Toen begon Raffles:

„Ik geloof wel dat het heel belangwekkend zal zijn, wanneer wij konden
ontdekken, welke beweegredenen die vrouw nopen tot haar zonderling
graafwerk. Er kan niet aan worden getwijfeld, of hier schuilt een
geheim achter.”

„Zou de ongelukkige niet te genezen zijn?”

„Hoe zou ik dat kunnen zeggen, zonder haar eerst geruimen tijd te
hebben gadegeslagen?” was de wedervraag van Raffles. „En dan zou ik nog
moeten weten door welke oorzaak de arme vrouw haar verstand is kwijt
geraakt. In ieder geval denk ik nog een paar dagen in Béthincourt te
blijven, want ik stel belang in de ongelukkige. Zij is in ieder geval
een landgenoote van ons, en misschien kunnen wij haar helpen—al is het
dan ook niet om haar te genezen—wellicht kunnen wij iets uit haar mond
opvangen, dat ons begrijpelijker zal zijn dan aan de brave, Fransche
bevolking van deze streek.”

De twee mannen zetten hun weg nog eenigen tijd voort en tien minuten
later hadden zij Béthincourt bereikt, een schilderachtig gelegen
plaatsje, dat wonder boven wonder niet al te zeer geleden had door den
vreeselijken strijd, die maanden achtereen gewoed had.

Zij gebruikten hier het middagmaal en deden, waar zich daartoe de
gelegenheid aanbood, navraag naar de Engelsche vrouw, die hier op zulk
een vreemde wijze was te land gekomen.

Zeer velen bleken haar te kennen, maar niemand was in staat te zeggen
vanwaar zij kwam.

Zij was eensklaps komen opdagen, niemand wist vanwaar, in gezelschap
van haar witte bulterriër, die toen nog glanzend en wel doorvoed was.

Niemand had zulk een hond ooit gezien en dat verwonderde Raffles
geenszins, want hij wist wel, dat deze soort terriërs buiten Engeland
slechts zeer sporadisch voorkomen, behalve wellicht in Amerika.

De vrouw had ergens een oude verroeste schop van een geniesoldaat weten
machtig te worden en zij was dadelijk aan het werk gegaan, een werk,
dat schijnbaar nooit een einde zou nemen.

Men had haar reeds in Malincourt, in Esnes, ja tot zelfs onder den rook
van Verdun gezien, in de forten van Vaux, Douaumont en Avrincourt op
hoogte 304, op den tweelingheuvel van den dooden man, en op nog andere
plaatsen, vergezeld door haar hond en steeds gewapend met haar schop.

Toen men haar voor het eerst zag stond iedereen verbaasd over het
zonderling contrast van haar nog jong, ongerimpeld gelaat en haar
spierwit haar.

Zij was toen zeer goed gekleed en droeg zelfs eenige sieraden, die er
op wezen, dat zij van zeer goede afkomst moest zijn.

Zoodra het echter bleek dat de geestvermogens van de ongelukkige
gekrenkt waren, had de politie in Béthincourt zich over deze sieraden
ontfermd, daar zij wilde vermijden dat een of andere landlooper de arme
vrouw overviel, en misschien zwaar mishandelde, om zich in het bezit
van de juweelen te stellen.

Haar fraaie kleederen waren echter al zeer spoedig door regen en wind,
stof en modder onkenbaar veranderd, maar zij zelf scheen daar in het
geheel geen acht op te slaan. Zij leefde slechts voor haar
onverklaarbaren arbeid.

Er waren een paar lieden te Béthincourt, die Engelsch verstonden en die
hadden getracht de vrouw aan het praten te krijgen, maar al hun moeite
was te vergeefs geweest.

De vrouw uitte slechts onsamenhangende woorden, zonder slot noch zin.

Bij stukjes en beetjes was Raffles dit te weten gekomen en omstreeks
tien uur in den avond zaten de beide vrienden in een eenvoudig hotel en
gebruikten in de gelagkamer hun souper, dat er lang niet kwaad uitzag,
de omstandigheden in aanmerking genomen.

Gedurende den avond was de wind komen opsteken en het was duidelijk,
dat er verandering van weer op til was.

Zwarte wolken dreven snel langs den loodgrijzen hemel en de kale boomen
zwiepten als door een machtige hand terneer gebogen.

Er waren ook reeds een paar druppels regen gevallen, maar de wind was
zeker te sterk, om het tot een plasregen te laten komen.

Nadat de twee vrienden hun maaltijd gebruikt hadden, besloten zij nog
een kleine wandeling te maken, alvorens zij zich in het hotel ter ruste
zouden begeven.

Deze naam werd namelijk gegeven, misschien wel ten onrechte, aan de
treurige resten van het voormalige logement, dat met behulp van planken
en zeildoek in verschillende kamers was afgeschoten, en waar men goed
uit de oogen moest zien, teneinde te voorkomen, dat men op een al te
dunne plek van den vloer naar beneden viel.

Het huis scheen verscheiden malen door granaten te zijn getroffen en de
gaten waren voorloopig eenvoudig dicht gepleisterd, of wel met behulp
van planken dicht gespijkerd, zoodat het geheel geen al te fraaien
aanblik opleverde. Raffles en Charly hadden echter geen keuze gehad als
zij te Béthincourt wilden blijven om de afdoende reden, dat het
logement „De roode Haan” het eenige van het stadje was.

Zij trokken hun medegenomen jassen aan, zeiden den vriendelijken waard,
dat zij binnen eenige uren wel terug zouden zijn, hetgeen den goeden
man wel een weinig verbaasde, daar men zich in deze streken meestal
reeds om tien uur ter ruste begaf, en daarop waagden zij zich in de
duisternis.

Inderdaad mocht hier van wagen worden gesproken, want met de
verlichting van het stadje was het nog bijster treurig gesteld.

De kabels van de electrische centrale te Verdun, die het plaatsje
vroeger van electrisch licht voorzagen, waren vele kilometers vernield,
en men had ze nog niet kunnen herstellen.

En zoo was het gemeentebestuur wel verplicht geweest, zijn toevlucht te
nemen tot de ouderwetsche olielampen, die hier en daar tusschen de
huizen waren opgehangen.

En men moest het wel aan den goeden wil van den wind overlaten, of deze
lampen al dan niet bleven branden.

Het puin was gelukkig reeds weg geruimd in deze stad, en zoo bleef den
twee mannen althans de kans bespaard, over een hoop steenen te vallen.

Toch moesten zij voorzichtig voorwaarts gaan, want de duisternis was
zeer groot, en zij kenden den weg hier slecht.

Na eenigen tijd bereikten zij den straatweg, dien zij dienzelfden dag
waren afgekomen.

Wanneer niet nu en dan de volle maan achter de wolken te voorschijn
ware gekomen, dan zou het bijna onmogelijk zijn geweest, hier iets te
onderscheiden.

In de gelukkige tijden van weleer stonden er fraaie boomen langs dezen
weg, die hem voldoende aanduidden, maar reeds sedert lang stond er van
al deze boomen geen enkele meer overeind en het was al zeer
gemakkelijk, van den weg te geraken en in den greppel te belanden, die
er langs liep.

Nu en dan liet Raffles zijn electrische zaklantaarn schijnen, teneinde
zich te vergewissen, dat hij zich nog altijd op den weg bevond.

De twee vrienden hadden nauwelijks tien minuten geloopen, of Raffles
stond stil, en legde zijn hand op den arm van zijn metgezel.

„Wat is er?” vroeg Charly op gedempten toon.

„Hoor je niets?”

Charly luisterde opmerkzaam en antwoordde toen:

„Ik zou zeggen, dat ik zachtjes hoor steunen, het is alsof er een
mensch binnensmonds praat.”

„Dat meende ik ook te hooren. Het is ook volstrekt niet onmogelijk. Zie
maar eens die vormelooze massa daar ginds, dat is het verblijf van de
arme krankzinnige.”

„Zou zij het dan zijn, die daar in zichzelf praat?”

„Wie zou het anders kunnen zijn?”

Op dit oogenblik blafte een hond een paar malen schel en met een klank
van vroolijkheid.

Het was zeker de bulterriër, die verheugd was, dat hij met zijn
meesteres zijn somber verblijf mocht verlaten en blijkbaar in de hoop
verkeerde, dat een goedgunstig lot hem op het spoor van een of ander
half afgekloven been zou brengen.

„Kom spoedig mede,” zeide Raffles op zachten toon. „Zij schijnt er weer
op uit te willen gaan, ondanks het late uur. Misschien kunnen wij wel
wat uit haar krijgen.”

„Ik vrees van niet, Edward, maar natuurlijk volg ik je,” zeide Charly.
„Zou die hond ons niet aanvliegen in het duister?”

„Ten eerste is de wind naar ons toe, ten tweede is het dier te zwak om
ons veel kwaad te kunnen doen en ten derde heb ik een heerlijk stuk
worst bij mij, dat hem wel wat vriendelijker zal stemmen.”

„Rekende je er dan op, dat wij de arme vrouw zouden ontmoeten?” vroeg
Charly verwonderd.

„Ik rekende er niet op, maar ik hoopte het toch wel,” gaf Raffles ten
antwoord. „En nu spoedig voorwaarts.”

De beide vrienden gingen snel af op het eentonige geweeklaag, dat nu en
dan door den ruwen wind tot hen werd overgedragen, en dat een weinig
werd afgewisseld door het nijdige geblaf van den terriër.

Zij gingen een honderdtal schreden verder, en eensklaps zagen zij een
vaag, rossig schijnsel, dat zich niet steeds op dezelfde plek bevond,
maar zich langzaam scheen te verplaatsen.

Klaarblijkelijk droeg de vrouw een lampje of een lantaarn bij zich.

De beide vrienden verhaastten hunne schreden, wat ten gevolge had, dat
zij nu en dan tamelijk onzacht kennis maakten met een steen, die uit
den ongelijken weg opstak en het duurde niet lang, of zij waren de
krankzinnige van Béthincourt tot op een afstand van ongeveer twintig
meter genaderd.

Zij konden nu zien, dat zij zooals altijd gewapend was met haar schop.

In de linkerhand hield zij een oude fietslantaarn, een van die kleine
petroleumlampjes, zooals die vroeger algemeen gebruikt werden.

De lantaarn verspreidde slechts een weinig licht, maar toch voldoende
om de vrouw te behoeden voor een plotselingen val in een van die diepe
kuilen, die men in dit verwoeste gebied nog bij iederen stap aantrof.

Zij had een doek omgeslagen en gedeeltelijk over haar hoofd getrokken,
maar voor het overige kon de koude wind onbelemmerd door haar dunne
kleederen heen dringen.

De hond liep voor de vrouw uit, met den neus naar den grond en gretig
snuffelend.

Blijkbaar had hij van de twee achtervolgers, die zich onder den wind
bevonden, nog niets geroken.

De vrouw zette nu haar lantaarn neer, nam de spade van haar schouders
en begon te graven.

Zij sprak onder het werk bijna voortdurend voort op denzelfden
klagenden toon, maar het was onmogelijk te verstaan, wat zij zeide,
want zij mompelde half binnensmonds.

Maar dit was boven iederen twijfel verheven: De vrouw uitte haar
jammerklachten in het Engelsch.

De plek, waar zij was begonnen te graven bevond zich niet ver van de
puinhoopen van den ouden molen.

„Het is mij niet recht duidelijk,” zeide Charly na eenigen tijd, „hoe
de Franschen, of misschien de Duitschers, dat weet ik niet, er toe
gekomen zijn hun loopgraven vlak bij dien molen aan te leggen. Zij
moeten toch geweten hebben, dat die molen op een afstand van tien
kilometer zelfs met het bloote oog duidelijk zichtbaar was, en
voortreffelijk doelwit opleverde voor het vijandelijk geschut.”

„Je kunt er dan ook wel zeker van zijn, Charly, dat die loopgraaf daar
zoo dicht bij dien molen was aangelegd, nadat die reeds plat was
geschoten, maar zie eens, de vrouw neemt haar lantaarn weer op en gaat
verder. Laten wij haar volgen.”

De krankzinnige had inderdaad haar fietslantaarn weder opgenomen, die
aan een ijzerdraad hing en was verderop gegaan, tot in de onmiddellijke
nabijheid van de overblijfselen van den molen.

En hier begon zij opnieuw uit alle macht te graven.

Bij het zwakke licht van de lantaarn konden Raffles en Charly, die haar
waren nagegaan, duidelijk zien, dat de vrouw hier reeds vele dagen en
nachten aan het werk moest zijn geweest, want zij had een grooten kuil
geheel alleen uitgegraven, zooals te zien was aan den berg versche
aarde, die er naast lag.

Ongeveer een kwartier keken de beide vrienden zwijgend en met diep
medelijden voor de ongelukkige vervuld, toe.

De vrouw scheen over een groote kracht te beschikken, zooals dat met
meer personen het geval is, wier geest gekrenkt is, en wierp volle
schoppen aarde over den rand van den kuil.

„Laten wij nu eens naar haar toe gaan,” stelde Raffles op zachten toon
voor.

De beide vrienden wilden juist aan dit plan gevolg geven, toen de
krankzinnige een zwakken kreet uitte, juist zooals een verheugd kind
doet, dat een mooi stuk speelgoed heeft gekregen en het volgende
oogenblik verdween zij, alsof zij door den grond was verzonken.

Zij scheen haar lamp te hebben medegenomen, want plotseling was het
bijna stikdonker.

Heel in de verte, met een eigenaardigen klank, alsof het van onder den
grond kwam, klonk het geblaf van den terriër.

„Waar kan zij gebleven zijn?” vroeg Charly verwonderd, terwijl hij
Raffles bij de mouw greep, uit vrees dat hij hem in de tastbare
duisternis, die er heerschte, zou kwijt raken.

Hij kreeg geen antwoord. Maar inplaats daarvan verlichtte een heldere
straal uit de electrische zaklantaarn van Raffles de omgeving.

„Nu kunnen wij althans zien, en dat is veel gewonnen,” zeide de Groote
Onbekende. „Daar was zij het laatst, daar waar je den aardheuvel ziet,
dien zij zelf heeft opgeworpen.”

De beide mannen gingen op dezen heuvel toe, die ongeveer twintig meter
verder lag en waarbij zij goed acht moesten geven, dat zij niet in een
van de diepe granaattrechters terecht kwamen, die hier de akkers tot op
groote diepte geheel onvruchtbaar hadden gemaakt.

Zij moesten nu en dan voorzichtig een zeer smal paadje volgen, hetwelk
de afscheiding vormde tusschen twee groote kuilen, bijna zeven tot tien
meter diep, en een enkele maal moesten zij om een reusachtig groot gat
heen loopen, dat voor een gedeelte met regenwater gevuld was, maar
eindelijk bereikten zij toch de plek, waar zij de krankzinnige voor het
laatst gezien hadden.








HOOFDSTUK IV.

DE PORTEFEUILLE EN DE RING.


Het was duidelijk dat de vrouw hier gegraven had in hetgeen over was
gebleven van een voormalige loopgraaf.

Hier en daar lagen nog de verweerde overblijfselen van de gonjezakken,
die, met zand gevuld, de borstweringen hadden helpen vormen, en overal
lagen korte, armdikke gedeelten van boomtakken, die gebruikt waren om
deze zakken te stutten.

Ook moesten de beide vrienden oppassen, dat zij zich de kleederen, de
handen en het gelaat niet openscheurden aan de stukken prikkeldraad,
die hier nog altijd schots en scheef door elkander lagen, voor een
gedeelte nog verbonden aan de paaltjes, waar zij oorspronkelijk aan
waren vast gemaakt, wie weet onder welke verschrikkelijke
omstandigheden, terwijl de vijand den hemel verlichtte met zijn
magnesiumpijlen, en dadelijk zijn mitrailleurs liet ratelen, zoodra er
zich maar een vage vorm in Niemandsland vertoonde.

Zij behoefden niet lang te zoeken, alvorens zij ontdekt hadden, op welk
punt de krankzinnige was verdwenen.

De loopgraaf, die waarschijnlijk zeer diep was geweest, was met aarde
bijna geheel opgevuld, waarschijnlijk opgeworpen door de
granaatontploffingen, en de vrouw had na dagenlangen arbeid deze laag
weg gegraven.

Zij had dus den ingang bloot gelegd naar een van die ondergrondsche
holen, welke door de Franschen „abris” werden genoemd.

Deze ingang werd gevormd door een dikken boomstam, door twee even dikke
palen geschoord.

Een volwassen man kon er slechts binnengaan als hij zich zeer diep
bukte.

De ingang was gedeeltelijk versperd door stukken hout, en door nog iets
anders, wat de beide vrienden aanstonds niet konden onderscheiden....

Pas toen Raffles er het licht van zijn zaklantaarn op liet vallen,
zagen de twee vrienden tot hun afgrijzen, dat het een viertal geraamten
waren....

Uit de opening drong een afschuwelijke stank naar buiten, en het was
onbegrijpelijk, dat een levend wezen het daarbinnen kon uithouden.

De twee mannen wachtten nog even totdat de schadelijke dampen
eenigszins waren weggetrokken en drongen toen onversaagd naar binnen.

Zij moesten gebukt loopen en konden slechts achter elkander gaan, want
de gang was hier nog zeer smal.

Het bleek dat zij van boven was afgedekt door groote stukken gegolfd
plaatijzer, die op geregelde afstanden ondersteund werden door zware
steunbalken.

Maar eensklaps werd de gang wijder en op hetzelfde oogenblik doofde
Raffles het licht van zijn lantaarn weder, na zich te hebben omgewend,
en met een veelbeteekenend gebaar zijn vinger op de lippen te hebben
gelegd.

Het was nu volkomen duister, want op eenigen afstand ontwaarden de twee
mannen opnieuw het licht van de fietslantaarn.

Het voorwerp was op den grond gezet, en het licht dat daar zoo eenzaam
brandde, maakte een spookachtigen indruk.

Van de vrouw was aanvankelijk niets te zien, maar het was duidelijk dat
zij daarginds moest zijn, want de beide vrienden hoorden haar steunen
en zuchten en nu en dan een opgewonden kreet slaken.

Zij was zeker achter een hoek verborgen, en druk in de weer met haar
schop, want zij hoorden het geluid van metaal op hout.

De terriër had zich op den grond neergezet, dicht bij de lantaarn, en
rustte met den kop op de voorpooten.

Maar nu en dan hief hij met onrustige, snelle bewegingen den fijnen kop
op, snoof, en spitste de ooren, terwijl zijn donkere verstandige oogen
het duister van de gang trachtten te doorboren.

Blijkbaar had hij de aanwezigheid van de beide indringers geroken.

De lucht hier beneden was ondragelijk en bijna ongeschikt om te worden
ingeademd door menschelijke wezens, en reeds voelde Charly zich
onpasselijk worden toen hij plotseling hevig schrikte en met bonzend
hart den arm van Raffles greep.

Verder op in de gang of kelder, hoe men het wilde noemen, had een
snijdende gil weerklonken, gevolgd door den val van een lichaam.

„Kom spoedig mede—daar is iets ernstigs gebeurd!” zeide Raffles, zelf
ten zeerste ontsteld, terwijl hij Charly met zich meetrok, en zijn
lantaarn weder opstak.

Haastig legden de twee mannen den korten afstand af, die hen nog
scheidde van een soort kelder, waarop de gang uitliep, welke zij
zooeven verlaten hadden.

Onmiddellijk sprong de hond op om de beide indringers woedend aan te
blaffen.

Maar de beide mannen hadden wel aan iets anders te denken, dan aan den
bulterriër.

Een weinig ter zijde van de gang lag de krankzinnige van Béthincourt op
den rug uitgestrekt, met glazigen blik en half geopenden mond.

In de linkerhand hield zij een portefeuille van rood juchtleder
vervaardigd, die zij zooeven moest gevonden hebben, en de
rechterhand—de twee vrienden zagen het met afgrijzen—rustte op de
ontvleeschte vingers van een skelet, dat in zittende houding tegen den
wand van den kelder leunde.

Van de uniform was geen spoor meer te bekennen, uitgezonderd de metalen
deelen, maar aan de voeten staken nog de vetlederen laarzen....

Raffles lichtte voorzichtig de hand van de bewustelooze vrouw op en
ontdekte aan den vinger van het geraamte een gouden zegelring.

Hij hief het hoofd op, keek Charly ernstig aan, en zeide:

„Nu zullen wij misschien spoedig de oplossing van het raadsel weten,
beste Charly! Maar voor alles moeten wij deze ongelukkige vrouw hier
wegbrengen; de vondst van deze voorwerpen schijnt haar ten zeerste te
hebben aangegrepen en de verpeste lucht die hier heerscht zou haar
kunnen dooden.”

Raffles maakte voorzichtig de portefeuille los uit de krampachtig
gesloten vingers van de vrouw en liet het voorwerp in zijn zak glijden.

Een oogenblik scheen hij in beraad te zijn en toen nam hij snel en
vastbesloten den gouden zegelring van de beenderhand en stak dien
eveneens bij zich.

„Wie weet hoe dit voorwerp de arme vrouw nog kan te pas komen,” zeide
hij op gedempten toon. „En help mij nu om haar naar buiten te dragen.”

Zonder een woord te spreken, namen de twee mannen de krankzinnige op en
droegen haar, zich niet storend aan het woedende geblaf van den hond,
door de gang weer in de buitenlucht.

Zij zelven waren zoo duizelig geworden door de afschuwelijke lucht in
den kelder, dat zij zich gelukkig achtten de frissche nachtlucht weder
te kunnen inademen.

De terriër had zich nu over zijn meesteres heen gebogen en likte,
zachtjes jankend, het bleeke gelaat.

Hij scheen echter te beseffen, dat hij met vrienden te doen had, want
hij liet het rustig toe, dat Raffles de slapen van de vrouw bevochtigde
met een paar druppels van een opwekkend middel, dat hij meestal bij
zich droeg en welke hij op zijn zakdoek had uitgestort.

„Blijf jij hier zoo lang bij de ongelukkige vrouw wachten, Charly,”
zeide Raffles, „dan ga ik nog eens in dat vreeselijke hol terug om te
zien, of ik er nog iets naders kan ontdekken.”

„Blijf in hemelsnaam niet te lang weg,” riep Charly verschrikt uit.
„Men zou daar binnen bedwelmen. Het lijkt wel of men een grafkelder
inkomt.”

„Dat is het dan ook, Charly, in de ware beteekenis van het woord,”
zeide Raffles op vasten toon. „Je behoeft er niet aan te twijfelen, of
wij zijn zooeven in den kelder van den molen geweest, die door een van
de beide strijdende partijen tot onderaardsche schuilplaats was
ingericht. Hoogstwaarschijnlijk heeft de ontploffing van een
reusachtige granaat den molen boven den kelder doen instorten en tevens
den eenigen uitgang versperd door de loopgraaf over een afstand van
tientallen meters met aarde te vullen.”

„Wat moet ik doen als de vrouw wellicht uit haar bewusteloosheid
ontwaakt?”

„Dan kom je mij onmiddellijk waarschuwen, maar ik vrees dat dat niet
noodig zal zijn.”

„En de hond?”

„Wel, die zal wel niet wegloopen. Tracht hem wat aan je te wennen.
Hier, zie eens, of hij wat van die worst lust.”

En met deze woorden verdween Raffles, na het lekkere hapje aan Charly
te hebben overhandigd, weder in de nauwe, duistere gang, met zijn
lantaarn gewapend.

Hij liep nu zoo snel hij kon voort tot hij den kelder bereikte en begon
daar aanstonds zijn onderzoek.

Dit onderaardsche hol leverde een afschuwelijken aanblik op met zijn
twintigtal geraamten, die in allerlei houdingen in het rond lagen, of
nog steeds tegen den muur geleund waren.

Geweren, verroeste bajonetten, patroontasschen, kistjes met
geweerpatronen lagen overal verspreid.

Raffles opende een van deze kistjes, nam er een van de pakjes patronen
uit, en bekeek het opschrift.

„Duitsche patronen,” riep Raffles met een zachten kreet van verrassing.
„Deze kelder heeft dus het laatst aan de Duitschers behoord, toen hij
door een granaatontploffing werd vernield en de ingang voor goed werd
afgesloten voor deze ongelukkigen. Maar laat ons eens verder zien.”

Raffles nam zijn lantaarn weder ter hand en begon vlug den kelder te
doorzoeken, want reeds benam hem de benauwde lucht bijna den adem.

Hij vond tal van uniformknoopen liggen, koperen haken, verschillende
uitrustingsstukken en die bewezen hem, dat in dezen kelder op zijn
minst zestien Duitschers geweest moesten zijn, toen de
granaatontploffing plaats vond.

Maar toen hij het geraamte eens nauwkeurig onderzocht, waarnaast de
ongelukkige vrouw in bewusteloozen toestand was bevonden, vond hij daar
een zestal knoopen met een R en een F door elkaar gestrengeld, en die
knoopen waren zonder eenigen twijfel van een Engelsch uniform.

Engelsch was ook de lederen koppel en Engelsch waren de sporen, die nog
aan de hooge kaplaarzen zaten.

Ter hoogte van den schouder vond hij geel koperen nummers, ongetwijfeld
het regimentsnummer.

„Waarschijnlijk luitenant, misschien kapitein van de Royal Fuseliers,”
mompelde Raffles voor zich heen. „Denkelijk is hij met nog een paar
andere Engelschen in handen van de Duitschers geraakt, ter gelegenheid
van een overval, en hier heeft de dood vriend en vijand verrast. Wat
die arme krankzinnige betreft, zij schijnt aan het einddoel van haar
reis te zijn gekomen in dezen vreeselijken kelder, waar de dood een
waar festijn heeft gevierd, schijnt zij eindelijk te hebben gevonden
wat zij zocht, en misschien heeft dat haar den dood gebracht.”

Nog eenmaal wierp Raffles een blik om zich heen.

Toen deed hij alles in zijn zak, wat hij bij het geraamte van den
Engelschen officier had gevonden, nam de rijwiellantaarn op en verliet
zoo snel hij kon dit oord van verschrikking.

Bij den uitgang struikelde hij bijna over vier geraamten, welke hier op
den grond lagen.

Waarschijnlijk waren het de overblijfselen van vier ongelukkigen, die
met den moed der wanhoop getracht hadden, zich hier een uitweg te banen
door den velen tientallen meters dikken aarden wal.

Raffles stond een oogenblik naar lucht te snakken, half bedwelmd door
de vergiftige walm daar binnen, met de hand op de borst gedrukt en de
oogen gesloten.

Charly was opgestaan en snelde naar hem toe.

„Wat is het, Edward? Je ziet zoo bleek als de dood,” riep de jonge man
ontsteld uit.

„Laat maar. Over vijf minuten zal het weer over zijn,” zeide Raffles op
zwakken toon. „Hoe is het met de vrouw?”

„Nog altijd bewusteloos.”

„En de hond?”

„Hij went al een weinig aan mij. De worst heeft hij tenminste
opgegeten.”

„Wij zullen nog even wachten en dan zullen wij den ingang van den
vreeselijken grafkelder weder dicht werpen.”

„Waarom?”

„Omdat het voorloopig niet noodig is, dat iemand dat onderaardsche hol
ontdekt.”

„Je wilt het dus niet wereldkundig maken, wat ons hier is overkomen?”

„Ik denk er niet aan. Dat doe ik niet, voor wij hier nauwkeurig weten
wat de portefeuille bevat, en waarom die vrouw jarenlang gezocht heeft
om die te vinden. Al was het dan ook onbewust.”

Raffles had de schop reeds gegrepen en begon de opening weder met aarde
dicht te werpen.

Charly hielp zoo goed hij kon met een stuk van een plank, dat hij in de
omgeving gevonden had en binnen een kwartier was de opening voldoende
verborgen om geen vrees voor ontdekking te koesteren.

Zoodra dit geschied was hielden zij zich bezig met de ongelukkige
waanzinnige, die zij zorgvuldig op den bodem van de vrijgemaakte
loopgraaf hadden gelegd.

Raffles was naast haar neergeknield en liet het licht van zijn lantaarn
op haar gelaat schijnen.

Een oogenblik kon het schijnen alsof het leven uit haar gevlogen was,
zoo doodelijk bleek was haar gelaat, maar nu en dan schenen er snelle,
zenuwachtige rillingen over te loopen.

Na eenige oogenblikken zeide Raffles:

„Zij kan hier natuurlijk niet blijven. Wij zullen haar zoo spoedig
mogelijk naar het dorp, naar ons logement dragen. Het is maar een
kwartier loopen hier vandaan. Zie je daar kans toe?”

„Ze lijkt mij niet zwaar toe, en we moeten het in ieder geval
probeeren, want er kan ieder oogenblik een plasregen neerdalen en we
kunnen haar hier onmogelijk laten.”

De beide vrienden namen de bewustelooze vrouw op.

Zij was inderdaad niet zwaar.

De terriër scheen zich in het eerst te willen verzetten, maar toen
scheen zijn instinct hem te zeggen, dat hij met vrienden te doen had.

En zoo volgde het schrandere dier zachtjes steunend den kleinen stoet.

Raffles had zijn zaklantaarn met behulp van een kleinen haak aan zijn
jasknoop vastgehaakt en bij het licht behoefden zij niet te vreezen dat
zij zouden verdwalen, of met hun last een misstap zouden doen.

Twintig minuten later bereikten zij het logement de Roode Haan, juist
op het oogenblik dat de herbergier de luiken op de ramen wilde doen, en
zijn deur op het nachtslot, in de overtuiging dat zijn gasten dien
nacht wel niet meer zouden terugkeeren.








HOOFDSTUK V.

OP ONDERZOEK UIT.


Raffles liet aanstonds een kamer gereed maken voor die ongelukkige
vrouw, die door den herbergier en zijn vrouw dadelijk herkend werd.

Zij werd behoedzaam op een bed gelegd en daarop ging Raffles er nog op
uit, teneinde een apotheker op te sporen, den eenige dien het dorp op
dat oogenblik rijk was, en wiens voorraad nog niet al te goed voorzien
was.

De terriër had zich aanstonds op het kleedje geworpen, dat voor het bed
lag, waarop men zijn meesteres had neergelegd en scheen niet van zins
te zijn, zich te bewegen.

Na eenigen tijd keerde Raffles terug met wat hij noodig had.

Het had hem tamelijk veel moeite gekost en ook vrij wat geld, om den
plattelands apotheker, die eigenlijk niet veel meer was dan een
drogist, te bewegen uit zijn bed te komen en gereed te maken, wat hij
noodig had.

Charly had geduldig op zijn terugkomst gewacht, en de kastelein en
diens vrouw weggezonden, die de grootste nieuwsgierigheid aan den dag
hadden gelegd.

En nu zaten de beide vrienden voor het bed, teneinde de uitwerking gade
te slaan van het middel, hetwelk Raffles zooeven niet zonder moeite
tusschen de vast opeengeklemde tanden van de bewustelooze vrouw had
weten te gieten.

Nu en dan voelde Raffles haar pols en streek over haar slapen, die klam
waren van het zweet.

„Zij heeft hooge koorts,” zeide hij zacht. „Ik vrees dat dit avontuur
haar sterk heeft aangegrepen, Charly.”

„Zou zij nu eindelijk gevonden hebben wat zij zocht?”

„Dat kan dunkt mij niet twijfelachtig zijn. Natuurlijk is het louter
toeval, dat zij in dezen nacht gevonden heeft, waar zij reeds jarenlang
naar zocht. Zij schijnt evenwel nog zooveel besef te hebben gehad, dat
zij wist in deze streek te moeten zijn.”

„Ik denk dat een blik in de portefeuille ons het raadsel wel kan
onthullen.”

„Wij zullen die dan ook aanstonds onderzoeken, maar niet nadat wij er
zeker van zijn, dat de vrouw rustig slaapt, en dat het slaapmiddel, dat
ik haar heb toegediend, zijn uitwerking gedaan heeft.”

De beide vrienden behoefden niet lang te wachten, want een half uur
later bewees de gelijkmatige ademhaling van de vrouw, dat zij zonder
tot het bewustzijn te zijn geraakt in een tamelijk rustigen slaap was
verzonken.

Het was toen bijna half twee in den nacht.

Raffles en Charly stonden zachtjes op, wierpen nog eens een blik op de
ongelukkige vrouw, verlieten het vertrek en deden de deur dicht.

Zij behoefden nu slechts een paar stappen in de gang te doen, want hun
eigen logeervertrek grensde aan de kamer, waar de krankzinnige thans
rustte.

Raffles ontstak weder zijn electrische lantaarn, die hem wel zoo
practisch toescheen als het kleine petroleumlampje, plaatste het op de
tafel en haalde de portefeuille en den ring uit zijn zak. Het eerst
beschouwde hij het sieraad, terwijl Charly zich vol belangstelling over
hem heen boog.

De ring was van zwaar goud, en versierd met een fraaien jaspissteen,
waarin twee letters gegraveerd waren, een A en een C, waarboven een
klein vijfknoppig kroontje.

Raffles draaide den ring in zijn hand om en om, woog hem op de hand en
zeide toen:

„De ring schijnt mij erg licht toe, naar zijn omvang te oordeelen.”

„Misschien is hij wel hol.”

„Wij zullen het eens onderzoeken.”

Raffles haalde zijn vergrootglas uit zijn zak, dat hem slechts hoogst
zelden verliet en onderwierp den ring aan een nauwkeurig onderzoek.

Het duurde niet lang of hij had een fijn haakje gevonden dicht bij den
steen.

Hij duwde dit haakje met behulp van zijn pennemes terug en trok op deze
wijze een soort schuifje terug, dat een holte in den ring afsloot.

„Wat zit er in?” vroeg Charly nieuwsgierig.

„Niets anders dan een dun vlokje haar, Charly,” antwoordde Raffles op
gedempten toon. „Haar van een eigenaardige goudkleur, goudblond noemt
men dat, geloof ik.”

Hij bekeek het vlokje haar nog even, deed zorgvuldig het schuifje dicht
en legde den ring terzijde.

Daarop kwam de portefeuille aan de beurt.

Het voorwerp had in dit onderaardsche hol slechts weinig geleden en
scheen nog zoo goed als nieuw te zijn.

Raffles nam er eerst alle papieren uit, draaide toen de portefeuille om
en om en begon toen:

„Een portefeuille van echt Marokkijnleder, die zelfs voor den oorlog
vrij duur zal zijn geweest, gekocht bij J. Drummer, aan het Strand,
Hofleverancier, de naam van den man staat er in met kleine vergulde
lettertjes. De portefeuille is met grijs gemoireerde zijde gevoerd en
blijkbaar nog niet lang geleden gekocht. Men zou zoo zeggen, dat het
een afscheidsgeschenk was van een vrouw, wier man ten oorlog trok. En
nu de papieren.”

Raffles begon de papieren te rangschikken.

Hij vond allereerst een paar brieven, met een fijne vrouwenhand
geschreven, en die onderteekend waren met „Je innig liefhebbende
Grace”. Een portret van een kleinen knaap, nauwelijks drie jaren oud en
met hetzelfde goudblonde haar, dat hij in den ring had gevonden. Een
tweede portret van een zeer schoone vrouw, waarin hij niet dan met
eenige moeite de krankzinnige herkende, die nu rustig sluimerde in de
aangrenzende kamer, en tenslotte eenige gedrukte documenten.

Raffles las deze stukken het eerst met aandacht door, terwijl Charly
nieuwsgierig toekeek en zeide toen, terwijl hij op een van de papieren
wees:

„Dit is een trouwbewijs, Charly, een bewijs, waarop volstrekt niets
valt aan te merken. Het staat ten naam van Allan Collingwood en het
dateert van het jaar 1914, 28 Augustus. Diezelfde datum staat achter op
het portretje van den kleinen jongen, die was toen reeds drie jaar oud,
dus het is nu wel eenigszins na te gaan, wat er geschied is. De man
wiens ring hier ligt, je herinnert je, dat daar de letters A en C op
staan, had Grace Norton reeds bijna vier jaar voor den oorlog tot zijn
vrouw gemaakt, maar zijn echt niet gewettigd om een reden, die ons tot
dusverre niet bekend is. Maar niet zoodra was de oorlog uitgebarsten,
of hij haastte zich, dien band ook voor de wet te bekrachtigen.”

„Ja, zoo zal het wel gegaan zijn,” zeide Charly nadenkend. „Hoe oud is
de vrouw?”

Raffles wierp een blik op het officieele stuk en antwoordde toen:

„Zij is op dit oogenblik vijf en dertig jaar.”

„Zoo jong nog en nu al dat spierwitte haar?” riep Charly met eenig
medelijden uit. „Wat moet de vrouw dan geleden hebben.”

„Ja, dat is zeker,” bevestigde Raffles op ernstigen toon.

„Maar met dat al weten wij nog niet door welke oorzaak zij waanzinnig
is geworden.”

„Neen, dat weten wij nog niet. Het meest voor de hand liggend is, dat
de vrouw waanzinnig is geworden, toen zij plotseling een van de
nuchtere officieele brieven kreeg, waarin haar werd medegedeeld, dat
haar echtgenoot daar en daar gesneuveld was.”

„Wat zou er van het mooie ventje met zijn goudblond haar terecht zijn
gekomen?”

„Dat mag de hemel weten. Zijn vader dood, zijn moeder krankzinnig, heel
goed zal het wel niet met den armen knaap gegaan zijn.”

Hij nam het portretje van den jongen nog eens in zijn handen en zag nu,
dat naast den stoel, waarin de knaap was gefotografeerd, een fraaie
bulterriër zat, blijkbaar zelf nog zeer jong, die hoogstwaarschijnlijk
dezelfde was, die nu in het aangrenzende vertrek zoo trouw zijn
meesteres bewaakte.

„Als die hond kon spreken,” begon hij met een glimlach, „dan zouden wij
heel wat verder zijn, want hij heeft den knaap gekend.”

„Het is me eigenlijk een raadsel, hoe de arme krankzinnige van Engeland
hierheen is gekomen,” merkte Charly op, na op zijn beurt een blik op
het portret der vrouw te hebben geworpen.

„Dat is zeker vreemd genoeg, maar wij zouden ons bijvoorbeeld kunnen
indenken, dat zij toevallig in Frankrijk was, toen haar het bericht van
het sneuvelen van haar man bereikte.”

„Ik zou nog wel iets willen vragen. Hoe wist men nauwkeurig, dat
Collingwood gesneuveld was, daar de dood hem immers overviel, toen hij
nog met een ander Engelsch officier in Duitsche krijgsgevangenschap was
geraakt,” kwam Charly na eenigen tijd.

„Ook daarop moet ik je het antwoord schuldig blijven, Charly. Ik
vermoed echter, dat een paar Engelsche soldaten aan de ramp ontsnapt
zijn en het bericht van de noodlottige ontploffing hebben
overgebracht.”

De beide vrienden bleven nu geruimen tijd zwijgend tegenover elkander
zitten, ieder in zijn eigen gedachten verzonken.

Plotseling gaf Raffles een zachten klap op de tafel en zeide:

„Deze zaak boezemt mij het grootste belang in, Charly. Wanneer je het
goed vindt, dan zullen wij een onderzoek instellen naar den knaap, die
van adel is, misschien wel de erfgenaam van een groot fortuin, zonder
dat hij het zelf weet. Wie kan zeggen, wat er van het arme ventje
geworden is, toen zijn moeder zoo eensklaps het verstand verloor?”

„Je kunt op mijn hulp rekenen,” riep Charly opgewonden uit. „Wie weet
wat wij nog ontdekken.”

„Dan zullen wij eerst afwachten, of de toestand van de vrouw het
veroorlooft, dat zij Frankrijk verlaat. Acht je het ook mogelijk, dat
die jongen zich hier bevindt?”

„Onmogelijk is het natuurlijk niet, maar in ieder geval moeten wij
eerst in Engeland onderzoek gaan doen naar de levensomstandigheden van
Allan Collingwood. De naam heeft een voortreffelijken klank.
Collingwood is een oud adellijke naam en wij zullen dus niet al te veel
moeite hebben, de dragers daarvan op te sporen. Natuurlijk voor zoover
zij nog in leven zijn, maar voor het oogenblik acht ik het de
verstandigste daad om ons bed te gaan opzoeken, want om de waarheid te
zeggen heeft die lange wandeling, die bijna den geheelen dag heeft
geduurd, ons wel wat vermoeid gemaakt.”

De beide vrienden gebruikten thans een eenvoudig souper, dat hen reeds
wachtte en begaven zich vervolgens ter ruste.

Tweemaal echter moest Raffles dien nacht opstaan omdat hij gewekt werd
door een zacht gekreun in de kamer, waar Grace Collingwood, zooals zij
nu voortaan wel genoemd mocht worden, sliep.

Beide keeren ging hij naar haar omzien, gaf haar een geneesmiddel in,
en dekte haar zorgvuldig weder toe.

En de terriër likte hem telkenmale de handen, met een aandoenlijken
blik van dankbaarheid in zijn oogen. Het schrandere dier scheen
duidelijk te beseffen, dat Raffles een goede vriend was geworden van
zijn ongelukkige meesteres.

Toen hij den volgenden morgen omstreeks half negen, na met Charly het
ontbijt te hebben gebruikt, naar de patiënt ging omzien, bevond hij
haar wakker.

Zij zat overeind in bed en onmiddellijk zag Raffles aan de uitdrukking
van haar oogen, dat er in de verstandelijke vermogens van de vrouw een
groote verandering had plaats gegrepen.

Wel dwaalden die oogen nog zoekend en verwilderd rond, maar er viel
niet aan te twijfelen, de waanzinnige gloed, die er den vorigen dag in
gelegen had, was er uit verdwenen.

Zij keek Raffles met de grootste verbazing aan, streek zich met de hand
over het voorhoofd, scheen iets te willen vragen, maar bedacht zich en
begon zachtjes voor zich heen te lachen, een vreemd, schril lachje.

Aanstonds begreep Raffles, dat de schok van den vorigen nacht een
uitwerking ten goede had gehad op de hersens van Grace Collingwood,
maar tevens, dat zij nog verre van normaal was.

Hij trad op het bed toe, waar de hond nu vroolijk tegen hem opsprong,
nam de hand van de vrouw in de zijne, keek haar doordringend aan en
vroeg toen:

„Wilt ge mij uw naam zeggen?”

Dat was een vraag, waar alles van af hing en het antwoord was
teleurstellend.

De vrouw scheen met inspanning na te denken en een oogenblik vreesde
Raffles dat zij weder ten prooi van den waanzin zou vallen.

Zij liet hetzelfde korte lachje hooren en antwoordde:

„Dat weet ik niet, mijnheer.”

Raffles keek haar aandachtig aan.

En toen begreep hij het. De vrouw had haar geheugen verloren.

Wel was zij niet meer in den greep van den waanzin, maar zij scheen
ieder begrip te hebben verloren, omtrent hetgeen er vroeger gebeurd
was.

In ieder geval zou hij dus niet op haar mogen rekenen, om hem
behulpzaam te zijn bij het nasporen van de verblijfplaats van den
kleinen Andrew, zoo heette de knaap.

Dat was zeker een tegenslag, maar hij zou zich er in moeten schikken.

Het was in ieder geval al zeer veel gewonnen, dat de vrouw van dit
oogenblik af althans vrij geregeld zou kunnen nadenken en misschien zou
zij, bij een zorgvuldige verpleging door een kundig psychiater, later
wel weer haar geheugen terug krijgen.

De vrouw was op dit oogenblik echter zeer zwak, en zij zou in ieder
geval weken lang rust moeten hebben.

Nogmaals besloot Raffles een voorzichtige poging te wagen en begon nu
weder:

„Zijt gij hier geheel alleen?”

„Geheel alleen, mijnheer.”

„Weet gij, dat gij in Frankrijk zijt?”

„In Frankrijk?” riep de vrouw met de grootste verbazing uit. „Ben ik
hier in Frankrijk? Mijn God, hoe is dat mogelijk. Ik ben toch een
Engelsche.”

„Tracht vooral niet daarover na te denken, mevrouw,” zeide Raffles
haastig. „Alles zal zich wel schikken. Vertel mij eens, zijt gij altijd
alleen geweest?”

Dat was een gevaarlijke vraag, dat wist Raffles, maar toch stelde hij
die.

De vrouw keek een oogenblik wezenloos voor zich uit en antwoordde toen
met hetzelfde vreemde lachje:

„Ik weet het niet, mijnheer. Ik weet het werkelijk niet. Maar wilt ge
mij eens zeggen, wie ge zijt?”

„Ik ben een landgenoot van u, mijn naam is Brown. Ik ben een goed
vriend van u, gij zijt zeer ziek geweest.”

„Dat kan wel zijn, ik heb grooten honger. Kunt ge mij niets te eten
geven?”

„Men zal dadelijk voor u zorgen, mevrouw,” antwoordde Raffles haastig.
„Zeg eens, kent ge dien hond, die u de hand likt, welke over het bed
hangt?”

Grace Collingwood scheen niets ervan gemerkt te hebben en keek nu over
den rand van het bed naar den terriër, die een zachten kreet van
blijdschap liet hooren.

„Het lijkt me wel.... ik heb het gevoel, alsof ik heel zwaar gedroomd
heb en in dien droom zag ik een hond, die heel veel gelijkt op deze.
Wie behoort hij toe?”

„Het is uw hond, mevrouw.”

„Mijn hond? Wel, dat is zonderling,” zeide de vrouw, terwijl zij
zachtjes den kop van het dier streelde.

Zij scheen weder groote moeite te doen, ergens over na te denken, maar
Raffles belette haar dit, door aanstonds weder van onderwerp te
veranderen.

„Luister eens, mevrouw, ge zijt op dit oogenblik nog zwaar ziek. Gij
wilt toch gaarne genezen?”

„Als ik werkelijk ziek ben, natuurlijk mijnheer,” antwoordde de vrouw
en op haar gelaat verscheen een uitdrukking van verbazing en angst.

„Ik ben geneesheer. Wij hebben u gisteren bewusteloos gevonden. Ik zal
u laten overbrengen naar een uitstekende inrichting, die beheerd wordt
door een van mijn vrienden. Nog een paar weken geduld en gij zult de
inrichting kunnen verlaten als een sterke, gezonde vrouw. Stemt gij er
in toe?”

„Ik weet het niet, mijnheer. Ik heb zoo’n zonderling leeg gevoel in
mijn hoofd,” antwoordde de vrouw op klagenden toon. „Maar ik wil gaarne
doen, wat ge zegt, als mij dat genezen kan. Zijt gij een vriend?”

„Dat zeide ik u reeds, mevrouw. Ik ben een groot vriend van u.”

Raffles wierp een blik op zijn horloge, gaf de vrouw nogmaals haar
geneesmiddel in en verliet toen het vertrek, om er voor te zorgen, dat
Grace Collingwood een stevig ontbijt kreeg, terwijl ook de trouwe
terriër niet vergeten werd.

Het dier had zich reeds zeer aan de beide mannen gehecht en Charly was
er eindelijk in geslaagd, den hond een paar malen van het bed van zijn
meesteres weg te lokken.

De viervoetige verschoppeling, die maar al te vaak met stokslagen en
steenworpen verjaagd werd van het erf, waar hij wat voedsel trachtte te
veroveren, had aanstonds groote genegenheid opgevat voor de mannen, die
hem met liefde en zachtheid behandelden en hem volop te eten gaven.

Dienzelfden morgen nog werd Grace Collingwood vervoerd naar de
psychiatrische inrichting van Dr. James Dujardin te Metz, wien Raffles
alles mededeelde, wat hij van de ongelukkige vrouw wist, zonder echter
namen te noemen of in bijzonderheden te treden.

En zoodra hij de vrouw daar veilig wist, vertrok hij met Charly en met
den terriër nog dienzelfden middag naar Verdun, waar de trouwe
chauffeur Henderson hen wachtte.

Het had niet weinig moeite gekost den terriër mede te krijgen, maar
eindelijk had het dier zich toch in zijn lot geschikt, dat zich aan hem
voordeed in den vorm van een stevigen halsband en een sterke lederen
lijn.

Dienzelfden avond nog werden de toebereidselen voor het vertrek gemaakt
en den volgenden dag reisde het kleine gezelschap met de groote
tourauto naar Calais, teneinde zich daar in te schepen naar Dover.

Het was omstreeks negen uur in den avond, toen de auto stil hield voor
een fraai huis in de Regentstreet te Londen, hetwelk Raffles reeds
eenige jaren bewoonde onder den naam van Lord William Aberdeen.








HOOFDSTUK VI.

OP EEN SPOOR.


Het was den volgenden dag omstreeks negen uur in den ochtend, toen
Raffles en Charly gezeten waren in de bibliotheekzaal van het fraaie
huis.

De kleine terriër zat bij hen, buitengewoon nieuwsgierig en vol
belangstelling voor de vreemde dingen, die hij hier reeds had ontdekt.

Hij had al vriendschap gesloten met den ruwharigen foxterriër van
Raffles, Busto geheeten, en een goede behandeling en goed eten zou van
den mageren en hier en daar geheel onthaarden hond weder een fraai dier
maken.

Raffles had een groot werk uit een van de boekenkasten genomen en
bladerde daar ijverig in, terwijl Charly zich voorzien had van een in
het Engelsch zeer bekend werk „Who’s who”, een boek, waarin men in het
kort alles kon vinden van personen van eenige bekendheid in Groot
Brittannië en Ierland.

Na eenigen tijd te hebben gebladerd en aanteekeningen te hebben
gemaakt, riep Raffles plotseling uit:

„Ik vind in dit werk over onzen Engelschen Adel een Allan Collingwood,
die ongetwijfeld de man is, dien wij moeten hebben, wiens geraamte wij
in den kelder van den molen gevonden hebben.”

„Wie is hij dan?” vroeg Charly, van zijn boek opziende.

Raffles wierp een blik in het boek, dat op de tafel voor hem lag en las
toen voor:

„Allan William John Collingwood, eenige zoon van graaf Andrew, Douglas,
Henry Collingwood, dertiende Hertog van Norfolk, studeerde aan de
Universiteit van Oxford in de rechten, was eenigen tijd
gezantschaps-attaché te Weenen, Constantinopel en Boedapest,
reserve-officier bij het veertiende Regiment Royal Fuseliers.”

„Van een huwelijk lees je niets?”

„Niets, maar vergeet niet, dat dit werk reeds van het jaar 1913
dateert. Zie eens of je een deel kunt vinden van een later jaar.”

Charly stond op, ging naar de kast, opende die, zocht eenigen tijd en
nam er toen een dik boek uit, waarmede hij weer naar de tafel terug
keerde.

„Dit is van het jaar 1918,” riep hij.

„Ik wist niet, dat wij dat reeds in onze boekerij hadden. Zoek eens
snel op, wat daarin van Collingwood gezegd wordt.”

Charly begon haastig te bladeren en riep na eenigen tijd uit:

„Hier heb ik het al. Allan William John Collingwood enz... enz.... nam
bij het uitbreken van den oorlog onmiddellijk dienst, gesneuveld 22
Aug. 1917, bij den aanval op de Duitsche stelling van Béthincourt.”

„En niets van zijn huwelijk?” vroeg Raffles verwonderd.

„Niets.”

„Dat is zonderling,” hernam Raffles. „Die papieren liegen toch niet?
Wat kan de oorzaak zijn, dat dit niet in dat boek vermeld staat, dat er
altijd prat op gaat, alles omtrent onzen adel mede te deelen.”

„Misschien heeft Collingwood zijn huwelijk wel om de een of andere
reden verborgen willen houden, of is hij plotseling door den dood
achterhaald, voor hij gelegenheid had gevonden, algemeene bekendheid te
geven aan zijn huwelijk,” gaf Charly te kennen.

„Daarop zou de omstandigheid wijzen, dat de ongelukkige Collingwood die
papieren bij zich droeg, inplaats van ze veilig in zijn huis te hebben
opgeborgen.”

„In ieder geval staat het vast, dat hij slechts weinige dagen voor zijn
dood gehuwd is,” hernam Raffles peinzend. „Ik geloof, dat de
Collingwoods altijd zeer rijk zijn geweest.”

„Ja, ze hebben groote bezittingen in het zuiden van Schotland en ook in
Londen bezitten zij bouwterrein, hetwelk in den loop der eeuwen
honderdvoud in waarde is gestegen.”

„Wanneer de kleine Andrew niet wordt terug gevonden, of dood mocht
zijn, dan sterft de linie waarschijnlijk uit.”

„De rechte linie zeker.”

„Maar iemand moet dat groote fortuin dan toch erven?”

„O, er zullen verwanten genoeg zijn, die zich aanstonds zullen komen
aanmelden, zoodra het vaststaat, dat kapitein Collingwood gesneuveld
is, zonder erfgenamen achter te laten. Dat is waar ook, leeft de vader
van dien kapitein nog?”

Charly sloeg het boek weder op, zocht even en antwoordde toen:

„In 1918 leefde de oude man in ieder geval nog.”

„Hoe oud is hij nu?”

„Twee en zeventig jaar.”

„Nu, Charly, voorloopig weten wij genoeg. Deze boeken kunnen ons niets
meer leeren. Alleen zul je er nog wel in kunnen vinden, waar de oude
graaf Andrew gewoonlijk verblijf houdt.”

Na opnieuw een blik in het register te hebben geworpen, antwoordde
Charly:

„De oude graaf woont gedurende het grootste gedeelte van het jaar tot
ver in den herfst op zijn landgoed „Margrete Hall” in de buurt van
Edinburg.”

„Ik meen mij den naam te herinneren,” hernam Raffles. „Het is geloof ik
gelegen temidden van de schoone Lammermuir Hills, ten zuiden van de
stad.”

Raffles sprong haastig op en ging voort:

„Wij zullen niet veel tijd verliezen met praten, mijn waarde. Laten wij
maar aanstonds op reis gaan en die zaak eens onderzoeken.”

„Ik denk, dat wij den kleinen Andrew bij zijn grootvader zullen vinden,
en dat daarmede de zaak geëindigd is,” ze de Charly schouderophalend.

„Bijna, wij hebben dan niets anders te doen, dan die ongelukkige vrouw,
die wij in Frankrijk hebben achtergelaten, in de armen van haar
schoonvader te voeren, die zeer waarschijnlijk volstrekt niet weet,
waar zij ergens vertoeft.”

„En die misschien zelfs niet eens weet dat zij wettelijk met zijn zoon
getrouwd is,” voegde Charly er aan toe.

Raffles bleef op zijn weg naar de deur stil staan, wendde zich naar den
jongen man om en riep toen:

„Dat is volstrekt niet zoo onmogelijk. Het klinkt zelfs waarschijnlijk.
Het is zeer wel aan te nemen, dat kapitein Collingwood niet eens den
tijd heeft gevonden, aan zijn vader mededeeling te doen van zijn
huwelijk. Maar nu genoeg gepraat. Wij kunnen omtrent dit alles
zekerheid erlangen, wanneer wij ons naar „Margrete Hall” begeven.”

„Wanneer wil je op reis gaan?”

„Wel, er lijkt mij niet veel tegen te zijn, wanneer wij nog voor de
lunch vertrekken.”

„Per trein?”

„Waarom zouden wij van dat omslachtige en langzame vervoermiddel
gebruik maken, wanneer wij maar behoeven te kiezen uit een vijftal
auto’s. Wij kunnen den weg van Londen naar Edinburg, in rechte lijn
ongeveer zeshonderd kilometer, en waarover de trein met veel omwegen
bijna twaalf uur doet, gemakkelijk in zeven uur afleggen. Als wij over
een uur vertrekken kunnen wij tegen den tijd van het diner in de
Schotsche hoofdstad zijn.”

De beide vrienden lieten nu geen tijd meer verloren gaan, maar maakten
dadelijk toebereidselen voor de reis.

Gaston, de grijze kamerbediende van Lord William Aberdeen, pakte de
valiezen bijgestaan door Henderson, die zich zeer verheugde over dit
uitstapje.

Toen alles om bij elven gereed was, vroeg Charly:

„Zouden wij Olim—dien naam hadden de beide vrienden aan den bulterriër
gegeven—niet meenemen?”

„Dat kan volstrekt geen kwaad,” riep Raffles uit.

„En hoe staat het met onze namen?”

Raffles dacht een oogenblik na en antwoordde toen:

„Het is misschien het verstandigst, wanneer wij voorloopig onzen naam
maar verzwijgen. Wij weten immers niet vooruit, welke toestanden wij
daar aantreffen. Ik zal dus maar weer mijn naam van graaf Palmhurst
aannemen en jij bent mijn trouwe secretaris Charles Gray. Niemand kan
ons die verandering van naam kwalijk nemen, want wij komen met het
goede doel, de belangen te behartigen van die ongelukkige vrouw.”

Alles was nu reisvaardig, de groote tourwagen, een prachtige,
zestigpaards Sunbeam, stond voor de deur. De valiezen waren er achterop
bevestigd met sterke riemen en Henderson, de reusachtige chauffeur, zat
achter zijn stuurwiel.

Wat Olim betreft, het brave dier, dat zich al goed thuis scheen te
gevoelen bij zijn meesters, had een plaatsje tusschen de beide vrienden
gekregen en scheen zeer in zijn schik te zijn met dit onverwachte
reisje.

Henderson had zijn orders reeds gekregen en niet zoodra was de wagen
buiten Londen, of hij schakelde de hoogste versnelling in en de wagen
reed met een negentig kilometer vaart den breeden straatweg op, die in
noordelijke richting voert. De weg ging over Hardfort, en de beroemde
universiteitsstad Cambridge, waar geluncht werd.

Dadelijk daarna werd de reis voortgezet en in snelle vaart stoof de
auto door de graafschappen van Huntingdon, Rutland en Lincoln.

Het was omstreeks vier uren in den middag, toen de auto met een der
geweldige stoomponten over de breede Humber gezet moest worden en een
oogenblik later liep zij Hull binnen. Daar werd de benzinevoorraad
aangevuld en de reis werd voortgezet door het graafschap van York, door
Durham en Northumberland.

Om zes uur werd de grens van Schotland overschreden, en temidden van de
prachtige heuvels van Cheviot, langs de onvergelijkelijk schoone meren
van Selkirk ging het verder.

Reeds lang had men de lantaarns moeten opsteken, die den weg bijna een
halve kilometer ver daghelder verlichtten.

Het was omstreeks zeven uur, toen de auto eindelijk Edinburg binnenreed
om stil te houden voor het groote hotel, hetwelk Raffles Henderson had
aangewezen.

De reis was tamelijk vermoeiend geweest en daarom begaf het drietal
zich, na in het hotel te hebben gedineerd, vroegtijdig ter ruste, na
een korte wandeling in de oude nijverheidsstad.

Den volgenden morgen maakten zij zich reeds vroeg klaar, teneinde
gevolg te geven aan hun plan, een bezoek te brengen aan het buiten van
den graaf Andrew Collingwood.

De auto moest eerst weder op haar weg terug keeren over een afstand van
een vijf en twintig-tal kilometer. Bij Oxton sloeg zij een zijweg in,
nadat Raffles den weg had gevraagd aan een paar boerenarbeiders, en na
ongeveer een half uur te hebben gereden temidden van een verrukkelijk
landschap stond de auto eensklaps halverwege op een tamelijk hoogen
heuvel voor het hek van een prachtige buitenplaats.

Te midden van een groot park verhief zich een fraai, zeer oud landhuis,
dat echter uitstekend onderhouden was.

Vette koeien graasden op de uitgestrekte weide, tusschen de boomstammen
van het park zag men herten bewegen en op eenigen afstand van het
heerenhuis verhief zich een groot bijgebouw, waarschijnlijk de
paardenstallen.

Alles wees er op, dat de eigenaar van dit landgoed wel zeer rijk moest
zijn.

Dicht bij het hek, dat wagenwijd open stond, en toegang gaf tot de
breede oprijlaan, was een oude tuinman aan het werk.

Hij was bezig de dorre bladeren bijeen te harken, die door den laatsten
storm van de boomen waren gerukt.

Raffles was uit de auto gestapt en sprak den ouden man vriendelijk aan.

„Kun je mij ook zeggen, goede vriend, of graaf Andrew op dit oogenblik
reeds te spreken is?”

De tuinman richtte zich op, naam zijn stompje pijp uit den mond, keek
Raffles met de grootste verbazing aan en zeide toen op eenigszins
schorren toon:

„Als gij den ouden graaf wilt spreken, mijnheer, dan zult gij naar het
kerkhof moeten gaan. Hij is zeker twee jaar dood.”

Raffles en Charly wisselden een snellen blik met elkander.

En toch was het zeer goed mogelijk, want de oude graaf kon eenige dagen
nadat het boek ter perse was gegaan, hetwelk Charly geraadpleegd had,
gestorven zijn.

Niettemin waren de beide vrienden niet op deze mededeeling verdacht en
zij schrokken dan ook meer dan zij wilden bekennen.

Raffles had zich echter spoedig hersteld en zeide nu:

„Dat was ons geheel en al onbekend, vriend. Ben je hier al lang in
dienst, als ik vragen mag.”

„Al bijna zoolang als ik terug kan denken, mijnheer,” antwoordde de
oude tuinman. „Het moet langer dan een halve eeuw zijn. Ik heb den
ouden graaf, die twee jaar gelegen stierf, nog als student gekend. Ja,
mijnheer, toen was alles heel anders, dan het nu is.”

„Dat kan ik mij voorstellen,” hernam Raffles, „gij hebt dus ook
kapitein Allan goed gekend?”

„Heel goed, mijnheer. Hij was een vriendelijk man, en ik heb er altijd
zwaar onder geleden, dat.... maar ik zie wel dat ik oud word, ik praat
mijn mond voorbij. Dat zijn dingen, die een vreemdeling niet raken.”

„Ik denk er niet aan, om onbescheiden te zijn, mijn vriend,” hernam
Raffles, „maar je wilt mij zeker toch wel zeggen, wie nu de eigenaar
van het goed is? En wie het groote fortuin van den graaf geërfd heeft,
benevens den titel?”

De oude tuinman scheen even te aarzelen, wierp een schuwen blik om zich
heen en antwoordde toen:

„Onze nieuwe meester is de neef van graaf Andrew—Arthur Millford.”

„Zeker nog een jonge man?” vroeg Raffles vol belangstelling.

„Een jaar of veertig.”

„Gehuwd?”

„Neen, mijnheer,” antwoordde de tuinman kortaf met een stuursch gezicht
alsof hij een eind aan het gesprek wilde maken.

„Ik weet wel dat je mij er van verdenkt, dat ik mijn neus in andermans
zaken steek, maar ik verzeker je, dat ik dit alles alleen gevraagd heb,
omdat ik groot belang stel in de lotgevallen van.... den zoon van den
jongen graaf, Andrew, of liever in zijn naaste bloedverwanten.”

De tuinman, die alweder aan zijn werk was gegaan, had verrast opgekeken
bij deze laatste woorden en liet nu zijn hand weder rusten.

„Zijn naaste bloedverwanten, mijnheer,” herhaalde hij langzaam, „die
had hij niet, toen hij sneuvelde. Tenminste geen wettige, gij zult het
vreemd vinden dat een ondergeschikte dat zegt, maar de oude graaf was
nog van den ouden stempel en beschouwde mij een weinig tot de familie
te behooren. Graaf Andrew is nooit getrouwd geweest.”

„Dat is hij wel, vriend,” zeide Raffles op zachten toon.

De oude tuinman werd zeer bleek, en begon zoo te beven, dat hij tegen
een boom moest leunen.

Hij keek Raffles met groote verschrikte oogen aan en vroeg toen
stamelend:

„Hoe kunt gij dat weten, mijnheer, gij moet u vergissen.”

„Ik vergis mij niet. Je jonge meester trad een paar dagen voor hij bij
Béthincourt sneuvelde, in het huwelijk met een jonge vrouw, die hem
reeds een paar jaar tevoren een zoon had geschonken.”








HOOFDSTUK VII.

EEN LAGE STREEK.


De oude tuinman bleef nog eenigen tijd in dezelfde houding staan en
eensklaps barstte hij in snikken uit.

„O, als mijn goede meester dat maar had geweten, misschien had hij hem
dan wel alles vergeven.”

„Hij leefde dus in onmin met zijn zoon?” vroeg Raffles.

„Dat deed hij al sedert een paar jaren. Hij kon het mijnheer Allan niet
vergeven, dat hij zich een andere vrouw had uitverkoren dan de oude
graaf voor hem bestemd had.”

„Ja, ja, iets dergelijks vermoedde ik wel,” zeide Raffles half voor
zich heen. „Hoe is uw naam, vriend.”

„Ik heet Russell, mijnheer.”

„Laat ik je dan zeggen, Russell, dat ik in staat ben hier mede te
deelen, hoe kapitein Allan den dood heeft gevonden, maar zeg mij eens,
hield je veel van den ouden graaf en van zijn zoon?”

„Ik zou voor hen beiden door het vuur zijn gegaan, mijnheer,”
antwoordde Russell, terwijl de tranen hem in de oogen kwamen. „Een oud
man als ik mag niet alles zeggen, maar ik had het liefst met den ouden
graaf willen sterven. Het is daarna nooit meer goed geworden hier.”

„Ja, dat gebeurt helaas maar al te vaak, wanneer een landgoed van
meester verandert,” hernam Raffles ernstig. „Je schijnt veel met
verschillende dingen op de hoogte te zijn, Russell. „Zeg mij eens, wist
je, dat graaf Allan een zoon had?”

„Ja, mijnheer, dat wist ik, maar de oude graaf wilde hem niet
erkennen.”

„Graaf Allan is hier zeker nooit geweest?”

„Nooit, nadat hij met de jonge vrouw vertrok, behalve een enkele maal,
toen de oorlogsverklaring was afgekondigd.”

„Stierf de oude graaf kort daarna?”

„Een paar maanden later.”

„Maar weet niemand hier dan wat er van gravin Collingwood en haar zoon,
den jongen Andrew terecht is gekomen?”

„Dat weet niemand, mijnheer.”

„Dan zal ik het je zeggen, Russell. Ga daar op die boomstronk zitten.
Je bent oud en wat ik je heb mede te deelen, zal je zeer schokken. Maar
zweer mij, dat je over alles, wat ik je zal zeggen, met niemand zal
spreken, voor ik je daartoe verlof geef.”

„Dat zweer ik, mijnheer.”

„Luister dan goed toe.”

En nu begon Raffles op zijn gewone zakelijke, duidelijke wijze het
verhaal te doen van zijn wonderlijke ontmoeting met de waanzinnige van
Béthincourt.

Met gebogen hoofd, zonder dat er een spier aan hem bewoog, had Russell
naar het verhaal geluisterd.

Toen hij eindelijk het gelaat weder ophief, nadat Raffles had
uitgesproken, was het nat van tranen.

Zijn stem beefde van aandoening, toen hij stamelde:

„Dat is vreeselijk om aan te denken, mijnheer. Hier heerscht dus een
vreemdeling, die ons het leven zuur maakt, want dat doet hij. Ik wil
het niet langer verzwijgen, terwijl de jonge graaf Andrew zonder
eenigen twijfel recht heeft op den titel, het fortuin en het landgoed.
Die jongen moet nu tien jaar zijn. God weet waar hij is, of hij nog wel
leeft.”

„Dat zullen wij onderzoeken, Russell,” zeide Raffles eenvoudig.

„Wat? Wilt gij trachten graaf Andrew op te sporen?”

„Dat wil ik en ik zal niet rusten voor wij hem gevonden hebben. Maar
zeg mij eens, Russell, is het je soms bekend, of graaf Andrew een
testament heeft gemaakt ten gunste van zijn neef Arthur Millford.”

„Dat was volstrekt niet noodzakelijk, mijnheer. De titel en het fortuin
gingen automatisch op den ander over, van het oogenblik af, dat graaf
Allan zonder mannelijke nakomelingen stierf.”

„Kun je mij zeggen, waar de vrouw van graaf Allan woonde, toen haar man
ten oorlog trok?”

„Ik meen mij zeker te herinneren, mijnheer, dat graaf Allan adviseur
was van een groote levensverzekering-maatschappij in New Castle. Daar
woonde hij tot kort voor den oorlog.”

„Is het je bekend dat zijn vrouw hem naar Frankrijk is gevolgd?”

„Daar weet ik niets van, mijnheer.”

Raffles stond een oogenblik in gepeins en vroeg toen verder:

„Kan hij in New Castle een anderen naam hebben aangenomen.”

„Ik weet zeker van niet, mijnheer. Ik heb nog een paar maal een brief
van zijn zuster voor hem op de post moeten doen.”

„Had graaf Allan een zuster?” riep Raffles levendig uit.

„Ja, mijnheer.”

„Waar woont zij?”

„Zij woont op het huis, daar wordt zij ook maar zoowat geduld,” voegde
hij er op schamperen toon aan toe. „Zij denkt er dan ook al over om
heen te gaan en te trachten ergens haar brood te verdienen als
gouvernante.”

„Graaf Millford schijnt geen erg aangenaam mensch te zijn.”

„Ik mag geen kwaad spreken van mijn meester, mijnheer,” antwoordde
Russell een weinig stroef.

„Dat pleit voor je. Ik zal je niet langer ophouden. Wij gaan aanstonds
naar New Castle. Maar dan komen wij terug, want ik zou zeer gaarne de
zuster van graaf Allan eens gesproken hebben. Aan haar mag je
voorzichtig mededeelen, wat ik je zooeven vertelde, maar aan niemand
anders, goed begrepen?”

„Ik heb het gezworen, mijnheer,” antwoordde Russell eenvoudig. „Mag ik
uw naam weten?”

„Ik ben graaf Palmhurst.”

Raffles knikte den ouden tuinman nog eens vriendelijk toe, stapte toen
weder in de auto, na Henderson op gedempten toon een paar bevelen te
hebben gegeven en liet zich toen achterover in de kussens vallen, om de
oogen te sluiten en in diep nadenken te verzinken.

Zonder zich ergens op te houden reed de auto naar de groote havenstad
van New Castle, welke zij twee uren later bereikten.

In een café liet Raffles zich het adresboek van de stad geven, zocht
daarin de namen der grootste verzekeringsmaatschappijen op, vond er een
twaalftal van en begon ze met groot geduld op te bellen.

Bij de vijfde reeds slaagde hij.

Het was een groote maatschappij, en de klerk die hem te woord stond,
deelde hem mede, dat inderdaad door deze instelling eenige jaren graaf
Allan Collingwood als rechtskundig adviseur was verbonden tot op het
tijdstip, waarop de oorlog uitbrak.

De klerk wist hem zelfs, na zich even van het toestel te hebben
verwijderd, het adres van den jongen graaf op te geven.

Na haastig te hebben geluncht begaven de drie mannen zich naar het
opgegeven adres.

Het was een tamelijk groot huis in een der nieuwe buurten van de stad.

Een portier was er niet, maar na eenige navraag kwam Raffles te land
bij een bejaarde dame, die recht tegenover het huis woonde en met een
nieuwsgierigheid aan vele oude menschen eigen, vele bijzonderheden van
het leven van het jonge paar had doorvorscht.

Ze was in de gelegenheid geweest de jonge vrouw, met wie graaf Allan
het huis was komen betrekken, een van die kleine diensten te bewijzen,
welke men niet zoo spoedig vergeet, en nu en dan hadden de beide
vrouwen elkander een kort bezoek gebracht, zonder dat er een bepaalde
vriendschapsband was ontstaan.

Deze dame nu wist Raffles mede te deelen, dat er op een Augustusdag in
het jaar 1917, de bladen begonnen reeds van de boomen te vallen, zooals
de oude vrouw er aan toevoegde, een groote brief, met vijf roode zegels
toegelakt aan het huis van graaf Allan werd afgegeven.

Die brief had zeker de doodstijding van den kapitein bevat, want van
dat oogenblik af had zij zijn ongelukkige vrouw slechts als een
onnoozel zwakzinnige gekend.

Maar ook dit duurde slechts heel kort, want nauwelijks eenige dagen
later, toen medelijdende buren zich reeds gereed maakten, zich over den
kleinen Andrew te ontfermen, en ook over de arme vrouw, die anders
misschien den hongerdood zou zijn gestorven, kwam er een huurauto
voorrijden, waaruit een heer stapte, die het huis binnenging, en er een
half uur later weder uit te voorschijn kwam, thans in gezelschap van de
krankzinnige en den knaap.

De man kon een jaar of veertig zijn, met glimmend zwart haar, een
opvallenden grooten haviksneus, een klein zwart snorretje en die een
weinig gebogen liep als gevolg misschien van zijn groote lengte.

Van dit oogenblik af had de oude dame nooit meer iets van de jonge
vrouw noch van het kind gehoord.

Toegerust met deze wetenschap keerde Raffles met zijn beide metgezellen
nog dienzelfden dag naar het kleine plaatsje Oxton terug—en een uur
later wist hij, dat de persoonlijke beschrijving door de oude dame te
New-Castle van den geheimzinnigen bezoeker gegeven, die met Grace
Collingwood en haar kind was vertrokken, tot in de minste
bijzonderheden toepasselijk was op graaf Arthur Millford, den
tegenwoordigen eigenaar van den titel en het fortuin en het landgoed
der Collingwoods....

Toen Raffles des avonds tegenover Charly gezeten was, in de kleine,
gezellige gelagkamer, met zijn groot houtvuur, van het landelijk hotel,
waar zij hun intrek hadden genomen, begon hij, na dikke rookwolken naar
de lage zoldering te hebben gezonden:

„Het is nu dunkt mij zoo helder als glas, dat die Millford hier de hand
in het spel heeft gehad—ik bedoel in de verdwijning van dien knaap!
Daaraan kan dunkt mij niet getwijfeld worden.”

„Dan moet hij ook geweten hebben, dat graaf Allan wettig met Grace
getrouwd was, anders behoefde hij volstrekt geen vrees te koesteren,
dat het groote fortuin hem zou ontgaan. Een onechte zoon zou daarop
nooit rechten kunnen doen gelden.”

„Nu, dan heeft hij het geweten— —” hernam Raffles kalm. „Niemand belet
ons om dat aan te nemen, hij kan er door een toeval zijn achtergekomen,
hij kan het misschien alleen maar vermoed hebben!”

„Maar zou hij geweten hebben, dat hij daar een krankzinnige zou
aantreffen?”

„Het is mogelijk, dat men hem dienaangaande reeds had ingelicht—maar
het is even goed aan te nemen, dat dit een onverhoopt buitenkansje voor
hem geweest is! Misschien kwam hij wel naar New Castle om die arme
vrouw bang te maken en haar wijs te maken, dat haar huwelijk maar voor
schijn was gesloten, en haar met een zoet lijntje en een flink
geldbedrag heel ver uit de buurt te krijgen, naar Amerika bijvoorbeeld!
Die krankzinnigheid heeft natuurlijk zijn taak buitengewoon
vergemakkelijkt!”

„Maar mijn God—dan heeft hij den kleinen knaap misschien vermoord!”
riep Charly ontzet uit.

„Het was voor hem volstrekt niet noodig zijn handen met bloed te
bezoedelen,” hernam Raffles rustig. „De jongen was toen pas een jaar of
vijf, zes oud, en natuurlijk kon de schavuit er wel op rekenen, dat de
knaap vroeg of laat alle herinnering aan het gebeurde zou vergeten. Hij
zal hem alles hebben afgenomen wat aan zijn afkomst kon herinneren—en
misschien heeft hij hem toen ergens bij een boer in den kost gedaan of
bij een kruidenier, een turfhandelaar, een kattenmepper, wat weet ik
het. Om de krankzinnige behoefde hij zich natuurlijk in het geheel niet
meer te bekommeren, want die zou hem geen last meer veroorzaken.”

„Maar hoe kun je dit alles den schurk bewijzen?”

„Dat is juist het lastigste! Maar maak je niet ongerust—ik zal wel een
middel weten te vinden, om hem uit zijn tent te lokken! Natuurlijk
moeten wij goede getuigen hebben, want het is niet voldoende met den
eersten den besten knaap met goudblond haar aan te komen en dan te
zeggen, dat hij en niemand anders de wettige erfgenaam is van het
fortuin van graaf Andrew Collingwood. Wij hebben echter een grooten
voorsprong—wij zijn in het bezit van de trouwpapieren en den zegelring
van graaf Allan en van de beide portretjes—en daarmee gewapend zullen
wij eens van leer trekken tegen dien schobbejak, die zich nu als heer
en meester gedraagt op „Margrete Hall.”








HOOFDSTUK VIII.

IN DE VAL.


Er waren een paar dagen verloopen, sedert Raffles voor de eerste maal
met zijn auto voor het hek van het prachtige landgoed had stilgehouden.

Het was omstreeks tien uur in den morgen, toen Raffles op de kamerdeur
tikte, waarachter hij Charly bezig wist met het schrijven van een paar
brieven en vervolgens binnentrad.

„Heb je het druk?” vroeg hij, met een blik op de papieren die op tafel
lagen.

„Ik ben over vijf minuten gereed.”

„Heb je lust om deel te nemen aan de jacht op Millford?”

„De jacht? Verlaat hij dan het landgoed?”

„Ja, nog heden.”

„Hoe weet je dat zoo precies?”

„Hij heeft een dringend telegram uit Parijs gekregen!”

„Maar hoe ben je daar achter gekomen?”

„Heel eenvoudig—ik heb hem het telegram zelf gestuurd!”

„Wat is dat nu? Je kon hem toch onmogelijk een telegram uit Parijs
zenden?”

„Ik zelf natuurlijk niet—dat heeft een van mijn trouwste vrienden
daarginds gedaan.”

„En wat behelst het telegram dan wel?”

„O, slechts een paar woorden: „Er dreigt gevaar met den jongen. De
vrouw is dezer dagen in Nogent gezien. De waanzin neemt af. Overkomst
dringend gewenscht”

„Wat beteekent dat?” riep Charly verbaasd uit. „Hoe kon je dat juist
uit Parijs laten seinen? Wist je dan iets af van de zaak?”

„Niet het minste!” antwoordde Raffles bedaard. „Maar het is bijna
zeker, dat de jongen zich op het oogenblik in Frankrijk bevindt. Ik heb
het telegram zelf nagemaakt met behulp van een blanco-formulier, en ik
heb er wel voor gezorgd, dat het stempel onduidelijk was. Het is een
Fransch telegram en dat is de hoofdzaak.”

„Maar de besteller, die het moest bezorgen, Edward— hoe kwam je
daaraan?”

„Het is in het geheel niet door een telegrambesteller bezorgd. Ik heb
Russell in den arm genomen en die was aanstonds bereid, mij de
behulpzame hand te bieden. Hij heeft het telegram van mij aangenomen en
hij zou het op het juiste oogenblik overhandigen.”

„Maar je hebt Nogent genoemd, dat dicht bij Parijs ligt. Nogent is een
voorstad en het woord zal toch wel niet onduidelijk zijn.”

Raffles haalde de schouders op en hernam:

„Ik noemde nu Nogent, dat dicht bij Parijs ligt, maar ik had evengoed
Lyon, Nizza, Bordeaux of Nancy kunnen noemen. De hoofdzaak is, dat
Millford door ongerustheid gedreven, zich aanstonds op weg begeeft, om
te zien wat er geschiedt.”

„Maar laten wij nu eens aannemen, dat hij den jongen naar Duitschland
gebracht heeft.”

„Mocht dat overhoopt het geval zijn, dat zal Millford, wanneer hij
tenminste geen ezel is, dadelijk inzien, dat er een kink in de kabel
gekomen is. En hij zal zijn maatregelen nemen. Maar ik heb
contra-mijnen gelegd. Men is op het kleine postkantoor van Oxton reeds
op de hoogte gebracht, en men zal daar zeer nauwkeurig acht slaan,
wanneer Millford daar komt, om er een telegram te presenteeren. Ik heb
mij voorgedaan als particulier detective, en men heeft mij beloofd, mij
aanstonds op de hoogte te zullen stellen.”

„Nu nog een enkele opmerking. Geloof je, dat Millford zoo onverstandig
en onvoorzichtig zou zijn, derden in zijn geheim te betrekken? Hij moet
toch vreezen, dat zijn medeplichtige hem vroeg of laat zal verraden?

„Als Millford daar werkelijk voor vreest, dan zou dat alleen bewijzen,
dat hij onhandiger is, dan waarvoor ik hem aanzie. Om te beginnen zal
hij zijn medeplichtige wel geen bijzonderheden hebben mede gedeeld en
ten tweede betaalt hij hem waarschijnlijk een aanzienlijk jaargeld uit.
Welnu, zoodra de man, die den jongen Andrew tot zich heeft genomen, de
zaak verraadt, slacht hij eigenhandig de kip met de gouden eieren,
werpt hij een bron dicht die tot dusverre rijkelijk vloeide. Verraad
kan hem niets opbrengen. Stilzwijgendheid daarentegen verzekert hem een
levenslang goed leventje.”

„Maar je doet het in je gefingeerde telegram voorkomen, alsof de
medeplichtige iets af weet van de zaak.”

„Dat beteekent niet veel. Millford moest hem toch in ieder geval hebben
medegedeeld, waarom het ging. Voor het overige heb ik mijn netten goed
uitgezet, en zelfs al ruikt Millford lont, dan zal hij ons toch niet
zoo makkelijk meer ontkomen. Ik hoop natuurlijk dat hij ons zelf op het
spoor van den jongen zal brengen.”

„Neem je den hond mee?”

„Ongetwijfeld.”

„Maar zou Olim den knaap na al die jaren nog herkennen?”

„Het zou minder verwonderlijk zijn, dan je denkt. Het is menigmaal
opgemerkt, dat dieren een verbazingwekkend geheugen hebben. Het staat
onwrikbaar vast, en is door getuigen geboekstaafd, dat olifanten in
dierentuinen en circussen zich zelfs na tien jaren een of andere
slechte behandeling van hun oppasser herinneren en zich daarover ter
elfder ure op vreeselijke wijze wreken. Honden, die hun meester in
jaren niet gezien hebben, herkennen hem, tenminste wanneer zij niet al
te jong waren, toen hun baas hen verliet.”

„Heb je Millford zelf al eens gezien?”

„Ja, gisteren. Ik had mij verborgen opgesteld bij het groote hek en ik
heb hem zien uitrijden. Het is een zeer karakteristiek gezicht. Hij
heeft iets van een menschelijken havik. Het is het gezicht van een man,
dien ik zeer goed in staat acht tot zulke gemeene streken en nog tot
heel wat anders ook.”

„Wanneer gaan wij op reis?”

„Wel, dat zal heelemaal van Millford afhangen. Het telegram wordt hem
om elf uur overhandigd. Henderson staat met de auto gereed en wij
zullen zorgen, dat wij tegen elf uur daar in de buurt zijn, om hem
onmiddellijk te kunnen volgen.”

„Zou de man geen achterdocht krijgen, als wij hem volgen?”

„Waarom zou hij? Hij heeft ons nooit gezien.”

„Maar neem nu eens aan, dat hij zich naar den medeplichtige begeeft, in
Frankrijk, zullen wij zeggen; daar verneemt hij natuurlijk aanstonds,
dat men nooit een telegram gezonden heeft. Wat zal er dan geschieden?”

„Daar ben ik ook nieuwsgierig naar,” antwoordde Raffles laconiek. „Als
wij in de buurt blijven, zullen wij het wel zien. Vermoedelijk zal hij
dadelijk begrijpen, dat men hem in de kaart heeft gekeken en, daar ik
hem voor een schrander man houd, zal hij zeker wel inzien, dat het
telegram is afgezonden met het doel, hem als het ware als lokvink te
gebruiken en hem te volgen. Als wij echter een weinig oplettend zijn,
zal de schurk er niet in slagen, den jongen opnieuw te verdonkeremanen.
Van elf uur af, daarvoor sta ik in, zal hij geen stap meer doen, of hij
wordt bespied.”

Raffles had, zijn horloge geraadpleegd en vervolgde nu:

„Kom aan, het is tijd. Wij zullen maar aanstonds op weg gaan. De
rekening is vereffend, nietwaar? We hebben niets anders te doen, dan in
te pakken.”

Diezelfde opmerking kon Charly een oogenblik later maken, want toen hij
naar buiten trad, zag hij daar den grijzen toerwagen gereed staan,
terwijl Henderson achter het stuurwiel zat.

De rit naar „Margrete Hall” duurde slechts twintig minuten en het was
pas tien minuten voor elven, toen de auto stil stond in een lommerrijke
dwarslaan, waar zij door dicht struikgewas verborgen van den weg af
onzichtbaar waren.

Met het horloge in de hand wachtte Raffles.

Na eenige minuten zeide hij:

„Elf uur. Nu geeft Russell hem het telegram.”

Van dat oogenblik af werd er niet of weinig meer gesproken.

Raffles had achter een dikken boom post gevat, vanwaar hij het breede
bordes van het perceel in het oog kon houden.

Er was nog geen kwartier verstreken, of de breede deur, die op dit
terras uitkwam, werd door een bediende open geworpen, juist toen er een
kleine auto kwam voorrijden.

Een tweede bediende, die een valies droeg, snelde haastig de treden van
het bordes af, en legde het valies ia de auto, waarop hij direct weder
in het huis terug keerde.

Daarop verscheen Millford, in reiscostuum gekleed, met een reispet op,
een gummi regenjas aan, bezig met zijn handschoenen deze dicht te
knoopen.

Hij kwam haastig het bordes af, raadpleegde zijn polshorloge, zeide
iets tot den chauffeur en stapte in.

„Ik geloof dat de muis aan het spek heeft gebeten en dat aanstonds de
val zal dichtklappen,” zeide Raffles op zachten toon, terwijl hij zich
tot Charly wendde. „Laten wij maar vast in de auto plaats nemen, want
aanstonds zal de jacht wel een aanvang nemen.”

Nauwelijks waren de beide vrienden goed en wel gezeten, of de kleine
auto kwam snel langs het oprijpad aanrijden, en zwenkte den breeden
straatweg op, die rechtstreeks naar Edinburg voerde.

„Hem na, Henderson”, beval Raffles. „En zorg er voor, dat je die kleine
auto nooit uit het oog verliest, al rijdt die nog zoo hard.”

Dit was juist een kolfje naar de hand van Henderson, die dadelijk zijn
eigen wagen weder op den grooten weg bracht.

„Ik zou wel eens willen weten, waar hij nu heen gaat,” riep Charly uit,
nadat de achtervolging bijna een half uur geduurd had.

„Mijn waarde Charly, die vraag lijkt mij tamelijk overbodig. Natuurlijk
gaat Millford naar Edinburg.”

„Waarom eerst daarheen?”

„Omdat er vandaar een rechtstreeksche verbinding is met Duinkerken.”

„Dat is waar ook. Hoe kon ik zoo dom zijn, om dat te vergeten.”

„Hij had zich natuurlijk ook kunnen inschepen te New Castle, vanwaar de
schepen gaan naar Londen, Rotterdam en Hamburg, te Scarborough, vanwaar
men eveneens Londen kan bereiken, te Hull, vanwaar wel tien lijnen naar
verschillende plaatsen loopen, of ook had hij rechtstreeks naar Londen
of naar Dover kunnen rijden met zijn auto. Nu hij echter den weg naar
Edinburg heeft ingeslagen, behoef je er niet aan te twijfelen, of
Duinkerken is de eerste pleisterplaats.”

De naaste toekomst zou Raffles in het gelijk stellen.

Want zoodra de kleine auto, nog altijd door den grooten toerwagen
gevolgd, Edinburg was binnen gereden, begaf Millford zich naar het
passagebureau van de maatschappij, welke den dienst naar Duinkerken
onderhoudt.

Zoodra hij het kantoor weder verlaten had, trad Raffles de deur binnen,
en wist een paar seconden later dat Millford een passagebiljet had
gekocht voor de Fransche havenstad.

Aanstonds kocht hij zelf drie plaatsen aan boord van het schip, dat
reeds over drie kwartier het anker zou lichten.

Millford bleek zich dadelijk aan boord te begeven, waarschijnlijk omdat
de tijd te kort was, en dat was Raffles een pak van het hart, want een
oogenblik vreesde hij, dat de schelm naar zijn medeplichtige in
Frankrijk zou telegrafeeren, misschien wel met betaald antwoord.

Daar Raffles van oordeel was, dat de auto hem in Frankrijk te pas kon
komen, liet hij het vaartuig onmiddellijk aan boord brengen en dat
kostte hem een paar pond aan fooien, want eigenlijk was het daarvoor
reeds te laat.

De overtocht had zonder eenig ongeval plaats en om acht uur in den
avond meerde het schip aan een der groote aanlegplaatsen in het
schilderachtige Duinkerken.

De douaneformaliteiten namen ongeveer een uur in beslag en het was toen
te laat om met den trein naar Parijs te gaan, verondersteld natuurlijk,
dat de Fransche hoofdstad inderdaad het doel van de reis van Millford
was.

Millford bleek echter groote haast te hebben.

Hij scheen tot iederen prijs zoo spoedig mogelijk en ten koste van wat
dan ook, nog dienzelfden nacht zijn doel te willen bereiken.

Want de drie mannen zagen hem achtereenvolgens een viertal garages
bezoeken totdat hij tenslotte gekregen scheen te hebben, wat hij zocht,
een kleine, maar blijkbaar zeer snelle auto.

„Ei, ei, het wordt nachtwerk,” bromde Raffles in zichzelf. „Nu, wij
zullen het wel zien, als het zoover is. Ingestapt, vrienden.”

Het bleek, dat Millford de reis alleen zou doen, want hij had zich niet
voorzien van een chauffeur.

Hij scheen den weg in dit gedeelte van Frankrijk dus goed te kennen.

De lantaarns werden opgestoken en de beide auto’s reden Duinkerken uit,
onderling gescheiden door een afstand van bijna twee honderd meter, en
terwijl Henderson zijn eigen lantaarns zooveel mogelijk gedempt had.

Op den voortreffelijken weg vorderden de beide auto’s zeer snel.

„Waar gaat de reis nu eigenlijk heen?” vroeg Charly, door een
zonderlinge opgewondenheid aangegrepen.

„Dit is de straatweg naar Parijs, mijn waarde,” antwoordde Raffles.
„Als hij daar moet zijn en hij blijft met deze vaart door rijden, dan
hebben wij een rit van ongeveer twee en een half uur voor den boeg.”

Al weer bleek Raffles goed te hebben gezien, want zonder zich ergens op
te houden snelde de kleine auto over den straatweg, die naar de
Fransche hoofdstad voert.

Het was bijna drie uur in den nacht, toen de auto door Millford
bestuurd Courbevois bereikte, een voorstad van Parijs; niet ver van de
kazerne aan de Place Charras gelegen, sloeg de auto de Rue de Belford
in.

Zij had haar vaart aanzienlijk gematigd en Raffles beval Henderson
onmiddellijk de auto te laten stil staan.

„Volg ons langzaam en zie toe, waar we blijven,” zeide Raffles op
zachten toon tot den reus. „Wacht in ieder geval, tot onze terugkomst.
Kom mede, Charly.”

De beide vrienden waren uit de auto gesprongen en snelden bijna
onhoorbaar en zich zoo dicht mogelijk tegen de huizen drukkend, de auto
achterna, die steeds langzamer reed en eindelijk stil hield voor een
klein huis, dat door een voortuin van den weg was gescheiden.

Zonder zich schijnbaar om zijn auto te bekommeren, sprong Millford van
het voertuig, opende het kleine hekje, dat slechts met een touw was
dicht gemaakt, volgde het voetpad, en belde aan.

Het was hier zoo stil in deze buurt, waar alles reeds sliep, dat
Raffles en Charly duidelijk het kraken van het ijzerdraad van de
ouderwetsche trekbel hoorden.

Onzichtbaar als schimmen, vlug als hazen, slopen zij naderbij.

Millford moest nog een paar keeren bellen, voor men hem de deur opende.

Niet zoodra was hij eindelijk binnen getreden nadat er op de eerste
verdieping van het huis een paar vensters verlicht waren, of Raffles en
Charly snelden op hun beurt langs het tuinpad, en liepen om het huis
heen.

Binnen enkele oogenblikken hadden zij een venster gelijkvloers
gevonden, dat slechts weinig weerstand kon bieden aan de vaardige hand
van den Gentleman-Inbreker.

De twee mannen klommen geruischloos naar binnen, overtuigden zich dat
zij hun revolvers bij zich hadden en openden daarop voorzichtig de deur
van de tuinkamer, waarin zij zich bleken te bevinden.

Zij stonden nu in de gang, en nauwelijks waren zij daar, of zij hoorden
boven hun hoofd het gerucht van slechts half gedempte, opgewonden
mannenstemmen.

Blijkbaar bewoonden de medeplichtige van Millford en zijn gezin het
huis alleen, en hij behoefde dus niet te vreezen dat men hem zou
hooren.

Sluipend als katten en zeker niet meer gerucht dan deze viervoeters
maken als zij hun prooi gaan bespringen, beklommen de beide mannen de
trap, en bereikten een portaal, juist toen er een deur geopend werd, en
er een man verscheen, die een knaap bij de hand had van omstreeks tien
jaar, die het prachtigste haar had dat men zich kon voorstellen en die
blijkbaar in allerijl in zijn zeer eenvoudige kleeding was gestoken, de
veters van zijn schoenen waren zelfs niet dicht gebonden.

Millford, want hij was het, richtte zich haastig naar de trap en wilde
juist zijn voet op de eerste trede zetten, toen hij bijna gestruikeld
was over iemand anders, niemand dan.... Raffles.

Met een vloek deinsde hij achteruit en keek een halve seconde later in
den glinsterenden loop van een revolver.

„Neem ons niet kwalijk, mijnheer Millford, dat wij uw reisje een
oogenblik komen verstoren,” begon Raffles op minzamen toon. „Ik heb
eenige woorden met u te spreken. Wees zoo goed mij weder naar het
vertrek te volgen, hetwelk gij zooeven verlaten hebt.”

Wijkend voor de steeds dreigende revolver, opende Millford, wit van
drift, en den knaap nog steeds aan de hand houdend, de deur van een
helder verlicht vertrek, waar Raffles en Charly zich nu bevonden in
gezelschap van een man van omstreeks zestig jaren, met een volkomen
kaal hoofd en die thans op zijn beenen stond te trillen.

„Laat om te beginnen onmiddellijk dien knaap los,” beval Raffles. „Zoo
is het goed. Kom hier, mijn jongen, je bent bij mij veiliger dan bij
dien schurk, die je je fortuin ontstolen heeft.”

Hij wendde zich met een verachtelijken blik tot Millford, die hem
doodsbleek aanstaarde en vervolgde:

„Wij zullen kort zijn, Millford, ik ben de man, die het telegram
gezonden heeft, daarmede heeft dat kaalhoofdige heerschap niets te
maken. Ik had je plannen doorzien, van het oogenblik af dat ik de
moeder van dezen knaap leerde kennen, gravin Grace Collingwood. Gij
hebt die ongelukkige vrouw ontvoerd en haar aan haar lot overgelaten op
gevaar af, dat zij van honger en ellende zou omkomen, en gij hebt den
knaap bij dezen schavuit gebracht, om van hem af te zijn, en om zelf de
erfenis van graaf Andrew te kunnen aanvaarden. Durft gij het soms
loochenen?”

„Ik weet niet wie ge zijt, maar ge praat wartaal,” riep Millford met
krijschende stem. „Ik weet niet wat ge bedoelt, er heeft nooit een
gravin Grace Collingwood bestaan. Mijn neef was niet met haar getrouwd,
hij is nooit met haar getrouwd geweest. Zijn kind was een bastaard.”

„Dat zegt gij, omdat gij denkt dat de bewijzen vernietigd zijn, waaruit
zijn wettig huwelijk bleek. Hier zijn ze, schurk. En hier is de
zegelring, die hem toebehoorde, en wat Grace zelf betreft, zij is op
den weg der beterschap, en zij zal kunnen getuigen, dat deze jongen
haar kind is. Ik zal u een goeden raad geven, Millford, ik geef u een
vollen dag tijd, om over de Zwitsersche grens te gaan, en ik handel
ridderlijker jegens u, dan gij verdient. Ik keer nu aanstonds met dezen
knaap terug om hem in zijn rechten te herstellen, en wanneer gij het
waagt, nog ooit een voet in de omgeving van Oxton te zetten, dan zal ik
geen medelijden met u hebben, maar u aanstonds aan de politie
overleveren. Gij weet zeker wel, welke straf u dan boven het hoofd
hangt.”

Raffles had zijn arm om den schouder van den verbaasden knaap heen
geslagen en met Charly verliet hij nu het vertrek, waarin twee mannen
achterbleven, die in tien minuten meer vloeken uitbraakten, dan zij
onder normale omstandigheden in een jaar tijd zouden hebben gedaan....

Nog geen volle week later was graaf Collingwood in het volle bezit van
zijn fortuin en zijn titel hersteld.



*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK LORD LISTER NO. 0377: DE HEUVEL VAN DEN DOODEN MAN ***


    

Updated editions will replace the previous one—the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.


START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase “Project
Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg™ License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™
electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg™ License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work
on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the
phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
    at www.gutenberg.org. If you
    are not located in the United States, you will have to check the laws
    of the country where you are located before using this eBook.
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase “Project
Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format
other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg™ website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain
Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works
provided that:

    • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
        the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method
        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
        to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has
        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
        within 60 days following each date on which you prepare (or are
        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
        Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg
        Literary Archive Foundation.”
    
    • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
        License. You must require such a user to return or destroy all
        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™
        works.
    
    • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
        receipt of the work.
    
    • You comply with all other terms of this agreement for free
        distribution of Project Gutenberg™ works.
    

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right
of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg™
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s
goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg™ and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation’s website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread
public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.