The Project Gutenberg eBook of Overbetuwsche novellen
    
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this ebook or online
at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States,
you will have to check the laws of the country where you are located
before using this eBook.

Title: Overbetuwsche novellen

Author: Jacobus Jan Cremer

Release date: August 27, 2022 [eBook #68852]
                Most recently updated: October 19, 2024

Language: Dutch

Original publication: Netherlands: A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij

Credits: Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg


*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK OVERBETUWSCHE NOVELLEN ***

                         OVERBETUWSCHE NOVELLEN

                                  VAN

                              J. J. CREMER

        ’t Kriekende Kriekske.—’t Pauweveerke.—Op de Kniehorst.
           —Bruur Joapik.—’t Blinkende Hoanje.—Oan ’t kleine
          Revierke,—Grietje op ’t Höningsarf.—Bella Roel. enz.


                             Twaalfde Druk


                 A. W. SIJTHOFF’S UITGEVERSMIJ—LEIDEN.









’T KRIEKENDE KRIEKSKE.


Of de boeren ook lachten, die in den hooibouw waren!

Of ze ook lachten! Want—al drie doag’ answiet was ’et ’en hits gewêst
um te stikken.

Werm was ’t, smoor werm; en op ’t land, woar ’t gemêjde gres, hier wier
geherkt en gestreujd, en gunder wier geopperd of opgeloajen, zoagen de
mansluu en derns d’r uut as oliekoppen; en ze dronken, ze dronken krek
wat ze kriege kosten, moar veur ’t grootste deil, en ’t allerliefst:
kouwe koffie of thee uut de tuut van ’en kêteltje.

De dorpsklok sloeg twaalf.

’t Was aardig om te zien, hoe al wat werkte met een: „Ziezoo!” „Hê!
Hê!” „Eindelik!” of: „Doar hei’j ze met d’r twoalven!” gavels of harken
vallen liet, en ieder—snakkende naar rust—’t zij onder ’t lommer van
een der knootwilgen, of in de schaduw van een pas geladen hooiwagen,
zich, een lang begeerd plekje uitzocht.

De potjes, pannetjes, maar ’t meest de soldatenketeltjes, met
middagkost gevuld, gingen uit de handen van hen die ze gebracht hadden,
in die der schoftenden over; de aanval werd algemeen, en de landlieden,
jong en oud, deden zich aan de eerdappels met êkbotter of de peulen met
wortels heerlijk te goed, vonden ’t niks oarig toen ze met de vlakke
hand den mond koste afvegen, moar.... ze dronken nog erst is, en
goengen toen liggen: de een ien ’t heuj, ’en ander gladweg op den buuk,
’en darde ien ’en dreuge greppel, en nog anderen bleven woar ze woaren,
of goengen krek woar ze meinden dat ze ’t best ’en uurke stil koste
sloapen.

Onder de terugtrekkenden, die ’t maal in ’t land hadden gebracht,
bevond zich Hanneke. Hanneke was de eenige dochter van Arie Ploegers,
die voor een jaar of vier van Z. naar D. was komen wonen, en hier de
kleine Rijnhoeve gepacht had, die ’t Lêge Veerhuus genoemd werd. We
spraken ’t eerst van Hanneke en daarom zullen wij haar het eerst
beschouwen; alleen wijzen we u vluchtig den vader—hoe ie gunder zien
eigen weike heujt, wijl ie oan Hanneke huus en veer had toevertrouwd.

Wat ziet ze er kostelijk uit, de frissche deerne. Ze is maar luchtig
gekleed.—Natuurlik! met die wermte.

Het mutsje, dat anders de D.-sche boerinnetjes weinig flatteert—nog al
stijf in de plooien—hangt los, en de banden zitten achter de
ooren.—Natuurlik! met die wermte.

Het vuurroode doekje zit losjes op den bonten borstrok gespeld, en ze
loopt met bloote armen, daar ze het jakje thuis liet.—Natuurlik! met
die wermte.

Minder natuurlijk noemen wij het dat Hanneke van haar voetjes, die
klein en blanker dan haar hals of handen zijn, zoo ongeschoeid diensten
vergt, en gelooven, nu en dan aan haar gelaat te bespeuren, dat ook zij
’t niet zóó verkieslijk vindt als ze wel gemeend heeft. Ze deed het
omdat zoo velen het deden.—Natuurlik! met die wermte.

Toen het meisje over de weerden naar ’t veerhuis terugging, toen liep
ze niet alleen. Niet zoodra had Miechel haar in ’t oog gekregen, of hij
was, moeheid en warmte vergetende, haar ter zijde gesneld:

„Nee Hanneke, ’t is te gek um van te sprêken,” zei Miechel, nadat de
jongelieden eenige oogenblikken koutende naast elkander waren
voortgegaan, en de jongen, Hanneke bij den poezelen arm vattende, haar
zacht tot stilstaan had genoodzaakt: „Ge loopt as ’en peerd dat kreupel
is; ’k wed da’j bloar’ oan de vuut’ hebt.... Kiek is Hanneke.... ’k
weet wel dat ze vuls te groot zin, moar kiek is.... met wat gres d’r
ien hê? zou ie ’t dan prebieren willen....?”

„Wat....? oe schoen’ Miechel?” vroeg Hanneke.

„Och! as’t oe blieft Hanneke,” grinnikte Miechel, en terstond liet hij
zich op den grond vallen, maakte handig de riempjes los, wipte zijn
vetleeren schoenen uit, maaide met de hand een weinig gras, werkte het
er in, en—Hanneke vriendelijk toeknikkende, schoof hij ze haar toe met
de woorden: „A’j’t nou niet doen wilt, dan zie’k al z’n lêven kwoad op
oe.”

’t Meisje lachte dat ze schudde en zei, dat ze bang veur verdrinken
was; loater zei ze ook, dat Miechel veuls te goejig en meeliejend was,
moar.... al z’n lêven kwoad! doar had ze geen zin ien, en—ze stak haar
voetjes in Miechels schoenen, en liep er mee, zoo de jongen dacht, heel
wat bêter! maar, zooals zij ondervond, zonder slot, veul
ongemekkelikker as op de bloote vuut’.

Al moest de goedhartige Miechel nu op zijn beurt blootsvoets loopen,
bij het afstaan van zijne schoenen had hij veel gewonnen, want, Hanneke
kon met die blokken niet voort of ze moest Miechel in den arm houden,
en, hoe harder ze leunde hoe meer schik dat ie had, en hoe dukker dat
ie riep: „Nou geet ’et goed, hê? Leun moar!”—Verechtig! hie had heur
wel droage willen.

En ze liepen verder, Hanneke en Miechel; en ze gingen—toen ze bij ’t
rijshout aan den Rijnoever waren gekomen—is êfkes zitten umdat de hits
bij ’t woater niet zoo scharp was. En ’t meisje zei dat de Miechel
weerum most goan; en sloapen zooas ze allemoal dêjen; moar Miechel zei,
dat ie oan geen sloap kos denken as ie Hanneke zoo noast zich had; en
vroeg, of ze hum verechtig óók mocht liejen as hie malloterig op heur
was? En Hanneke antwoordde niet—moar drêjde zich um, en dee asof z’en
kriekske wou vangen dat ien ’t gres kriekte.

En ze zaten er nog een poos, en ze zeiden veel dat we niet verklappen
willen, en eindelijk—eindelijk brocht Miechel zien liefke tot oan ’t
veerhuus, en kreeg zien schoenen weerum, en kreeg ’en kummeke kerremelk
veur den dorst, moar kreeg nóg wat; dat bêter as kerremelk smiek, ’n
boel bêter, ’en heele boel bêter!!



Onder de leden der zwakkere helft, die op ’t hooiland duchtige blijken
van kracht gaven, was er een die nu, in ’t schoftuur, met den rug tegen
een hooi-opper zat. ’t Was ’en meid als ’en boom, en heel wat grover
dan Hanneke Ploegers. Zag Hanneke er in haar half toilet des te
bekoorlijker uit, Mie Schuiling stond de hooi- of warmte-nonchalance
allerongelukkigst. Haar kleeding kon men gerust à la „wat kan ’t mien
schêlen” noemen, en haar coiffure evenzoo gerust à la „sloddervos” als
haar grove zwarte handen à la „smerpoet.”

Mie was zeker niet veel ouder dan Hanneke, die een kleine twintig was,
maar Mie zou men licht een kruisje meer gegeven en Hanneke wis ’en
lente of drie minder hebben toegedacht.

Hanneke had zacht blauwe oogen, en ofschoon bruine oogen ook lang niet
min zijn, zoo hadden de bruine oogen van Mie toch ’en zeker iets, dat
de jongens „bretaal” en de meiskes „wreg” nuumden.

Lange spitse neuzen zijn niet verkieslijk, ’t boeren spreekwoord zegt:


    „Spitse neus en spitse kin
    Woont altied de duuvel in”


en de neus van Mie was lang en spits genoeg; haar kin was rond, dat
hielp nog.

Mie en Miechel woonden achter den dijk bij de waai-kolk juist naast
elkaar. Had Miechels moeder, die sedert twee jaren weduwe was, eigen
huis en hof—al was ’t ook geen grootheid—terwijl Mies ouders maar
arbeidsmenschen waren, de kinders hadden daarom niet te minder met
elkander gespeeld, gekibbeld en gevochten. Mie, een halfjaar jonger dan
Miechel, had dukkels met ’en toom oan, veur ’t melkkerreke getrokken as
Miechel d’r op zat; en dan weer Miechel, ielk verzet. Mie had dukkels,
as de kersen of appels of peren riep woaren, stillekes ien de boomen
van Miechels ouwers geklouterd, en gezakt wat ze moar kos um ’t met
Miechel te deilen, went—Miechel mocht ze krek zoogoed as zich eiges.
Toen ie wat ouwer was en rooken wou, al wier ie d’r misselik van, wat
had ze toen niet dukkels tabak uut voaders deus gestolen, en die in
dreuge rietjes gestopt en Miech te dampen gezet, totdat hum van al ’t
plezier ’t zweit uut de lêjen brak, en ie zoo wit as ’en doek wier.
Loater, op de karmis, harrejennig! veur de fiedel met hum; één glêske
rood deur ’en piepestêlje met z’n beien: de schotse-drie, d’aoevandeu,
de sjassedewiet; kniepen, lachen, oarigheid meer as meer!

En nou....? Ze zat bij den opper; en al lang—al wel ’en joar lang—had
ze gezien hoe gruts en hoe stief dat Miech was geworden. ’t Rechte had
ze zoo nooit begrepen; moar nou.... nou had ze ’t gezien, met heur
eigen oog’.

„Miech kom ie bij me zitten?” had ze gevroagd; moar kortweg had ie
„nee” gezeid; geen stom woord meer. Op zied was ie afgeschoven en
vortgegoan, ’en heel eind wiejer, tot over de greppel, veurbij de
wilgen.

Kloar had ze toen gezien, hoe ie de stieve Hanneke Ploegers van ’t Lêge
Veerhuis had noageloopen, die krek oan heur voader ’t êten gebrocht had
en nou noar huus goeng, en—ze had zich den neus gekrabd.—Best had ze
gezien hoe Ploegers met den neusdoek over ’t heufd ien’t gres lee, en
Hanneke toen ien’t gniep was opgemarsjierd met hum, joa, met Miech
noast zich, en—ze had um ’t hart ’en roarigheid gehad, en iets ien de
kêl, dat ze is slokken most.—Ze was opgestoan, en had ze noagekeken, en
gezien hoe Miech Hannes erm had genomen en geparlesjant had, veul niet
genogt, en—ze had heur nêgels tussen de tand’ gezet dat ’r heele
stukken afgoengen.—Ze was op heur têjen goan stoan, went Miech was ien
’t gres goan zitten; en kloar had ze gezien, hoe onneuzel ’t schoap
zien schoen’ had oangetrokken; och heer! asof ze stads-peutjes had! Ze
had heur hals al wiejer en wiejer uutgerekt, en gezien, hoe ze bij ’t
rieshout woaren goan zitten, vlak noast mekoar, en eindelik wiejer op
hadden geloopen tot achter de heg—tot achter de heg! En—ze had bij zich
eiges „verdrêjd!” gezeid, en de vuusten dichtgeknepen, en zich toen
ien’t heuj loate vallen, en had er geprakkezierd ’en heele boel dinger,
tot de schofttied veurbij was.



Het vermoeiende dagwerk liep ten einde, en de laatste die zich van het
hooiland naar huis begaf, was de baas van ’t Lêge Veerhuus, Arie
Ploegers.

’t Was een kort man, niet te mager, maar met een geelbleek gelaat. ’t
Was er een, die altijd goed en best voor zijn gezin was geweest, en van
deugd en werken hield, maar die, zooals ze wel meer zeggen, kort
aangebonden of, kort van stof was. Als ie liep, dan trekkebeende
Ploegers zoo’n bietje over den rechterkant, en dat hij in den
rechterarm niet zóóveel kracht meer als vroeger had—hij wou ’t wel niet
weten, maar ’t was zoo, en, wonder was ’t niet, want, vóór hij naar D.
kwam, pas een klein jaar geleden, had ie ’en soort van begoaves gehad,
veur de dood weg!

Vóórdat Ploegers het achterhuis zijner kleine, juist aan den Rijn
gelegen woning betrad, wischte hij zich de zweetdroppels van het
aangezicht, en prevelde binnensmonds eenige onverstaanbare woorden, die
echter op zijn gelaat hun wrevelen aard teekenden.

De lage deeldeur binnengaande, wierp Ploegers gavel en hark in een
ledige voerkrib; stond een oogenblik stil, en begaf zich vervolgens
naar de keukenkamer in ’t voorhuis, waar de pot met aardappels te vuur
hing en Hanneke bezig was om de sla te wasschen voor ’t avondmaal.

„Of ge ook muu zult wêzen,” ving Hanneke aan: „’t is veuls te lang, en
dat met die wermte.”

Ploegers antwoordde niet, zei geen boe of ba, maar ging, met den rug
naar zijn dochter gekeerd, voor ’t venster zitten, dat op den Rijn
uitzag.

Hanneke zweeg een oogenblik, en vreezende dat de vader ontevreden was,
omdat zij het avondeten nog niet had opgedischt, repte zij zich al meer
en meer, en sprak eindelijk:

„’t Het nog geen halfnegen gesloegen, moar in ’en ummezien za’k verdig
zin.”

Nog geen weerwoord, slechts een onverstaanbaar gebrom met den naklank:
„Doar za’k op passen!”

„Is ’r wat kwoads voader....?” vroeg Hanneke, terwijl ze ’t servet
reeds over de tafel spreidde: „Wacht ie rêgen op ’t heuj, of hei’j wat
anders....?”

Weer geen antwoord, maar luider gebrom met den naklank: „Allemoal
schande!”.

Wat of ie hebben mocht!?

Intusschen, Hanneke ging haar gang, wel wetende dat veel gepraat
allicht de kwade luim in hevigen toorn kon doen ontaarden, die voor
vaders gestel zoo hoogst nadeelig was.

Ploegers bleef echter zitten, en zonder het kind, waar hij zoo
zielsveel van hield, met woord of blik te verwaardigen, staarde hij op
den voorbijstroomenden vloed, al had ook reeds driemaal de zachte stem
van het meisje bericht, dat alles nou kloar stond.

Op de eerdappels lei z’en bord—ze mochten is koud worden—en toen....
toen ging ze schuchter op den wrevele toe en sprak heel zachtjes: „Ze
dampen zoo lekker; toe, kom nou êten.... of schêlt ’r wat oan....?”

Maar Ploegers.... Lang genogt was ie stom gewêst; lang genogt had ie
zich iengeteumd; lang genogt zien best gedoan um koel te blieven as ’en
Louwadieseër; lang genogt—en, terwijl hij zich eensklaps omwendde en
met een vuurrood gezicht het meisje scherp in de oogen zag, riep hij,
terwijl hij de vuisten krampachtig sloot: „En IE kunt dat vroagen? IE
veur den weerlich!”

Doodsbleek stond ze; zulk een uitval had haar nog nooit getroffen.

„Moar wat.... moar wat dan....?” stotterde Hanneke.

„Wat? wat?” riep de man in hevige woede, terwijl hij de pet van zijn
hoofd greep en die met geweld tegen den grond kwakte: „Wat....? he’k
geen verdriet en geen hartzeer genogt....? Kwien ik niet weg, en teer
ik niet uut? Hei’j ’t niet geheurd da’k mien eigen eenige jong hebt
gevluukt en goan liet? Zeg, zeg, hei’j dan alles vergêten....?”

„Moar beste goeje voader, bedoar toch; denk dat ’t oe kwoad is; toe,
goat ’r zitten; drink is ’en slukske;” en ’t bevende meisje schepte een
teuge, maar beefde en trilde dat de helft uit het glas viel.

„Wat! drinken!!” riep Ploegers, terwijl hij het vertrek op- en
neerstappende, telkens woedende blikken naar het verslagene Hanneke
zond: „VER-drinken, joa ien de Rien die doar heergeet; joa, dat dee’k
liever dan schande te hebben!—Zeg, zeg,” vervolgde hij hevig, terwijl
hij zich opnieuw voor het meisje plaatste: „bin ie doarum zoo zuut en
zoo smêjig en mooi! um de kat ien ’t donker te kniepen.... zeg....!?”

Op hare beurt antwoordde Hanneke niet; ze kon niet spreken; de
verwijten van den vader kwamen te onverwacht en klonken te pijnlijk.

Ze schreide. Ze hield den boezelaar met beide handen voor de oogen
gedrukt, en, op een stoel neergezegen, hoorde zij den noodlottigen
storm voortloeien. Ze hoorde den vader van Miechel Wolters en van
„gevoarlikken umgang” sprêken, met de vragen ten slotte: „En wou ook
gij Peters weg op? Wou IE nog ’t letste verbrêken!?”

Zij schreide voort—het verongelijkte kind; maar hij, de arme man, door
een duiveltje gehitst, da’j—as ’t kriekende kriekske—wel overal heurt,
moar nergens kunt vangen; hij, tot den uitersten toorn vervoerd, hij
trilde en stampte.... het duizelde hem voor de oogen; ’t werd hem zoo
koud om het hart en.... toen het meisje, een zonderling geluid
vernemende, haar oogen op den gramme sloeg, toen gleed een: O God! haar
van de lippen, want ze zag hem liggen, den vader, zooals ze hem nog
eens had gezien, nadat hij Peter gevluukt had.



’t Was erg warm geweest; den geheelen dag had Arie in ’t brandend
hooiland doorgebracht, hij, die, na ’t geen hem vroeger was overkomen,
zich zoo vreeselijk ontzien moest.—Of Hanneke had gedrongen dat ZIJ zou
heujen en voader op ’t veer passen, ’t had niet geholpen. Ploegers had
gezegd, dat ’et allemoal gekheid en hij van zessen kloar was. Toen hij
vermoeid en erg verhit de laatste vork hooi op den opper wierp, had ’r
achter de doornenhaag—’en kriekske zien noam gekriekt en dien van zien
dochter.... Luuster:

„Ploegers! nou, loat ie met zien Hanne moar oppassen; ze kiekt mien te
veul noar den Miech! en Miech, nou, die is ook....”

„Wat! Wie is doar?” had Arie geroepen, maar antwoord was er niet
gekomen, en, ijlings tot aan ’t uiteinde der haag, waar het hek was,
teruggeloopen, had hij wel een geladen hooiwagen zien wegrijden met
volk er bij, maar, om er heen te snellen, daartoe had hem voor ’t
oogenblik de kracht, en om duidelijk personen te onderscheiden, het
daglicht ontbroken.

Erg verhit was ie gewêst, moar—toen die hits ook oan ’t hart was
gebrocht, toen kookte hum alles; en of ie al tegen zich eiges: koest,
koest! zei; of: Oarie, hou ’em binnen! ’t was wel ’en tiedlang gegoan,
moar toen, toen was ’t ’r uut gemotten, roazend d’r uut—tot zien eigen
verdarf.

En Hanneke, beduusd en versloagen—wat had ze kunnen doen....? Met
inspanning van al haar krachten was zij er in geslaagd, den
ongelukkigen vader in de bedstee te beuren. Ze had hem met azijn en
water gewasschen, en gedurig gevraagd: Of ie hoar nog zien kos, en of
ie nog wiest woar ie was, en of ie allinnig zou kunne blieven totdat ze
den dokter geroepen had?

Geen antwoord was er gekomen, en ’t meisje, bevreesd om ’t langer zoo
aan te zien, was, in gestadig gebed tot den Almachtige, ter deure uit-
en de weiden doorgesneld, schuins op den dijk aan, in de richting waar
de waai was.

Bij de woai woonde Miechel—wel tien menuten wiejer de dokter.—Umdat
voader zoo alleen was, zou ze Miech vroagen naar ’t doktershuus te
goan.

Maar die woorden: „gevoarlikken umgang” kwamen haar weer eensklaps voor
den geest. Ze aarzelde. Wat mocht ’r wêzen dat hum verdacht miek?
Doch.... al denkende meende ze toch dat ’en dienst moar, ’en dienst
was; en ze liep sturm den diek op—d’r over—oan d’ anderen kant weer d’r
af, en stond veur Miech, die in de moaneschien op ’t hek zat en ’en
piepke rookte, nog eer dat ie zag dat ’et Hanneke was.

„Wel he’k z’n lêven!” riep Miechel verrast: „das erst ’en liefke!” Maar
de jongen vervolgde niet, want hij hoorde het meisje, naar den adem
hijgende, zeggen: „Miechel kom mee, voader leit slecht, loop noar den
dokter; ik mot weer noar huus toe.”

Meer zei Hanneke niet, maar trok den jongen zóó bij zijn buis, dat ie
hoast van ’t hek viel.

„Moar zeg dan wat ’r gebeurd is?” sprak Miechel weder, terwijl hij,
Hanneke volgende, haar in ’t beklimmen van de steile dijktrap—’en stut
ien de leinden gaf.

„Heur Miechel!” antwoordde het meisje gejaagd en nog steeds naar den
adem hijgende: „gij hebt ’r schuld oan. Hoe? da’ wee’k niet; moar,
a’j’t verrechtig goed meint, loop dan wa’j loopen kunt, eer dat ie
starft!”

Vort was Hanneke, oan d’ anderen kant den diek weer af; en Miechel—eer
dat ie liep wat ie loopen kos, bleef hij staan; zag het meisje na
en.... achter de wilgen verdwijnen. Toen, toen liep hij naar ’t dorp om
den last te volvoeren, doch herhaalde gedurig de vraag bij zich zelven:
„Heb ik ’r schuld oan....? hoe of’t meugelik is!”



’t Was eenige dagen later. De ongelukkige Ploegers, die ten gevolge van
de overspanning en den daarop gevolgden toorn in den deerniswaardigsten
toestand verkeerde, lag als wezenloos en verlamd op zijn leger. Hoewel
de kunst op den lijder weinig vermocht, zoo had toch de dokter zijn
hoop niet verzwegen, dat de tijd hem wel zóóver zou brengen, dat hij,
ofschoon gebrekkig, zijn leger zou kunnen verlaten.

Die hoop, zij gloeide ook in de borst van het minnende kind, dat sedert
den droeven stond geen rustig uur had genoten. Wat was ze onvermoeid,
het heldere knappe Hanneke; onvermoeid om den vader te helpen en te
laven; onvermoeid om den gewonen huisarbeid te doen, terwijl nog
sommige malen haar krachten voor de veerschuit werden verlangd, en het
vee of het veld hare handreiking vorderden. Onvermoeid was ze, en
ofschoon zij ook hulp voor den hooibouw had moeten inroepen, ze had
dien zelfden morgen bij ’t eerste uchtendkrieken—en dat zegt wat in ’t
begin van Juli—’t heuj mee ien den barg gestoken, stoande ien ’en ton,
op de halfscheid van den barg, dat ’t zoo’n oard had gehad.

En te midden van al die zorgen en drokten, mengde er zich niet zelden
een traan met de zweetparels, die haar op ’t aangezicht kwamen. Ze had
hem zoo lief, den man die altijd voor haar een teedere vader geweest
was, ze had hem zoo innig lief; en toch, die hevige toorn, waaruit zulk
een wee was ontstaan, ze had hem niet verdiend, en vatte niet wat de
oorzaak er van wezen kon.

’t Was waar, Miechel had haar gezegd dat ze hum ien’t hart lee; Miechel
had beweerd dat ze de knapste dern uit D. was; Miechel had haar ’en
keer of wat ien den erm geknepen en ’en munje gestolen, moar—hoe
Miechel gevoarlik kon wêzen, en hoe nou voader, alleen op de gis, zoo
kwoad was geworden, zie, dat begreep ze niet. Ja, niet zelden liepen de
tranen haar over de wangen, zoo om den treurigen toestand van haar
armen vader, als om het onverdiende leed dat ze droeg, en, bad ze
gedurig om behoud van den lijder, ze vroeg ook om kracht voor zich
zelve, en licht in het duister, maar besloot evenzeer om Miechel te
mijden, totdat ze van vader zou weten wàt ’r verkeerds was.



’t Was eenige dagen later—Miechel kon er geen heugte van kriegen. Toen
ie met den dokter ’s oavends was komme oanloopen, had Hanneke kortaf
gezeid: „Miech, ik dank oe, goa nou noar huus toe.”—„Wat is ’r dan
Hanneke?” had ie gevroagd.—„Och niks,” had ze weer gezeid: „dat kan’k
oe niet zeggen.”—En, toen had ie heur nog vroagen en nog is pakken
willen, moar klets! was de deur toegedoan en had ie tot loon afzakke
kunnen.

Van sloapen was geen zier iengekomen. ’t Was ’em krek gewêst asof zien
streujzak met nêtels en diestels gevuld, en ’t oorkussen ’en gluujende
ploat was. Ielkreis had ie oan Hanneke gedocht en zich van ’en
kwiespeldurigheid as de hoare geen begriep kunne moaken, en gezêgend
had ie ’t darde uur noa de nacht, dat ie d’r uut kos en weer noar ’t
heujland.

Moar zie, Ploegers was niet gekommen, en Hanneke ook niet, en ’t
proatje was verdig van mond tot mond gegaan, dat de veerboas, bezweit,
te gauw koud woater had gedronken en heel slecht ien ’en overval lei.

As ’r is rêgen kwiem, had Miechel gedacht, en stil was hij naar ’t
veerhuis geloopen en had ’r geklopt.

Of ie wat helpen zou....? mergen had ie den tied um ’en vracht mee te
loajen.

Dank oe! Teunis van de meulen zou ’t al doen.

Hoe of ze toch ien ens zoo roar was geworden?

Doar kosten zoo dinger bestoan.

Moar of ze dan alles vergêten was—wat ie gezeid had en wat ie gemeind
had, dat ook Hanneke meinde.

Och nee! iensgeheel niet, moar dat ze ’t niet zeggen kos, en nòg ens:
dat ie nou gaan most, en haar stil loaten tot voader weer bêter zou
zin.

Zóó was ie afgezakt—veur de tweede moal.

Alweer had ie ’s nachts niet sloape kunnen; ’t was nou gewêst asof zien
streujzak met spelden en noalden bestoken was, en de dêkens van
gluujend iesder woaren. Opgestoan, was ie buutenshuus ien’t kuule gres
goan liggen, en doar zoo zuutjes heer iengedummeld.

’t Mocht ’en uur of vier zin gewêst, toen ie deur lachen was wakker
geworden.

„Hê...!!?” had Miechel gezeid.

„He’k nou alêvel!” had ’t lachend geklonken: „as ’k niet bêter wiest,
dan zou’k hoast denken da’j giesteroavond met ’en brom oan was thuus
gekommen.” En—nadat Miechel zich de erms had gerekt en de oog’
gewreven, had ie ’en lang vrouwmins noast zich gezien, ’en lillik
vrouwmins, ’en heel lillik vrouwmins, met ’en neus as ’en goavel, en
handen as pollêpels, en oogen as inktpotten.

’t Volgende gesprek tusschen Miechel en Mie Schuiling was er gevolgd:

Miechel, kniepend met de oog’: „Wat wou gij hier?”

„Brandnêtels zuuken.”

„Brandnêtels! Um oe eiges te geiselen?”

Mie, met ’en brandnêtel hitsende: „Nee, om ou veur ’t boatje te
kommen.”

„Loat me met vrêje!”

Mie, krek of ze kwoad wier: „D’r was ’en tied da’j dat ook niet gezeid
zou hebben: loat me met vrêje....!”

Miechel, met de handen veur ’t gezicht asof ’em de zon te straf was:
„Best meugelik.”

„Toen ie me noaliep as ’en jonge keeshond, Mieke véur en Mieke noa;
toen Mieke zoo duk de vingers ien’t vuur kos stêken, umdat Miechel te
bang veur de hits was.”

Miechel drêjt zich um: „Nou, doar ha’j ook geen schoai bij.”

Mie geet op de horken zitten, met de pollêpels ien de schoot: „Schoai
Miech of geen schoai, da’s krek allins, moar nou he’k’r schoai bij,
da’j zoo stief as ’en stoak bint....” Vleiend: „Ge mocht mien zoo gern,
Miech....?”

„Da’s niewoar, gij hadt ’t op mien.”

„Nou, loawwe moar zwiegen, ik wil ’t oe niet wieten; moar heur’s
Miechel, a’j nou wat bêters wilt doen dan ien’t gres ligge sloapen,
help mien dan ’en henje vol brandnêtels zuuken.”

„Ziede stoapel, wat leuter ie toch?”

Mie, met ’en karmisgezicht: „Weet ie ’t dan niet van Ploegers uut ’t
veerhuus?”

Miechel, asof ie ’en kreupel peerd ien de vlakke run zag: „Wat heb IE
doarmee van doen....?”

„Dat ie zoo slecht leit weet iedereen, en eergiesteroavond, da’k oan
den diek stond te kieken, kwiem de dokter veurbij. Hoe geet ’t met
Ploegers? zei ’k. Straf genoeg, zeidie, en—toen we zoo oan ’t sprêken
kwammen, heurde’k dat ie as ’t woare verlamd was en met nêtels most
gezwiept worden. Oan ’t Lêge Veerhuus stoan d’r moar weinig, en dokter
zei toen dat ’t ’en weldoad zou wêzen as’k ’r wat heer brocht. ’t Is
wat te zeggen.”

Miechel, half overeind, met de oogen ien’t rond: „Hier stoan d’r
veul.... Hei’j d’r al heer gebrocht?”

„Giesteroavend.”

Miechel, as ie opsteet: „’t Is wat te zeggen!”

Mie kumt ook overeind: „Wèl wat te zeggen! Zooveul verdriet van eigen
kienders.”

„Eigen kienders....? Van Peter zien zeun he’k wel geheurd, moar had ie
d’r meer nog?”

„Nou!!! en ’en fiene!”

„’En jong of een dern?”

Mie—zonder dat ze’t weet—schêl ziende: „’k Docht da’j ’t peuzelje kon.”

„’t Peuzelje kon! Moar wie?.... Sprêk, wie mein ie?”

„Heere m’n tied, al ’en joar is z’ ien’t darp en ken ie Ploegers’
Hanneke niet?”

Miechel griept noar ’en nêtel en brendt zich de vingers, moar noar Mie
kiekt ie niet: „Hanneke, zóó, en nuum ie die ’en peuzelje....!?”

Mie kiekt vreeselik schêl: „’t Mot nogal niet zuunig wêzen as ’en
voader uut kwoadheid over ’t slechte bestoan van zien dern, zich eiges
de begoaves op ’t lief hoalt.”

Dit laatste had Miechel met een afgewend gelaat aangehoord: de tanden
stonden hem in de lippen; maar eensklaps voor Mie post vattende had ie
geroepen: „Hanneke ’en peuzelje! Hanneke ’en slecht bestoan! Dàt zu’j
mien woarmoaken!”

Mie had weinig weten te zeggen; alleen dat zij ’t niet helpen kos dat
’r zóó en niet anders geproat wier, moar, ’t was lang ’t zeggen gewêst
dat ze zich met allerlei jongens afgaf; en ook de dokter zou gezeid
hebben dat Ploegers, véur ’t overval, Hanneke had verweten dat ze op
allerlei manieren de kat ien’t donkere kneep.



De kat ien’t donkere kneep!

Vuurrood was Miechel bij die woorden geworden, en bij kris en kras had
ie geroasd, dat ’t leugens woaren en dat ie, bij hier en gunder, wel is
weten wou wie zukke dinger van lasterproatjes ien’t lêven riep.

Mie was er natuurlijk zoo onschuldig oan as ’en kiend ien de luiers, en
had ’t óók niet geleufd as Miech ’t veur onwoarheid hiew.

Moar Miech....? Miech was krek as ’en peerd geworden dat de kinketting
te straf zit: rebels, vremd, achteruutsloan, en soms ook as ’en kat op
’en kornzolder: loerig, gluuperig en sluuperig.

Ja, was Miechel ten opzichte van zijn oude moeder en verdere
huisgenooten rebels geworden, zoodat ze niet wisten wóár ’t hum kneep,
geheel tegen zijn aard was hij gluups en sluups geworden. ’s Oavonds
veural had ie’t niet loate kunnen um den diek af, schuuns langs de heg
heer, achter de wilgen um, noar ’t veerhuus te loopen en is te kieken,
of ie ook wat gewoar wier.... en, dan had em de kop gegluujd en ’t hart
gebonsd, en dan had ie wel ien’t huus wille goan, um doar is te kieken
en te sprêken.... moar.... umgedrêjd was ie dan weer.—Had ze hum niet
klets! de deur veur den neus dichtgesmeten, en loater gezeid, dat ie
weg most blieven? Joa, en dan jeukten hum de vingers, en dan docht ie
weer oan Mie, hoe roar ze gesproken had van: peuzelje, en dat ze de kat
ien’t donkere kneep; en dan kreeg ie troan’ ien de oog’, en dan docht
ie, hoe ie geleufd had binnen ’en dag of wat noast mooi Hanneke op de
karmis veur de fiedel te stoan; met heur langs de kroam’ te wandelen,
erm ien erm; moppen en ulevellekes, en—as ’r de kroam met de gouddeus
d’r was—, ’en ringske met ’en rood grenoatje d’r ien, te koopen; alles
veur ’t zuute bekske, moar... vals was ’et vrouwvolk, vals as katten!!!



Tien dagen was ’t geleden; van die en deze had Miechel vernomen dat
Ploegers oan ’t bêteren was; verlamd was ie, moar opzitten dee ie weer
en sprêken ook. Langer uuthouen kon ie’t niet, en weten zou ie wàt ’r
woar was, van ’t een en van ’t ander.

De koekoek in moeder’s keukenkamer had juist halfnegen geslagen, toen
Miechel de woning verliet.

De waai ging hij langs—umdat ie Mie niet veurbij wou—en toen op den
dijk aan, den gewonen weg.

Op z’n minst had hij twintigmaal bij zich zelf de woorden herhaald,
waarmee hij Hanneke zou aanspreken. Zóó:

„Bi’j doar eiges Hanneke! dat duut me plezier, went zie, ik heb er ’t
miene nie van; proaten is proaten en laster is laster, moar weten wi’k
’t, eer za’k niet rusten. Zie Hanneke, erst was alles zoo mooi as’t
wêzen kos, en toen hei’j ’t kalf eiges ien de sloot gejoage. Woarum
Hanneke? Is ’r ’t een of ’t ander op mien te reklemieren?

„Zie’k ’en kroeglooper of ’en merktjoager? Nee Hanneke, dat zie’k
iens-geheel niet. ’k Zie altied kapoabel gewêst, veur m’n wark ook; en
moeder leit al ’en joar lang te lamentieren da’k ’en vrouw mot nemen,
moar ’en goeje. En nou Hanneke, docht ik in ou ’en goeje te veinden. Oe
eugskes stoan zoo zacht, en oe erms zin wel fiender as van ’en mennigte
derns, moar stark zin ze toch, dat he’k op ’t heujland gezien. Zie
Hanneke, zoo stond ’t, en met de karmis ha’k de verkeering oan oe
voader wille vroagen; en nou—nou zit ’r ’en diestel ien’t heuj, die
stêkt asterantoe en d’r uut mot. Zeg Hanneke, leit ’t oan mien? Sprêk
voor de vuust, of....”—moar dat zou ie heel zuutjes zeggen—„of he’k
mien ien ’en glad bekske bedrogen? Speul ie mooi weer met ielkeen die
Hanneke knap vindt? Ronduut Hanneke, hei’j ’en andere jong? Hei’j met
mien moar gegekscheerd? Of....„Joa—’t was zóó al lang genogt, hie kos
toch niet toezoers deursprêken. En, wàt zou Hanneke zeggen?

Misschien:

„Och Miechel, geen kwoad is ’r bij mien. ’k Was op dien oavond van ’t
overval zoo beduusd en verlêgen. Da’k ou de deur veur den neus
dichtsmeet, ’t was umda’k hoast had, en voader zich kwoad had gemoakt
umda’k ien stee van noar huus te goan, noast ou ien’t gres was goan
zitten. ’t Is alles weer over, moar, a’j wilt verkeeren, sprêk dan met
voader, over ’en dag of wat, as ie wat meer op zien kracht is.”

Misschien:

„Miechel: we zin d’r achtergekommen da’j veul proats moar weinig doad
hebt, en ielkeen die j’onder de oog’ kriegt, wat veurproat en dan weer
loopen loat; doar za’k niet van gediend wêzen. Goa moar noar Mie
Schuiling.”

’t Zou meugelik wêzen dat ze geheurd had, hoe ie—véur hoar—met Mie was
gewêst. Moar dóarum.... dat zou meer as arg, ’t zou roazend
kleingeistig zin.

Misschien zou ze zeggen:

„Miechel! mins! wat mein ie wel...? Denk ie umda’k ’en enje met ou
vortliep en ’en oarigheid zei, da’k doarum oan trouw docht? Loop, ’k
het wel wat bêters!”

Dat zou ijselik zin!

IJselik zou ’t zin! al heel ijselik!! As’t zóó was dan kos Mie heur met
recht ’en peuzelje nuumen; en Mie—wat zou ze d’r oan gehad hebben um
van Hanneke leugens te sprêken? Mie was toch niet ens zeker gewêst, dat
ie Hanneke kende, loat stoan dat ie sjenie in heur had. IJselik zou ’t
zin, méér as ijselik!!! went hie vuulde dat ie d’amoer van ’t heufd tot
de vuut’ ien de botten had; oolik, o zoo oolik!

En Miechel liep voort. ’t Was hum krek asof ie ien’t gemoed wier
geknepen en gekrabd, miseroabel, en hoe dichter ie bij ’t Lêge Veerhuus
kwiem, hoe roarder ’t hum van binnen wier, hoe mooier dat Hanneke veur
zien oogen stond, moar ook, hoe wufter ze keek en hoe lichter ze woog.

En toch—hie zou ’t weten; weten wát er woar was.



Reeds eens—toen Ploegers van ’t hooiland kwam—zijn wij de kleine
achterdeur van ’t Lêge Veerhuus binnengegaan; ook nu volgen wij
Miechel, die eerst langs de voordeur heeft gedraaid, maar eindelijk tot
het besluit kwam—um moar stillekes achter ien te goan; liefst wou ie
toch Hanneke erst allinnig sprêken.

Een oogenblik blijft hij staan; ’t bonst hem van binnen; maar de moed
komt terug, en—de klink beurende, opent hij het lage deurtje, en treed
behoedzaam het huis in. ’t Was hem om Hanneke te doen, en toen hij nu
in het duistere achterhuis stond, tastte hij verlegen in ’t ronde, niet
wetende hoe hij haar, zonder rumoer, zou te woord komen.

Recht tegen hum over most de gangdeur wêzen, en oan de lienkerhand ’t
melkkämerke, waar ie ’en kummeke kerremelk en nóg wat—harrejennig!
gehad had. Zou ie hoar roepen....?

Maar, nauwelijks was het verhaalde den jongen door ’t brein gegaan, of
rechts, woar ook ’en kämerke was—misschien wel de cel van Hanneke—doar
heurde ie met ’en fluusterende stem—die ’em ’en iesbad over ’t lief
smeet—de woorden:

„Jong! jong! heur ie doar niks....?”

’En andere stem, moar ’en mansgeluud: „Och! ’t zal ’en kat wêzen die
’en muus ien de kniep houdt.”

„As’t voader is was!”

„Dan zou’k gleuven Hanneke da’j mien wat op de mouw had gesmerd; ge
hebt mien gezeid, dat ie allinnig nog niet stoan kan.”

„Da’s woar jong, da’s woar; moar ’k heurde wat, en de angst bekroop
mien, went as ie ou hier vond, ik geleuf dat zien lêven d’r mee ien
gevoar kwiem.”

„Zien lêven!? Zou ie zoo kwoad zin as ie mien zag?”

„Och loa’k ’r van zwiegen. A’j wiest hoe ’t mien vreesslik oan ’t hart
geet!”



„Oan ’t hart!” Miechel had ’en heufd as ’en rooje kool, en been’ zoo
stief as houten.

De mansstem: „Dan zu’j ook alles doen um mien gelukkig te moaken, hê
Hanneke? went zóó is mien ’t lêven te duuster.”

„Nou doar ku’j op rêkenen. Geen dag geet ’r um, da’k niet met weemoed
oan ou denk’, en bid: mocht ie hier zin!”

Peuzelje! Peuzelje!!

De mansstem: „Ie bint toch altied dezelfde. Nou Hanneke, ie wilt ’em
dan geven, hê?”

„Zou’k dát niet willen!” klonk Hannekes stem, en ook klonk er nog wat,
wis wat gevroagd wier: ’en munje dat smekte.



Peuzelje! Peuzelje!!

Stief, stokstief stond Miechel. De kat ien’t donkere! Met Jan en
alleman! O:

PEUZELJE! PEUZELJE!!

En—nog eenige oogenblikken stond hij stokstijf, maar toen, toen kwam
het bloed sneller in werking,—de vingers begosten hum gluujend te
jeuken en wieren stark en straf noar de broekzak heergetrokken woar ’t
mes ien de schee zat.

Was dan de trouw en ’t woord uut de wereld! Was dan dat darde misschien
woarheid geworden: Loop, ’k het wel wat bêters!...?

En twee schreden doet hij in ’t duistere voorwaarts, en de vingers
hebben zich om ’t mesheft gesloten.—Miech! Miech!! wat wi’j beginnen?

Nog ééne schrede en ’t mes is den zak uit.—Miech! Miech!! smiet dien
duuvel noar buuten!

’t Mes in de rechterhand geklemd, is hij genoodzaakt de linker op ’t
hart te drukken, went—’t sleet hum van binnen asof’t ’en dorsvlêgel
was.

Miech! Miech!! luuster links: die vlêgel sleet God!

De hand, die ’t mesheft omklemt, sluit er zich minder krampachtig
omheen; ’t was asof de stem van zien gesturven voader klonk, zooas ie
veur ’t letst sprak:

„Jong, hou oe oan God vast! Lêf rein! dan zien w’ons weer ien den
hemel.”

Den hemel!—Moar heur, nog éns bloast de duuvel: weer klinkt ’r ’en
munje! weer heurt ie geproat, nog zuuter as sukker.

Miech! heur liever noar de vlêgel. Heur noar oe vader! Zie gunds oe
moeder; zie, ze kiekt oe zoo smêkend oan. Miech! hou dat mes weg. Vort
’r mee! Nog ens Miechel! smiet dien duuvel uut ’t lief! Vort.... vort!

Vort! Goddank! ’t was asof ie stark oan ’t wammes wier getrokken. Vort!
joa vort liep ie; ’t mes weer op zak; den dêl af; ’t deurtje uut,
en—toen ie buuten kwiem, waar ’t maanlicht helder glansde, toen blonk
’r ook wat in zien oogen, krek as dauwdröpkes ’s mergens op de
bluumpkes.



Gelukkig voor Miechel dat hij vertrokken was, want, zoo hij nog eenige
oogenblikken getoefd had, wij vreezen dat zijn duuveltje hem de baas
zou zijn geworden.

Hanneke had wel geaarzeld, doch er eindelijk in toegestemd om haar
bezoeker, indien hij zich stil hield, ’s nachts te herbergen: „ze zou
hum wel te sloape liggen.”

Deze woorden—indien hij ze gehoord had—ze zouden den boerenknaap
wellicht tot een rampzalig uiterste hebben gevoerd, want immers,
Miechel heeft niet begrepen, ja zelfs van verre niet vermoed, dat de
bezoeker van Hanneke, haar beminde broeder Peter, de verstooten zoon
van Arie Ploegers was.

Verstooten? Ziehier, zoo kort mogelijk, de oorzaak:

Op de pachthoeve, waar Ploegers vóór zijn komst naar D. woonde, hield
hij een arbeider, terwijl ook Peter hem behulpzaam was.

Huibert was ’en lillikke schroale vent, met ’en kokkerigen neus, en ’en
kop met hoar as van ’en verreke. Hanneke was tegen alle minsen
vrindelik, en doarum ook tegen Huibert, dien ze zelfs de hand boven ’t
heufd hiew, umdat ie zoo weinig veur zich had en deur anderen veur ’t
lepke wier gehouen. Nou meende Huibert, die van zich eiges docht dat ie
’en heele piet was, dat Hanneke ’en oog op ’em had.

Dàt ku’j begriepen! Moar—toen Hanneke ’t ien de goat’ had gekregen, en
’em gezeid had dat ie wiezer most zin en zich niks ien ’t heufd hangen,
umdat z’em kos uutstoan moar ook geen spier meer, toen was Huibert zoo
mal as ’en schoap geworden, en had gebleêrd veul niet genogt, en
gelammentierd meer as meer. ’t Had niet geholpen, moar Hanneke was ’t
zoo muu geworden, dat ze bruur Peter had oangezet um Huibert, zonder
viezevoazen, de woarheid te zeggen.

Dat had Peter gedoan; kort en goed had ie gezeid, dat Hanneke hum
liever op de hakken as op de têjen zag; dat ze krek zooveul van hum
hieuw as van ’en slek ien de kool, of ’en hoar ien de mêlpap; dat ie
hum roaide de gekheid te loaten, of dat zien paspoort anders zou worden
geteikend, went, dat ie dan voader ’t gesjenk is vertellen zou.

Huiberts neus was as ’en eerdappel geworden, en zien hoar was overeind
goan stoan as van ’en stêkelverken. Weinig had ie gezeid, moar de nijd
had ie oan Hanneke en veural oan Peter gekregen.

’t Was roar gewêst, moar Peter had al meer en meer gezien dat voader,
die van nature best en goed moar stroef en gellig van oard was, al
stroever en grommiger wier. Hoe ’et kwiem dat begreep ie niet.

Goandeweg was ’t nei-joar geworden, en Peter, die dukkels met Hanneke
over voaders stroefheid had gesproken, en ook dukkels gezeid had dat ie
„’t woarum” is zou vroagen, kwam, toen ie zien voader met: „Alle zêgen
in ’t nei-joar,” de hand had toegestoken, en koel: „Van’s gelieken,”
had weergekregen, dichterbij en vroeg zoo bedoard as ie kos, of voader
wat op hum te reklemieren had, en woarum ie zoo stroef en onvrindelik
was?

Toen—toen was’t losgekommen! Van luiheid en allerlei dinger had
Ploegers zien Peter beschuldigd.

„Da’j ien de kroeg loopt!” had Oarie gezeid: „da’j ou met de derns van
de mulder afgêft, die zoo licht zin as veeren; da’j niet pruuft ’en
enkel dröpke as ’t zoo uutkumt, doar ’k toch niet groot mee op heb,
moar da’je de kloare met volle flessen ien huus hoalt, en ligt te
jassen of pandoeren um grof geld da’j wel niet anders kunt kriegen as
op slinkse wêgen!”

Dat had Ploegers gezeid, en Peter had gestoan asof ’em de grond as pap
onder de vuut’ wier.

„Leugens! allemoal leugens!” had hij eindelijk geroepen. Moar Ploegers
had bêter geweten dat ’t geen leugens woaren. Hier, ien de loaj van ’t
kammenet, had ie ’t smerrige spul koarten nog, dat ie ens ien Peters
wammes gevonden had; hier, hier had ie de fles met kloare nog, die ie
veur ’en dag of tien bij Peters cel onder ’t heuj had gevonden. Toen
had ie ’r niet van sprêke willen umdat ie bang veur ’t koken van zien
bloed was gewêst, moar nou, nou Peter d’r eiges van sprak, nou.... en
Ploegers was buuten zich eiges van kwoadheid geroakt, en Peter had
gebêfd, moar alles veur toeval en laster verkloard; en Ploegers was
deur Peters verstoktheid as roazend geworden, en had getierd en
gescholden dat ’t ’en ijselikheid was, en—vuul en woedend, had ie zien
jong ’en slag gegeven, dat ie gesoesd had.

Wit, spierwit was Peter geworden; ’en slag! wel verdrêjd!! ’en slag!
afgestampt!! en, oakelik was ’t, moar vreemd was ’t niet—Peter had
voaders bloed ien ’t lief—Ploegers had den slag weerum gekregen.

Hanneke was komme toeschieten; en ze had alles en toch niks gezien: ’en
rooje briesende voader; ’en witte trillende bruur; ze had geheurd de
stem van den erste: „Vervluukte jong! pak oe ’t huus uut, a’j niet wil
da’k ’en moord doej!” Ze had Peter ’t heufd zien drêjen as of ’t
doarbinnen niet pluus was; moar, vort was ie gesturmd, hoar veurbij.
Greinende was ze toen toegeschoten, en had gezucht en gebêjen; moar
fluite!—roazender en roazender was Ploegers geworden: „Deur mien jong,
deur mien eigen kiend gesloagen,” had ie geschráuwd; en.... gesmeten en
gekletst had ie alles wat ’em veur d’ oandacht kwiem, totdat ie
eindelik nog roarder gebêfd en zoo vremd met de oog’ getrokken had,
zoodat ie, in begoaves beruurd, op den vloer was neergesloagen.

Zoo was ’t gekommen.—IJselik niewoar? En, toen Ploegers weer zoogoed
als bêter was, toen had ie ien ’t huus niet blieve kunnen, woarin
zooveul gebeurd was, toen was ie noar D. getrokken en had Huibert loate
goan. Met Hanneke ging ie vort, moar over Peter sprak ie nooit.



Ja, Peter had het gewaagd de vaderlijke woning opnieuw te betreden. Ter
plaatse waar hij zich na dien noodlottigen nieuwjaarsdag had
opgehouden, was hij door de tusschenkomst der zuster, die hem zoo innig
liefhad, op de hoogte van vaders gesteldheid gebleven. Bitter had de
jongen, die door de lasterlijkste beschuldiging en een samenloop van
noodlottige omstandigheden in opstand tegen zijn vader kwam, geweend.
Peter had bitter geweend, en gedurig had hij het voornemen opgevat om
met berouw en ootmoed tot den beleedigden vader weder te keeren; hem
vergiffenis af te smeeken, en hem van de valschheid der vermoedens
nogmaals de verzekering te geven. Helaas! die goede voornemens hadden
schipbreuk geleden op het hem maar al te zeer bekende karakter van den
vader, die, zonder de klaarste tegenbewijzen—ook bij het bitterst
berouw—nimmer vergiffenis zou schenken. Bitter had hij geweend, want
vaders toestand, waarvan Hanneke hem onderrichtte, had hem erg
bedroefd; maar nu, zonder nog van zijn laatste overval kennis te hebben
bekomen, had hij zich eensklaps naar D. gespoed, dewijl een treffend
bewijs van zijn onschuld hem als door God was geschonken.

De woorden: „Nou Hanneke, ie wilt ’em dan geven?” welke Miechel—omdat
er een zoen op gevolgd was—een „peuzelje! peuzelje!!” ontlokten, hadden
op een brief gedoeld, die Peter den vorigen dag was ter hand gesteld,
en luidde als volgt:


    „Vrient Peter! ik heef je niet Kunnen leien om Dat Ik van Haneke
    hieuw en Jij mijn in de Weg Sting. Ik heef een Pleuris gehad en
    Woerd dat De dokter is zijt dat Ik krab aan bin, nou heb de
    dommeneer gezijt en geSproken van de Rijnhijd van Geweten. Ikke bin
    nou bang as ik in Den heemel kom dat ikke weerom mot, want ik heef
    je vader opgehist om UE de deur uit te krijgen, voor vrijaf met
    Haneke en heef een spul kaarten In je Zak gestobt en ook ja neever
    in het hooi. Ik heef vroeging en ook benouwdhijd voor God de vader.
    Deze sgrijf Ik op bet, omdat Ik nog Sgrijven kan, maar Zwak bin ik
    En kan niet Langer sgrijven maar sgrijf toch om Mijn te vergeeven
    als dan de dommeneer zijt, God ook vergeeft; nou zal ik ijndigen
    als of er niks gebeurd is, en dawwe in den Heemel mekare de Hand
    geven, zoo as gezijt is, de groetenisse ook aan Haneke die Ik lief
    had.

        „UE. vrient Huibert Pols.”


Die regelen, die jammerlijk gestelde regelen, ze hadden Peter diep
getroffen en met blijdschap vervuld. Naar Huibert was hij heengesneld;
zijn vermagerde hand had hij gedrukt; den stervende vergiffenis
geschonken, met de bede aan God, dat ze ook hém mocht worden verleend
voor een grooter kwaad, waartoe hem de laster gebracht had.

Drie dagen waren er na den avond verloopen toen wij Miechel het gesprek
van Hanneke en Peter zagen beluisteren. Gedurende dien tijd had de
zuster haar broeder in het achterhuis geherbergd en van het noodige
voorzien, gestadig op een geschikt oogenblik lettende, waarin zij den
vader deelgenoot van Huiberts brief zou kunnen maken.

’t Was na den middag.

Ploegers had ’en bietje riest met ’en stukske kalfsvleis gegêten. ’t
Had goed gesmoakt; ’en bietje gesloapen had ie toen, en nou, wakker
geworden, zei ie, dat ie dorst had en wel ’en kummeke thee wou. De
theepot stond bij ’t vuur op de ploat, en, of Hanneke met opzet ’en
mooi pronkkummeke van de broodkast nam, ien stee van ’en wit dat er ien
stond—’k weet niet, moar zooveul is zeker, ze nam ’et, schonk ’et vol,
dee d’r ’en kluutje ien, toen wat melk, en brocht ’et oan voader.

Kracht om het aan te vatten, had Ploegers niet, maar zie, terwijl hij
den blik op het kommetje wierp, dat Hanneke hem aan de lippen wilde
brengen, trok hij het hoofd terug, bleef er op staren, en zei met een
zwakke en bewogen stem: „Lêf gelukkig!”

„Leef gelukkig!” die woorden had Ploegers op het kommetje gelezen, het
kommetje, dat zijn Peter hem eenige jaren geleden van de kermis had
meegebracht.

„Lêf gelukkig!” herhaalde hij langzaam, en trilde wonderlijk met het
hoofd, en verborg zijn aangezicht in het kussen.

Het kommetje, waarvan de aanblik den vader zoo zeer had getroffen, werd
door Hanneke op de tafel gezet, en terwijl het meisje zich daarna op
den stoel voor de bedstee plaatste, nam zij vaders machtelooze hand in
de hare, en sprak zacht en gevoelig:

„Voader, da’s nog ’en köpje van Peter.”

„Lêf gelukkig!” klonk het weder uit Ploegers mond. „Lêf gelukkig! ’En
wuns! en ’t lêven verbrêken!”

„’t Was toch zoo’n goeje jong, voader. Hie had oe zoo lief; hie meinde
’t zoo best; alleen was ie driftig.”

„Driftig! sprêk doar niet van, da’s ’t bloed—moar geen zonde.”

„’t Leidt tot de zonde, voader; en hij die oe ’t kummeke gaf, het ’et
geteund, moar kwient ook van hartzeer.”

„Lêf gelukkig!” murmelde de vader weder en voegde er langzaam bij: „God
het mien bezocht ien de kienders die ’k liefhad en ien’t bloed dat te
straf geet.”

Aan eigen rechtvaardiging dacht Hanneke niet. In de overtuiging niets
kwaads tegen den dierbare te hebben bedreven, was zij er slechts op uit
om vaders liefde voor Peter te winnen; en met een stem zoo lieflijk als
roerend, sprak zij van vroegere dagen, toen Peter zijn goeden aard zoo
dikwijls getoond had.

God zij dank! Ploegers hoorde haar spreken, en zelfs geen plooi van
wrevel was er op zijn gelaat te bespeuren.

Hanneke ging verder, en herinnerde den vader op verstandige wijze aan
den ongelukkigen nieuwjaarsdag, waaruit zooveel jammer geboren werd.
Zij sprak van de mogelijkheid dat valsche oorblazingen Peter hadden
zwartgemaakt, totdat zij ten laatste—inwendig juichende om de kalme
stemming waarin haar vader bleef—den brief te voorschijn haalde en dien
duidelijk en langzaam voorlas.

Wanneer de weinige trekken voldoende waren, waarmede wij vroeger het
karakter van Ploegers poogden te schetsen, dan beseft men dat de inhoud
van Huiberts brief den lijder ontzettend moest treffen.

Een onrecht hém aangedaan, had immer zijn bloed aan ’t koken gebracht,
en hoe vaak hij ook den strijd tegen dien hartstocht had aangevangen,
meestal was hij zijn slachtoffer geworden, zooals wij zagen met de
opvattingen tegen zijn kinderen, tot zijn eigen verderf. Ploegers wist
het maar al te wel, dat de toorn bij miskenning ook hém in vroegere
jaren niet zelden tot daden had gevoerd, die hij in bedaarde
oogenblikken als grove zonden aan God had beleden; en nu, nú besefte
hij volkomen, hoe het vergrijp van zijn zoon, bij de grievendste
miskenning, een zonde was, waarvoor de Hemelsche Vader hém—ondanks zich
zelven—bewaard had.

Nog had Hanneke den brief niet geheel ten einde gelezen, toen zij reeds
bespeurde hoe een zenuwachtig trillen den zwakke had aangegrepen. Was
zij wellicht te ver gegaan? Had zij den kranke moeten sparen?—Doch
neen, Peter moest vaders liefde herwinnen en vergiffenis bekomen,
waarna zij ook voor zich zelve zou kunnen spreken, om zich te
rechtvaardigen van de blaam, die er op haar moest geworpen zijn.

„A’j is wiest voader, hoe de erme jong wee ien’t gemoed het,” sprak ze
fluisterend: „Och! ie hebt gezien hoe ’t vuule leugens gewêst zin die
’em tot vergriep brochten. Zeg.... beste voader, zeg.... as ie.... is
hier was, en oe um vergêving smêkte, zeg, dan zou’j ’em toch niet
langer verschoppen? Zou’j dan niet zeggen, krek as de voader van den
verloren zeun: hie was verloren en is weer gevonden?”

’t Heufd van voader schudde nog wel, moar hie zee toch: „Peter! Peter!”
En Hanneke liep op de têjen noar de deur, en smuuspelde: „Peter.” En
toen—toen kwam ’r een de keukenkamer binnen, die al lang achter de deur
had gestoan, en, hand ien hand met zien zuster op de bedstee toetrad.

Peter bleef zonder sprêken veur de bedstee stoan. Ploegers, met de oog’
noar ’t binnenst gekeerd, bleef ook stil, en Hanneke—die vochtig ien de
oog’ wier—trok heur erme bruur oan ’t pand van zien woames asof ze
zeggen wou: Sprêk dan Peter, ’t is nou de tied.

’t Was tied, hoog tied! Moar Peter, die wel honderdmoal van te veuren
gedocht had: dit za’k zeggen en zoo za’k sprêken, sprak nog geen woord;
’t was hum asof er ’n brok ien de kêl zat.... Wat zag zien goeje voader
d’r iesig vervallen uut!

En Hanneke trok alweer, en fluusterde: „Toe dan, hie ’s nou zoo kalm.”
Moar, Hanneke wist niet, dat, toen zij um Peter te roepen van ’t bed
was gegoan, ’en ander man met moagere vingers—die al lang ien huus had
geloerd—d’r op was gestapt en voader zoo stil miek.

En Peter vermande zich; en as ie zich neerboog tot voader, dan
fluusterde ie ’en poar woorden, die Hanneke niet verstoan kos, moar, ze
zag wel dat er ien voaders hand nog ’en kleine trilling kwiem, ien de
hand die anders zoo slap was.

„Vat ’em zien hand ook,” fluusterde Hanneke. En Peter greep de dorre
vingers van voader met de hand—dezelfde hand woarmee hie hum snood,
moar ien drift, had getroffen.

„Voader, voader, vergêf mien...? Voader, ik heb zoo bitter misdoan!”
klonk ’t droevig en oakelik stark.

Maar.... of de vader den handdruk gevoeld, en of hij de woorden van den
berouwhebbenden Peter verstaan had, zijn kinderen vernamen het niet.
Roerloos bleef Arie Ploegers liggen; geen woord kwam er meer over zijne
lippen; in een vernieuwden en heimelijken aanval van den bekenden
vijand werd de zwakke vermeesterd.

Azien en woater helpen niemeer as ’t lief ien de kneukels van de dood
leit. Dokters, aldat ze ’t heufd nog voller as d’r boekenkast hebben,
ze kieken op d’r neus as ’t spulleke uut is, en de woorden: „’t Is
afgeloopen,” kniepen ze de kêl uut, asof ze geströpt zin.

„’t Is afgeloopen!” die woorden vernamen Peter en Hanneke nog geen half
uur later uit den mond van den geneesheer, en zij staarden somber vóór
zich.

„Houdt je maar kalm!” klonk het ten afscheid uit denzelfden mond; maar,
toen de deur achter den goedigen raadgever was dichtgevallen, toen
weenden ze luide, Peter en Hanneke: ze hadden geen vader meer op aarde;
ze hadden den dierbare zien kwijnen, en vernietigen door een duiveltje
in ’t bloed, dat, aangehitst door een gevaarlijker duiveltje, een
duiveltje dat lacht en jubelt bij ’t verstoren van huiselijk geluk,
oudervreugde of huwelijksheil, zich een troon vest op de puinhoopen van
liefde en eendracht, en, evenals ’t kriekende kriekske, overal kriekt,
maar slecht zich laat vangen, en—altijd weer voort is. O! hoeveel zou
Peter voor slechts één handdruk, hoeveel zou Hanneke voor één
vriendelijk en verklarend woord van vader gegeven hebben! Vader was
gestorven, en Peter wist niet of zijn heengaan in vrede geweest was.
Vader was dood, en Hanneke zuchtte: „Ha’k moar eerder gesproken. Wie
weet wàt ie docht!” En ze treurden, de weezen, maar vonden troost in
het denkbeeld: God weet alles, Hij kent den schuldige zoowel als den
reine; den eerste schenkt Hij vergiffenis bij waarachtig berouw, de
laatste deelt in Zijn liefde wat ook de laster moge blazen.



’t Is kermis in ’t dorp. Aan den voet van den dijk staan, evenals
bezijden den kerkweg, de koekkramen en tafeltjes, die een bonte rij
vormen met haar zusters van Neurenburger inhoud, benevens de
hakblokken, die zich nauw aan den onveranderlijken mallemolen sluiten,
waarin de jongens op ongeblinddoekte paarden rijden die nooit dol
worden, en de meisjes in baksleden glijden zonder dat ’r sneeuw is.

’t Is kermis in ’t dorp. Wie zou het wraken dat ook de arme daglooner
evenals de rijkere landbouwer zich één dag in het jaar aan betamelijk
genieten overgeeft? Welk verstandig mensch zal het wee over den
daglooner uitspreken, die met moeder de vrouw en al de springers, groot
en klein, naar de kermis trekt, en het met zorg gespaarde kermisgeld
verdeelt, om: veur moeder zes stoale vurken ien ’t huushouen; veur Ka
’en pêpermuntdeuske; veur Albert ’en piepekop; veur Geurtje ’en
spiegeltje; veur Gijske ’en kniepmes; veur Jenneke ’en stooterspupke,
en ten slotte ’en tienstuivers-koek veur allegoar te koopen? Wie zal
het hem euvel duiden dat hij vijf centen uutleit um de kleintjes ien de
meulen te zetten, en ’en kleinigheid nog, um te zien of Albert zoo
handig ien ’t koekhakken is as hij ’t was in zijn tied? Wie zal het
ach! en wee! over de kermis uitspreken, de kermis op ’t land, wanneer
ze in reinheid des harten gevierd wordt? Laat ze zelfs binnengaan in de
herberg: twaalf lampen aan den zolder—ongekende verlichting! ’en vedel
en klarinet—keurige harmonie! ’en glêske bier voor den geringe, ’en
fles wien voor den rijke; ’en „oavandeu”, ’en „sjassedewied”,—wat zou
het schaden? Neen, we gingen niet te ver met ook de herberg binnen te
treden; een hopsasa in eer en deugd is geen zonde, al zijn er
ijveraars, die—bij volgeladen tafels en onversneden wijnen, in ’t vette
der aarde—den mindere zoo gaarne elk levensgenot ontzeggen. Neen, we
gingen niet te ver; maar helaas! daarbinnen die herberg blijft het maar
zelden zooals wij het zagen. Daar sluipen wezentjes met bokspootjes
binnen, die prikken met hun hoorntjes en kwispelen met hun staartjes,
en, om die van verre te houden, daarom vloeit ons de zucht van de
lippen: mocht de onziekelijke philanthropie zich ook met onze
dorpskermissen bezig houden; mocht ze het goede er van bewaren of
wijzigen, maar het kwade en zondige zoeken te voorkomen door gepast,
door degelijk vermaak, en de kermis alzoo in een recht nuttig en
vroolijk volksfeest herscheppen!

’t Is kermis in ’t dorp. De pas gerezen September-zon trekt langzaam
den nevel op die de velden bedekt. De luifels der kramen zijn nog
gesloten, en de groote honden, die het kermisvolk dienen, loopen
snuffelend rond en houden den pastoriehaan met zijn dames op een
eerbiedigen afstand, die anders gewoon zijn, een morgenwandeling tot
voor de herberg te maken, waar de afval der voerbakken niet zelden een
hartigen pik achterlaat.

Op het oogenblik dat de doodgraver—’t is zeven uren—het klokketouw
trekt, en der gemeente verkondigt dat vriend Hein zich aan geen
kermissen stoort, komt door de achter- of schuurdeur der herberg een
jonkman naar buiten, die schichtig in ’t rond ziet en de pet diep in de
oogen drukt.

’t Is Miechel; giesteroavend het ie karmis gehouen, went ’en karmis
verzet de zinnen. Mie was ook ien de vreugd; ze had er veul bêter as
anders uutgezien. Ze had hum verlokt tot ’en „schotse-drie,” en willen
traktieren ook; moar, dat had ie niet gewild, en hij had getraktierd op
krek wat ze lustte—geen bier, geen wien—rood met sukker! En ze was al
knapper geworden! Wat had ze de slag um ’t hart te verlochten, Miechel
had nog ens, en nòg ens gedanst, en nòg ens gepruufd; ook annies.
Verdrêjd, hie was zoo tierelierig en zoo lochtig geworden as ie in geen
tiedlang gewêst was. En Mie was bij ’em gebleven, en ze hadden is
gekuierd buuten.... en ze woaren weer noar binne gegoan.... en Miechel
had toen noast Mie ien ’en schip gezeuten woarmee ze lavierde; en ’t
was schiemerig geworden.... zoo roar.... zoo benauwderig, en toen....
toen most ie ien sloap zin gevallen.... ien de schuur van de harbarg,
woar ie ien’t heuj was wakker geworden.



De doodgraver ging al voort met het metaal in den toren te doen
brommen.

Lienks op ’t karkhof had ie giesteroavend ’en graf motte groaven ien
stee van te kunne dansen. Albeneur! bêter verdienen as verteren. Krek
op de moat van ’t meziek, dat gunds uut de harbarg had geklonken, had
ie spoaje kunnen; ’t was nooit zoo oarig gegoan, en de kuul was zoogoed
as veur den beste.

Miechel liep nog zoo’n bietje drêjerig den diek op. Dat klokkegesjenk
vervêlde hum gluujend, heel andere meziek as van giesteroavend.
Veuruut! Moeder zou niet weten woar ie gezeuten had....

MIE!.... veuruut!

Met de oogen naar den grond liep Miechel voort; en—was het beeld van de
lange Mie hem onwillekeurig met een spottenden lach voor den geest
getreden, een schok voer hem door de leden, toen hij, een tred vóór
zich vernemende, opzag, en haar ontwaarde met wie hij had kermis
gehouden.

„Hoe is ’t, hei’j de sloap al wakker?” riep de lange deerne den jongen
reeds van verre toe, en nadertredende, vatte ze hem bij den arm, en
fluusterde wat, en smuuspelde wat, en Miechel zei niks, went, hie was
nog zoo soezig.

„Kom, loop is mee,” zei Mie na eenig zwijgen: „Zie, doar kommen ze van
’t Lêge Veerhuus. Zie, Joapik de veldwachter geet veurop, de meister
achter hum oan. Kom, bij ’t hek van ’t karkhof ku’j alles goed zien.”

Ondanks zich zelven keerde Miechel aan den arm van Mie op zijn weg
terug; terug, voorbij de kramen, die de luifels nog neer hadden; terug,
voorbij de herberg waar hij vernacht had; en, bij het hek van ’t
kerkhof gekomen, drong Mie hem tegen den hekpost aan, bleef aan zijn
zij, en fluisterde, terwijl ze wonderlijk lachte:

„Dat had den Ploegers ook niet gedocht, dat zien eigen kienders hum den
dood zouen doen.”

„Hé?” zei Miechel, die ’t niet best verstaan had.

„Dat de erme man deur de slechtheid van zien kienders nou ien de kiest
leit,” fluisterde de deerne weder: „Ha’k geen recht Miechel, toen ’k
zei—um van den jong niet te sprêken—dat die Hanneke ’en peuzelje was?”

Miechel kreeg ’en oakelig gevuul, moar kon niks antwoorden.—Hanneke!
Had ie niet eiges de woarheid geheurd; had ie niet eiges
d’onderveinding gekregen dat ze de kat ien’t duustere kneep, en dat
z’ien ’en mooi bekske ’en tong had, die nog valser as vals was?

Nog altijd dreunt het klokgelui. Zie, langzaam nadert de trein. Joapik
de veldwachter doet bij de intrede van het lindenlaantje dat op het
kerkhof uitloopt, de jongens uiteengaan, de jongens die met dezelfde
pret ’en kerl met ’en oap, of ’en urgel met drêjende pupkes, as ’en
begroafenis zien.

Meester, met den zwarten mantel om, en den langen slier aan zijn hoed,
ziet deftig in ’t rond; juist achter hem aan, rijdt de boerenwagen
waarop de zesplank staat, waarvan de meeste menschen zoo’n afkeer
hebben, maar, zoo als er toch voor het grootste deel der stervelingen
zeker een zal getimmerd worden. Zie, vóór op den wagen zit de voerman,
en achterop, bezijden het hoofdeinde der kist, zitten twee vrouwen in
zwarte kappen gedoken; een harer houdt een witten zakdoek voor de oogen
gedrukt. Achter den wagen volgt een twintigtal mannen; den eerste ter
rechterzijde zijn de oogleden gezwollen, en terwijl hij den blik strak
op het wentelende wagenrad houdt gevestigd, verneemt zijn nevenman niet
zelden een pijnlijken zucht.

De wagen is het hek genaderd; de trein staat stil; een kleine ladder
wordt tegen het voertuig geplaatst; de vrouwen staan op, en klimmen af.
Eenigen der mannen, die achteraan liepen, slaan de handen aan ’t werk
en brengen de kist van den wagen naar de lijkbaar, die aan de
binnenzijde van ’t hek gereed staat. Weer gaat de veldwachter met den
meester vooruit; twaalf dragers torsen den zielloozen broeder met zijn
laatste woning; de vrouwen volgen, de overige mannen volgen haar. Aan
den grafkuil genaderd wordt het zwarte kleed van de kist genomen; de
dragers plaatsen de kist op de houten die over den kuil zijn gelegd; de
houten worden weggetrokken; met touwen viert men het lijkomhulsel
zachtkens naar beneden;.... daar ploffen aardkluiten, dof en somber,
daar zegt de meester ten laatste: dat familie en vrienden voor de
laatste eer aan den overledene bewezen worden bedankt; daar worden de
hoeden, die straks werden afgenomen, weer opgezet; men trekt terug,
en.... terwijl de jongste der vrouwen den wagen weer zal beklimmen,
treedt een lange en plompe deerne, die een jonkman in den arm hangt,
zóó ter zijde, dat de bedroefde het paar moet bemerken.

Door het tranenfloers heen ziet Hanneke Ploegers den jongen, dien men
haar vader eertijds moest hebben verdacht gemaakt; ze ziet Miechel dien
ze liefhad daar staan, met een onverschillig gelaat en met doffen blik;
ze ziet een andere naast hem.... een andere! En ze neemt weer plaats op
den wagen, en—had ze in ’t heenrijden geweend, ze schreide nog meer op
den droeven terugtocht: haar vader had ze verloren, verloren zonder van
zijn achting verzekerd te zijn; en ze had ook den jongen verloren, aan
wiens trouw en reinheid ze nooit had getwijfeld.



Aan den avond van den dag, die met het gebrom der doodsklok was
begroet, krasten de kermisvedels voor de laatste maal. De
kermisduiveltjes, die met de onschuldige kermisvreugd waren meegekomen,
ze traden op dezen tweeden avond nog moediger te voorschijn. Ze
grinnikten en goechelden en gilden luide; ze verscholen zich in de
dranken, kropen tusschen de balancé’s, en namen plaats, zonder schroom,
op de lippen der kermisgasten.

Ze hadden schik de dorpelingen; sommigen, ja, in den eenvoud des
harten, met klaren blik: maar het meerendeel, helaas! turende door een
nevel, die al zwaarder en zwaarder werd en alle licht met zijn sluier
omhulde.

Ze hadden schik de dorpelingen; daaronder velen wien in den vroegen
morgen, voor de laatste eer aan den overledene bewezen, was dank
gezegd. Ze hadden schik.—Doch, Peter en Hanneke, zij juichten niet bij
’t maatgeklank, dat in den stillen avond over de weiden klonk.

Ze hadden ’t ien huus te benauwd gehad. Ze woaren noar buuten gegoan,
en hadden geschreid, bitter en veul, en woaren goan zitten ien’t kuule
gres oan den Rien-kant, dicht bij de plek woar Miechel nog kort gelêjen
oan Hanneke gevroagd had: of zij hum mocht liejen zooas hie van hoar
hiew.

Kuuler was ’t geworden, en Peter had ’t goed gedocht um noar huus te
goan. Met de hand onder ’t heufd was Peter ten leste ien sloap
gevallen. Hanneke had ’et gezien, en stillekes, doodstillekes had z’en
doek um ’t heufd gesloagen, en was ze nog ens de deur uutgeloopen.

Woar most ze noar toe....? Och! ze wiest ’et niet. Miechel was ’t die
heur veur den geist sting. Ze had gemeind dat de tied alles met hum
ien’t geliek zou brengen; moar, voader was dood, en zoomin voor zich
eiges as veur Miechel had ze sprêke kunnen. Miechel!—ze had hum ’s
mergens ien ’en zwonk zoo roar en met ’en andere dern gezien; ze most,
ze zou hum sprêken; ze most, ze zou hum de toedracht vertellen; ze
zou.....

Maar, nu ze wilde en zou, nu had ze den moed niet om zich naar zijn
woning te spoeden. De weerden liep ze rond, nu aan den Rijnkant, dan
weder naar den dijk. Eindelijk, zie, daar treedt ze de wilgen langs, de
dijkglooiing op, en daalt aan de andere zijde. Licht schemert er in de
woning waar Miech met zijn moeder woont. Ze nadert het huis; de luiken
zijn maar ten halve gesloten; langzaam treedt ze toe. Met de hand boven
haar oogen blikt ze naar binnen. Knikkebollend zit een bejaarde vrouw
naast haar rustend spinnewiel, nog houdt ze ’t vlas in haar hand, maar
de draad is gebroken....—Miech is er niet.

Zal Hanneke die oude wekken? zal ze haar vragen? zal ze haar
zeggen....? Neen, ze treedt terug en hoort de vedeltonen sterker, die
op den adem van een opstekend koeltje haar worden overgebracht.
Daarheen, dáárheen wordt ze getrokken met onwederstaanbare kracht.
Kermisvreugde,—hoe stuit ze haar tegen de borst; en toch, toch wendt ze
haar schreden naar de plaats der blijdschap. Ze wil zien, of hij.... of
Miechel.... er is; en—nog meer verbergt zij haar gelaat in den doek,
dien ze zich om het hoofd sloeg.

Nader en nader klinken de muziektonen. Hanneke is de herberg genaderd.
Een benauwde lucht dringt uit de opgeschoven ramen haar tegen. In de
meening dat niemand haar ziet, slaat ze den blik naar binnen. Langs de
hoofden van een boerenknaap en zijn kermisgezellin—die, met den rug
naar het raam en tegen elkander geleund, er vóór zijn gezeten—dwalen de
oogen van ’t meisje de danszaal in ’t ronde. Hier.... daar....? neen,
Miechel ziet zij er niet.

Een flauwe hoop flikkert op in haar harte, en sterker buigt ze het
hoofd naar voren om zich geheel te overtuigen. Doch ook terzelfder tijd
klinkt een plompe stem haar van ter zij in de ooren, een stem die
grinnekend vraagt: of ze de rouwtied al uut het?

’t Was de zoon van den boer, die ’s morgens zijn wagen voor de
begrafenis had afgestaan. Terwijl Hanneke, hevig ontsteld, den arm van
den vrager, die haar slanke leest wilde omvatten, zocht af te keeren,
wendden de hoofden voor het venster, binnen de kroeg—door het gepraat
opmerkzaam geworden—zich om, en, blikte Miechel in de oogen der
reinheid, door een floers van bedwelming en laster heen, en zag Hanneke
het verhitte gelaat van hem dien ze zocht, maar die—helaas! zij kreeg
nu de volkomen zekerheid—voor haar verloren, geheel verloren was.

Dat oogenblik der herkenning ’t was een zien, gevoelen, losrukken en
voortijlen van Hanneke, in ’t zelfde tijdstip. Ze snelde voort, de
reine en schoone, en te midden van de dartele tonen, die haar uit de
herberg als najoegen, hoorde zij weder ’t gebrom der doodsklok als in
den morgen, en zag zij haar stervenden vader, en zag zij den beminde
zooals hij voorheen, doch ook zooals hij haar straks in de oogen had
gezien. Zij snelde voort en in de weerden hoorde zij ’t kriekske
krieken, rechts en links; maar gelukkig! zij zag de giftige tong der
lange deerne het venijn niet in de ooren van Miechel spuwen; gelukkig!
zij hoorde die woorden niet: „’s Mergens bij de kiest van een voader,
’s oavends op de loer veur ’en harbarg—zeg, zou ’r grooter schandoal
ien’t derp wel wêzen!?”



Acht jaren zijn voorbijgegaan.

’t Is een donkere winteravond. De scherpe Noordoostenwind blaast
ijskoud over de weiden en tegen de ruiten van ’t Lêge Veerhuis. De deur
der woning wordt van binnen geopend, en een zwarte gedaante met een
lantaarn in de hand, treedt naar buiten. Haastig slaat zij den
berijpten weg in, die langs greppels en onttakte knotwilgen naar den
dijk voert. De dijkhelling is glad; ternauwernood gelukt het haar den
top te bereiken. Even blijft zij staan en hijgt naar den adem. Straks
vervolgt ze haar pad, dat slechts flauw door het lantaarnschijnsel
verlicht wordt. Bij den grooten lindeboom daalt ze behoedzaam en niet
zonder gevaar den steilen dijk weder af; zij komt beneden. Ginds moet
ze wezen, ginds, waar ze de oude niet meer slapende bij haar spinnewiel
met den gebroken draad in hare handen zal ontdekken; ginds moet ze zijn
in de woning, waaruit die oude vrouw al spoedig naar den Gods-akker
werd gedragen, dewijl de draad der liefde in hare woning, door twist en
bitter hartzeer, mede op het wreedst verbroken werd. Ze wil Miechel
bezoeken, Miechel die wel genoodzaakt is geweest een vrouw tot de zijne
te nemen, een vrouw, die hem in stee van gelukkig, rampzalig zou maken.
In de woning wil ze zijn waar een slordige huisvrouw den man tot een
dronkaard gemaakt, de welvaart verjaagd en den honger naar binnen heeft
gelokt; waar een ziekbed der armoede in een doodsbed staat herschapen
te worden; waar zes hulpelooze wichten, onbewust van hun ellende, zich
in onreinheid wentelen; waar binnen een verslapte hand zich in de
nabijheid der stervenssponde opheft om den armen tweejarigen knaap te
slaan, het kind dat niet kon inslapen omdat hij zoo koud was en honger
had. Ginds wil ze wezen, waar nog bij ’t binnensluipen des doods, een
laatste smet wordt geworpen op haar, die weldoende nader treedt; waar
doodsbleeke lippen nog stamelen: „Da’j altied.... van ’t peuzelje....
reutelt.... dàt kniept mien de kop in.—Woar kumt ze um hier.... as um
ou nog te lokken!”

En dáár moest Hanneke wezen, en dáár wou ze binnengaan? Medelijden,
innig medelijden met een verdoolde, dien ze eenmaal zoo lief had;
deernis met het kroost eener stervende moeder, die zij niet haatte,
ofschoon ze haar ’t geluk van haar leven had ontroofd; deernis met de
vrouw, die haar nog kort geleden op den beschonken staat van den man
had gewezen, als de oorzaak van al den jammer. Deernis, het innigste
medelijden joeg haar voort; en ze kwam, en ze huiverde op den drempel;
maar toch—ze trad binnen, en plaatste den welgevulden zak, dien ze
medebracht, op tafel.

Wat was Hanneke Ploegers oud en bleek geworden in acht jaren tijds!

Ze vroeg naar de kranke. Miechel antwoordde niet.

Ze veegde een traan weg. Miechel zag het niet. Neen, den traan zag hij
niet, maar nam, met een spotlach, een dronk uit zijn giftkelk.

„Miechel, stoa op, denk oan God! denk oan oe vrouw en oe kienders!”
sprak Hanneke zacht. Doch—een vloek was haar loon, en de grijns klonk
haar tegen:

„Kom, schêr oe vort, schêr oe vort noar de prêkstoel!”

Terug ging Hanneke; doch eerst nog wierp ze haar mantel over de
slapende kleinen, die ze paars zag van koude. Terug ging Hanneke, maar
in haar droeve stemming vergat ze het licht, dat in ’t grimmige duister
haar weg moest bestralen. Voort liep ze; teruggaan om de lantaarn te
halen wilde ze niet. Vreeselijk klopte haar hart. IJskoude woei haar om
de leden. Tastend zocht ze haar pad. Op handen en voeten beklom zij de
gladde dijkhelling; weer kwam zij behouden in de weide terug. Vinniger
werd de koude: rillend en klappertandend schreed ze met ongewissen tred
als op een ijsbane voort; maar toch, ze struikelde niet, en naderde
scharrelend de plaats harer woning. Als met den dood op de lippen zag
Peter zijn zuster.—Hij wist niet waar ze getoefd had of waarheen zij
geweest was.... Hij vroeg het haar, doch, spreken dat kon ze niet,
en—’t werd nacht.



Een akelig spooksel rijst er voor onze verbeelding. Een spooksel! Doch
zie, wij rukken hem het masker af, en staren den Laster in zijn grauwe
en gluipsche en vreesachtige oogen.

Zie, daar staat hij in zijn volle ellendige naaktheid, zoo machtig met
zijn masker, zoo nietig en klein en onmachtig in zijn ware gedaante.

Macht der helle! hij fluistert en grijnst, en rukt kinderen van ouders.
Hij fluistert en grijnst, en blaast liefde tot haat. Hij fluistert en
grijnst, ja, ten dood en verderve!

Laster! indien er een dolk scherp genoeg kon gewet worden, wat zouden
wij hem u gaarne door het hart stooten, ellendige! indien gij een hart
kondt bezitten.

Maar zie ook—ze ligt daar de reine, die geen schepsel leed heeft
berokkend; die liefde wou en vrede en eendracht; die zich zelve vergat
om een vader met zijn zoon te verzoenen, die den ontrouwen minnaar in
’t lijden wou helpen en troosten; ze ligt daar zoo koud als het ijs dat
de ruitjes bebloemt; die laatste gang heeft haar op het ziekbed
geworpen, en ’t bidden van Peter heeft den dood niet verwonnen. Zie, ze
ligt daar.—Heeft haar de laster vermoord?

„Wel neen!” grijnst de lafaard.

Zwijg!! en ga! want uw aanblik in ’t bijzijn dier slapende onschuld,
hij pijnt en hij kwelt ons. Ga!—ga verre!

En wij, we treden nog eens nader; en, als we dan staren op het lieve
maar koude gelaat van dat arme en schuldelooze kind, dan is het als
fluistert de mond nog de bede: „O, hoort ge een kriekske dat kriekt in
uw woning, dat kriekt op de heide, of kriekt in de weide, denkt dan aan
mij, aan mijn leven en lijden, en—dekt er uw hart met het borstschild
der liefde!”









’T  PAUWEVEERKE.


’t Was ’en oavend as room, zoo zuut, zoo mild. Heit, werm miseroabel
werm was ’et doags gewêst; die van de merkt uut stad weerum kwiemen,
zeiën dat ’et weerglas vief en negentig groad had gestoan, en dat ’r
van de hits twee minsen morsdood gebleven, en drie keujes op de merkt
woare kapot gegoan. Een van de schepershonden te D. was roazend gewêst,
en had, eer ie van Teunis ’en schot kreeg, ’en schoap en ’en kalkoensen
hoan gebêten van geweld. Luutje van boer Balders die met botter gemerkt
had, was deur Huibert van de Hoazekamp toen ze noar huus ree, ien ’en
overval van de wermte, op ’t hittekerreke gevonden. Huibert was ’r arg
van geschrokken,—hoe licht had de kar van den diek kunne sloan—moar, ’t
vlugge perdje had ie gevat, Luutje had ie bijgebrocht en voorders tot
bij huus gerêje.

Arg, heel arg was ’t gewêst, moar nou—nou was ’t as room en heuning.
Tegen zessen was de locht oan ’t smerren gegoan; donderkoppen van moord
en geweld; wolken as inkt. Van halfzeuven tot zeuven had ’et geborreld
en gerommeld, stik oan den Woalkant. Verdrêjd! wat had de weind
gezwiept, krek asof de boomen d’r uut en de schoorsteenen d’r af zouen;
en ’t vuur!.... niet gelicht moar gesist had ’t deur de locht heer. Die
’t niet gezien had zou ’t zeker niet geleufd hebben zoo straf as ’t
goeng. De donder?.... roatelslag op roatelslag had de gloas’ doen
dreunen—mins, mins! die twee veural!—die erste! nee, die tweede!

Veul volk had ’et arg ien’t lief gehad; veul ien’t heufd: rhimmetieke
ien al de lêje.

Teun die met de broodben liep, was onder ’en wilg goan zitten en had,
ien den zeuvenden wilg van heur af, Gods vuur zien sloan dat ’r geen
splint oan heel bleef.

Koatje Gruun, de ouwe ziel, was ien de donkere bedstee goan liggen, ze
was zoo benauwd dat God heur kwam hoalen; starven wou ze wel, moar as
’t wêzen kos niet ien den toorne. Ze had zoo veul kwoad gedoan: Zundags
’s middags met de kark wel is overgesloagen en wel is „nee!” tegen ’en
ermen schooier gezeid.

De mansluu oan ’t veerhuus of ien de Roskam, hadden de kloare vergêten
die gekommandierd was. Eenigen zeiën bij d’r eiges, dat ze, verdrêjd!
nooit meer zuupen, en anderen, dat ze nooit meer pruuve zouen.
Harrejennig wa’n licht!! moar, ’en rêgen as botter. Goddank, geen
hoagel ien’t darp; en nou—klokke acht, was’t ’en weerke as room!

Dat ’et ’en oavend as room en heuning was, dat vond boer Hannes Balders
ook. De zware stortregens hadden den uitgedroogden grond kostelijk
gedrenkt: Specie was er uut de locht gevallen.

Nu en dan stippelde het nog, maar ’t wou niet zeggen, ’t koeltje dat de
popels deed klepperen, bracht nieuw leven en verfrissching aan.

Boer Balders—gewoonlijk de groote Hannes genaamd—liep zijn erf rond;
naast hem huppelde een ventje van nauwelijks vijf jaren, die er pret in
had om in iederen regenplas te trappelen—as ’en peerd, dat ’em de
klonters um de been’ vlogen.

’t Rook lekker buuten, o zoo lekker, en Balders stak zien neus ien de
locht, en sloeg de erms op zien rug, en liep, en zag dat de weit-oaren
zwollen; dat de appels ien den bongerd kleurden; dat de tabaksbloai’ op
’t oog weg, oanwiessen; en hie stak zien neus nog spitser ien de locht,
en zei bij zich eiges: „Mins! mins! wa’n malsigheid!” nam ’t jungske
bij ’en hand, en liep nog is wiejer, êfkes op den diek oan.

„G’n oavend Hannes; dag Wim, dag jungske,” sprak een man die van de
dijkzijde kwam aanstappen en kleiner dan Balders was, maar wel—’et snit
van zien foacie had.

De groote Hannes had beste klare oogen, en de zon, die op ’t ondergaan
was, scheen achter de wolken, maar evenwel kneep Hannes half zijn oogen
dicht, krek—krek as de stadsjonkers ze kniepen as z’en mins kennen,
moar liefst op ’en afstand houen en ’em kwoazie niet thuus kunne
brengen; toch zei Hannes: „Zoo bin ie doar....?”

„Gruujzoam weerke,” hernam de ander, die de eenige eigen broeder van
den grooten Hannes Balders was.

„Dat geet nog al,” zei Hannes en voegde er bij: „Doar zu’j meer af
lachen as ikke.”

„’t Is ’en groote zêgen,” zei Arie Balders, „moar toch,” voegde hij er
langzaam bij: „’t was al geen zêgen wat ’r uut de locht viel.”

„Hê?” zei Hannes, en uit zijn oogen straalde iets vreemds.

„Mien weit en rog onder D. het doanig smeer van den hoagel gehad,”
antwoordde Arie, „’k bin d’r heer gewêst, moar mins ’t was ’en
mankeliek gezicht; ’t leit er plat as ’en oal.”

„Zóó, is doar hoagel gewêst?” zei Hannes koeltjes: „’t is oarig dat ie
d’r altied van langs kriegt, en ikke bijkant nooit. Loat ’r één kommen
die zóó’n gewas het as ikke.”

„’t Is ’en zêgen van God,” hernam Arie: „wês er dankboar veur, en gleuf
moar vrij Hannes....”

„Wa’k te denken en te gleuven heb, dat he’k van ou niet te weten; wa’k
bin dat bin’k deur mien eiges, dat bin’k jungske; deur gezonde harsens
Goddank! deur ’t begriep wat ’en mins oan zien eiges as mins verplicht
is, zie je, nou weet ie ’t ien ens.”

„Kiek Hannes,” hervatte de broeder: „da’j deur Gods goedheid gezonde
harsens en zêgen hebt, doar zie’k blied um, dat weet ie, en ’k zou....”

„Nee, menneke, nee,” viel Hannes hier in: „doar bin’k nog zoo zeker
niet van; loawwe mekoar geen meiske nuumen, of j’ook grinniken zoudt
als Oarie geen hoagel en Hannes ze wel had.”

In een nederig onderworpen stemming had Arie Balders de verwoesting
aanschouwd, die zijn koornvelden getroffen had. ’t Was Gods weer
gewêst. Bêter deur Hum dan deur de minsen. Ien de hoagelkast was ie
niet, en groote schoai had ie—moar—zou ’et ook dreug brood wêzen wat ie
’s weinters met z’n huus zou êten, morren zou ie niet. Vromer of bêter
dan Joapik die ook hoagel had, was ie geen spier: „Dus jungske,” had ie
tegen zich eiges gezeid: „hou de moed moar ien’t lief; ’t weer is nou
gruujzoam, wie weet hoe ’t nog meelupt; ’t duut mien plezier dat de
schoai niet algemein is; zie de garst van Hannes, wat steet ie gelp;—’k
het ’r toch schik af da’k met Gods hulp oan Hannes geen hoareke gries
wuns. Bruur Hannes!—verrechtig, ge woart zoo’n goeje jong, en perjen ge
zoudt zoo’n bovenste beste mins wêzen, moar de kop most wat lêger, ge
kiekt van te hoog.”

Met die gedachten was Arie den dijk afgekomen en op zijn rijken broeder
toegestapt; en, toen hij: „G’n oavond Hannes, gruujzoam weerke,” gezeid
had, toen had zien engel hum ien’t hart gebloazen; hie had oan voader
en moeder gedocht,—geen kriezelke hoat of jaloerschheid had ie ien’t
lief gevuuld. Hannes was zien bruur, zien oudste, zien eenigste.

Of hum dat: „Nee menneke, nee!” ook rauw op ’t lief viel....!

Hannes blaasde toen hij zijn broeder die harde woorden had toegevoegd.

Arie keek voor zich: ’t spreekwoord: „Zoo as de weerd is vertrouwt ie
zien volk” hield hij maar binnen. „Hannes,” sprak hij na eenige
oogenblikken van stilte, zacht en ernstig: „he’k oe ooit met schêle
oogen oangezien umda’j rieker, veul rieker bint dan ikke? He’k oe ooit
ien ’t minste gevroagd, zelfs ien’t joar toen’k twee beesten kapot had
en ’t kar-perd ien droes veur den kop most schieten? Nee dat he’k
nooit! en krek zoo min he’k oe ooit benijd; moar weet ie wa’k wou
Hannes, en wa’k dukkels bid....? ’t Is da’j ’t heufd....”

„Moar zou ’k dan nou, veur den dit en den dat....” viel Hannes gram en
met afgebroken woorden in, „gek genogt wêzen um me deur ou is de les te
zien lêzen? Mo’j oe baloorigheid um den hoagel is oan Hannes lochten?
’k Mot zeggen menneke, da’j ien die hooge karkbank al ’en oarige slag
van den meulen hebt beet gekregen. Ge bint ook karkvoogd hè!? ’t is ’en
plenkske dat ien ou kraam past;—’k zou ’t veur tien stuks vee niet wêze
willen. Eén woord dan was ik benuumd geworden.”—Hannes lachte leelijk:
„Nou karkvoogd! prêk bij ’en ander; prêk bij oe Lieske. Toen ze as dern
achter de koei’ huujde, had ze apperent nooit zooveul wiesheid heure
bulken. Gegroet karkvoogd!” Wat drukte hij raar op dat woord. „Gegroet!
Kom Wimpke, kom jong, we goan weer noar ’t arf toe.”

Balders stapte deftig heen. Arie zei: „G’n oavond Hannes;” en, terwijl
hij in ’t voorbijgaan den blik op het jongske wierp, dat,
achtergebleven, perdsbluumkes plukte, tastte hij in den zak, haalde een
blozende rogpeer te voorschijn en zei: „Zou’j die lusten mien
jungske....?”

„Nou, of ik,” sprak Willem en greep naar de vrucht.

„En wat zeg ie nou?” vroeg Arie toen hij den kleine zijn peer had
gegeven.

„Dank oe oome,” riep Willem verheugd, en vroolijk liep hij zijn vader
na.

Arie had er bij al wat griefde, toch schik af.

„Woar hei’j die mooie peer gevonden, mien jungske?” vroeg Hannes.

„Van oome gekregen.”

„Van oome, van die....? ’t Is ’en zoere! Onriep! We hebben d’r eiges
genogt. Vort ’r mee!”—Klets!—en de peer viel bij Arie op den grond
neder.

Willem greinde. Hannes suste zien lieve menneke, dat ie moar stil en
moar zuut most wêzen. Van anderen most ie nooit wat nemen, ze hadden
eiges genogt. Moerbessen zou ie bij de mik hebben as ie thuus kwiem,
met sukker d’r bij, en Hannes liep statig met het pruilende jongske
voort.

En Arie ... Arie zag nog eens om, en toen—vóór zich in ’t westen; ’t
zunneke speulde zoo zacht over ’t weiveld, ’t zunneke zonk, moar...,
’en neie mergen die kwam ’r zeker!



Dat was zeker de honderdste keer geweest, dat Arie, sedert zijn
huwelijk, den broeder welwillend genaderd, doch telkens, zooals nu,
onheusch door hem was afgeketst.

Had ie dan dóárin zoo arg onneuzel gehandeld, dat ie Lieske, zien beste
wiefke! véúr twientig joaren trouw had gegeven? Ze was moar ’en
errebeidskiend gewêst en ze had veultieds beesten gehuujd, moar—had ze
ook geen bekske gehad as ’en meizuuntje en ’en hartje zoo kloar as ’t
woater uut den welput....? Hannes had duk, o krek zoo duk as Oarie
eiges, noar Lieske gekeken, moar Lieske had ’em altied afgepoeierd en
weg gekasseboend zooveul ze moar kos, went ronduut gezeid, tot trouwen
zou Hannes nooit gerezelvierd hebben, doartoe zou Lieske hum veuls te
min en veuls te ermoeiig gewêst zin. Hannes had ’en tikske van den
weindmeulen weg, nog al ’en oarig tikske; ien stad zouwe ze zeggen: dat
ie van ’t hunje gebêten was.

En Arie was met Lieske getrouwd, en Hannes was nijdig gewêst um ’t
schandoal, en had eiges ’en dikke knappe dern genomen, die schijven had
als hoaren op ’t heufd; ’en boerderij van moeders verstarf, ’en zwiet
sloeg as ’en keuningin, moar geen bekske as Lieske had. Van ’t hartje
doar wiwwe moar niet van sprêken, went ze stierf ien de kroam van ’t
eerste dernje—van ’t oarige Luutje.

Dat trouwen ien ’t mindere had Hannes arg tegen zien bruur gezet,
moar—of Hannes al ien onmin met Oarie was, en of Oarie ’en zwêvelstok
was, tegen Hannes ’en bargroei, toch was Oarie ook krek zoomin
bekanterig of jaloersch op Hannes, as ’en nachtegoal op den zang van
’en kikker; toch was Oarie met de zienen, zelfs ien bitter slechte
joar’, gelukkiger dan z’n rieke bruur, en toch ook was ie veul meer de
vrind van al wat goed docht, zoodat ie ’en joar gelêjen, tot karkvoogd
benuumd was.

Arie tot kerkvoogd benoemd! dat was de nekslag voor de broederliefde.
Oarie karkvoogd en Hannes d’r buuten! kos ’t wel arger? ’En koale
hakklouwer was Oarie; zoo’n kwoazie vrome, krek as z’n wief; d’r zou
nog ’en tied kommen dat Oarie met z’n zeuvenspan d’r onder deur most;
dan zou Hannes ook is z’n köpke volgen, krek as Oarie met trouwen
gedoan had, en zeggen: „Ielk z’n eigen gang,” dan zou ie ook schik
hebben um te zeggen: „’En mooie karkvoogd die zich eiges niet bevoogden
kan,” dan zou ie....

Met soortgelijke denkbeelden vervuld, zien wij den grooten Hannes met
Wimpke, het hek van zijn hofstede Het Bijenveld binnengaan.

Nog altijd is het lekker buiten.

De kiepen en kalkoenen zin ook ’en kertierke langer van stok gebleven
vanwegens de frissigheid. Watte mooie kiepen en kalkoenen! krielekes,
kosjensiena, goudloakens, geen mooiere ien de heele Bêtuw!

„Zoo Nieuwton, zoo kerlje!” zegt Hannes en streelt een pseudo
Newfoundlandschen hond, die bij de groote schuur voor ’t hok ligt;
die—volgens zijn meester—’en hond is zoo as ’er nooit een op ’en
boerenarf liep; ’en hond, die hum—Hannes—zou veinden onder duuzenden,
en ’em uut ’t woater zou hoalen zoo a’j’t nooit geheurd hadt.

’En klein eindje wiejer zat de groote pauw, met z’n mooien steert
achter, en z’n lillik wiefke noast zich, op ’en dooien tak van ’en eik,
die—volgens Hannes—de oudste eik uut de Bêtuw—wat zei ie! misschien de
oudste eik uut ’t heele land was, en lang véur Christus z’n tied
bestoan had.

Hannes gevoelde wanneer hij dit verhaalde, altijd een schier
onoverwinbare neiging om er bij te voegen: „En ’k het ’em eiges geplant
mins, met deze handen toen ’k nog ’en jungske was.” Maar—gezeid had ie
’t nooit.

„Kiek is voader,” riep Wimpke, op den hooggezeten pauw wijzende: „doar
hengt ’em ’en veereke los.”

„Met de nattigheid,” zei Hannes: „wacht, as ’k oe ien de hugt hou, dan
zu’j d’r bij kunnen. Kom hier; veurzichtig dat ie niet op den hoal
geet.”

’t Jongske, door Hannes in de hoogte getild, greep het veertje en had
er schik in. En Hannes kietelde Wimpke onder zien neuske d’r mee, en ’t
kriebelde wel, moar ’t was toch oarig; en speulen mocht ie d’r mee
totdat ie noar bed zou. Moar toen—toen nam Balders ’t pauweveerke
weerum, en docht: „As de pauw die dinger is kwiet was, wa’n lillekerd
zou ie wêzen!” ’En oogenblikske loater sloeg ie den klampbiebel open;
lei ’t veereke d’r ien; keek bijgeval ien ’t spiegel, en—streek zich
spitsig de hoar’ op.



Reeds een paar malen noemden wij een boerinnetjesnaam zonder de
eigenaresse op den voorgrond te brengen. Zie, daar zit ze; ’t is Luutje
Balders; Luutje, die haar eigen moeder verloor toen ze veur ’t
allererste kleerkes droeg, en veur drie joar, Willems eigen, hoar
stiefmoeder mee noar ’t graf brocht; woar ze van gehouen had arg en
veul, en die ze nog miste ielk oogenblik meer as ze zeggen kos.

Daar zit ze, en aan de oogen die flets staan, en aan den doek die om ’t
hoofd zit geknoopt is het te zien—dat ze niet fiks is ien ’t heufd, en
muu is, en af.

Als we Luutje, zelfs op dit oogenblik bekijken, dan moeten we volkomen
recht laten weervaren aan het oordeel der boerenknapen, die ’t meiske
onder de bovenste dierkes van ’t darp rêkenen, en zingen:


    Luutje, met d’r mooie snuutje
    Is nog zuuter as ’en kluutje.


Daar zit ze, we hoorden ’t al; ze is met de hittekar naar stad geweest,
ze is van d’r zelve geraakt, en—toen ze de oogen opsloeg, toen heeft ze
Huibert van oom Arie van de Hazenkamp bij zich gezien. Huibert, de
flinke, de ronde jong, de vroolikke kiewiet van school; de eerlikke
Huibert, die nooit geen drie zou zeggen as ’t twee was; die schrieven
en rêkenen kos as ’en meister, en spoajen en heujen as de beste
arbeidsmins. Ze had Huibert noast zich gehad, Huibert, die negentien,
en ’en joar ouwer dan zij was. De goeje jong had hoar verrechtig ’t
lêven gered; hoe licht had Kobes—zoo heitte de hit umdat ie van buurman
Kobes gekocht was—hoe licht had Kobes ’en drêj te kort nemen en ’t
kerreke van den hoogen diek kunne smieten. „Goddank!” had Huibert
gezeid, „Goddank! da’j de eugkes weer los duut: ’k meinde verrechtig
da’j.... da’j.... Loa’k ’et niet nuumen; ’k zie arg geschrokken.”

„Woar bin’k?” had Luutje gevroagd.

„Bij mien!” had Huibert gezeid.

Luutje had ’t geheurd en begrepen, moar gezeid had ze niks. Des te meer
had ze gevuuld.

En wát had ze gevuuld? Veul veur Huib, alles veur Huib; nog krek
zooveul as toen ze soam véur schooltied, rondom de iepebeumkes „rooje
vos wat hei’j gedoan?” speulden; nog krek zooveul as op den oavond toen
Huib, noa den dood van stiefmoeder, hoar achter ’t elzenbuschke bij ’t
karkhof, schreiende gevonden, en gezeid  had: „Luutje, as ’r één is die
oe noojer met troan’ ien de eugskes ziet as ikke, dan za’k geen Huibert
hieten; loa’k z’oe afvêgen Luutje, moar gleuf mien, lêvenslank zou’k
z’oe wegkussen willen, a’j moar mien henneke woart.” Krek—nee méér nog
vuulde Luutje veur Huibert-nêf as toen. Hie had heur verrechtig ’t
lêven gered, en—meegoan of binnekommen had ie geen ens gedorst, went
voader.... A’j van den duuvel—zeit ’et sprêkwoord: voader kwiem krek de
keuken ien.

„Wat schort ou weer Luutje?”

„Nog ’en bietje ien’t heufd van van middag voader.”

„Eigen schuld, eigen schuld!” gromde Balders: „Woarum den hoed thuus
geloaten en bloot ien de muts op ’t kerreke goan zitten....? He’k ’em
niet eiges uut stad meegebrocht? ’t Was de duurste die ’k kriegen kos,
moar, ’t leek ou weer niet. Hei’j ’em wel één keer op ’t heufd gehad?”

„Noar de kark voader, moar ze lachten d’r um; de hoed steet te
zwierig.”

„Ze lachten d’r um! ze lachten d’r um!” riep Hannes toornig: „wie
lachten d’r um! Die koale jakhalzen hier? De derns van Pouwels
misschien....? Bekanterigheid is ’t, en anders niks! Heur ie, van nou
afoan zu’j oe klêjen as’t past. Dóar boven ien’t kammenet, he’k ze
liggen de schijven, meer as iemand ien ’t darp. Loat ’r één uut de
Bêtuw tegen Hannes Balders opstoan! Moar ou Luutje,” vervolgde hij
bitter, „ou ploagt ’en geist die ien ’t gemeine velt; as ’t ien oe
kroam kumt dan zu’j met ’en schooier deur ’t darp goan; dan zu’j
kruupen ien hok’ en goat’, um suupkes en vleiskes te brengen. Gêven is
goed, moar zóó, da’s ongodsdienstigheid, zeg ik! Ge proat van God en ’t
gebod; akkoord meseu! moar dan wi’k ook da’j zult weten dat God met
wiesheid standen ien de wereld het geschupt; d’r zin groote en kleine
Luutje; d’r zin rieke en schroale; as ’k groot en riek bin dan he’k te
kommendieren, zie je; as ’k klein en erm bin dan neem ik den hoed af en
mot simonblê speulen. Hei’j’t begrepen....? Zuuk ’t fatsoen; as de
derns ien ’t darp schots of sits droagen, koop dan zied, wat kan ’t
mien schêlen! Wi’j meer konverzoasie? verzuuk de juffers van den
burgemeister; geleuf maar vrij, die zouen meer as gern met ou willen
umgoan; en Oarend, die op studie is.... die zou de kous’ van de been’
loopen um ou ien ’t hökske te kriegen.—Nou, of ie ’t heufd schudt of
niet, ik zeg oe dat ’et woarheid is. ’t Was giesteren nog da’k ’em bij
de woai oan ’t vissen vond. Natuurlik nam ie zien pet af. „Wês gedekt
kammeroad,” zie ik.—„Hoe geet ’t meinheer Balders? zeidie: „hei’j nog
geen kramp ien de vingers van ’t kepunnekes knippen? Hoe geet ’et
thuus?” vroeg ie ook: „Luutje nog altied gezond? Verrechtig, meinheer
Balders, doar zou’j ien Uitert op de Kaskieno’s—of hoe zeidie
ook?—swiet mee sloan,” en—toen’k bij ’em goeng zitten op de heining,
toen was ie o zoo verheerlikt, en prezentierde me segoartjes uut ’en
buul van pauweveerkes, en zei gedurig ’t een of ander, en ook, da’k
sprêkend op de gofverneur van Uitert leek, veural van achteren zeidie;
en da’k is bij ’em oan most kommen as’k ien Uitert kwiem. Op z’n
kast—zoo heitte zien stedeerkamer—had ie ’en sleup van oarige dingen
stoan, doar ie mien eurdeil wel is over heuren wou; ’en vleugelpiejano
had ie ’r ook, en—nou mo’j is heuren Luutje—hie roaide, da’k zoo’n dink
ook veur ou zou koopen, dan ko’j mettertied, a’j volleerd was, op ’t
meziekkerset speulen, dat dêje z’ien Uitert allegoar; en Frans en Duuts
en Engels moest ik oe leere loaten zeidie, en dan lachte ie ielkreis
zoo witjes; en dan docht ik: Jungske jungske, ge vist oan twee kanten;
ge vist op boars en op Luutje, hê, hê, hê! „Kom moar is oanbouwen” zei
ik ten leste, en ’k gaf ’em de hand; nou, of ie verheerlikt was!”

„Lachte ie gedurig voader?” vroeg het meisje met nadruk, terwijl ze
even haar vriendelijke oogen opsloeg.

„Witjes! O zoo witjes!” verzekerde Balders, en met de armen op den rug
en ’t hoofd in de hoogte, stapte hij deftig de kamer rond, en ’t meisje
herhaalde zacht bij zich zelve: „Lachte den Oarend!” en twee groote
tranen welden haar op in de oogen: De minsen, ze lachten d’r um.



Één is er nog van wien we wel gehoord maar dien we nog niet
gezien hebben.

’t Is negen uren in den avond,—Huibert Balders, Arie’s oudste jongen,
loopt met een roode kleur den boomgaard rond, en ’t land over, den weg
op, en weer terug, en altijd ziet hij strak, en altijd ziet hij
droevig.

„Woarum niet,” denkt Huibert, „woarum zou ’k ’et loaten? ’t is de
eenigste kans op geluk en op veurdeil. Wat ’en ramp met dien hoagel!
Die goeje voader! wat zei ie geleuvig: „Alles kumt van boven, schoai en
zegen; Wêst tevrêje vrouw en kienders, ’en stukske vleis of spek te min
zal niet schoaie: eerdappels genogt op ’et land, en brood zuwwe ook wel
hebben.” Die beste moeder! wat zag ze bleik en wat had ze gegreind.
Netje, ’t zwakke dernje, zou nou zeldzoam wat verstarkends veur de
butjes kunne kriegen: ’t goeng achteruut van joar tot joar, en, toch
meinden de minsen dat ze geld hadden, umdat—umdat eum Hannes óók
Balders heitte.

Wóárum zou ie ’t loaten....? zien eenigste levenshoop was.... Luutje!

De eenige steun veur voader en moeder kon ’t geld worden van....
Luutje.

Is dat spulleke wel zuuver?

Nee—’t goeng um de duiten; niet allinnig veur hum as de man, moar, veur
de heele femielje. En toch, ’t spulleke was zuuver. Verrechtig! as
glas! Lief had ie ’t meiske, méér as ’t bloed in zien oajers, ’t geld
dat onnut lag, zou steunen en weldoen.—Hiew ze van hum....? Joa! joa!
dat dee ze: perjen! dat dee ze; dat had ze met d’r eugskes, met d’r
henjes, met d’r lipkes gezeid: „De bovenste bin gij, en de bovenste
zu’j blieven, al had ik noast ’en ander veur den prêkstoel van „joa”
motte knikken.”

Noast ’en ander veur den prêkstoel „joa” knikken; zij—Luutje? Zij noast
’en ander!—Welke ander? Wie? Nee, nooit van z’n lêven! Huib is d’r ook
nog; en knikken kos ze niet as ze ’t eiges niet wou. Eum Hannes kos hum
misschien ’et gat van de deur wiezen,—moar as ie dan wiest dat Luutje
deur hum uut ’en lillik gevoar was gered; as ie vrindelikke toal
heurde, gemuujzoam en rond toch d’r bij, zou ie dan baloorig wêzen en
„nee” zeggen....? Och! de minsen zin duk bêter as ze liekene willen.

Zoo dacht Huibert, en altijd liep hij rond, en, dat het al donkerder
werd, daar gaf hij niet om. „Mergen, mergen!” sprak hij ten laatste bij
zich zelven, „mergen, as Onze Lieve Heer ’t zunneke weer noar deez kant
van zien wereld loat kieken. Wa’k doen wil is zuuver; kwoad kan ’t niet
wêzen. Wat goed is wil God. Goan za’k, dát za’k!”

En met dit besluit keerde de jongen huiswaarts; wenschte den zijnen een
goeden nacht; ging naar zijn kamertje; legde zich te bed, maar toch—hij
sliep geen spier. Gedurig had hij wel de oogen dicht, maar dan was ’t
nog erger; dan zag ie ’t mussengeweer niet langer, bij ’t
schiemerlicht, ien den hoek van zien cel; de schoen’ nie meer onder den
stoel stoan, en de bokspiepen d’r overhangen; dan zag ie de sterrekes
nie meer, deur de ruutjes heer, ien de locht flonkeren, moar—dan zag ie
tegen ’en zwarten muur uutkommen: Luutje.... oan ’t schreien: zien
voader.... z’n moeder.... de bruurkes en dernjes.... oan ’t schreien;
de koei’, de kalver’, de schoap’ ien ’t land, de keujes ien ’t
schot.... alles oakelik oakelik, en—dan dee ie de oog’ moar weer open,
dat ie liever ’t mussengeweer, en de schoen’, en de bokspiepen zag, en
veural de sterrekes, die vroolik en vrindelik hum toeblonken, alsof ze
doar zeien: Hier oan den Hemel is altied licht.



De morgen is aangebroken. Hannes Balders is opgestaan. Willem—zien
hertlepke, die altied bij voader ien de bedstee slupt—Wimpke slaapt
nog, en de appelbloesems liggen hem op de wangen.

„’En lief jungske!” denkt Hannes, terwijl hij met de handen op den rug
zijn zoontje beschouwt: „da’j van zoo’n keind zoo houen kunt! ’en knap
jungske ook; d’r zit wat veurnoams in zien tronie, heel wat anders as
de fieselemies van andere darpskiender’. Mien neus het ie kloar: mien
heuge vurheufd; alles krek! Dat zal ’en mins worden um swiet mee te
sloan. Boer!? ’k Wou nog liever; nee den grooten weg zal ie op; krek as
burgemeisters Oarend, noar de Uitertse akkedémie; veur offecier kan ie
óók goan, krek wat ie wil.—Doar drêjt ie zich um.—Wa’n oarig kerlje
toch. William Balders! Joa, joa, ’t bloed zit ’r ien.”

’t Was alsof de groote Hannes nog een voet grooter werd, toen hij op
een mahoniehouten siffenjeere toetrad. De la trok hij open. Links lagen
de pampieren. Met een handvol treedt hij terug, en zet zich in een
groenlederen rugstoel.—Krek zóó had ie d’r een, ien stad op ’t hof,
veur den president gezien.

„Hier steet ’et,” smuuspelde Hannes, terwijl hij een Oprechte
Haarlemsche van eenige jaren herwaarts opensloeg. „Hier, Uut Londen:

„Lord William Balders is met een bijzondere zending van zijn gouvernement
naar Frankrijk vertrokken.”

Op den eigen stond goeng d’r buuten ’en kalkoense hoan ’t roam veurbij.
Puts!! Piets!!!! dee ie.——Krek z’n boas!

„Wonder wonder!” denkt Hannes: „wonder da’k ’r toch nooit ’en toal op
geheurd heb. Mien brief sting op pooten;” en weder—wie weet voor de
hoeveelste maal—leest hij het kladschrift van den brief dien hij
schreef, den brief die luidde als volgt:


    „Meseu Lord William Balders!

    „Uit de Haarlemmer van den 6den dezer heef ik gezien dat uwees krek
    heitte as ikke en dat Uwee Lord naar Parijs goeng. Daar zij ik over
    doende den heelen tijd, went ik heef bezonder veul femiliezwak. As
    ge nou—docht ik al—over Holland, laa’k zeggen Gelderland, bij name
    over E.... in de Betuw, terug goeng, en ’t Bijenveld opzocht, dan
    kosten we mekare is zien en spreken. Da’k van aadel bin, dat
    geleuf, maar dat weet ik toch niet. Ge hebt hier ’en Balders die
    metselaar is, maar dat besteed zich geen haar. As’k zeg da’k
    honderd en dertig mergen land onder de ploeg en honderd en vieftig
    stuks vee in ’t land heb, dan lieg ik geen schepel of kalf.”

    Alleen die honderden er bij waren abuis.

    „Als ge kumt, Lord William Balders,—nêf za’k maar zeggen,—zal Uwee
    zien dat ’t spulleke zien man wel weerd is. Ziede ook getrouwd, en
    heb ie kinders? Ik heef m’n tweede. Van mien eerste heef ik een
    aardig deernje, evel zonder veul begriep. Den dag naa dat ik oe
    naam in de krant zag, kreeg Sanne—zoo heit mien tweede vrouw—’en
    jongske, en nou staai ik er op dat hij ook William zal heiten. A’j
    peet wilt wezen en doopgetuige, dan mot Uwee Zondag over acht dage
    hier zin, dan vel ie met den neus in ’t vet, van wêges de slagt. As
    oe de reis te kras is, dan za’k oe den buul wel is vullen. ’k Wou
    wel geern, Uwee bij den doop naas me sting. Dat ik denk dat we
    femilie zin, zit ’em ien ’t woord van mijn grootvader, die zei, dat
    zien broeder naar ou land was gegaan. De groetenisse van Sanna en
    Luitiena en Williammeke, die we voorders Wimpke zullen hieten, en
    blief ik meseu Lord William Balders, bij okkazie antwoord, Uwee
    toegenegene neef,

        Hannes Balders.


Het is misschien niet geheel overbodig hier vluchtig aan te stippen,
dat het schrijven van zulk een brief, een schets is—ofschoon van
verre—naar ’t leven genomen.

Geen woord was er op dien brief teruggekomen. In den beginne had
Balders aan jan en alleman gezegd, dat ie ’en Lordschap die zien eigen
nêf in ’en rechte lien was, op den doop van z’n jungske wachtte; maar,
toen de groote Hannes één, twee jaren tevergeefs gewacht, en menigeen
al eens over den Engelschen Lord-nêf gelachen had, toen had Hannes er
van gezwegen, stil gezwegen, en slechts wanneer hij alleen was keek
hij, zooals nu, zijn opstel nog eens in, en sloot het met de courant
weer in de hooge latafel.—Ronduut gezeid, ien stee van ’en brief
schrieven was ie d’r wis op uutgetrokken, over Pries noar Londen, as ie
zooveul plint had gehad as ie gern wou dat de minsen ’t gleufden.

„Tik! tik!” klonk het op de ruiten.—Kees de arbeider stond buiten, en
riep naar binnen: „Boer Balders, d’r is ’r één, die oe sprêken wou.”

„As ’t Levie um de ossen is, dan zeg moar, da’k er mergen mee naar de
merkt wil.”

„Nee, ’t is een ander.”

„Wie?”

Kees heeft zeker de vraag, die anders luid genoeg gedaan werd, niet
gehoord en kijkt onnoozel.

„Wie?” roept Hannes luider.

„Och dinges, hoe heit ie ook—za’k maar zeggen....” prevelt Kees.

„Nou, loat ’em op ’t diekkamertje, ik kom zoo stond.”

„Gea moar binnen Huibert,” zei Kees eenige oogenblikken later, en
Huibert trad het dijkkamertje in.

Huibert Balders was in ’t geheel geen kind meer; eer zou j’em vijf en
twintig dan negentien hebben aangezeid, maar toch—a’j goed luustert dan
kun’j ’em ’t hart heure sloan.

„Hêêêê!” kwiem ie gedurig—„zoo roar, zoo kort van oajem!—zoo dreug, zoo
plekkerig ien den mond; zoo knikkerig ien de knie?—Kom..... verdrêjd!
’t Is krek ’en mins as ikke.—’t Is niet gering hier.... ’en vergulde
spiegel! Harrejennig, wat zie’k er uut! zoo bleik as de dood, en êvel
bin’k heelegoar werm. Wat zou Luutje wel zeggen as ze wiest da’k hier
was....?—Lupt ze doar buuten? Verrechtig! Kiek met ’en pers jekske en
’en witte rok oan. Hoe proper en toch hoe simpel! doar zit geen
grutsigheid bij. Wa’n oarig wiefke zou ’t wêzen!—Pst!—Luutje? ’k Wou
dat z’is hierhin uutkeek! Pst!———’k heur wat. Zou oome d’r oan
kommen....? ’k Wou da’k weg was.... ’k Gluuj as ’en bol ien den
oven.—Bi’j gek jong, kerroazie!” En nauwelijks had Huibert de gedachte
om ferm te wezen bij zich verlevendigd, of de deur ging open—Huibert
draaide zich wat schuin op zij—en Hannes trad binnen.

„Wie he’k doar?” vraagt Balders op een toon zoo voornaam en deftig als
hem mogelijk is, en laat zich tegelijker tijd in een armstoel zakken.

„Huibert—Huibert Balders oome,” klinkt het antwoord, en hij die het
geeft vermant zich en komt een schrede nader.

De grootste verwondering teekent zich op Balders gelaat. De hand brengt
hij boven zijn oogen alsof hij scherper wil zien en eindelijk zegt hij
afgemeten: „Gij!—wat woudt gij hier?”

Eenige oogenblikken blijft het stil. Huib wou zoo veul, moar—’t wou d’r
niet uut.

„Ik meinde,” ving Balders langzaam aan, terwijl hij onrustig de handen
over de armen van zijn stoel liet heen en weer glijden: „’k meinde da’k
dukkels meer as kloar had gezeid, da’k op bezuuken van een van de
Hoazekamp niet gesteld was.—Heit ie Huibert?”

„Noar oe vader oome, mien grootvoader.”

„Dat die Huibert heitte wiest ik lang véur ou; dat ha’j mien niet te
rappelieren. Wat doe’j hier te kommen?”

Huibert ziet strak—„Loa ’k moar!” Hij vermant zich, treedt den oom
naderbij, en spreekt zacht en schijnbaar kalm:

„Oome, d’r zin twee bruurs, de een is riek en hoog, de andere is erm en
hoalt ’et zoer ien de wereld; de erste bin gij, de....”

„Lês ie ’en boek! zeide roazend!” roept Balders: „Hei’j en leske van
buuten geleerd um mien is oan’t buis te kommen? Proat moar niet wiejer
menneke; die kemélie die kenne we al: gêf ie wat of doe’j ’t niet gern.
Da’k riek bin, misschien de riekste uut de Bêtuw, dat weet ik, en dat
weten ze allemoal, méér as ik zien loat of weten wil. Da’k de erste bin
doar beruum ik me op, umda’k et deur eigen hand, en eigen heufd, en
eigen overleg—zie je—gekregen heb; geen mins en geen ziel he’k ’r dank
veur te weten. Als gilluu van de Hoazekamp, nou met ’en lêge buul kumt,
dan kniep ik de oogen dicht zie je—zie je, zoo doei ik dan; went eigen
schuld ploagt ’en mins ’t meiste.—Blief ien oe stand, zei ik; moar
fluute Jan Berend! ik wiest wel dat de botter uut ’t vat, en ’t nekske
zou buugen. Komplement menneke, en da’k er niks van wil heuren; loat
vader Oarie blied zin dat ie zoo véul van mien kreeg.”

’t Schemert Huibert, maar ’t laatste heeft hij verstaan, en hevig wil
hij roepen: „Gelogen dat ie van ou kreeg!” maar hij toomt zich in, en
vraagt bedaard: „Van ou gekregen oome! doar he’k nooit van geheurd.”

„Da’s wel meugelik!” zegt Hannes: „moar—as ’t hier Engeland was, dan
zou’j ’t bêter begriepen: de oudste zeun kriegt doar alles, de andere
kunne heerkomme zuuken.”

Dáár wist Huibert niets van. Die woorden, zonder ziel of grond,
verzachtten echter zijn wrevel. ’t Was meugelik dat voader van oome
meer as zien recht had gekregen. ’t Kon wêzen.... en, kalmer nog meer
naderbij komende, sprak hij gevoelig: „Dan zou’k oe de hand drukken
oome, dan zou’k oe zêgenen, went, alles wa’j oan voader gedoan hadt,
dat zou’k rêkenen as oan mien gedoan.”

„Loat moar zitten, loat moar zitten!” zegt Hannes, terwijl hij de hand
afweert die hem werd toegereikt: „Doar wi’k geen dank veur.” Opstaande:
„Wou’j nog wat anders?”

„Nee oome.... nee, niks....”

Doar geet Luutje ’t venster langs:

„Joa oome, joa, nog ’en enkel woordje;” en radder vervolgt Huibert,
terwijl Balders met halfgesloten oogen naar de hoogte ziet: „Joa, oan
ou hangt ’et heil van mien lêven. Oome, eiges hei’j’t gezeid: Trouw in
oe stand; en ikke oome, heit ik geen Balders, geen Huibert noar oe
voader? Kiek, al zeg ik ’t eiges, ’k heb handen oan ’t lief en gevuul
ien de botten; en zie je—weet ie—hoe za’k zeggen——altied hewwe mekoare
ien ’t hart gelêgen. Luutje, och Luutje he’k zoo lief, zoo kneujig lief
oome; as ze mien wier, joa, ze zou gelukkig wêzen as ikke. Oome, ge
bint wel wat heug, moar kwoad bi’j toch niet; nee, dan zou’j geen bruur
van voader wêzen. Och, a’j ons soam is oankeek—kiek, dan zou’j geen nee
kunne zeggen; dan kowwe verkeeren zoo lank a’j’t wou; dan zou j’ ook
voader de hand wel rieken; oome, God zou oe zêgenen, ou en oe kiender.
Och! ’k het Luutje zoo lief, zoo kneujig lief—kiek, doar hei’j nou
alles.”

De toon, waarop Huibert gesproken had, was inderdaad zoo gevoelvol
geweest dat hij een steenen hart zou gebroken hebben. Balders hart was
niet van steen, in ’t geheel niet, maar—in ’t hart zat ’en lillik ding
dat zwart was; ’en stooterig ding dat alles ’en por gaf wat bêter dan
hie was, en binne wou kommen.

Balders was werkelijk een oogenblik getroffen. Hij zag Huibert daar zoo
smeekend staan, en al kan hij aan zijn vurigen wensch geen gehoor
geven, een vriendelijk woord zal hem troosten.... „Vort!” zegt het
leelijke zwarte ding dat in ’t hart zit: „vort! d’r uut’r mee! Is dat
’en astransigheid; heigrond um weigrond kommen! Vort! d’r uut ’r mee!”

„Ei, ei,” zegt Hannes langzaam: „dat dingske was ligt te prebieren hê?
Dank mien op oe bloote knie’, da’k niet de perdzwiep vat, en oe, zoo
lank a’j bint, van mien arf kasseboen....—Of ie nou rood wordt of
bleik, en of ie nou met oe klavieren scharmt, doar he’k geen spier mee
van doen manneke. Gelieke stand!? Denk ie umda’j oe Balders nuumt da’j
doarum ’en echte Balders bint. Goat ’r moar vroagen ien Engeland, dan
zu’j heuren—dan zu’j heuren! dat de oudste zeun alles ien noam en doad
is.—Oe vader heit hier ien’t land Balders, moar d’r buuten zouwe z’em
anders leeren; en dan—nog op den koop toe—zich eiges versmieten en
verslingeren oan ’en dern die’k nog niet bij ’t volk op den dêl zou
willen; die me te min en te smerrig is um....”

„Um! um!” schreeuwt Huibert in vreeselijke woede, terwijl hij zich
tandenknarsend en met doodsbleeke lippen voor Balders plaatst en hem
dreigend in de oogen ziet: „Mien lieve beste moeder besmêlen! die vrome
trouwe moeder....? Mins! mins!! je bint geen mins, ge bint.... God weet
wa’j bint, moar weerd bi’j da’j lêger velt as de put diep is; da’j....
da’j....” en Huibert loopt met gebalde vuist driftig het kamertje op en
neer, en ’t zwarte ding in Balders hart roept als een razende:
Weerlichts! en donders! en nog lilleker woorden, die we maar weg zullen
laten.

Daar gaat de deur open; ’t is Luutje. Luutjes lief gelaat teekent
angstige bezorgdheid. Huiberts blik ontmoet den haren. Die blik
ontwapent zijn toorn: „Oome,” roept hij kalmer doch levendig: „a’j
eiges oe moeder hebt liefgehad, zeg dan da’j de miene belasterd en
besmêld hebt; trek oe zundige toal ien.... of anders....”

’t Zwarte ding van binnen hoort Huiberts kalmeren toon, en—bloast zich
nog ens zoo dik as ie is; en Balders roept gekrenkt vol bitsheid: „As
de weerlich m’n huus uut, heur ie! Zu’j d’r uut, zeg....? of mo’k oe
oan ’t buis kommen....? Wou’j mien hier de wet nog lêzen? Een twee....
drie, opgemarsierd.... mars!!” en, met zijn stevige vuist Huibert in
den kraag vattende, dringt hij den knaap, die daarop niet bedacht is,
ter deure uit en verder.... en verder, tot buiten de voordeur.

„Um Gods wil, voader!” roept het meisje; „voader, nog giesteren het
Huib mien uut groot gevoar geholpen: um Gods wil, wat kwoads het ie ou
gedaan? Luuster—heur!” Maar, vruchteloos was het dat zij hem toeriep en
aan ’t pand van zijn jas trok, Huibert was buiten eer ze ’t wist, en
Balders schreeuwde: „Ook ie wilt den kop boven uut stêken; boven mien,
boven oe voader, hooveerdig dink! ’k bêf ’r van; zóó he’k ’et nog nooit
belêfd!”

„Best!” zei ’t zwarte ding van binnen, „de bovenste heit ie, en de
bovenste mo’j blieven.”



Luutje weende. En Huibert?

Huibert ging koud water drinken, twee, drie, vier glazen. Thuus
gekommen viel hij zijn lieve moeder om den hals,—die docht dat Huib ’t
ien’t heufd was gesloagen—en kuste haar op ’t vriendelijk bezorgd
aangezicht.

Huibert ging dien dag in ’t land om klaver te maaien, en hij maaide
dóór, zonder schoften,—vremd, zonder praat of weerwoord.

En ’s avonds? Ja, hij ging te bed, en in ’t schemerdonker zag hij zijn
stoel weer staan, met de kleeren er op, en de schoenen er onder,
en—ginds in den hoek zag hij ook ’t geweer hangen. ’t Mussengeweer!....
Al dee ie ’t niet gern, de spreeuw’ en de mus’ had ie ’r wel mee
geroakt dat ze drêjden en soezelden. Doar hieng ’t.—Ien den oorlog
schoten ze mekoare wel dood zonder hoat ef nêteligheid. Doar hieng ’t;
niet wiejer as ’en el van ’em af. Wat gluujde ’t heufd. De oogen kneep
ie dicht met geweld. Moar hoe arg duuster was ’t nou!

Overeind ging hij zitten. Een sprong—en hij was het bed uit.

Daar staat hij met het geweer in handen. Bij het venster beschouwt hij
loop en pan en vuursteen. Omlaag naar buiten wendt hij den blik.—Lienks
ien ’t duuster leit ’et Bijenveld. Doar slupt ie de lillekerd, de
trotse mins!

Rechts waart zijn blik, en ’t kerkje met den spitsen toren trekt zijn
oogen. Langs de leikes heer, klimt en klimt ie; op den hoan tuurt ie;
en den hoan heurt ie kroaien, driemoal kroaien.... en—noar hooger kiekt
ie, dóár gliensteren de sterrekes weer helder as glas, en weemoed
schiet hum ien ’t hart; ’t mussengeweer loat ie zakken; bei z’n hand’
drukt, ie veur de oog’. „Moeder! Luutje!” roept ie, en—tranen, dikke
tranen glinsteren in zijn oogen. ’t Zin sterrekes, Goddank heldere
sterrekes.



Drie jaren zijn er verloopen. Wilt ge weten wat er in dien tijd is
veranderd? Zie, daar ligt De Hazenkamp, maar niet één gelaat herkennen
wij. Arie Balders heeft een jaar geleden dat erf verlaten, moeten
verlaten. Ongeluk en ziekten van hem en de zijnen brachten hem in ’t
achter, en Hannes—de rieke Hannes zag ’et oan zonder wee of hulp. Van
boer is Arie arbeider geworden, en ginds woont hij in een klein huisje
juist bij den grindweg. En toch, ’t is aardig, toch kan hij met zijn
Lieske God nog ielken oavend danken veur zêgen bij veul
ramponderveinding. In vergelijk heeft hij het beter dan vroeger op De
Hazenkamp. Brood en minder zorg. Al moest hij om zijn verval veel
achting en schijnvrienden, ja zelfs de kerkvoogdij verliezen, toch is
hij tevreden, en zelfs zouden Arie en z’n wijfje heel tevreden geweest
zijn, wanneer hun Huibert, hun oudste—niet arg verminderd en vremd van
heufd, dukkels arg vremd en stil gewêst was. Die ’et niet zag zou ’t
niet geleuven, hoe machtig veul de ronde flinke jong in die drie joar’
verspeuld had. Warken dee ie als ’en êzel, da’s zeker; êten en drinken
dee ie op tied, da’s óók zeker, moar, dat ie d’r uutzag as ’en
voatdoek; dat ie geen woord sprak of ’t most broodneudig wêzen; dat ie
nooit, ’s mergens noch ’s oavonds ’en liedje zong of ’en deunje floot,
en dat ie altied keek as ’en huusmus ien ’en kenariekooi, schuw en
akelik, da’s net zoo zeker.

Nog tevredener ook zouden Arie en Lieske geweest zijn, zoo niet de
kleine Netje—woar moeder zoo mee getobd, en gekrooien had, gesturven
was. De minsen zeien, dat ’t heel gelukkig was: heel gelukkig! Moar de
minsen vuulden niet wat Oarie en zien wiefke vuulden. Woarveur hei’j
meer hart en zurg, veur ’t rechterbeen dat ree, of veur ’t linker, woar
’en gat as ’en vuust ien zit?

Maar, wat hun weervaren was, ze hadden God voor oogen gehouden, ze
waren dankbaar tevreden, en hoopten voor Huibert op betere dagen.

Het Bijenveld ligt daar nog als vroeger, maar—a’j de oogen scherp zet
en wiejer kiekt as oe neus lang is, dan zu’j toch wel ’en bietje
schotsigheid zien. Ge mot boer wêzen om te vuulen woar ’t hum krek ien
schêlt, moar zien ku’j toch, dat de schoen’ zin uutgetrokken en de
slof’ zin oangedoan.

Daar is Hannes, de groote Hannes. Oan zien neus ku’j niet zien dat ie
gekker as gek is gewêst, en koaler as koal d’r af is gekomen.

„Stil,” fluistert Kees de arbeider: „k bin met den boer—St.-Jan ’en
joar—met de ossen noar Londen gewêst: dat ie dartig keuningskoppen  op
’t stuk verspeulde wil ie niet weten; dat ie ’en nêf of ’en eum zocht,
die de erste van ’t land was en Balders heitte, doar sprêkt ie geen
woord van; dat ie doar, deur zoo’n mikmaks van ’en kerl ien de hugt
gestoken, veur ’en oarige pluk is afgezet, doar zal ie geen toal van
lochten; dat ie wark had um ien’t noajoar ’t jonge vee te koopen, doar
kniept ie de oog’ van dicht. Dat Kees de noarigheid weet, dat stêkt ’em
genog. Kees mag ’r geen woord van sprêken.... Nou, dat duut ie ook
niet, hie fluustert ’et moar.”

Op ’t oog is Hannes Balders niets veranderd, maar Wimpke wel. Wimpke is
nu acht jaren oud; ’t is ’en mooi ’en knap jungske. Zoo stadsig ziet ie
’r uut. ’En loakens bokske, ’en schots kielje, ’en spierwit kroagske,
’en gêlzied deske.

Noar de derpschool mocht Wimpke niet, dóár was Luutje glad bedurven.
Nog ’en joar wiejer, ’t most buugen of bersten, dan zou ie ’en meister
ien huus hebben, en alles leeren, tot Engels toe.

Zoo’n lieve jong, zoo’n lekkere jong! „Kom is hier Wimpke,” roept
Balders: „zeg nóg is wat burgemeisters Oarend oe leerde; toe sprêk is
Frans. Toe, dan krieg ie ’en kwartje. Toe dan.”

„Bezoer meseu, voes êt ’en foe meseu.—Nou ’t kwartje!” riep de jongen;
en Balders zei: „Owie meseu,” en gaf het kwartje, en had ’en oarigheid,
en lachte dat ie meinde te stikken. Den Oarend most hum nog meer
leeren. Wimpke was sneu, zonder weergoai, ’en jong um te stêlen!



’t Is avond geworden. Aan de linkerzijde van Balders woning nevens de
lage zijdeur staat de welput. ’t Is Luutje die op den rand zit. Wat is
ze schraal en smal en akelig bleek geworden.

„Ze lêven te vet en te kwiestig,” zegt de afgunst. „Z’is jongensgek,”
zeggen de meisjes die geen jong kunne kriegen. „Ze lupt met de têring,”
zeggen de meesten. „Jammer van zoo’n knappe dern,” zeggen de jongens.
„Doar he’j de preuts- en de stiefheid,” zegt Berend, die ’en blauwtje
liep, en arg verliefd was gewêst. „Krek as ’t heurt, dat kumt ’r van,”
lacht Sander, die machtig veel op ’r duiten geloerd en ook ’en blauwtje
geloopen had.

Zéker is het, Luutje voelde zich slap en ziek en treurig. Veel heeft ze
geleden. Ze had zich met Huibert ’en kluuske getimmerd; wreed was’t
weggeschupt. Op ’t puin tuurde ze drie joaren lang. Botter had ze
willen strieken op ’t brood van ’t erme Oarie’s-huus; weg was’t genomen
en—veur de verkens gegooid. Deur zuuvere gloas’ had ze ien voaders
verval gekeken; hum eiges had ze tot warken, zuinigheid en afstand van
hoogmoed oangeteid: fluite! Hannes was de erste, de erste zou ie
blieven. Gaf Piet honderd veur ’en vulle, Hannes gaf er honderd en
tien; met buultjes was ’t geld in huus gekommen, met zakken was ’t ’r
uutgegoan.

Eenig geritsel in ’t elzenhout ter rechterzijde, doet het meisje
vluchtig ontstellen en haastig omzien.

’t Is Huibert. Drie moand’ gelêje sprak z’m ’t lest, en, veul viel ’r
veur, toen voader—hoe bleef ’en roadsel—d’r achter was gekommen.

„Luutje!” roept Huibert, „één woordje asteblieft.”

Vreesachtig ziet het meisje rond, doch, schielijk snelt ze op het
elzenhout toe, naar Huibert, den trouwen Huib, die haar zoo lief is.

„Luutje ik bin ’t; moar op ’en distansie asteblieft,” zegt Huibert, en
weert haar af met de hand. ’t Meisje blijft staan. Wat mocht er wezen?

„Luutje ’t is lang genogt; lang he’k oe ien ’t heufd gelêgen, en lang,
heel lang he’k oarigheid in ou gehad.”

Wat vremde toal!

„Alles sliet met den tied Luutje; ’en keers wil vet um te branden; bij
mien is de olie de lamp uut. Zuchten en steunen Luutje ku’j volhouden
één, twee drie joar, moar dan ook is ’t op, dan geet de oarigheid ’r
af.”

Wat roare stem!

„Gij ien de hugt, ik in de lêgte Luutje, dat lupt ’en averechtse weg
uut; da’s ’en onneuzel ding. Ronduut gezeid: ons spulleke geet me
vervêlen. Oafke Van Houten het me allang zoo toegelonken, en—ik ken ’r
’en trop, die ou noar de oog’ zien, geliek van stand en stief ien de
duuten.”

Was ’t donker.... of wier ’t op ens zoo duuster?

„Ien vrindschap scheie Luutje, is bêter as mekoar ophouen en ien den
weg stoan. Vrij za’k wezen en vrij zulde zin; wat oe voader meint is
woar en goed; kalf bij kalf en koei bij koei.”

Zat ’r ’en kat op ’r kêl?

„Nou Luutje, hier is mien hand. Atjuus heur,—hier—wi’j niet vrij
wêzen.... ’k Zeg oe nóg ens, ielk z’n wêg—dan—lachen we weer eer de
karmis ien’t darp is. Hier—ien vrêje en vrindschap. Mergen Luutje,
mergen zu’j tien pond lichter wêzen. Dan———God! wat schêlt oe—? Luutje!
wat kiek ie roar! Wa’k oe bidden mag, sprêk toch,—wat hei’j—Luutje?
Lieve Luutje, sprêk—sprêk—’t is krek of ie starft. Help—minsen,
help!—ze starft! mien Luutje, o God!”

Daar staat de knaap en aan zijn voeten ligt het zwakke door den
vreemden aanval zoo diep geschokte meisje in bezwijming neder. Hij
meent wél te handelen, in haar belang heeft hij zich zelf bestreden;
hij heeft haar hart weer vrij en zoo haar lichaam weer gezond willen
maken. Toonde hij zich los van haar, los zou ze van hem wezen.

Maar zie hoe hij heeft misgerekend, en—hij kust zien liefke
verscheidene malen op het doodsbleeke aangezicht; snel loopt hij op den
waterput toe, doet den emmer dalen, doopt zijn halsdoek in het
opgehaalde koele water; ijlt terug, verfrischt de dierbare, en meer nog
de teedere woorden—zoo geheel in weerspraak met de rol, die hij
daareven speelde—meer nog de warme taal van ’t minnende hart dan de
koude van het welwater, brengen het meisje tot zich zelve terug, en ’t
eerste wat ze zegt is: „Huibert, Huibert, was’t ’en dreum, he’k oe
weer, of....?”

„Al mien lêven! al mien lêven!” roept Huibert vurig. „Luutje, da’k oe
zeer dee, ’t was uut bestwil. Luutje, zoo woar as ge mien liefhebt, zoo
woar he’k oe altied, altied liefgehad.” En Luutje, ze keek Huibert oan
met heur kloare trouwe eugskes, en Huip, hie bad: Mocht God heur
starken en voaders hoogmoed brêken meteen!

Een half uur later trad vader Hannes de keuken binnen. Hij riep zijn
dochter. Zij was er niet. Naar den deel: „Luutje!” Geen antwoord. Op
haar kamertje: „Luutje bin ie hier?” Een zwakke stem: „Joa.”

Hannes treedt op de bedstede toe; ziet zijn dochter nog bleeker dan
gewoonlijk er nederliggen, en zegt: „Wat schêlt ou weer?”

„’k Was zoo slap voader, a’j mien hebben wilt za’k opstoan.”

„Slap, umdat’j niet êten wilt. Is ’r één boer woar zooveul vleis ien
huus en zooveul ien den pot kumt? Woarom êt ie niet? ’t Is ’r; ’t steet
’r; die slap wil wêzen kan ’t worden ook.”

„’k Heb weinig trek voader.”

„Zet oe dan ’en kummeke koffie zoo stark a’j ’t lust, moar sprêk me van
geen slapheid; as ik wil, dan smiet ’k den starkste op zied. Êt!”
besluit Hannes: „en dan ku’j zóó doen, zóó!” en bij dat zóó slaat hij
zich een paar malen met kracht op de borst.

’t Meisje zag den vader aan, en zeide zacht: „De kracht kumt van God.”

„Altied teksten as ’t niks te pas kumt,” schimpt Hannes binnensmonds,
en ’t zwarte ding bloast weer: „Wa’k wil dat wil ik! en wa’k wil dat
doei ’k.”

Hannes! Hannes! ’en streujwis wiejer dan zou’j den oppersten Heer zien
teugels griepen. Groote Hannes, wat zou’j klein, onneuzel klein worden.
Schei uut, sprêk van wat anders!

„Kracht of geen kracht,” zegt de vader na een oogenblik stilte. „Mergen
is ’t peerdsmerkt te B.—’k Goai er met Mie de hardlooper heen. Wimpke
zal mee; moar zie je, ’k wil dat ie op z’n allerbest zal wêzen. Het ie
’en plooikroagske schoon? Is alles beheurlijk ree en bekwoam? En dan
veur mien—de zuiveren gespels wi’k op de schoen’; de zulveren zweip’
die’k met harddroaven won, wi’k gebruuken, en ’t heufdstel van ’t peerd
mot ook gepoetst. Milles van Z. leit altied te zwetsen en te bluffen:
dóar he’k ’t zoer oan. We zullen fien neuske veurop zetten en hum is
teunen, dat we méér zin dan hie met z’n proats. De gouwen tabaksdeus
mo’j ook nog ’en striekske geven, en hier—de spullekes hier, kast en
sinjetten, beheurlik Luutje; poetsen dat ku’j! Kom dern, ’et bed uut,
a’j eer in oe voader stelt.”

Toen Balders het kamertje verlaten had, zuchtte het bleeke meisje diep.
Met moeite stond ze van haar leger op, zocht de voorwerpen bijeen, die
ze bewerken of zuiveren moest; werkte—werkte tot loat ien den oavend,
en rook gedurig oan de azienfles umdat ze zoo roar, en zoo vremd, en
zoo slap was.



De vriendelijke September-morgenzon blonk lachend over weiden en
akkers; de hooge bergen vol koorn schitterden in haar liefelijk licht,
en ’t rundvee, kalm en vreedzaam, loeide haar een vroolijk „welkom”
toe.

Die Balders—de groote Hannes Balders—had zien rijden, met zijn William
naast zich; ’t mooie peerdje veur de nette kapsjees; hij en ’t jongske
in ’t volle kastentuug, met vlag en wimpel; die zou gezeid hebben:
„Boer is heer. Boer is keuning.” Jennig! zoo blonk ’et.

’t Ging in vluggen draf naar de paardenmarkt, die in het dorp B., drie
uren van D. gelegen, dien zelfden dag zou plaats hebben.

’t Was een vermakelijke rit voor den hoogmoedigen Betuwnaar.

Verdrêjd! as ’r één was die hum tegenkwiem en niet „sappoba” speulde.
Balders zweep zwierde nu eens links dan weder rechts, om uit te
drukken: „Dag Janssen,—Dag Teunis,— Mergen Koatje,—Gegroet
Hanneke,”—geheel overtuigd van de meerderheid die aan zijne, en de
minderheid, die aan de hem voorbijgaande zijde was.

Juist aan den viersprong, waar de wegwijzer stond, lag de nederige
woning, die Arie Balders, na ’t verlaten van De Hazenkamp, betrokken
had.

Arie was—oan ’t uutmesten van ’t verkeschot. Evert zijn twaalfjarig
jongske was hem behulpzaam.

„Zie, doar kumt oom Hannes de karkstroat af,” zei Evert, en liet de
greep een oogenblik rusten.

„Mooi spulleke toch!” sprak Arie. „Kiek wat pariert ie! ’t Peerdje dat
ie ’r veur het, is wel zoo best as ’r één ien ’t darp lupt.”

„Hawwe ’t ook zoo voader!” wenschte Evert.

„A’j twee gezonde been’ oan ’t lief hebt, en heufd en hart ien teum
houdt, dan ku’j krek zoo wied kommen as oome Hannes, en wiejer ook
nog.”

„Mo’k g’ndag zeggen voader?”

„’t Sprêkt as ’en geldbuul!” antwoordde Arie: „Steet ’r ien’t Woord
niet, da’j oe noaste zult liefhebben? Al ziet oome wat hoog en wat
stief, ge weet wel dat ie oe voaders bruur is, en—altied he’k oe
gezeid, da’j bij pas de minste zoudt wêzen.”

„Wimpke, deez kant uutkieken,” sprak Hannes.

„Woarum?” vroeg Wimpke, die zich haast niet wenden kon, zoo stijf als
hij in ’t plooikraagje zat.

„Umda’k—umda’k ’et wil Wimpke. ’k Zie liever koeien hier, as doar ’en
verkeschot.”

„Doar woont oome, is’t niet voader?” en Wimpke wees met den vinger.

„Hierhen uutkieken zeg ik!” gromde Balders: „’t is geen oome.”

„’t Is moar ’en erbeier, is ’t niet voader? ’en koale jakhals?”

„Krek geen fatsoen en geen schijven.”

„Die hebbe wij, is ’t niet voader?”

„Nou!” antwoordde Hannes bevestigend.

’t Rijtuig was den viersprong genaderd. Rechtsom moest Hannes.

Arie riep: „Gemerge!” en voegde er een wuivenden handgroet bij. Evert
nam zijn pet af, en vond, dat nêfke zoo mooi was.

Hannes wees met de zweep naar de andere zij, op een bok, die steigerend
met de hoorns in een wilg stiet.

„Wa’n gekke bok,” zei Wimpke—die, even naar oome en Evert gezien, maar
zich zoo spoedig als zijn kraagje dat toeliet, weer naar den anderen
kant gekeerd had.

„De stomme beest ploagt zich eiges; de wilg vuult ’et niet,” lachte
Hannes.

„Voader, geen ens ’en weergroet,” sprak Evert.

„Oome zal ons niet gezien hebben, jungske.”

„Gezien dat het ie zeker.”

„Dan zal ie gegroet hebben zonder da’j ’t zag,” antwoordde Arie, en
vatte de mestgreep en toog weer aan ’t werk; maar Evert schudde het
hoofd en dacht er het zijne van.



„Oome groette nog,” zei Wimpke.

„Valsigheid, duiten-spikkeloasie jongske, dat verstoa’j nog niet. As
’en hond oe biet, wat doe’j dan?”

„Dan schrauw ik, voader.”

„Schrauwen, nee, dan griep ie ’en hout en dan smeer ie ’em zóó dat ie
soezelt en schêl ziet, dát doe’j. Moar dan zu’j niet zeggen: dag hunje,
ge bint’ wel vrindelik hunje, ’t duut mien niet zeer, hunje. Begriep
ie?”

’t Jongske verstond die beeldspraak maar half: „Zin die koeibeest’ en
peerds van oome, voader?” vroeg hij iets later, terwijl hij op het vee
wees, dat ze voorbij reden.

„Ziede stoapel gek, Wimpke, Oarie het geen os’ of peerds.”

„Van wie zin ze dan voader?”

„Van wie....? Wel van mien,” loog ’t zwarte ding.

„En gunds dat kleverveld, is dat ook van ou voader?”

„Zeker.—Zit ie wel mekkelik, jungske?”

„Best; moar die hoaver gunds, en de wei oan deez kant van de sloot, is
dat al van ou voader?”

„Zou dat zoo vremd zin?” zei Hannes ontwijkend, en liet er spoedig op
volgen: „Hei’j nou schik da’j met voader uut bint?”

„Nou of ik!” riep Wimpke, en vroeg terstond daarop: „Die
eerdappel-akkers heuren die ook al oan ’t Bijenveld?”

„Joa, jungske! Joa!!” antwoordde Hannes en gaf het paard een slag met
janhoaver.

„Hê!” riep Wimpke opgetogen, en voegde er dadelijk bij: „Moar wat is
dan niet van ou, voader?”

„Gij niet,” spotte Hannes.

„Da’s welles, da’s welles!” riep de jongen, en drong zich nader aan den
man, die hem zoo vurig lief had.

Lief had, ja, vurig en teer, doch—met het oog naar beneden en niet naar
boven.



Reeds was de markt in vollen gang, toen de groote Balders van D. met
zijn benijdenswaardig spulleke voor de herberg stilhield, waar de
Rijzende Zon uithing.

’t Was vol op de merkt, overvol. Peerds van allerlei slag en kleur.
Hengsten, merries, ruins en vulles; krek van alles.

„Eh bien sieu Baldèrs, oe vart u? Lank niet kezien,” zegt een Fransche
paardenkooper, die den grooten Hannes ontwaarde en hem de hand reikt.

„Bezoer messeu!” zegt Balders en lucht op eenmaal al wat hij Fransch
heeft: „Keman kemportee voe?”

„Merci, merci, sieu Baldèrs. Zeker paard’ an de mart?”

„Nee man, nee,” zegt Hannes: „Ik kan d’r niet missen van ’t joar; vier
en twintig ien ’t tuug, hê hê hê, ’k wou d’r nog ééntje bijsnappen
ook.”

„As boer Balders kumt, dan geet de merkt gliek weg de hugt ien,” vleit
een boertje, die een bruine merrie ter markt bracht.

„Hê hê hê, gij smêrt ze,” lacht Balders tevreden, en de merrie
beziende, zegt hij spoedig: „Wat vroag ie veur dat peerdje?”

„En bovenste! Driehonderd veur ou!” fluistert het boertje den vrager in
’t oor.

„Monster op!” roept Balders.

’t Paardje wordt losgemaakt, en de merrie bij den hals houdende, draaft
de eigenaar er het marktplein mee langs.

„’t Is ’en beste,” zegt Hannes.

„Vrij koed, maar spat,” zegt de Franschman.

„Dat zou ’k gezien hebben!” roept Hannes gekrenkt.

„Om drie fles Bourgon’j,” schreeuwt de Franschman.

„Um vier!” bluft Balders.

’t Boertje keert met zijn paard terug.

„Hou op!” schreeuwt Hannes, terwijl hij den Franschman ter zijde stoot
en de hand van het boertje vat.

„Driehonderd! mien!! Alla, zet op! Vort ’r mee, ongezien specie op
toafel ien de De Rijzende Zon.”

’t Boertje zegt: „Top!” geeft den gebruikelijken handslag terug en
vertrekt met zijn paardje.

„Eh bien sieu Baldèrs!” roept de Franschman: „ikke de spat wil zien; ij
eeft ze, ik eb de vier fles kewon.”

„Gelogen!” schreeuwt Hannes: „zu’j mien peerds leere koopen? A’j wien
lust, doar za’k veur den weerlich niet dood op blieven; al wou’j d’r
tien hebben; kom a’j lust; ’k goai noar De Zon: kom Wimpke, kom mee.”

En—toen ze binnen goengen ien De Rijzende Zon, toen lachte de verkooper
van ’t bruintje zich slap. Spatten had ze en gallen ook! Joa, hie
lachte um ’t zwarte ding van den trots—moar—um ’t zwarte ding van ’t
bedrog, nee, dóárom lachte ie niet, en—dóárom lacht ook geen mins.

’t Was tegen den avond dat Hannes Balders buiten de herberg stond en op
zijn rijtuig wachtte om naar het Bijenveld terug te keeren.

Veel wijn had hij geschonken; niet slechts de vier flesschen aan den
Franschman—die gaarne de spatten vergat toen hij het druivennat
proefde—niet slechts de flesch, die hij aan den verkooper toegaf, neen,
nog een paar bovendien, welke het zwarte ding van binnen almee uit den
kelder gelokt had.

Veel wijn had hij gedronken, veel meer dan hij goed vond of lustte,
want, een dronkaard was hij niet, maar—niet kunnen? doar geet ie! „Jan
’en neie!”

Beschonken was Balders evenwel niet; alleen zag hij wat rooder dan
gewoonlijk, en blaasde het zwarte ding wat sterker. Wimpke had niet te
veul gepruufd—daar had de vader zorg voor gedragen.

Nog maar weinige oogenblikken had Balders gewacht, toen de knecht uit
de herberg met den harddraver vóór en de ’s morgens gekochte merrie
achter de kapsjees, kwam aanstappen.

„Het ie z’n spint hoaver gehad?” vroeg Balders en loog er bij: „dat
kriegen ze bij mien alle doag’, as ze op stal stoan.”

„Dat het ie,” antwoordde de knecht: „’t Is ’en knap slag van peerd.”

„Dat gleuf ik,” zei Balders: „zoo’n hardlooper is ’r op de heele merkt
niet gewêst. Acht pries he’k er mee gehoald, ien Uitert en overal.”

Nauwelijks had Balders uitgesproken of een staljongen kwam met een
zwarten ruin aanstappen, die voor onder den man getoomd was.

„Mien Kees is niet minder,” sprak een stevige boer, die Milles heette
en te Z. woonde, welk dorp nog een half uur verder dan ’t Bijenveld
lag: „Mien Kees is niet minder!” herhaalde hij luider, en klopte zijn
paard op den glimmenden nek.

„Niet minder, niet minder!” riep Balders, terwijl hij zijn Mieke een
stevigen klap op de bil gaf dat ze begon te trappelen: „Wel tweehonderd
gulden schêlt ’t. Wou’j dien bonk met mien Mieke kompariere!”

„Bonk! Kees ’en bonk? wel verdrêjd! dat zu’j mien woar moaken!” riep de
eigenaar van het geminachte paard.

„Woar moaken!” schreeuwde Balders: „Wou’j ien ’en uur van hier noar ’t
Bijenveld joagen....? Wou’j dat....? Ku’j dat....? ’t Liekt ’r wat
noar, is ’t niet? En dat kan ikke: met hum—hier! met den deze; alla!
a’j kerroazie in ’t lief hebt!”

„’k Zou gek wêzen veur niks mien Kees te knouwen,” sprak Milles wat
zachter, en wendde zich af.

„Alla! hier menneke!” schreeuwde Balders al weder: „wóár moaken za’k
’et. Honderd gulden tegen één da’k ou van hier noar ’t Bijenveld véúr
blief. Alla, a’j durf: duuzend tegen één! Wat schêlt ’t mien. Duuzend!
Zeg, wou’j mien takkeniere?”

De boer gaf geen antwoord.

„Zie je wel dat ’et ’en knol is?” riep Balders, terwijl hij vuurrood
geworden, triumfante blikken in ’t ronde wierp.

„Umdat oe eigen peerd ’en knol is wi’j ’em woagen,” zei Milles: „mien
Keeske is ’r te best veur.”

„Toe moar Kobus!” riep er een.

„Hie met de sjês en gij d’r op, dan ku’j best veurblieven,” sprak een
ander.

„Oan Milles tien menuten veur!?” zei een derde.

„Dat doei’k!” schreeuwde Balders: „en duuzend gulden tegen één!—A’j ’t
wint, ziedoar, ’t peerd en de sjês ’r bij! Zeg, durf ie ’t nou nog
niet?”

Nog een geruimen tijd duurde de woordenstrijd op ’t levendigst voort.
In ’t einde, of Milles zin had of niet, hij moest toegeven. Behalve dat
het door Balders gekochte paard in De Rijzende Zon mocht achterblijven,
en daarom van de kapsjees werd losgemaakt en weggeleid, was men
overeengekomen dat Balders met zijn rijtuig tien minuten later dan
Milles op zijn Keeske vertrekken zou, terwijl nevens Balders en Wimpke,
nog een derde in het rijtuig moest plaats nemen om getuige te zijn.

De uurwerken werden geraadpleegd en gelijk gezet. Milles besteeg zijn
Kees. Nog drie minuten dan was het zeven uren; tien minuten later zou
Hannes vertrekken.

Eén—twee—drie. Vort! en als een pijl uit den boog vloog de ruin met
zijn meester den weg op.— Harrejennig wat liep ie!

Voor Balders klonken ontmoedigende kreten van alle zijden.

„Loat ’em, loat ’em!” riep Balders gedurig en beet op zijn nagels.

„Ge hoalt ’em niet. Ge hoalt ’em niet; hie jast ’em ien drie kertier!”

Balders beet zich de lippen in bloed. Mieke krabde met den voorhoef
alsof zij ’t voelde, dat men haar eer te na kwam.

„’En kloare!” riep Balders. De borrel kwam—in één kloek naar binnen, en
’t zwarte ding werd nog zwarter.

„’t Wordt tied da’j d’r ien stapt,” zei de kastelein: „nog twee
menuten.”

„Tied genogt!” pochte Balders: „al was ’t ’r nog tien!”

Eindelijk, daar zat hij. De getuige—een boer uit Balders’
woonplaats—zat aan de andere zij. Willem tamelijk beduusd en erg
gedrongen—tusschen de beide mannen in.

„’t Is tied!” riepen verscheidene stemmen.

„Geen hoast!” schreeuwde Balders: „bij den meulen za’k ’em al veur
zin.”—Gelach.—„Zit ie goed Wimpke? Alla! Veurruut!” De zweep kwam op de
driftige merrie neder; ze deed een sprong, een ruk—als de bliksem
schoot ze voort—snel, ongelooflijk snel, en de achterblijvenden, die
het rijtuig met geopenden mond bleven nastaren, tuurden tevergeefs,
want in weinige oogenblikken was de kapsjees achter het elzenhout, in
een dichte stofwolk verdwenen.

En vooruit ging het zonder weerga. Mieke scheen den grond niet te
raken; de wielen der sjees waren door hun snelle wenteling schier
onzichtbaar.

„Alla! Hei! Huup!” schreeuwde Balders. De zweepslag omslingerde het
vurige paard, dat liep alsof het vleugels aan de pooten had.—Den hoek
ging het om, maar de ruiter was niet te zien: „Vort as de weerlich!
horrrt! Bij den meulen za’k ’em hoalen!” Klets!—„Alla! Horrrt!”

En voort ging het, zoo mogelijk nog sneller. De boer ter linkerzijde,
klemde zich aan den sjeesrand vast; alles schemerde voor zijn oogen.
Wimpke zweette van angst; hij zag niks meer, geen spier. „Voader,
voader!” riep hij gedurig, „voader! ik bin zoo benauwd. Schei uut,
schei uut!” Maar Balders gilde: „Stil jungske, stil! Geen nood! Huup!
Alla! Huup? Heiiiii! Horrrrrt!”

En voort ging het, woest. De schier boven krachten aangestrengde merrie
was met schuim overdekt. ’t Was alsof een roofdier haar op de hielen
zat. De ooren lagen haar in den nek; ’t brandde haar van binnen; ze zag
niet meer, maar hooren kon ze nog, hooren de krijschende stem van haar
onmeedoogenden meester, die—den hoek bij de linden opgereden—den ruiter
ontwaard had, en vreeselijk gilde: „Heiiii! Huuuur! Horrrrt!”

En ontzettend werd nu dat jagen. ’t Was alsof het heil van ’t vaderland
aan den loop van ’t arme Mieke hing. Nog altijd rende zij voort,
huizen, akkers, boomen,—alles in de avondschemering gehuld,—met
kogelvaart voorbij. Rechts lag de molen: één oogwenk.... en, hij lag
verre achter. Voort ging het, voort!

En Milles? Zijn Keeske draafde dat het een lust was; soms in galop, hij
zou ’t wel rooien. „Nog ’en kertierke, tsá jong! tsá!”

Maar hoor.... een gillend „Hei Hort!” klinkt in de verte;.... hij ziet
om. Verdrêjd doar kumt de kapsjês. „Tsa! tsá Keeske tsáa!” En Keeske
liep, liep als een haas.

„Huuuur! Horrrrt!” klinkt het al nader. ’t Geraas van het voertuig
wordt sterker met iedere seconde: „Tsá Keeske! Tsáaaa!”

En Keeske loopt nog sneller—maar—Mieke is hem de baas.

Haar kop raakt als ’t ware zijn achterpooten.

Gehits van Milles!

Oorverdoovend gillen in de kapsjees.

Ai! daar schokt het rijtuig. Een diepe geul in het spoor van den
grindweg had dien schok veroorzaakt.

De bevende getuige klemt zich vaster aan den sjeesrand.

„Voader, voader! ge joagt ien de sloot!” gilt Wimpke half schreiend.

„Geen nood jungske, geen nood!” schreeuwt Balders, „ik hoal ’em! ik
hoal ’em!—Stil toch Wimpke. Heiiii! Huuuur! Horrrrrt!....” En—nóg een
zweepslag die klettert, nog een ruk aan den toom, en—met een krijschend
Hoerah! van den voerman, vliegt de merrie den zwartruin voorbij.

Recht overeind staat Balders in zijn voertuig.

Voor ’t inhalen vreest hij niet. „Hier is de handwiezer bij Oarie oan
den viersprong. Hoerah! Links uut de flank! Huuur! Horrrt!” en links
gaat het den handwijzer om—Om?—Er tegen! Een krak—Een dreun....

„Tsá! tsáaaa!” roept Milles, „doar leit nou de grutsheid. Hó hó moar
Keeske, de duuzend is mien!”



’t Is nacht. Wij bevinden ons in de op- of kelderkamer van een
arbeiderswoning. Een flauw brandend keukenlampje verspreidt een somber
licht; ’t riekt er sterk naar azijn. Zachtjes wordt de deur geopend.
Een armoedig doch rein gekleede vrouw treedt binnen, en een stil maar
aandoenlijk tafreel treft haar oog.

Op een stoel, naast het hoofdeneinde eener bedstee, zit, half liggend,
een man, wiens arm in een doek hangt. Een breed gevouwen doek is hem om
’t hoofd gebonden; een lichte sluimering heeft hem bevangen, maar
gedurig steunt hij of maakt een onrustige beweging. De man is Hannes
Balders; de vrouw is zijn schoonzuster, Arie’s lieve Lieske.

Over de bedstee heen ligt een meisje gebogen, die de hand van een
knaapje in de hare houdt, van een jungske, dat erg bleek ziet, maar
rustig schijnt te slapen.

Hij slaapt—ja—want zijn zachte ademhaling getuigt dat hij niet——neen,
zij getuigt dat hij leeft en slaapt.—Goddank dat hij slaapt!

Dat meisje is Luutje Balders, en dat knaapje is Willem, haar lieve
broertje. ’t Meisje laat Willems handje los, en terwijl ze nederknielt,
vouwt zij haar handen en bidt. Wat heeft ze veel te vragen, en toch,
wat bidt ze kort. Zij zucht!

Arie’s vrouw, die bespeurt dat haar hulp in dezen oogenblik niet van
noode is, zet zich nabij de deur op een stoel, en vouwt evenals Luutje
hare handen.

„Wimpke, Wimpke!” steunt Balders met een nare stem, zoodat de vrouwen
er van ontstellen: „Wimpke, woar bin ie?”

„Stil! hie sloapt lieve voader,” zegt Luutje, zich herstellende, en
drukt haar koele hand tegen vaders gloeiende voorhoofd.

„Nee, hie zit ien de sjês; hou op! hou op!” roept de vader, en in zijn
stem ligt iets akelig droevigs.

„Stil toch, stil!” fluistert het meisje: „rust is neudig veur ou en
veur hum.—Blief nou zitten voader!” smeekt ze zacht, daar ze ziet dat
de vader in onrust wil opstaan.

„Zitten, nee,” zegt Hannes luide, terwijl hij de oogen opent en
opgestaan, straks voor de bedstee op de knieën valt: „Hier is mien
jungske.... sloap ie verrechtig....? Zeg Wimpke, lieve beste menneke,
sloap ie....?—Luutje! ik heur niks,” vervolgt hij gejaagd: „Luutje
oajemt ie nog? Luuster dan toch. Wimpke! Wimpke!!” en in den hevigen
angst vat hij met zijn ongedeerde hand het knaapje bij den arm, en
schudt hem en roept al weder: „Jungske, beste jungske! wor is wakker,
da’k zie da’j lêft. Wimpke, Wimpke! toe, toe, kiek oe voader is oan?”

’t Baatte weinig of het meisje den beangsten man tot bedaren zocht te
brengen, hij bleef onverstandig ofschoon zachtjes het arme knaapje
schudden.

Goddank! Goddank! daar slaat hij de oogen op; daar ziet het jongske
zijn vader aan. Het flauwe licht doet wel het zwakke en fletse van dien
blik niet bemerken, maar toch—’t is voor de eerste maal na den
schrikkelijken val uit het in dolle vaart gestuitte rijtuig, dat het
knaapje de oogen opent, en weder zegt Hannes: „Goddank!” en buigt zijn
geteisterd hoofd voorover, en drukt zijn lippen op Wimpkes bleek
gezichtje lang, zeer lang—droevig lang.

Maar neen, die blik is den beangsten vader niet genoeg; zijn Wimpke
leeft, doch hij moet hem zeggen, dat hij geslapen heeft, dat hij geen
letsel bekwam en zich wél bevindt; hij moet zeggen, dat alle vrees van
den vader ijdel geweest is, en slechts een lange flauwte zijn oogen en
mond tot nu toe gesloten hield: „Is ’t niet mien jungske....” spreekt
Balders in koortsige opwinding: „ge ziet, ge heurt mien? zeg dan moar
joa, allinnig joa, en da’j geen pien hebt. O God, wat was ik benauwd!”

„Moar liefste voader,” smeekt Luutje vurig: „a’j Wimpke liefhebt, loat
’em dan vrêjig. Ge weet wat de dokter gezeid het: rustig loaten is veur
’t oogenblik ’t eenige wat te doen is; en, natte doeken op ’t heufd,
zie dat doei ik gedurig.”

Maar ’t smeeken baatte niet. ’s Vaders onrust was al te groot.

„Och! loat me!” riep hij somber. „Wimpke sprêk moar ’en eenig woord.
Zie’j oe voader? Heur j’em sprêken? Zeg mien liefke, mien oarig kerlje,
niewoar ge ziet en ge heurt ’em....?”

’t Bleef een oogenblik stil. Op eenmaal vaart het knaapje een rilling
door de leden. Hij sluit de oogen; doet ze weder open; richt den blik
naar boven, en lispt:

„Heur, ’t karkurgel speult. Hoe mooi!—Zie, wa’n licht!—hoe fel: en
kleuren zoo zacht as van—’t pauwe—veer—ke.—Heur—Zie—” en weder sluit
hij de oogen, en weder trilt zijn lichaam, en Balders roept in hevigen
angst: „Help, help! O God, wat duut ie roar. Wimpke, mien lieve mien
eenigste Wimpke; wat lig ie stief! Helpt dan niemand....? M’n heufd
geet bersten. O God!—Wimpke—zie mien oan, mien jungske, mien lieve
jungske!”

Uit de aangrenzende kamer is de dokter—die er met Arie en Huibert
Balders toefde—toegeschoten. Met zachten dwang trekt hij den
jammerenden vader terug; voelt het jongske den pols, maar blijft somber
en met deernis op hem nederzien. Arie’s gade ondersteunt met Huiberts
hulp den vader, die als wezenloos voor zich uitziet.

„Is ie bêter.... of is ie....?” steent Hannes akelig, maar kan den zin
niet volënden.

„Neem je rust goede man,” zegt de dokter, „en bedenk”—maar Balders laat
hem niet uitspreken. Uit de hem ondersteunende armen rukt hij zich los;
vliegt op den geneesheer aan, en met woesten blik hem in de oogen
ziende roept hij weder: „Zeg, lêft ie, sprêk! sprêk!!—of anders—” en de
angst doet hem de vuist ballen.

’t Is vruchteloos dat de geschokte tot rust vermaand en gebeden wordt
om kalm te blijven. Op aller aangezicht heeft hij de vreeselijkste
waarheid gelezen.

„Dood! dood!” gilt hij akelig: „dood!” en hij rukt zich den band van
het hoofd; werpt zich over het lijkje heen en krijt vreeselijk bang.

„Kind! liefste jungske!” klinkt het hartverscheurend door het snikken
heen: „Eenigst jungske! Vermoord! deur mien!—Wimpke, klopt dan oe
vroolikke hertje niet meer? Dood!” en zachter schreiende als een kind,
steent hij: „’k Had oe zoo lief, zoo zielsvol lief, en ’k was oe
moordenaar!” En—weer vleide de vader; weer brandden zijn lippen op de
verstijvende wangen; weer smeekte hij dat het schijn en geen waarheid
zou wezen: maar tevergeefs, ’t jongske hoorde hem niet, en—uitgeput
zinkt de ongelukkige vader bij de sponde neder.



Het noodlottige voorval, waarvan we getuigen waren, had in de woning
van Hannes geminachten broeder Arie plaats gehad. Na den vreeselijken
val uit de sjees bij den handwijzer, was er uit de daar
tegenoverliggende woning van Arie, dadelijk hulp toegeschoten. In de
eerste oogenblikken was door het miskende gezin al het mogelijke gedaan
om te helpen en te redden, en, niet één dacht er aan—Huibert niet
uitgezonderd—om kwaad met kwaad te vergelden. Ze zagen een ongelukkigen
vader met zijn kind; ze zagen een broeder met het knaapje, dat hij zoo
hartstochtelijk beminde.

En nu—zes weken later—bevinden wij ons in het ruime slaapvertrek van
Hannes Balders.

Gisteren bekwam Balders, sinds dien schrikkelijken nacht, voor ’t eerst
zijn zelfbewustzijn terug. Een zware zenuwziekte had hem dat
zelfbewustzijn doen verliezen. Met onschatbare liefde en trouw was hij
in dien tijd door zijn zoo dikwerf veronachtzaamde dochter verzorgd
geworden. God had haar in hare zwakheid gesterkt; doch zij niet alleen,
maar ook de broeder, de schoonzuster en hunne kinderen, ze hadden
gewaakt en geholpen zooveel zij vermochten. Gisteren evenwel, toen de
kranke zijn bezinning terugbekwam, toen hadden zij zich bescheiden
teruggetrokken; ze wilden geen dank, en zelfs moest Luutje op handslag
beloven, van hun „geringe hulp” geen woord te zullen reppen.

Wat is de groote Hannes schrikbarend veranderd. Gij herkent hem niet
meer zooals hij daar op zijn krankleger, met het verzwakte hoofd tegen
een berg kussens geleund, een weinig overeind zit. Bleek, doodsbleek en
mager is nu het gelaat, dat nog maar kort geleden, zoo vol en zoo
blozend was. Hol, vreeselijk hol liggen die oogen en missen leven en
vuur.

Luutje zit in vaders groenlederen leunstoel; ze heeft in stilte gedankt
en gebeden, maar, biddende is ze zachtjes ingeslapen. Wat had ze ook
veel gewaakt!

Zie, terwijl Balders onbeweeglijk het oog op de dochter houdt gericht,
glijden er tranen langs zijne wangen.

„Luutje, Luutje!” roept hij met zwakke stem.

Het meisje bij ’t minste gerucht ontwakende, rijst van haar zetel op,
en naderkomende vraagt ze zacht: „Wil je drinken voader?”

„Nee Luutje,” antwoordt de zieke, en herneemt, terwijl hij met zijn
matte oogen haar als in de ziel wil lezen: „Luutje, hiew ie ook van
Wimpke?”

Het meisje barst in tranen los; grijpt de hand van den zwakken vader en
drukt die teeder.

Een glimlach verspreidt zich over het bleek gelaat: „En van mien—van oe
voader, Luutje?”

Daar droppelen liefde-tranen hem op ’t voorhoofd en een kus streelt
zijn wang.

„He’k liefde van ou verdiend....?” zucht Balders: „Wimpke ha’k méér as
lief, en hum he’k den dood gedoan.”

„En nou lêft ie bij God, voader.”

„Bij God!” herhaalt de vader langzaam: „Is ’r ’en zark ien stad
besteld, Luutje?” vraagt hij een oogenblik later: „’en groote zark met
William Balders ’r op?”

Tóch—tóch leefde het zwarte ding nog.

„Nee voader,” zegt de lieve dochter: „nee, Wimpke sloapt onder de
hangende wilgen. Och! loat geen hoogmoed ’em dekken; de lêvende God die
wil ’et niet.”

„Hoogmoed!” herhaalt de vader met klem, en drukt de hand voor het
aangezicht; en later, als tot zich zelven zegt hij: „Mot dan de erste
de erste niet blieven?”

De tijd was gekomen: „Nee, nee voader, dat mot, dat kan niet,” roept
Luutje: „gunds ien dat boek, ien grootmoeders biebel dóar steet te
lêzen: De ersten zullen de letsten, en de letsten de ersten zin.”

Weder blijft Balders een wijle zijn kind beschouwen: „Doar ien den
biebel?” zegt hij eindelijk: „dóar....? lês dan Luutje, lês.”

En Luutje treedt nader met den grooten klampbijbel. Strak houdt Balders
den blik er op gevestigd. Een vaal rood komt zijn wangen kleuren; een
zenuwtrillen bevangt hem. Zijn Willem ziet hij voor zich als in diens
laatste ure; daar hoort hij weer die woorden der hoogste verrukking:
„Kleuren, zoo zacht as die van ’t pauweveerke!”

’t Pauweveerke! zie, ’t ligt daar nog in den bijbel; ’t veerke, waarmee
hij gespeeld, waarmee de vader hem de wangen gestreeld heeft.—De magere
hand strekt hij naar het bijbelboek uit; het meisje opent de klampen,
en legt het boek voor den zwakke neder.

„Hier, hier,” zegt Balders en slaat het blad op waarbij de pauweveer
ligt: „Hier!”

En—sterker worden zijn wangen gekleurd, want Luutje leest:

„Zijt allen malkander onderdanig, zijt met ootmoedigheid bekleed, want
God wederstaat den hoovaardige, maar den nederige geeft Hij genade.”



’t Is een liefelijke avond. Zie, de popels werpen in de nijgende Meizon
lange schaduwen over den akker Gods. Wat heerlijke ure, zoo stil, zoo
vreedzaam.

Ziet ge—daar ginds bij dien treurwilg, daar staat de man, die den
troon, welken hij zich zelven stichtte, zich zelven weer sloopte. Vijf
jaren is het reeds geleden dat Hannes Balders ervaren moest, hoe God
den hoogvaardige wederstaat. Zie, hij staat daar bij het graf van zijn
zoontje; bij het graf van hem, aan wien zijn hoogmoed den vroegen dood
berokkende. Daar staat hij, en ’t zelfverwijt zal hem pijnigen tot aan
zijn jongste ure. Maar toch hij aanbidt Gods wijsheid: „Dóar, dóar ien
reiner lêven, zou ’t jungske bêter zin dan hier ien voaders school van
iedelen trots.”

Ja Balders, de groote Hannes Balders heeft zich verootmoedigd voor God
en de menschen.

Daar staat hij, en uit zijn wambuis trekt hij het veertje te
voorschijn, dat hem de wegwijzer ten leven geweest is; hij drukt het
aan zijn lippen; een traan ontrolt er aan zijn oogen. Hij heeft zich
vernederd, en God schenkt hem genade.

Genade! Ja, want hij heeft zijn broeder met warmte de hand gedrukt, en
van hem geleerd, waarin het heil van den nederige bestaat,—in
tevredenheid. Hij heeft diens vrouw vergiffenis gesmeekt voor bittere
miskenning, en ziet in haar bevestigd, dat gering naar de wereld
dikwerf groot is bij God. Hij heeft zich op den voet gezet, die aan
zijn vermogen past, en vindt er vrede bij. Zijn nederig gezinde dochter
heeft hij aan ’t hart gedrukt zooals hij het slechts zijn Willem gedaan
had. En Huibert, den trouwen zoon van een geringe moeder, hem heeft hij
geprezen, hem heeft hij roerend de hand geschud; hem heeft hij zijn
dochter aan ’t hart gelegd; den echt zijner kinderen heeft hij
gezegend, en het loon—hunne liefde—is de grootste genade, de zaligste
wellust.

Zie—daar gaat hij terug: daar nadert hij De Hazenkamp, welke hij—na het
verlaten van Het Bijenveld—voor zijn kinderen kocht om er met hen te
wonen: en zie, zie—daar dreumelt hem een knaapje van drie jaren te
gemoet:

„Ootevoader! Ootevoader!” roept het vroolijk: „Wimpke wil bij
ootevoader wêze. Wimpke mot ’et veerke zien.”

En Hannes—hij neemt het jongske op den arm; ziet het teederlijk aan en
zegt bewogen: „Wimpke, lieve kleine kerlje—bij God is genoade! Joa
zeker—genoade!”









OP DE KNIEHORST.


’t Is ’en Mei-oavond, stillekes, doodstillekes. Eergiesteren en
giesteren was ’t hitsig oan de locht; vandoag het ’t ’en bietje
gerêgend, moar t’ oavend het de moan ’t weer opgetrokken.

Nou stoa’j midden op den diek, en ge ziet—ien’t Oost veur oe uut, heel
ien’t verschiet—de stadstorns, niks grooter as zwêvelstökskes.
Rechts—ien’t Zuud—hei’j de Bêtuw.

Mollig lepke grond! Alschoon de minsen duk ondankboar heiten, gij bint
dankboar, went, as z’oe moar ’en bietje goeddoen, dan gêf ie honderd-
en duuzendvoud weer.

Mooi lepke grond! Zandbargen hei’j er niet, zooas links op de Vêluw;
moar andere bargen he’j ’r; doar mo’j ’t noajoar um kommen; van die
bargen as halve torns, met weit en rog en boonen d’r ien; jennig zukke
bargen!

Mooi lepke grond! Wat oarige wêgskes hei’j d’r ien; wat velden met
koolzoad, en akkers met groan, en weiës met moddervet vee, en wallen
tabak, en peppel- en wilgen- en elzenloantjes, en boerenhofstêjen, en
karse- en appelbongerden, en—o nog veul meer!

A’j oe umdrêjt—achter oe, noar ’t West—doar zie’j ’en kronkel van den
Rien; en volg ie den kronkel noar veuren, dan zie’j ien’t woater de
moan op de gölfjes ketsen, schimp, schamp, altied trillen; dan zie’j de
torns van ’en oud kastêlje blonkeren;—’t kastêlje leit op de Vêluw,
links ien’t Noord—en, zoo zin we nou rond gewêst.

’t Is stillekes, doodstillekes! Ze proaten altied van honden, die j’op
de hofstêjen heurt blaffen.... moar ’k heur niks! Kikkers ook niet!
Toch—nou ’k ’r um denk—nou heur ’k ’r een.... Stil ding,
stil!—Vertrapt! doar sleet ’en andere nachtegoal; heur moar: Tju tju
tju.... Luuster ... O ’t is zoo lieflik.

Heur, doar knetst ’et heel ien de verte op den diek asof ’en kerreke
deur ’t keizand rolt.—Nou is ’t weer stil. Zeker achter ’en huus.—Doar
heur ie ’t weer. ’t Kniezelgeknets wordt goandeweg starker. ’t Is zeker
’en kerreke, en licht dat de boer Bikkers van De Kniehorst d’r op zit,
went, met anderman meevoaren dat duut ie wèl zoo lief as eigen spul ien
tuug te zetten.

En ’t is zoo. Op het karretje, dat men in den stillen avond—ofschoon
nog van verre—zeer duidelijk hoort naderen, zit ter linkerzijde van
Harmen Homan—die ’t spulleke toekumt—Sander Bikkers, boer van De
Kniehorst.

Bij ’t maanlicht kunnen wij duidelijk zien dat Sander een klein en
mager persoon is; ouder dan vijf en dertig jaren zal hij niet wezen;
zijn signalement heeft niets bijzonders; ’t eenige is, dat zijn oogen
nog al dicht bij elkaar staan, en veelal iets hebben asof ze
verstöppelje speulen.

De eigenaar van het rijtuig, Harmen Homan, is een jonge boer van
nauwelijks vijf en twintig jaren. ’En ronde knappe kop; flinke blauwe
oog’ d’r ien; ’en frisse kleur; blond krullend hoar, en ’en mooie
ringboard, niewoar?—Breed en zwoar veur zien lêftied, ku’j’t ’em
oanzien, dat ie ’t lêven nog niet muu is. En toch, nou twee moand’
gelêje zou’j dat niet gezeid hebben. Zie’j wel dat ie ’en hoed op ’t
heufd het, met ’en rouwband d’r um, ’en breeje tot boven oan toe....?
Pas één joar getrouwd stierf zien Reuske: ’en wiefke—kiek! zoogoed en
oarig en liefkes a’j ’t ooit belêfde. Ien den mergen toen ’t ’s nachts
gebeurd was, toen ha’j Harmen is motte zien. Och hemel! oan ’t snikken
kwiem geen end. „Harmen, Harmen! bedoar toch,” hadden ze gezeid, moar,
wàt ze proatten of prakkezierden, niks had geboat: „Loat mien óók
starven! had ie geschráuwd, „mien Reuske weg: alles weg!”

’t Was toch ook arg! Den ermen Homan!

Heur, nou sprêkt ie ien’t kerreke, en Bikkers zal ’em bescheid doen:

„Duur of niet duur Bikkers, da’s tot doar ’en toe. Op mien hofstêj ien
R. te blieven dat wou en dat kos ik niet. Woar ’k goeng of stong, ’k
zag en heurde altied Reuske; en ’t argste mins—ze was ’r niet. ’t Kwiem
krek al oarig dat de hofstêj ’t Wilderveld hier te koop sting. ’k Sprak
’r Limp de notoaris over; ’en oarige kerl! o zoo’n oarige kerl! altied
vol fratsen, en lachen! lachen da’k den buuk mot vasthouen as ie op
slag is. En Limp het mien boeltje verkocht—duur kan ’k niet zeggen—en
’k het nou ’t Wilderveld, ien de hoop—al verspeul ’k ’en duuzend gulden
of vier—da’k in ou buurtschap zal oarden.—Wi’j ’en segoartje....? ’k
Het nog vuur.”

„Dat kan ’k niet afsloan,” klinkt Bikkers’ antwoord, terwijl hij met
welgevalligen blik het segoartje vat: „’k Rook weinig segoartjes,”
voegt hij er bij: „da’s ook al neimodies, en êvel, met brand zie je....
op ’t arf!”

„Van oe arf gesproken,” herneemt de weduwnaar, „jongens Bikkers, ge
most mien de mergen weiland verkoopen, die achter de meulen krek bij
mien Wilderveld leit; ze zeggen da’j d’r wel af wilt wêzen; ’k bin ’en
liefhebber van peerds, en doarum he’k ze gern dicht bij huus loopen.”

’t Was of de moan ien de kleine eugskes van Sander ketste: „Verkoopen!”
zegt hij langzaam: „Nee Homan, dóár he’k nooit oan gedocht; ’k zou ’t
weiland niet misse kunnen.... en ook....”

„’k Weet road, ’k weet road!” roept Harmen: „as buur zu’j mien gern van
dienst wille wêzen: Dat mien uuterweerds bêter zin dan ou binnenweike
dat weet ’en kiend; nou dan: gij van mien ’en mergen uuterweerd, ik van
ou ’t stuk achter de meulen....?”

„Hê hê hê!” klinkt het uit Sanders mond, maar Harmen kan niet heuren of
’t lachen of proaten is.

„Da’s dan akkoord!” roept de weduwnaar: „Veuruut moar! Gunds in De
Lindeboom doar zuwwe is opstêken. Vort Reuske!.... Weetje: ’k heb ’t
peerd noar mien wiefke genoemd. Loopen kan ze; wi’j ’t is zien?

„Dank oe, dank oe!” valt Sander haastig in—went hie was bang ien’t
voaren: „Veurzichtig! veurzichtig!! Moar van de wei... wi’k zeggen....”
Bikkers slokte: „die is mien krek zoogoed gelêgen as ou; en, best is
ie, meer as best!”

„’k Ben geen kniesoor! verdrêjd!” roept Harmen met klem: „um Reuske bij
huus te houwe wou’k ’et meulenstuk; moar weet ie wat: ’en mergen
uuterweerd en—honderd doalder ien’t zekske d’r bij....? Alla: hoe is ’t
’r mee....?”

„Heur is, hê hê hê, da’s te weinig,” zegt Sander: „’t meulenstuk is ’en
arfenis; ’k het ’r zwakkigheid op; en, zie je....?”

„Schei moar uut! schei moar uut!” roept Harmen: „hier hewwe De
Lindeboom al. ’k Zal ’t mergen bij kloarlichte dag wel kloar met oe
speulen; ’t is nou te duuster. Wacht, doar zie’k vrouw Grompel al
stoan.—G’n oavend moeder!—Ho Reuske! we zullen is oanpiepen.—Is ’r
niemand um ’t peerd vast te houen? Allinnig stoan dat duut ie niet
gern.—zoo Koatje, bin ie doar! Jong dern, naar ’t peerd en niet te veul
noar de moan kieken, heur ie.—Alla Bikkers, kom mee; moeder Grompel
schenkt ’en glêske konjak dat ’en dood mins weer lêvendig wordt.”

Sander Bikkers is mede uit het karretje gestapt. Toen Homan hem, een
uur geleden, heeft gevraagd: of ie mee wou varen, toen het ie op die
weergoaise Lindeboom niet gerêkend. Sander het ’et land oan kroegen; ’t
zin drêjkolken, zóó bi’j boven, zóó d’r onder, en—genacht soam!—Ien
kroegen of harbargen kregen ze Sander nooit. Uut godsdienstigheid, zei
deez; uut knieperigheid, zei ’en ander.—„Kom mee?” had Harmen gezeid,
en Sander denkt: ’k Zal veur ’t meevoaren ’en borrel motte
prezentieren! ha’k dat geweten, dan ha’k krek zoo goed loope kunnen. As
’t ’r bij één nog bleef; moar den Homan het ’en kop asof ie van ’t
natte slag is. ’t Meulenstuk! doar mot ie tóch oan.

„’k Het verrechtig geen tied,” zegt Bikkers: „’k blief ou dankboar da’k
mee heb gevoaren, went ’k had mien toch al verloat. Genacht Homan! ’k
sprêk ou loater nog wel. Nacht vrouw Grompel; nacht Koatje.” En Homan
zegt:

„As ’t dan wêzen mot, wèl te rusten, tot mergen!” En vrouw Grompel
trekt ’en halve-moansgezicht tegen Koatje, en Koatje gêft ’en
kniepeugske weerum, en zeit:

„Stil peerd! went Reuske hoaide met den veurhoef en smeet de neus ien
de locht, asof ze lont rook.

Terwijl Harmen Homan, onder ’t genot van ’en konjekske, met vrouw
Grompel over zien beste wief zit te proaten, die moar één joar met hum
soam mocht wêzen en nou op ’t karkhof leit; over de vrouw, die ’en
bekske had as ’en kussentje, en die ie nooit zal vergêten.... „Alla!
nog ’en slukske!”—terwijl Kaatje ’t land het umdat Kobus de veerknecht
uut is, en zij nou bij ’t peerd mot stoan wachten;—terwijl Sander
Bikkers zijn weg over den Rijndijk vervolgt, en over ’t meulenstuk
prekkeziert, ’t meulenstuk dat dien Homan wel twee-, driemoal de gewone
pries weerd mot wêzen;—terwijl de moan nog altied ketst op de gölfkes,
en de nachtegoal, noa ’en langen slag, zwiegt,—klinkt er hondgebas in
de verte, ginds, in de richting van De Kniehorst.

’t Is Waks de hokhond die blaft. Waks is ’en vuule veur vremden ’en
heel vuule hond. Zijn hok staat aan den buitenkant van ’t achterhuis
der hofstee.

„Stil Waks, koest! ’t is Kobus en ikke,” zegt een meisje van ’en knap
pestuur; en, op ’t hooren van haar stem, staakt Waks onmiddellijk zijn
uitvallende kettingmetingen en halve-cirkel-beschrijvingen. Waks is om
en bij de zestien jaren oud, en—van al de kleintjes, doar ie jonk mee
ien ’t nest was, is zij die koest riep, de eenige, die niet is
weggebrocht, gunds noar de sloot, umdat—umdat zij krek zoo as hij, te
goed veur ’t verzuupen gewêst was.

In duidelijker woorden: Francijntje Schouw was twee jaren oud toen aan
de zesling-broertjes en zusjes van Waks, op reeds zoo teederen leeftijd
het doodvonnis werd voltrokken. De kleine Waks was Franskes speulpupke;
’t kind voelde zich tot den hond getrokken, en de hond—in één woord, er
bestond sympathie tusschen die twee.—Waks kende zijn ouders niet—hij
wist niet eens dat er zoo iets bestaan had. Franske wist van haar
ouders omtrent even weinig; dit wist ze alleen, dat voader al dood was
gewêst nog eer dat zij op de wereld kwiem, en dat moeder starf toen zij
op z’n best ien ’t lamplicht kos kieken.

Wij verwijlen niet langer bij de genegenheid, die er tusschen Waks en
Franske bestond, maar vragen alleen: Hoe kwam Franske Schouw op De
Kniehorst?

De moeder van Franske was de eenige dochter der oudelui Bikkers, en
alzoo ook de eenige zuster van Sander geweest; drie maanden vóór
Franskes geboorte stierf haar echtgenoot, en weinige weken na die
geboorte daalde zij zelve in ’t graf.

Arm weeske! arme Franske! Wel arm, want vader Schouw is een Job
geweest,—zonder Jobs laatste dagen van weelde en overvloed.—In de zes
jaren van zijn huwelijksleven heeft hij rampen gehad zonder tal, en,
toen hij acht weken voor zijn sterven, bij zijn schoonvader op De
Kniehorst om een laatste uitredding kwam smeeken, toen kreeg hij nog
honderd gulden op hand, maar de verzekering er bij: dat ’t arfdeil van
Martje zien vrouw al méér as vergeven, en loater bij starven of
dinksigheden, op niks meer te rêkenen was.

Schouw en Martje hebben geen arfdeel meer noodig gehad, maar ’t
kind....? ’t Kind heeft er nooit aan gedacht; ’t weeske is bij
grootvoader en grootmoeder en oome ien huus gekommen; ze het ’r gegêten
en gedronken, en—is ’r opgewassen tot ’en schoone knappe dern. Toen
grootvader veur vier joaren stierf, toen het ze, veur ’t erst van d’r
lêven, gegreind zonder dat ze straf of roazes gehad had; en nou, nou
helpt ze grootmoeder vort, grootmoeder die ze lief het, en zuukt ze
oome Sander te believen zooveul ze kan, went, oome Sander is best en
wèl, en oome Sander houdt óók van zien „gouwe dukoatje”—zoo kan ie
heur, as ’t heel mooi weer is, wel nuumen—en zij.... ze mag oome....
ook.... wel.... en ze is hum dankbaar.... moar, dat oome ’en bietje arg
knieperig is, dat onderveindt ze te veul; en, dat oome op ’en keer,
toen ze ’t oor van ’en eerden kan had gebroken: „Schoap!” het gezeid:
„genoadebrood êten en de boel trampenieren!” da’s ’en ding dat ze lang
het vergêven moar niet kan vergêten.

En van Kobus hieuw Franske veul. Kobus niet weinig van hoar; moar, al
had ze de halfscheid minder van Kobus gehouen, dan zou ze nog blied met
’en vrijer zin gewêst. Woarum....? Alleen um t’ oavond of mergen
onafhankelijk te wêzen; went, ze kos geen botteram smeren—al was ’t dan
ook schroal—of ze zei bij d’r eiges: „’t Is toch genoadebrood! alles um
Godswil!”

Waks, Franskes vriend, is in ’t hok teruggetreden; heeft er zich in
omgedraaid, met den kop weer naar buiten, en ’t vroolijk geklop van
zijn staart tegen de hokwanden zegt duidelijk genoeg, dat ie geen
jaloersigheid kent, en dat Kobus Van Kempe bij hum ien geen kwoaje reuk
steet.

„Ik zeg ’t oe Franske! nóú of z’n lêven niet,” spreekt Kobus: „’t kan
nooit bêter; ’en veerhuus is mien lust en mien zin. Gij zelf hebt
altied gezeid dat boer Bikkers niet knieperig is; ou geleuf ik ’t
beste; zóóveul is zeker: wi’j hebben, mo’j vroagen: en Sander Bikkers
kan niet ruuken da’k bij de pacht vierhonderd guldes veuruut mot
stellen, ’k Zal z’em vroagen Franske; as ie dan krek van oe houdt zóó
as ie zeit, dan zal ie ’t geld wel geven; en Franske.... nog eer dat de
rogge van ’t land is, binde gij Kobus’ wiefke!”

„Ik kan ’t niet geleuven Kobus,” antwoardt het meisje: „nee gierig is
ie niet, moar vierhonderd guldes! veur ou, veur mien....!”

„En altied hei’j’t laster geheiten dat oome knieperig is,” valt Kobus
in.

„Da’s woar, da’s woar!” roept Franske met haaste: „moar vierhonderd
guldes!”

„Op ientrest. ’En veurschot!” spreekt Kobus weder: „Mergen oan den dag
kom ik hier en prebier ’t!” En, hij legt zijn beide handen op Franskes
schouders, en geeft haar: ’en bezoer sloap wel, op ’r mond, die klinkt
as ’en klok.

Franske had al lang gezeid dat ’t tied was van weggoan; ielk oogenblik
kos oome thuus kommen! Veur dat bij Kobus ’t spek oan den balk hieng,
had oome van geen verkeerderoazie wille heuren. Dus—nou nog vrijen um
’en huukske, moar mergen! mergen!!

„Nacht liefste Frans, nacht dierkelief, droom is van me.” En Franske
zei: „Gauw vort moar!” En, vort was Kobus, vort noar ’t veerhuus De
Lindeboom woar ie knecht was.

Een groot kwartier later—nadat een leelijk geblaf van den hokhond was
vernomen—trad Sander Bikkers de keukenkamer der boerenhoeve binnen, der
hoeve, die hij reeds gaarne de zijne noemde.

Evenwel de wettige eigenares van De Kniehorst zit nog dáár, in haar
krakenden leuningstoel, en is gezond van harte; maar toch—ze strekt de
magere handen en armen gedurig naar het plaatvuur uit: „’En oud mins is
kouwelik,” zeit ze, en ook—ien heur jonkheid was de Meimoand lank zoo
griemelig niet.

De toon, waarop Sander zijn oude moeder en Franske g’en oavend wenscht,
is zóó opgeruimd als Sander ’t maar doen kan; en, de vriendelijke
weergroet der vrouw geeft het bewijs dat opgeruimdheid aanstekelijk is.

Moeder Gerharda—bij verkorting moeder Grade—begriept wel woarum, en
Franske ook. Veur kalver, die Sander gelêverd had, was ie ’t geld wêze
hoalen.—Verstoa j’et: Ien de portefeuilje, diep ien de jaszak!

„’t Is loat geworden oome,” zegt Franske, terwijl zij ’t pruttelende
koffieketeltje van ’t vuur neemt: „Hei’j van middag gegêten?”

„Da’s te zeggen.... nee,” zegt Sander: „’k Zou ien De Roskam te Z. wel
’en botteram gevat hebben, moar—’t was arg loat geworden. ’t Trof
anders oarig da’k mee weerum kos riejen. Onze neië buurman van ’t
Wilderveld ree krek hier op oan; ’t is ’en oarige kerl.”

„Goat ’r nou zitten, en loawwe bidden en êten,” herneemt de jonge
huishoudster.

Eenige oogenblikken later heur j’alleen: ’t geknets van den houtwurm
ien den zolderbalk.

De minsen zitten te bidden. Houtwurmen bidden niet.

„Doar he’k van heure sprêken,” zegt Franske, die de neië buurman weer
opvatte: „’t mot ’en vroolikke mins wêzen.... Och, hoe heit ie ook
weer....?”

„Harmen Homan,” valt Sander in: „’t zeggen was dat ie splint had,
en—nou he’k ’et gezien: rejoal heur, peerd en kerreke, kant en kloar!”

De oude vrouw heeft de gewoonte om door gebaren of klanken van haar
belangstelling in ’t geen men zegt te doen blijken. „Wel! wel! He’k z’n
lêven!” en „Si! si!” zijn Grades meest gebruikelijke uitroepen—waarvan
zij nu den laatsten deed hooren—terwijl haar bij buitengewone
gelegenheden ook buitengewone uitroepen ten dienste staan.

Denk niet dat we met Grade gaan spotten; neen, Sanders moeder is een
brave trouwe ziel; slechts jammer—doch stil! Sander Bikkers roept:
„Watte kunsten! Wat weergoaise gekheid!” en Grade knikt goedkeurend,
want, Franske heeft ongemerkt in den zwarten ketel, drie eiers veur
oome gekookt; den heelen dag niks te êten, dat kos niet.

Sander schuift het bakje waarin de eieren vóór hem liggen van zich af:
„Eiers! as ze vier cent oan de mérkt doen!”

Grade maakt een teeken van: toemoar!

Sander heeft honger; hij pruttelt iets binnensmonds, vat een ei, legt
het voor zijn moeder neder, en zegt:

„Alla! as gij d’r ook een wilt vatten.”

„He’k z’n lêven!” zegt Grade en legt het ei bij Franske neder. Franske
zegt: „Dat ku’j begriepen!” en ’t ei, dat nog eenige malen door Grade
wordt ter zij gelegd, en haar opnieuw door de anderen wordt
toegeschoven, strekt der oude in ’t einde tot een smakelijk hapje; maar
ook, Franske ziet dat Sander den board likt, en—umdat ’et dan êvel zoo
wêzen mot—zien tweede ei tegen de toafel butst.

„Ze willen anders wel zeggen dat die Homan wat rauw van lêven is,”
spreekt Franske weder, terwijl zij, in ’t minst niet overdadig, een
snede eigenbaks botert.

De boter schijnt voor Bikkers’ oogen een aantrekkingskracht te
bezitten; waar boter verwerkt wordt daar dwalen zijn oogen.

„’k Heurde ien Z. dat de botter weer veertien en ’en half is,” zegt hij
met iets haastigs in de stem.—Franske vuult ’em, en striekt heur mes op
’et botterbord af.—„Rauw lêven!” herneemt Sander; „as Homan geld het,
dan mot ie het gebruuken; ik zeg dat de man rejoal is, en rejoal doar
hou ’k van—a’j ’t wêzen kunt. Z’n vrouw het ie dood, en doarum kos ie
te R. niet blieven. ’t Is ’en knap slag van ’en mins, wel êns zoo zwoar
as ikke, en ’en kleine tien joar jonger.”

„Oome hei’j niet geheurd dat ’et veerhuus te R. ondershands te pacht
is?” vraagt Franske en kiekt noar ’t vuur.

„Nee Franske.”

„De wêduwvrouw wil d’r afwezen, êvel wil ze ien ’t huus blieve wonen,
achter ien, weet ie, en ’t veerhuus veur den pachter.”

„Niks af geheurd! Wat zou dat Franske?” klinkt Sanders weerwoord.

„Joa.... zie je....” aarzelt Franske: „Kobus had ’r ’en oog op. Niewoar
grootmoeder, ’k zei ’t oe straks al....?”

„He’k z’n lêven!” zegt de grootmoeder, en licht vol verbazing haar hand
op.

’t Goeje mins was ’t verrechtig al lang vergêten.

„Zoo! het Kobus doar zin ien,” spreekt Sander, en—weg zin zien eugskes.

„Met ’en knecht op ’t veer te houwen,” herneemt Franske, „gaf ’t veur
de wêduwvrouw geen rêkening, en, met ’en schikkelikke pacht was ’t veur
Kobus ’en oarig bestoanje. Kobus is ’en beste veerman.”

„Dat is ie!” bevestigt Sander: „’k heb ’em oan ’t veer bij de Lindeboom
z’n lêven niet onbekwoam gezien.—Loawwe danken, went moeder het sloap,”
laat hij er spoedig op volgen, maar ’tgeen hij zegt is iets anders dan
’tgeen hij denkt, en ’t denken is: De olie kost geld; m’n kos ook bij
’t moanlicht wel eten.

’t Knetsen ien den balk is weer ’t eenige gewêst wa’j heurde. Loater:
’t genacht zeggen. Sloap wel.

Sander is naar zijn eigen verblijf getrokken. Op dit oogenblik stapt
moeder Grade in haar bedstee binnen de keukenkamer, en Franske, die de
boel het geredderd, kiekt, véurdat ze zich uitkleedt, nog erst is deur
’t venster noar buuten. ’t Moantje schient oolik.—Krek of ’t lacht.—Oom
Sander het goed van Kobus gesproken; ’t was ’en beste veerman!—De moan
lacht verrechtig! Nacht Kobus, slaap wel! tot mergen!



’t Is mergen! De jonge huusmus’ en spreêuw’ schoppen ’en leven op ’t
dak asof ’t karmis is. Schik hebben ze; moar—as gundse karsebongerd,
nou spierwit van bluumpkes, gruun zat ien ’t blad, met duuzenden
roodböllekes d’r onder, dan hè!! zou ’t nog anders wêzen!

„Wat niet is kan worden!” redeniert ’en ouwe spreêuw.

„A’j moar tied van lêven het!” antwoordt ’en hoagelschot. Roak of niet
roak, da’s de vroag nou.



Weinige oogenblikken geleden is Harmen Homan De Kniehorst opgereden. ’t
Was nog frisch; en Grade, toen ze even was buiten geweest, had recht
gehad met te zeggen: Minsen kienders! ’t blieft moar koud veur den tied
van ’t joar.

Homan had hard gereden, want, hij was al vroeg naar de stad geweest, en
Reuske was stik bezweit dat de damp d’r afsloeg.

Harmen was afgestapt. Een jongen die op ’t erf liep had hij geroepen,
um ’t peerd vast te houwen, en eiges was ie noar binne gegoan.

„Hê!” had de jongen gezegd: „’t peerd zoo bezweit zonder dek te loaten!
Wacht, achter den barg zal ’t minder trekken,” en dóar was ie bij
Reuske gebleven, Reuske, die wel een bietje dempig was, en ’en keer of
wat..... kuchte.

Ga binnen. ’t Is hetzelfde vertrek waarin wij ons gisteravond bevonden.
Toen, toen hebt gij er niets vreemds, niets bijzonders bespeurd—of—’t
moest de verveloosheid van ’t houtwerk, en de hooge ouderdom der
weinige meubelen zijn geweest. Sieraden, gewone boerenwoning-sieraden
vindt uw oog er zelfs nu bij klaarlichten dag niet. Geen Jozefs of
Genoveva’s aan den wand; geen porseleinen schotels op den
schoorsteen!—drie witte borden, waarvan er twee nog gekramd zijn. Een
spiegeltje.....? ’t is er niet. Een koekoek....? ja toch, daar hangt de
klok in den hoek. Of de olie van ’t uurwerk verdikt of dat de veer is
gesprongen, wij weten ’t niet; zóóveel is zeker dat de kleine wijzer,
nu vier jaar geleden, op één is blijven staan, en—op één staat hij nog.

Ziet gij die steenen kan zonder oor en een scherf uit de tuit? ’t Is de
kan door Franske gebroken. Dezen morgen heeft zij voor grootmoeder ’en
poar mooie tekskes seringen d’r ien gezet. Da’s een aardigheid van
Franske. Wilt ge een aardigheid van Sander zien? Dáár boven ’t
broodkastje hangen drie snoeren uutgebloazen vogeleier. „’t Steet
oarig,” zegt Sander, „en ge hebt ze veur de muujte van ’t nemen en
bloazen.”

„Da’s recht, Sander Bikkers,” zeggen de poppen en gaaikes, „veur de
muujte van ’t nemen en bloazen!”

Op dit oogenblik zit moeder Grade bij de vuurplaat sokken voor Sander
te breien, en Sander zit op de punt van zijn stoel bij de tafel, juist
tegenover den blozenden weduwnaar.

„Dan za’k oe nou krek is loate kieken wa’k ’r veur over heb,” zegt
Homan, terwijl hij een breede portefeuille uit den jaszak te voorschijn
haalt: „Da’s een, da’s twee-, da’s drie- en—da’s vierhonderd guldes,”
en vestigt na het toewerpen der bankbriefjes een vragenden blik op
Sander.

En Sander, verrechtig, hij kon ’t gliemlachen niet loaten toen ie die
pampierkes, één voor één, naar zich toe zag vliegen; verrechtig, hij
kreeg ’r de kriewel van ien vingers en duum; moar toch, Homan zal ’t
niet gemerkt hebben.

Sander heeft zich tot de oude gewend, en zegt: „Met vieftig d’r bij dan
kos’t goan, niewoar moeder?”

Of moeder het niet gehoord heeft, althans, zij antwoordt niet.

’t Was ’en vraag op zied, umdat ie rechtuut toch ook wat straf was.

Eer er tien seconden waren verstreken, was de zaak betreffende de
ruiling der weilanden afgehandeld.

’t Vijfde bankbiljet van zestig gulden lag voor Sander op de tafel.
Homan moest tien terug ontvangen, en Sander zou voor de overdracht
zorgen, omdat Homan, zooals hij zeide, dat „genotoaris” zat was.

„’t Het geen hoast, we zullen dat bagatelleke wel kriegen,” verzekerde
Harmen toen hij zag dat Sander opstond, vermoedelijk om die tien gulden
te halen. Maar.... Sander stapte de keldertrappen binnen, kwam eenige
minuten later terug, en, ’t was merkwaardig om te zien hoe Sander—van
die zestig weerum gaf. Of ie zich ook verteld had....? „Nee;.... tien
guldes! zie je Homan.... ’t was zestig, dat was tien guldes weerum,
niewoar....? Kiek dan is hier....! ’k hou van effen rêkening. Ien
geldzoaken, placht voader te zeggen, mo’j glad wêzen. Hei’j ’t gezien?
vief en nóg êns vief, da’s tien!”

Maar Harmen Homan kijkt er niet naar; hij heeft heel wat anders gezien.

Een was er ien huus neisgierig gewêst, heel neisgierig van wie dat
kerreke en peerd achter den barg mocht wézen. Toen ze ’t geheurd het,
toen is ze neisgierig geworden um den neiën boer van ’t Wilderveld—woar
nogal geproat van was—toch ook is te zien. Kobus kwam loat; misschien
had ie Homan ’t arf op zien voaren, en wachtte ie tot de vremde weer
aftrok.—As ze binnengoeng misschien dat ’r dan ’en eind oan ’t
gepoerperlee kwiem.... ’En takkenbos onder den erm; zóó noar binnen.

Zie den Homan met zien blauw oogen is kieken!

Wat is dat knikske beteuterd, woarbij mooi Franske: ’t Gemergen zeit.

„Is dat oe jungske, vrouw Bikkers?” vroeg Harmen onnadenkend, waarop de
een-en-tachtig-jarige vrouw al de: He’k z’n lêvens! en Heere bezwiekes!
lucht, die haar in dezen oogenblik ten dienste staan.

„Zooveul as oangenome nicht doar we niks veur rêkenen en doar ook
weinig van te hoale zou wêzen,” zegt Sander: „’en dern as goud; en veur
moeder! niewoar moeder? doar za’k ’r veur zêgenen zoo trouw as ze veur
grootmoeder is.”

„Schei moar uut oome,” komt Franske, die met den takkenbos bij ’t vuur
gehurkt en den rug naar de menschen gekeerd, de bleuheid deur ’t
schorsteengat joagt: „schei moar uut; as ik veur grootmoeder Grade niet
deugde, dan zou’k ’t lêven niet weerd zin.”

„We weten ’t wel soam, niewoar Franske!” zegt de oude vrouw, terwijl ze
heur breikous dichter bij de oogen houdt, umdat drie stêk zin gevallen.

„Trouw veur oud: trouw veur jong!” zegt de weduwnaar, en hij knipoogt
tegen den oom. Maar, Sander ziet slechts.... hoe Homan doelloos met die
guldens speult en over de toafel tuult.... Doar ha’j ’t al! over de
toafel—van de toafel—op den grond.... tot bij.... bij....? Woar was ie
geblêven? tot onder de vuurploat!

’t Is moeder Grade die „Si! si!” zegt; ’t is haar zoon die
opgesprongen, en met zijn hoofd op den steenen vloer rustende, naar het
stuk tuurt, het geldstuk, dat tusschen de afgebrokkelde steenen ligt.
’t Is Franske die op Sanders aanwijzing met een houtje vruchtelooze
pogingen doet om den gulden er uit te werken, en eindelijk den Homan
heurt schoateren van ’t lachen, dat er zooveul spuls um één gulden
gemoakt wordt,—woarbij ze ’t niet loaten kan um ’en schalksch eugske
noar ’em op te sloan.

Franske! ’t Is jammer da’j dat lach-eugske hebt opgespeuld. Jammer! Dat
ééne lach-eugske het oan Harmen—den vremde—gezeid, wa’j giester toen de
moan scheen, veur Kobus niet weten woudt; toen zelfs hei’j ’t laster
genuumd dat oome Sander knieperig is. Franske! dat ééne lach-eugske
doar lacht ’en duuveltje um.

Zoo arg?

Zóó arg!

„As ’r moar één penningske zuuk is, leert de Schrift, dan keer ie ’t
huus wel met bêzems,” vermaant Grade.

„Ik heb ’em!” roept Sander en toont den eigenaar het weergevonden
muntstuk. Homan echter had liever ’en bitteren borrel, of, al was ’t
moar ’en kummeke koffie ien plaats gekregen; as den Bikkers bij hum was
gewêst dan had ie minstens ’en fiene fles achter de knoopen gehad.

Franske heeft geen tijd om langer te toeven, misschien is de wenk van
oome Sander haar niet ontgaan, en, met een: „Mergen soam!” tot den
vreemde, wil ze vertrekken.

Maar wacht, Harmen vindt—wat er wel meer vonden—dat die blonde dern ’en
weergoais poar eugskes had, um van de kuultjes ien de wang’ niet te
sprêken: „Heisa Franske!” zegt Homan: „ik bin erstens hier gekommen um
met Boer Bikkers ’en zoak te beklinken,”—dubbelzinnig woord, moar
Sander vuult ’em niet—„en voorders um olluu kennis te moaken. Eerda’j
goat, heur is hier: zoo gauw as’k op ’t Wilderveld heel thuus zal
wêzen, dan vroag ik de buurt op ’en moal doar ie ’t kastentuug op oan
kunt trekken.... Za’k verzinke! as ’t niet woar is.”

„Ho! ho!” zegt Grade.

„Loat moar loopen, moeder,” herneemt Harmen: „wa’j te stief trekt duut
zeer. Mien hart is geen moordkuul. Nou heur dan, blondje; ’k wil d’r
geen vluuk op doen—vluuken is zund, niewaar moeder?—dat de been’ niet
van de vloer zullen; Franske ku’j dansen?”

„Nee mins, nee!” bromt Grade onrustig. Sander ziet schichtig, en
Franske heeft een kleur als vuur nu ze zegt: „Nee, ikke niet.”

„Niet dansen! zóó’n dern niet dansen!” roept Homan: „dan mot ’et
jongvolk hier ien’t darp wel kloasgoed wêzen, as ze zóó’n karmispop
ien’t hökske loaten! Ik zal ’t oe leeren.—Blief nou hier!” vervolgt hij
opgewonden dewijl hij bespeurt dat Franske—ondanks zijn vroolijke
toespraak—de keuken wil verlaten: „Loa’k nou uutsprêken....”
Maar—Franske blieft niet. Homan wendt zijn wichtig lichaam naar de
zijde waar zij ontwijkt; doet een greep naar dien kant om haar tot
stilstaan te nopen; doch.... krak! de leuning van den ouden stoel ligt
gebroken, en Homan, die zich aan de tafel heeft vastgegrepen, doet een
uitroep—dien we moar weg zullen laten—en schatert van ’t lachen.

’t Gelach is niet algemeen. Moeder Grade begriept ’r niks van: „Zoo’n
rauwe mins, ’t was meer as arg!”

Sander heeft de grootste moeite om een verwijt op de lippen te smoren;
’t lukt maar ten deele. Homan—de vremde—loopt vrij; Franskes „gedrêj”
krijgt de schuld.

En Homan, ’t is ’en oarige kerl. Wat trekt ie vremde gezichten dat
Franske ze zien kan; en eindelik.... kiek, doar vat ie de tien guldes
die nog op de toafel liggen: „Hiér mien dern,” roept hij luide: „wat ik
brak, doar hebt gij geen schuld oan. Hier! jandorie! koop doar oe
grootje ’en spiksplinterneie en mekkelikke leuningstoel veur, en dan
wuns ik, dat ze d’r lang nog krek zoo mekkelik in zitten mag, as loater
dóar—en Homan wees naar boven—ien Abrams schoot.”

’t Was voor ’t eerst—terwijl Harmen naar den zolder zag—dat het geknets
van den houtworm zijn aandacht trok.... ’t was sterk, zóó sterk, asof
’r twee van weerskant oan ’t knetsen woaren.

„Die balk mot ’r uut buur Bikkers!”

„Joa Homan, dat mot ie!” zegt Sander: „moar reperoasie kost veul!”



Zoo even is de nieuwe buur Harmen Homan het hek van De Kniehorst weer
uitgereden. Dat wachten op haar meester zal der arme bruine geen goed
hebben gedaan; haar kuchen onder ’t loopen doet Harmen besluiten om—uut
bestwil—nog is flink de zweip ’r over te leggen, en kou en ongemak noar
buute te joagen.

Terwijl Harmen naar ’t Wilderveld rijdt, treedt een ander persoon de
keukenkamer van de Kniehorst binnen. Franske kent hem heel goed. Maar
toch, zij bleef op de deel, niet ver van de deur der achterwoning, en,
leunt er op een gavel waarmee zij daareven het stalvee hun sober maal
heeft voorgelegd.

Die houding, die blik naar de half openstaande achterdeur, men ziet het
dat zij luistert; niet slechts met haar oor, neen, met haar geheele
ziel.

Kobus zou ’en deunje fluiten as ’t goed was; Franske most dan moar
binnekommen.—Franske luusterde.... Kobus floot geen deunje. Franske
meinde.... Nee, ’t was ’en tocht die ’t roeste hengsel van ’en deur dee
fúpen. Niks.... alweer niks.... ’t Was ook onneuzel: vierhonderd
guldes! Oome Sander, en vierhonderd guldes, dat waren er krek
vierhonderd en één. Joa, as ie ’en kerl as dien Homan was...!

Moar nou....? Heur: Doar klost ’et ien ’t achterhuus! doar kumt Kobus:
ge hoeft niet te vroagen. Zie moar: ’t heufd noar de lêgt; ’en
hoagelschot van honderd nees; krek ien ’et hart. ’t Was arg roak
gewêst. Kobus floot geen deunje.

Wát ze proaten die twee....? Veul oarigs was ’t niet. Wóár ze liepen
met mekoar....? Heel wied was ’t ook niet.



’t Is weer avond. Even als gisteren ziet de maan vriendelijk op de
Betuw neer en bestraalt er met haar zilveren glans zoowel het oude erf
De Kniehorst en de nieuwere hoeve Het Wilderveld, als het vriendelijke
kerkje dat midden in het dorp staat.

Wanneer ge des avonds om tien uren op De Kniehorst komt, dan is er
gewoonlijk geen licht meer te vinden. ’t Is klikke voor tienen. Zoo
even verliet Sander Bikkers na het „Genacht” tegen moeder en Franske,
de groote keuken. Hij heeft de deur van zijn kelderkamer van binnen op
den grendel gedaan, en verzekert zich dat het kleine vensterluik—goed
sekuur op de knip is.

Sanders slaapvertrekje is een langwerpig vierkant, waarin wij niets dan
een bedstee in den muur, een stoel er voor, en een ouden meeltrog, die
voor bergkast en tafel dient, in een hoek ontwaren. Zie, nadat Sander
de lantaarn, waarin slechts een luttel oliepitje vlamt, aan een haak,
die aan de lage zoldering is bevestigd, heeft opgehangen, opent hij het
slot waarmee de oude meeltrog gesloten is.—Terwijl de linkerhand het
deksel naar boven houdt, reikt de rechterhand tot op den bodem. Wat hij
daarbinnen zoekt heeft zeker een vaste plaats, althans de hand wordt
dadelijk weer zichtbaar, en, wat zij te voorschijn haalde.... gij raadt
het....? Een verborgen schat. Juist! Wel diep verborgen voor hem die in
’t blinde tast: Bikkers heeft den bijbel er uitgehaald—den biebel woar
ie gewoon is um trouw, véúr ’t noar bed goan, ’en kapittelje ien te
lêzen; den biebel die moeder Grade hum gaf toen ie lid van de
Griffermierde Kark was geworden; den biebel woar moeder Grade eiges
veurin had geschreven:


    „Deez bijbel aan mijn zoon Sander, van zijn moeder,
    Lees er altijd in, en wandel, in den Heere, den Albehoeder;
    Opdat gij sterft zalig. En leef hier op aarde,
    Niet iedelik, maar zuinig, opdat gij voor den ouden dag wat
    gaarde.”


Moeder Bikkers heeft wel eens gezegd, dat meester Meijer—die ’en
wiesgeleerd mins was gewêst—dat gedichtstuk beriemde, „moar,” had ze er
dan ook altijd bijgevoegd; „mien beduuling het ie ien moat gebrocht,
da’s woar, en zóó zou’j kunnen zeggen dat ikke ’t gemoakt had.”

Grade! beste brave trouwe ziel! slechts jammer—dát zeiden wij reeds
eenmaal, en nú, nu voegen we er bij: Jammer dat ge met uw helder
hoofd—in vroegere jaren—het anders wel schoone woord zuinigheid, bij uw
kind te veel op den voorgrond hebt gebracht. ’t Was voor Sander niet
noodig geweest.

En nu, stil, hij leest.—Wat?—Ten vervolge woar ie giesteroavend
gebleven is. Weet Sander wát hij daar las? Ho! daar rollen hem te veel
andere denkbeelden door het brein....

„’En mergen best uuterweerd ien ruil veur ’t schroale meulenstuk, en
vierhonderd en vieftig guldes toe!—’t Geld nog is zien.”—De rechterhand
daalt weer in de meelkist: „Hier he’k ze.”—Hij lacht.—„Eerlik geld;
gebooje geld; opgedrongen geld! Zou’k gek zin gewêst?—Den Homan! zoo’n
roare kerl lêft er geen tweede. Moar die riek is mot rejoal
wêzen.—Vierhonderd vieftig! Asof’t uut de loterij kwiem. Doar speul ik
niet ien; woagen is zund.—’En oarig gezicht!—De keukenzolder mot
gereparierd worden. Ze zeggen dat ons bouwland wel ’en bietje uut de
voag leit; goed, tegen de leinte ’en honderd voet mest d’r ien; en dan
’en poar stuks vee koopen.

„Moar die keukenzolder....? Och, ’t zal onze tied wel uuthouen; die dán
kumt die dán zurgt.—Méér vee? Evel al noaloop genogt, ’s weinters dat
duure heuj!—Mest? ’t Kos wel.... moar, as de hoagel kumt, alda’j dan ’t
beste gewas hadt, dan bi’j toch kedielje—Kobus.... Franske.... ’en
veurschot van vierhonderd guldes....?—Of ze mien veurschotten zouwen
as’k verlêgen was? Trouwen is hongerliejen. Moeder zou weer goejig
gewêst zin en joa gezeid hebben. As ik tegenwoordig den duum op ’t
loadgat niet hieuw! Nee nee, ze zullen niet vliegen!—En toch, as ze d’r
gelukkig mee wieren....!?—’En lomp mins die dat fooze pampiere geld het
uutgevonden. Mergen wisslen veur blanke guldes bij den
ontvanger.”—Sander lacht—Iets later: „As Franske toch met Kobus
gelukkig ien trouw kos worden....?—Nee, nóg ens: trouwen is honger
liejen. Ik eiges, bin ik getrouwd!? Woar mos ’t hen as iedereen
trouwde!—Koatje?—loa’k oan Koatje niet denken; ’t is lang gelêje; ’t
was ien ’en dolle vlocht. Getrouwd! Goddank da’k wiezer was.
Koatje:.... Tien joar getrouwd.... acht kienders.... doodêters....
geluk d’r mee!—Loat Kobus bij ’en ander um de vierhonderd guldes
goan.—Dóár kumt ’en denkbeild:

„As den Homan ’t geld oan Kobus wou schieten!! Dat was ’en ding! en die
Homan was er krek ’en kerl veur!

„As Franske trouwde dan zou moeder heur wel missen. Wat schoai! Zou ik
veur moeder niet voldoende wêzen? ’k Heb heur lief volgens ’t hart en
’t gebod.—Franske’s wark? Dat kos ’en dernje tusschentieds veur ’en
dubbelje ’s wêks wel doen....



„Nou mosten die briefkes is vals wêzen!.... Ze sprêken van effect
koopen, moar—die pampiere huuskes doar he’k ’t niet op. Bêter boar
zonder ientrest, as pampier die de muus kunne vrêten.—Franske is ook
’en duchtige ien de pot; en kwiestig! Of ik ’t zeg of niet, altied mot
de koffie zoo bitter as gal en ’t brood ’en duumdik gebotterd wêzen.
Waks had weer ’en korst weitebrood ien’t hok liggen. Wie anders zou ’t
hum geven as Franske.... ’k Wou da’k de dern de vierhonderd guldes van
Homan bezurgen kos. God gaf dat ze gelukkig wier met Kobus!.... As ze
ermoei kreeg....!—Jong! wat ’en ienval:.... Met den Homan zou ze nooit
geen ermoei kriegen! Da’s ’en kerl met ’en rug. Wát ze proaten—hier,
hier liggen de bewiezen—’k Zou geen nood hebben van: leenje buur, of
„oome we zitten zoo verlêgen”.—Verdrêjd! Met Homan! Franske zou binnen,
en wij veur ’t stutten bewoard wêzen! Hie keek heur wel lonksig oan:
dat dee ie.... hê hê!—moeder zeit: „Rauw ien de mond”, moar moeder ziet
altied op mien; en ikke bin zêjig van toal. As den Homan Franske is
nam! hê hê! ’k Wor wel duuzend pond lichter. ’k Had den heelen dag
zoo’n stuk op de moag.—Loa’k ze moar weer wegsluuten die briefkes;
mergen blanke specie ’r veur, en alles bij ’t andere, op zied.... Nee,
’k roak ’r nooit oan, krek of’t ’r niet was. De boerderij mot toch de
boerderij bedruupen en as de oogst meelupt, dán kuwwe oan de
keukenzolder prakkezieren.—’k Zie dankboar oan God, da’k nou weer zoo’n
klein kaptoalje zuuver en glad op zied kan leggen: veur moeder.... veur
den ouwen dag—’k Wou da’k voor mien geld, ien stee van de ouwe mêlkist
’en sekuur huuske had, doar niemand arg ien kreeg.—Ien de grond....!?
Moar dan is ’t zoo uut ’t oog.—’k Zal ’r nog is riepelik over denken.
Riepelik! Ien ielk geval: ’t geld blieft mien, en Franske zal toch
geholpen worden.—’k Het moeder nog op de koop toe, ’en neie stoel
bezurgd. Joa, ’t kwiem eigenlik deur mien. Moar tien guldes veur ’en
stoel!—Veur drie guldes ku’j d’r ook een kriegen; ’en bovenste beste.
De zeuven guldes die overblieven doar za’k Franske kiepen veur loate
koopen, dan het ze ook ’en oarigheidje; de eiers zin duur.—Moeder sprak
van den erme: „D’r kos veur den erme wel wat op overschieten,” zei
ze.—Die den erme geeft, leent den Heere! ’t Is geen wegsmieten; néé!”

Sanders hand die met de bankbriefjes in de kist was verdwenen komt met
een geldzakje weder te voorschijn: het schuifje wordt geopend, en
terwijl hij in ’t zakje tast, woelt het nogmaals door ’t brein. „’En
cent van de gulden, dat zou vier guldes vieftig wêzen. ’En mooie
kemeelie! Vier guldes vieftig!—As ’t is twéé guldes vieftig, zoo’n
blanke rieksdoalder was.—Hier he’k ’r één.—’t Is toch alstee!——Zund’
dat ze die ouwe species hebbe opgesmolten; ’en acht en twientig was
krek zoogoed veur ’t karkezekske gewêst. Nog al onderscheid tusschen
zoo’n rieksdoalder en ’en acht en twientig. ’En gulden is ook kwiestig
genogt. Wacht——o, ’t is ’en tienstuuverstukske. Ge zoudt ien ’t gevuul
d’r op stoan dat ’t ’en gulden was.—’k Geef duk oan ’t nachtmoal één
kwartje;—ze zeggen dat de ermen hier riek zin.—’En dubbelje....!? ’k
Mot ’r nog een van simpel Janneke veur twee bos verkesstreuj hebben;
dan kan ’k dát wel gebruuken—’k Het geen hoast!—Vort moar, en weg met
’t licht; fuut!”

’t Is donker in het kamertje; de uitgeblazen oliepit verspreidt een
onwelriekenden walm. ’t Is donker, heel donker in Sanders slaapvertrek;
maar toch—daar boort nog een lichtstraaltje uit de keukenkamer, waar
Grade bleef met Franske.

„Zu’j dat licht uutblazen!!” roept Sander verbolgen.

’t Lichtstroalje verdwient.

’t Is heel donker in Sanders kleine slaapvertrek.—„As simpel Jenneke
dat dubbelje niet betoalen kumt, dan zou’k die bossen streuj moar um
Godswil loaten.”

De maan, die buiten zoo helder blinkt, zendt nog een glimpske door ’en
vensterreet in het donkere kamertje.—Luiken sluuten dàt ku’j.
Hemellichten uutbloazen, Goddank! dat geet niet.



Sanders geroep heeft Franske erg doen ontstellen.

Ze had ien heur nachtjekske bij ’t venster gestoan, en—ien gedachten ’t
heele lamplicht vergêten.

Franske kan, nadat zij ’t licht heeft uitgedaan, niet rezelevieren um
ien bed te stappen. Grootmoeder sloapt al. Franske vuult zoo’n gloed
ien ’t heufd, en ze prakkeziert: „Oome Sander? ienhoalig mins!....
ienhoalig? nee, gierig! vrekkig!—Het ie van mergen geen slomp van geld
gebeurd? Joa dat het ie!—Mins!—Wat bi’j ’en lillik mins! He’k ou dóárum
altied nog veurgesproken?

„Oan grootmoeder, niet oan ou bin’k hier alles verplicht. Ze wou ’t nog
oanbeuren,” zei Kobus. Nee was ’t en nee bleef ’t.—Kobus was kloazig;
’en ander zou van zich áfgeproat, en, as ie arg verliefd was gewêst,
hebbe oangehouwen. Niks ’r van. „Ge hebt geliek gehad Franske,” zei
die, „oe oom is niet gierig, moar hie kos mien niet helpen; misschien
zou’k ’et óók niet gedoan hebben.”—Niet gierig!!—Lachte Kobus toen ie
’t gezeid had, of—zou ie stêkebliend wêzen? „Loawe hopen!” zei die
weer: „God weet wat goed veur ons is.”—Dàt duut Ie; dàt he’k altied
geleufd; moar—a’j zóó sprêkt, da’s koeligheid, da’s
onverschilligheid!—Kobus? Vroolik is ie niet: en van hum gekregen....?
Ens, ien de twee joar, ’en zesstuuvers-warkdeuske. Nee, scheutig is ie
niet; anders toch ’en goeje jong, eerlik en zêjig. Moar die woorden:
„Misschien zou’k ’et óók niet gedoan hebben....?”

„AS IE IS.... GIERIG WAS!!! Gierig! zooas die, dóár!”—Franskes oogen
hebben zich bij de laatste gedachte naar de zijde van Sanders kamerdeur
gewend: „Gierig....! hu!!.... Den Homan da’s geen gierige. Zoo’n
vroolik oog! Hê wat andere oog’ as van den dieje.... dóár!—’t
Gastmoal!—Dansen!

„Knieziger hofstêj as De Kniehorst leit ’r geen uur ien ’t ronde:
donker, lêg, wrak!—Heur den houtwurm is knetsen.—’t Wilderveld is de
mooiste hofstêj van ’t darp; groote gloas’ ien de roam’; één koamer met
behangselpampier!—Wat lachte den Homan toen oome noar de gulden zocht.
Hie kniepoogde.—’En poar mooie blauw oogen!—Tien guldes veur ’en stoel;
zóó moar, of ’t niks was.—Die beste grootmoeder! nou zal ze is mekkelik
zitten. Boer Lankhorst het ’r een van dartien guldes. Al zou’k nou ’t
slot van moeders karkboek noar stad brengen; zóo’n stoel zal ze
hebben!—Den Homan? Noe.... wàt zou ie van mien wel denken....? ’k Was
zoo triestig vandoag, en toch, kiek, de moan hie lacht nog. Kom, nou
noar bed!”

En in ’t „Onze Vader” zei Franske met ’en zucht: „Verlos mien van den
booze,” en—toen ze grootmoeder Grade de dêken wat vaster tegen ’t
rugske stopte, toen docht ze weer: „Dat ouwe rugske kriegt ’en lekkere
stoel.... deur den Homan.... dat zou ze deur Kobus nooit gehad
hebben.—Zou Kobus arg bedrukt wêzen....? ’k Gleuf ’t hoast niet....
Och! of ie mien slacht. Sloap wel!”

Franske slaapt! en Kobus?

Kobus loopt.—Al sedert het middaguur heeft hij geloopen; van D. naar R.
en van R. zal ie mergen bijtieds wiejer noar T. goan, um, as ’t wêzen
kos, nog ’s oavends bij nêf Huibert te kommen, nêf Huibert, die hum
meuglik met de vierhonderd guldes wel helpen kan;—went „Franske!—’t
veerhuus en Franske! Franske en ’t veerhuus! ’t Wier goandeweg duuster,
moar: „Wat God wil is ’t beste! dat is ’t en dat blieft’!”



’t Was Mei en ’t is Augustus geworden.

De dag is warm. Over den binnen-kleiweg is den geheelen voormiddag—’en
gerij en gejoag gewêst, dat de beesten ien ’t land d’r verwonderd van
kieken, moar niks anders begriepen, as dat stof ien de oogen slecht
veur ’t zien is.

Hoor van achter dat geboomte, ter rechterzijde van den weg en even aan
deze zijde van den molen, klinkt een blij rumoer. Hoor! de trom.... en
somwijlen gillende klarinet-tonen. Stil! daar davert een Hoerah!

Waar we zijn en wat daar te doen is....? Kom mede!

Welk een gejubel! Alweer een hoerah!—’t Wordt ons luchtig om ’t hart,
en we zouden wel mee: Hoerah! willen schreeuwen—Zonder te weten! ’t Zou
toch wat dwaas zijn.

„Is onmogelijk om op de hek-posten der hoeve, haar naam te lezen; een
eereboog is er tegen getimmerd, en de eereboog is behangen met slingers
vol linten en bloemen. In ’t midden, tusschen twee vlaggen, hangt een
uitgeholde monsterpompoen,—doar mot t’ oavend ’en keersken ien, dan
ku’j lêzen wat d’r ien steet gesnêjen.

Aan de achterzij der nette hoeve heerscht het gejuich dat wel tot
vreugde moet stemmen. Wát we zien? Hier ter linkerzijde—’en heele ris
van kerrekes en sjêzen met de boom’ op de grond, en de peerds die ’r
tusse liepen, oan ’t vrêten—gunds ien de schuur.

Rechts, dóar hei’j’t!—Tal van boeren en boerinnen, jong en oud,
Griffermierd en Rooms, veul ’r van ien’t spiksplinternei, allemoal
ien’t kastentuug, ze loopen en hokselen deur mekoare; veul kieken ’r
noar de hugt; naar ’en poal;—niet noar de poal van ’t uiversnest, woar
boven op ’t jonge uiverke ’t vliegen prebiert: woeps! fladdereflats!
met de spillebeentjes noar boven en zoo weer noar onder; nee, noar ’en
andere poal; boven zit ’r ’en zakkroonje ien; oan ’t kroonje hangen ’en
heele boel dinger: ’en ham, ’en piep, ’en neusdoek, ’en zulveren
tabaksdeus, ’en boek—’t is verrechtig ’en biebel, met zulveren
slotjes,—en drie halve fleskes, ze zeggen: janever.

Hoerah! Zie, doar hèt ’r een al klimmend den neusdoek gegrepen. Wat
loater het Kees, bijgenuumd „groanjepik”, den biebel gevat. Den biebel
tussen borst en kin geknepen duut ie nog ’en greep. Doar het ie ’en
fleske! „Hoera!” roept Kees, en—met twee kumt ie onder.

Op zied!—Kom mee!—Veuruut!....


    „Hei! ’t was ien de Mei zoo blij;
    Hei! ’t was ien de Mei!”


Zoo geet ’et, ’en kring van vieftig ien de rondte. En de jongens
kniepen de hand’ van de dernjes zoo vast, en de dernjes kussen dat ’et
klapt as ’t oan de moat van kussen kumt, en de ouwen hebben geen
begriep dat ze zoo gek kwiemen um mee te doen:


    „Hei! ’t was ien de Mei zoo blij;
    Hei! ’t was ien de Mei!”


Zoo geet ’et, ze springen en drêjen en jolen en kussen, en—moar weinige
van de oudsten en wraksten zien ’et oan, sommigen rookend uut lange
piep’, anderen roerende ien’t rood met sukker, en proaten: dat ’r ien
’t darp nog nooit zoo’n deun is op de veiool gespeuld.



Een ander tooneel:

De lange deel der schoone hoeve is kwistig met groen en vlaggen
versierd. Een lange tafel, drie voet breed en op schragen, staat
aangerecht. De feestgenooten zitten aan; de mastklimmers zijn
afgetrokken.—De muzikanten, die zich reeds buiten lieten hooren, zitten
op een toestel van planken—boven de pomp.

Op de tafel, zie—zes rundstukken van twoalf Neerlandsche pond’. „Mins,
mins!” zes hammen. „Loat ze ielk is twientig pond wêgen!”—Vieftien
tulband’. „Krek één veur z’n vieren!” Mikken bij de stoapels! Keezen en
eiers. Wien? „Ielk man ’en heele fles noast zien bord, en gunds bij de
deur, nog vier ankermandes!”

Om de tafel, zie—knappe jongens; óók lillikkers. Mooie dernjes,
verdrêjd mooie snuutjes! óók misdeilde. Oan ’t bovenst einde zit ’en
dikke jonge kerl, met mooi blauw’ oogen; noast ’em ’en mooi dernje,
achttien joarkes umtrent, met ’en kleurke veul roojer as anders. Noast
heur, oan d’andere kant, ’en schroalig zwart menneke op de punt van
zien stoel. Die dikke kerl is Harmen Homan; dat dernje.... moar ge ziet
’et al.

„Alles op z’n tied, bidden en karmishouen, placht voader te zeggen,”
roept de gastheer: „Vrinden! de oogen dicht asteblieft; en gelluu boven
de pomp, helder op, as we met stilzitte gedoan hebben.”

En—’t stilzitten is gedoan, en ge ziet en heurt niks anders as dat ’r
wordt gegêten en gedronken, en nog ens opgeloajen en nog ens
lêggeklokt; dat ’r gegons en gelach en gegoechel is, veul niet genogt,
en dat de meziek krek speult of ze’t muu wordt, maar ielkreis weer moed
kriegt. ’t Mooie dernje noast den Homan mot arg werm wêzen; ze gluujt
as ’en kooltje; ze lacht ielkreis zoo hard as ze kan, maar ook, ze
kiekt zoo af en toe naar de hugt, en—dan is ’t krek precies of ze
troan’ ien de eugskes het.

„Dat ze zich verslokte misschien?” Best meuglik!

’t Begint te schemeren in de boerenfeestzaal. Een groot gedeelte van ’t
jongvolk heeft reeds den disch verlaten. Op de hofstee ’t Wilderveld
zijn—achter-afkes en opziedjes genogt um poar oan poar is te kuieren,
en ’en bietje meer verliefd as anders te proaten van: „Och, wat bi’j
toch oarig!” en: „Och, wat he’k ou toch lief!”



Met een flesch onder den arm staat Homan tegenover een soort van
heerenboer met ’en heufd as ’en oliebol.

„Kom Limp, blief nog ’en bietje.”

„Nee zeker Homan, ik kan niet; ze spannen al in,” zegt de man die te R.
Homans zaken—alsof ’t voor z’n eigen was geweest—had behandeld, en hij
waggelt naar buiten.

„Nou, wel thuus!” roept Homan. „Hei oome Sander, woar zit Franske?”

„Franske! hê!” klinkt het een weinig verschrikt uit Bikkers mond: „’k
weet niet; ’k zie ze niet;” en hij frommelt in zijn jaszak.... doar had
ie krek ’en stuk tulband ien gemoffeld, ’en oarig stuk, zie, veur
moeder Grade, die ’r niet bij had kunne—misschien niet bij had wille
wêzen, veur moeder, went joa ’t was zund van al wat ’r overbleef.

Limps karretje, dat hem naar zijn woonplaats—de voormalige woonplaats
van Homan—zal terugbrengen, staat voor de schuurdeur. Limp heeft zich
nog even opgehouden.

Sander Bikkers staat bij ’t kerreke ’t spul te bekieken.

„Hier vrindschap,” zegt Limp, en—Sanders vuult twee kwartjes in zien
hand.... Zou’k....? Za’k ze....? „Hê Hê, ik dank oe.”

Limp rijdt het erf af. Wijn maakt dorstig. Bij moeder Grompel aan De
Lindeboom, ’en klein bietje kloare!

Zie, ’t zonlicht verdwijnt, maar, de feestvreugde niet! Een groote
pekton wordt op het Molenstuk ontstoken.

’t Molenstuk waar Reuske graast? Reuske! nee, Reuske loopt op ’t
Molenstuk niemeer: Kwoaje droes. Eergiester kreeg ze ’t genoadeschot!

Kiek.... harrejennig! sjie sjoe....! doar is ’en vuurslang de locht
iengegoan. Bluumkes noar onder. Wat ze gauw uut zin! Nog ’en vuurslang.
Nooit op ’t darp zoo belêfd!

„Gevoarlik! met die heujbargen en ’t rieten dak. Moar zie, alweer een!
Heere minsen nog toe!”

En de pekton brandt helder en fel, en de „rojoale boer en ’t mooie
dernje” en al de jonkheid van ’t feest, ’t draait rondom de pekton,
alweer in een kring, en wilder dan ’s middags klinkt het luide


    „Hei! ’t was ien de Mei zoo blij;
    Hei! ’t was ien de Mei!”


De laatste sintels der pekton knappen en verdooven. Den boer van ’t
Wilderveld zien wij niet meer; ’t mooie dernje ook niet.

’t Laatste karretje rijdt huiswaarts, onder den eereboog door; en ’t
lichtje in de monsterpompoen flikkert in ’t laatste vet, da’j nog flauw
de woorden kunt lêzen:


    „Harmen Homan, Franske Schouw;
    Hun ter eer, as man en vrouw.”


En—met de hand krampachtig op de borst gedrukt, heeft Kobus—de knecht
bij vrouw Grompel aan De Lindeboom—de gelagkamer, waar hij werkte,
verlaten. Dat ook de hoop om bij den bloedverwant hulp te vinden zou
worden teleurgesteld, dát heeft hij ondervonden. Dat het veerhuis te R.
wel spoedig verhuurd zal wezen, dát kan hij verwachten. Dat Franske, ’t
lieve Franske, bij zijn vervlogen vooruitzichten, den geldduivel moede,
der weelde, en—óm die weelde—een ander in de armen zou snellen, dát
heeft hij.... gezien.... gevoeld.... helaas! in ’t einde.... begrepen.
Dat Franske met den vreemde, den luchthartigen vreemde, in grootheid en
eere gelukkig zou wezen, dát heeft hij van God gesmeekt met hart en met
tranen. Dat ze heden feest zouden vieren.... trouwfeest van Franske....
met.... met dien ander.... Ja! ja! dát heeft hij geweten. „Geweten!
Groote God! joa,” zucht Kobus: „moar geweten he’k niet wat den Limp
zich ien dranksoes al lachend verproatte. Geweten he’k niet, dat den
Homan ien lucht en ien damp bouwt; dat ie schuld moakt op schuld, en
vortteert op geld, dat zien erste vrouws voader hum nooit zal doen
urven. God het ’et geweten,” denkt Kobus voort: „en toch laat Ie toe
dat de lichtzin ’en schoap met glimpglans bekoort en bliend mee ien’t
wee trekt. God het ’et geweten, en Hij verstoat dat geldzucht zien
bloed verkupt en liefde smoort en liefde brêkt. En nou.... ’t is te
loat! Groote God, ’t is te loat!!”

Daar vloeiden heete tranen over de bruine wangen van den armen Kobus,
en—heel in de verte klonk het van een huiswaarts keerend troepje:


    „Hei! ’t was ien de Mei zoo blij;
    Hei! ’t was ien de Mei.”


„Was’t nog maar Mei gewêst!—Ze schreven ’et letst van Augustus! De
graanoogst was binnen.”



De mist hangt dik en zwaar. ’t Is zoo’n donker Decemberdagje. Wij
betreden De Kniehorst.

Wat ziet er alles naargeestig uit. Naargeestig niet alleen, ook
vervallen. Zie huis en hof en bergen maar. Ginds, vijf verschrompelde
kippen, die op de mestvaalt harken en krabben, en elkaar om ’t zeerst
ter zijde stooten——alsof de andere het had!—Die varkens, arme
rammelkasten! zij wroeten in de modder en knoepen het bemoste hout van
hun doorluchtig zomer- en winterverblijf.

Kent gij Waks nog. Waks, den speelmakker van Grades kleindochter. Waks
is waakzaam: Waks mocht niet mee naar ’t Wilderveld, en—vet worden mag
hij ook niet. Vet moakt vadsig, en met den winterdag dient Waks veural
wel waks te wêzen.

Wij gaan de deeldeur binnen. Vijftien stuks rundvee ontwaart ge
tusschen de posten.

„Die zien er toch beter uit!” Hebt ge verstand van vee....? Kom maar
verder.

Wij bevinden ons binnen de keukenkamer. Slechts één persoon ontdekken
wij er; ’t is moeder Grade.

Moeder Grade! Zie, zij zit gehurkt bij de vuurplaat waarop een helder
vuurke brandt.—een helder vuurke!—En boven dat vuurke hangt een ijzeren
potje met een houten deksel er op. En moeder Grade heeft een kleinen
pollepel in de hand, en tuurt op het deksel, waar bezijden—bloaskes
brutsen en proetsen, jong, zoo kokt ie!

Stil! Sander is met ’en kool of wat noar de merkt toe; eerst t’ oavend
kumt ie weerum. Mieke—de tienjarige hulp der oude—is noar de
kortegesoazie. Mieke het ien den veurmiddag wat beenvleis bij den
slachter gehoald. „’t Zal ’en bovenst suupke wêzen! Bruts, proets! hê
wat kokt ie! Of ’t ook lekker zal smoaken!—Sust! Waks sleet oan; dat
duut ie ook as ’t Sander is. AS ’t Sander ens was!!”

De oude vrouw richt zich haastig op. Ai! ’t spit ien de rug; oud en
wrak; ze kan niet meer zoo as vroeger.—Woar zal ze ’t soeppötje
laten.... AS ie ’t zag....!

Daar wordt de klink der keukendeur gelicht. „Si! Heere bezwieke! Kobus,
bin gij ’et?”

’t Is Kobus. Sedert den avond dat wij hem voor de eerste maal zagen,
zijn er zeven maanden voorbijgegaan. Die zeven maanden van smart staan
hem wel duidelijk voor ’t aangezicht gedrukt; de laatsten er van, zij
griefden en groefden wel ’t diepst.

Oude vrouw! ook uw gelaat, nu naar de lichtzijde gekeerd, vertoont ons
wreede sporen van zielesmart.... misschien nog van iets anders:.... van
ontbering toch niet....?

„Nee, ’t letste niet,” zal ze u antwoorden: „nee, Sander is best; ’en
oud mins het weinig behoeftes; ’t vleis is duur tegenswoordig; sukkerei
smoakt al hoast krek as koffie;—Sander het geliek dat kruuzemunt nog
wel zoo gezond as tee is. Sander is best. Dat ie zuinig is dat strekt
’em tot eer, dat he’k ’em geleerd toen ie kiend was—DAT HE’K! Of ie ’t
wat overdrieft....!!”

Ziet ge, zóó zal ze spreken, maar denken, helaas! ze zucht in haar
ziel: „Sander! Sander! al te zuinig moakt gierig. Sander mien ouwen dag
is ’r niet bêter um. Moar arger dan dat! ha’j noar road geluusterd,
ha’j ’en eerlikke jong geholpen; had de glans van ’t geld oe niet veur
Homans lichtzin verbliend! Sander! ha’j noar road geluusterd, dan zou’j
nou niet grommen as oe ouwe moeder greint; as ze schreit um Franske, ’t
kiend van hoar kiend! um Franske, die te jong was om ’t rechte spoor te
kiezen, woar gij ’t hekke veur sloot. Sander, sprêken durf ik niet,
doar bin’k te oud, te bang—nee, doar he’k oe te zwakkelik lief veur,
moar anders zou’k oe zeggen: Sander, Franske boet, boet gij met heur
mee. Verstoot heur niet uut angst dat ze ou veur Homans schulden zulle
oanspreken. Z’is ou bloed, Sander! En—wi’j dát niet, ku’j dien angst
niet verwinnen, help dan ien stilte; sprêk heur niet, moar steun heur
dat ze van den oalmoes niet lêven hoeft.”

Zóó zucht de oude moeder in haar eenzaamheid, elken dag, ieder uur, en,
dan tuurt ze met tranen in haar oogen noar de hugt, noar den zolder; en
dan heurt ze.... niks as ’t lillik geknets van den houtwurm; en dan
ziet ze dien balk die gevoarlik veur ’t huus wordt; en bij tijen ziet
ze ook de koekkoek, die maar altied op één steet.... op Één!

„Kobus sprêk, ge hebt wat slechts,” heeft vrouw Grade gezegd, terwijl
de schrik van haar zoon te zullen zien binnentreden, voor een andere
vrees heeft plaats gemaakt: „Kobus sprêk, ’en oud mins kan veul
verdroagen.”

„Goa zitten vrouw Bikkers; ge bêft ’en bietje,” zegt Kobus en hij
schuift haar den stoel naderbij—den oude, dien van Homan het Sander
niet langer kunne zien; acht guldes het ie ien stad d’r veur
weergehad,—„goa zitten, ’t is zoo arg niet, zoo heel arg is ’t niet; en
ook, al wás ’t arg, ’k heb alles van anderen geheurd; de minsen
vergrooten zoo licht. D’r zin ’r ’en boel ien ’t darp, die toch meelie
hebben; d’r is nog heel geen gebrek gewêst, moar—dat ie arg de koorts
het, dát is zoo. Geen wonder, in vier moanden tieds van alles niks te
worden; geen vim te kunnen ruuren; de eigenoar van ’t Wilderveld ien
’en koamer besteed! Vrouw Bikkers, de koorts mot wel arg wêzen, ze
nuumen ’t zenuwkoorts; ze zeggen dat ie altied leit te zingen, en....”
maar Kobus hokte, HAAR naam wilde hem niet van de lippen.

„Erme kiend! erme Franske!” zucht Grade; schudt het hoofd, en slaat
heur handen samen.

Háár naam was genoemd!

„Ze past hum op as ’en engel,” valt Kobus haastig in: „ze woakt en ze
bidt, noar ik heur. O Grade! dat ik nou de eenigste mot wêzen, die heur
niet mag troosten en steunen. ’k Had willen woaken bij d’r man, dat ze
rust had genomen.... Grade, dat kos niet. Ik, die Franskes geluk had
beduuld zooas geen ander; heur geluk zelfs mét ’en ander.... Moeder
Grade! gij weet ’et misschien, wa’k zou meugen en wa’k zou kunnen
doen?”

Kobus heeft Grades hand gevat, en ziet haar aan. Zij zal hem steunen:
ZIJ zal hem raden.

„Wat ge doen kunt Kobus.... gij....?” zegt de oude langzaam: „Heur is
hier.... wat dichter.... zóó. Ziede, Sander is goed, moar wat straf.
Mieke had mien ook gezeid dat ze ziek woaren; Homan of Franske, dat
wiest ze niet. Goddank! dat ’et Franske niet is; en zieje, nou he’k ’en
suupke gekokt. Sander het ’r niks mee van noode; niet dat ie.... moar
’t is niet neudig. ’k Docht dat Mieke as ze straks thuus kwiem, ’t weg
kos brengen, moar nou, a’j vroagt wa’j doen kunt: ’t is bêter oan OU
dan oan hoar vertrouwd; kienders proaten zoo licht....” en—de goede
oude, die reeds sedert een paar dagen het grootsche plan gevormd en nu
met zorg en moeite had ten uitvoer gebracht, om ’en suupke veur ’t erme
kiend te koken, ze praatte nog voort, maar begreep niet dat Kobus iets
anders voor de ongelukkige wenschte te zijn dan de overbrenger van een
geringe verkwikking.

Geen steun, geen raad bij die oude! Hij hoort haar beuzelen over haar
„suupke”; hij ziet haar strompelen en stumpelen om het kooksel—dat haar
zelve ’t water op de lippen toovert—in de steenen kan zonder oor te
gieten; hij ziet haar een papier op de opening leggen en een touwtje er
omheen binden; hij heeft het gezien; en—niet gezien; hij zag slechts
dat die vrouw te oud was om krachtig te wezen. Kind van háár kind, wat
zou zij op dien zoon nog vermogen! IJdele hoop was ’t geweest. Geen
steun van die oude! geen steun en geen raad!

„Joa Grade, joa, ’k zal ’t meenemen en ’t zal bezurgd worden”—niet door
hem zelf—„’k zal ’t recht houen, joa—Nee, tegen Bikkers geen woord; ge
kunt ’r op oan.”

„En groet ze van grootmoeder, en zeg heur, da’k wel ielken dag noar
heur toe zou kommen, moar zie, Sander, en de vrede ien huus, en da’k
ook zoo mizeroabel stroef ien de been’ bin; en zeg heur”—alsof hij het
doen kon—„zeg heur, dat alles van God wordt beschikt; dat rampspoed
veul kumt tot ons eeuwiglijk heil. Goa nou, goa, eer ’t suupke koud
wordt; en zeg nog oan Franske dat ze moar bidden mot: Voader, zooas Gij
wilt! zie, dan weet ze genogt. Vort nou jungske, vort!”

Kobus ziet de oude vrouw eenige oogenblikken stilzwijgend aan. Daar was
kracht bij die zwakke. Op ’t Hoogste heeft zij gewezen. Ook hem! Steun
hád ze, èn raad!

„Gods zêgen, vrouw Bikkers!” zegt Kobus met warmte, en snelt dan voort
met de kan: „Joa, joa, veurzichtig, dàt zal ie wêzen.”

Nog maar weinige seconden heeft hij de keukenkamer verlaten, terwijl
Grade, vermoeid van de buitengewone inspanning, met geslotene oogen in
haar leuningstoel zit, toen Waks de hokhond het nare gejank doet
hooren, dat vrouw Bikkers in den laatsten tijd zoo vaak deed
ontstellen.

„Si! si! Zou’k hoast vergêten!” zegt ze halfluide, en, hoe stief ze mag
wêzen—toch staat ze op, haalt het potje, waarin ze ’t soepje kookte,
weder te voorschijn, en neemt er het soepbeen uit, dat zij voor
Franskes viervoetigen vriend er in had gelaten.

Steeds voor de mogelijke tehuiskomst van haar zoon bevreesd, en met de
versnapering voor Waks onder het voorschoot verborgen, strompelt Grade
het huis uit naar buiten.

„Arg mistig.... arg griemelig....! Niemand kumt er....? Nee....
niemand.”

De oude hokhond jankt nog voort met den neus in de hoogte, doch, niet
zoodra heeft hij de komst der vrouw bemerkt, of hij staakt zijn droef
geklag; rekt zijn vermagerde leden; stapt langzaam, zoover zijn ketting
reikt, op haar toe, en—’t kloppen met zijn staart getuigt van zijn
blijdschap, dat hij de vrouw ziet, de eenige die hem nog liefde
betoont. Daar glinsteren zijn oogen; hij snuift. Grade heeft het been
te voorschijn gehaald. Zie den verrukten blik van het dier; dien
blijden, wilden sprong!.... Daar heeft hij de kluif gevat. Met den
rechterpoot er op gedrukt, kraakt en knoept hij. En Grade, voor een
wijle vergeet ze heur leed. Franske zal óók zoo smullen! „Waks, och,
ha’j zoo’n honger, menneke?” zegt ze goedig: „Moager bi’j; moager as
brood! Zou den boas oe soms vergêten? Gauw moar ’en bietje, eer dat ie
kumt.”

En Waks knapt voort; en vrouw Bikkers het plezier um ’t oan te zien,
alschoon ze koud wier; en, ielkreis kiekt ze op of Sander ook oankwiem.
Ze meint.... dat ze ’t hek bij den bongerd heurt klappen. Heere minsen!
duut ze dan kwoad, zoo sleet heur ’t hart! „Koest Wakske, koest!.... as
Sander ’et bot zag! Koest jungske, koest! Nou hei’j ’r genogt van. Hier
dan menneke, hier!”—Waks gromt.—Grade buigt den strammen rug en streelt
den bruine: „Stil jungske, stil!”—Waks heeft het afgekloven been met
zijn pooten bedekt, en trekt de neuslip naar boven.—„Koest jungske,
koest!” vleit Grade opnieuw. Haastig vat zij het voorwerp dat haar
straks zal verraden; doch—een rauwe kreet trilt door de lucht: „Hond!
hond! loat los!” gilt de oude verbijsterd; rukt haar hand uit den bek
van het redelooze dier; kermt: „O Heere! O Heere!” en strompelt dan
voort totdat ze, van schrik en van pijn gansch amechtig, de keuken
bereikt, en daar in den leunstoel al kermende neervalt.



Wanneer gij mee wilt gaan, eerst het dorpje door, dan rechts de
bladerlooze elzen langs, tot bij de groote kolk—of woai—die van de
dijkbreuk in ’t jaar 19 spreekt, dan ziet gij een heerlijk tafreel:

De mist die ’r hong is schoonjes opgetrokken; ’t zunneke—zoo’n bietje
bleu, half achter ’en fluurske—steet nog ’en duum of twee boven den
rand uut; ge kunt ’r kloar in kieken, went, ’s weinters is ze lang zoo
veul mans niet as ’s zomers, en—’en rood het ze um zich, ’en rood en
’en gêl, da’j „Heere! minsen!” mot zeggen.

’t Zou allinnig al mooi genogt wêzen, moar, nou mo’j lêger zien: De
roam van ’t kleine huuske, schuuns oan d’overkant, ze gliensteren asof
’r brand binnen is: ’t heuge rietlies, dat al lang niet gruun meer was,
zwiebelt van ’en klein bietje wiend asof ’t g’n oavend zeit; en
doartussen lept ’et lies langs ’en platbooms-oakske, woar ze duk ien
vissen op de diepe kolk—’en bietje gevoarlik!—’t Is mooi um te zien;
en—ien de kolk he’j ’t eigenste weer: ’t bootje, en ’t lies, en ’t
huuske, en alles; moar, ’t onderste boven, krek op de kop. Vlak van
veuren liekt de hemel d’r zwart ien. Dat duut ie wel meer!

En—slechts op weinige schreden afstands van dat huisje bij de kolk,
daar staat een jonge vrouw, een zeer jonge vrouw. Wij zien het al: ’t
is Franske Schouw. Ja zij wás het, maar is het niet meer. Men noemde
haar: vrouwe Homan, boerin van ’t Wilderveld. Ja, ze hebben waarheid
gesproken, maar ach! zij was het zoo kort. Ze hebben haar gelukkig
genoemd, gevierd en benijd; nu doen ze ’t niet langer. Zoo velen, zoo
velen! hebben gejuicht met haar mee; geen enkele treurt er met haar.
Geen enkele....? Neen, daar was wel raad, daar was zelfs steun geweest,
maar ’t voelen! dat VOELEN!! zij deed het alleen.

Maar nu—in ’t bootje, verscholen achter ’t lies, daar staat een
boerenknaap. Met de linkerhand op een roeispaan geleund, buigt hij met
de rechter het lies ter zijde, om—noar gunder te kunne zien.... noar
die vrouw.... die jonge, die erme vrouw.

Nog geen half uur geleden is het jongske, die het soepje, door Kobus
meegenomen, naar ’t waaihuisje bracht, met de boodschap teruggekomen:
dat vrouw Homan had gekeken asof ze niet wies was, en, dat ’en andere
vrouw had gezeid: „Zet moar neer jungske, Homan is dood.”

Homan dood!—En Kobus tuurt noar ’t erme Franske, die steet te soezen
bij de kolk, en dóár HEUR zwarten hemel in ziet.

Homan dood!!—Toen ie nog lêfde toen was Kobus wied weggebleven; geen
verwijt wou ie doen, en niewoar, de minsen ze proaten zoo licht. Moar
nou—Homan was dood; ’t erme Franske stond alleen, verloaten op de
wereld, dat, dát kos, nee dát mocht niet!——noar gunder!

„Franske!”

Wat stem!?

„Franske!”

Zij beeft.

„Franske Homan!”

De jonge weduw heeft reeds omgezien, maar ze blijft roerloos; ze staat
daar als een marmerbeeld, alleen in haar oogen staat de smart van
verstooten, verloren, onherstelbaar verloren geluk, op ’t diepste
geprent. En ’t suist haar in de ooren.... en, ’t stille landschap smelt
met den zwarten hemel in de kolk en den hemel vol gloed daarboven
inéén.

Kobus heeft heur hand gegrepen. Ze weet niet wie het is. Kobus heeft
gezegd: „Franske, erme Franske, oe geluk kos ik zien, moar oe leed—doar
wier ik gek van.” En zie.... een heete tranenstroom vloeit er over haar
verbleekte wangen. Kobus spreekt van troosten en steunen; en zie, zie!
de arme verlatene rust met haar kloppend hoofdje tegen de borst, die ze
eertijds verstiet, tegen de borst van hem, die uit grootmoeders naam
haar spreekt van berusting in ’t lijden en van opzien tot God!

Maar hoe! Franske nauw weduw, en nu reeds aan de borst van haar
vroegeren minnaar! En Kobus, nog pas werd de doodsstrijd gestreden door
hem die Franske hier weduwe liet, en reeds....?

Gij vraagt....?

Neen stedeling, gij doet het niet. Met ons beweegt ge u buiten, op ’t
land, in de Betuwe! Vindt gij de zonden er grover, of minder verfijnd;
de edele tochten van ’t hart, ook zij spreken er luider; zij kennen die
banden van aangeleerde welvoeglijkheid niet. Gij ziet, gij verstaat
het, en verheugt er u in.

Daar is slechts schuldgevoel bij ’t arme kind, en dank bij haar leed,
innige dank dat de knaap dien zij heeft verstooten, zich harer nog wil
erbarmen. Daar is slechts liefde bij Kobus, echt reine liefde, die
vergeet en wil helpen.

Achter ’t lies is Kobus verdwenen.

Nog staat Franske aan den waai-oever.

Dáár in het peillooze diep der kolk glimt een star—’t is de weerschijn
van de star die er fonkelt aan den hemel.



Een week is er verloopen. In den morgen trok Sander Bikkers als naar
gewoonte ter markt. En nu, ofschoon de avond reeds valt, wacht men zijn
tehuiskomst. ’t Werd laat in de stad, en bovendien de boer van De
Kniehorst wordt opgehouden. Even voor het klaphek bij den nú wit
berijpten kerseboomgaard, is een welbekende hem op zij getreden.

’t Is Kobus, en Kobus heeft hem bij ’t buis getrokken en zegt: „Boer
Sander, ik bid oe, één woordje.”

„Kom, loop, wat mo’j weer?”

„Da’k ou nog ens wil smêken veur ’t erme kind,” zegt Kobus met nadruk.

„Um mien te plukken, doar loeren ze op,” spreekt Sander haastig:  „’k
Zeg ou veur de honderdste keer da’k ’r niks af wil heuren. Franske ien
huus nemen! ’k Zou de schulden van Homan wel mèt hoar de deur inhoalen.
Sprêk moar niemeer; wij kenne die parlafoeven. Dat ze zouwe betoald
wêzen of worden deur zien erste vrouws voader! ’k Heur d’r wel anders
af sprêken. Sander is goed moar niet gek. A’j ien’t vuur goat bi’j ’t
schot te wachten; en denk ie da’k veur ’en dern die mien alles
verplicht is, die geen cent meer van rechtswêge toekumt—da’k mien veur
hoar zou uutklêjen en moeder op heur ouwen dag ien ’t gebrek joagen! De
minsen zouen mien roazend nuumen, ze zouen....”

„Roazend!” valt Kobus met zachte stem den spreker in de rede: „Roazend!
nee boer Bikkers, wil ie weten hoe de minsen oe nuumen....? ze nuumen
oe onminselik; ze nuumen oe:.... ’en kniep, ’en gierigoard! en
doarum....”

Een naar gelach van Sander stuit Kobus’ rede. Da’s veur ’t erst, veur
’t erst van zien lêven dat hum zóó iets gezeid wordt! Woorden zonder
samenhang vloeien hem van de lippen. Terwijl de rondborstige knaap
wordt gehoond en gescholden, steekt Sander terzelfder tijd de
wanluidende loftrompet op zich zelven.... Hij knieperig! Hij gierig!
Misschien was hij de eenigste ien’t darp, die betoalde en verhoalde
noar ’t beheurde; die noar vermogen ien de karkbuul gaf zonder ’t oan
de klok te hangen; de eenige, die ’en zusterskiend um Gods wil had
grootgebrocht; die.... die Goddank geen schuld miek as anderen!.... ’En
kniep! ’en gierigoard!—En Sander, ofschoon geenszins tegen den jongen
veerman opgewassen, ving weer aan met Kobus te schelden; diens
beschuldiging had hem „duuvels” gemaakt, en—zijn dikke marktknuppel gaf
hem een moed, dien hij anders gemist had.

Maar neen, tot slaan kwam het niet; en wellicht dat een diep verholen
vreeze hem weerhield: of Kobus hum loater betrekken mocht.

Een stoot tegen ’t klaphek, en Sander trad er den boomgaard door
binnen. Een smak van ’t klaphek, en—’t scheelde weinig of Kobus had het
tegen zijn beenen gehad.

En de knaap trad terug; hij sloeg zich voor ’t voorhoofd en
beschuldigde.... zich zelven. Met zachtheid en liefde had hij Bikkers
misschien kunnen winnen; helaas! die onberaden ijver had den man
verbitterd, want: eigen zonde duut zeer; as ’en ander z’oe toeschrieft.

Helaas! alle hoop op hulp voor Franske was vervlogen! Toen Kobus in den
voormiddag—wetende dat Sander naar stad was—de oude vrouw Bikkers had
willen spreken, om haar krachtig aan te sporen haar recht te doen
gelden; toen had hij vergeefs getracht de huis- en ook de schuurdeur te
openen; toen had hij vruchteloos geklopt, want, na ’t voorval met
moeder en ’t vinden van het bot bij den hond, sloot Sander, as ie
uutgong, de dêldeur van binnen en de veurdeur van buuten: en, of Grade
en ’t kleine Mieke ’t kloppen al heurden, opendoen kosten ze toch niet.

Moeder Grade! oude ziel! wij vinden u na acht dagen weder. Goede hemel!
zit gij daar nog bij de vuurplaat, terwijl de u toegemeten brandstof
reeds meer dan een uur geleden tot asch is vergaan! Zit gij daar nog te
kleumen, terwijl uw gelaat bij ’t grauwe schemerlicht bezien—een
afmatting vertoont, die ons met deernis vervult! Moeder Grade, hebt gij
zóóveel geleden dat uw oogen als weggezonken en uw lippen als verstijfd
zijn....? Stil! daar is beweging aan de huisdeur; daar komt hij....
Sander uw zoon, Sander, die juist een week geleden u bewusteloos in den
leuningstoel vond; die hevig ontstelde bij ’t zien van dat schromelijk
bloedverlies uit die rauw gescheurde wond aan uw hand;—’t is Sander,
die.... Maar neen, gij wilt geen kwaad van hem hooren; ’t is uw kind,
’t is uw zoon, en—daar treedt hij binnen; nóg kookt hem ’t bloed, maar,
’t is te donker om den toorn dien Kobus verwekte op Sanders aangezicht
te lezen. Of hij zich geweld doet? althans zijn stem verraadt geen
toorn, want vriendelijk zegt hij: „G’n oavend moeder. Hoe geet et?”

Er komt geen antwoord.

„Slupt moeder?” vraagt Bikkers aan het tienjarige Mieke, die der oude
tot hulp was gegeven.

„Hê? ’k Weet niet,” antwoordt het kind: „’k was eiges ien sloap; vrouw
Grade het arg geschráúwd van middag; ze lustte niks; ’k mocht alles
opêten, moar ’k greinde toch dat Grade zoo schrauwde; ze verlangde da’j
thuus kwiem.”

„Zoo!” zegt Sander, en—op zijn moeder toegetreden, legt hij zijn hand
op haar schouder en vraagt: „Hei’j en bietje gesloapen moeder: ’t geet
bêter niewoar?”

Grade slaat de matte oogleden op; met een pijnlijken zucht zegt ze:
„Och Sander!” en terwijl ze de rechterhand roert, die dik is omwonden
en stijf in een doek hangt, steent ze en kermt ze: „Och Heere, zoo’n
pien!”

Zoo’n pien! Sander had toch gehoopt dat ’et bêter zou wêzen. Wat had ie
’r veul oan gedoan! Van ’t erste oogenblik met woater en êk gewassen;
ielken dag wel ’en keer of twee. Giesteren—op road van Hannes de
schêper—had ie heur hand nog ien koeimest geleid. „Och, is’t zoo
arg....? ge most moar noar bed toe; as ie leit dan het ie rust en
genêst ie ook gauwer.—Wat stop ie doar onder oe schort, Mieke!?”

„Niks; mien henjes zin zoo koud.”

„Loa’k zien?”

„Kiek moar.”

„Dat wegsmuuspelen daar hou’k niet van. Trek nou moar op huus oan, en
mergen bijtieds weerumkommen heur!”

Mieke sloat haar doeksken om; tikt de oude vrouw zachtjes op den
schouder; zegt: „Bêterschap Grade;”—de zwakke knikt met het hoofd,
en—weg is Mieke.

Reeds verkondigt de dorps-torenklok het eerste half uur na middernacht,
en nog heeft Sander Bikkers zich niet ter rust begeven. ’t Is koud in
de keukenkamer; de kleine lamp staat op de tafel te branden; Sander zit
er bij; zijn houding en gelaat teekenen angst en vrees. Hij
luistert.... luistert gestadig, somwijlen met ingehouden adem. ’t Is
meer dan een uur geleden dat Waks zijn akelig jankend geblaf deed
hooren; een huilen is er op gevolgd, maar.... eensklaps is het weer
stil geworden.

Een krachtig bonzen op de deeldeur heeft echter weinige oogenblikken
later den boer van De Kniehorst schier doen verstijven van schrik. Het
bonzen heeft zich herhaald. Zich vermannende is Sander naar zijn
kelderkamertje gegaan; heeft zich overtuigd dat de dubbele grendel op
het vensterluik zat; is met den marktknuppel teruggekeerd, en heeft de
deur van zijn kamer van buiten op het nachtslot gedraaid. Bevend is hij
bij de bedstee der moeder blijven staan. Bij de bedstee der
moeder!!—Maar hemel! een siddering greep hem aan, want—het akelig
geklop op de voordeur heeft zich herhaald;.... nog eens;.... alweder!
Met het klamme angstzweet op het gelaat, heeft Sander zich aan den
stijl der bedstee vastgeklemd. Het kreunen der moeder vernam hij
niet.... alleen dat kloppen, dat kloppen; ook op het venster; en die
stem daar buiten: „Doe open, doe open!”—Dat heeft geduurd.... hoe
lang....? hij weet het niet; maar eindelijk, Goddank! is ’t stil
geworden. Of het dronken volk is geweest, of een landlooper om een
slaapstee....? hij weet het evenmin. Goddank! ’t is voorbij, en Sander
zit daar nog altijd vol vreeze, en luistert. ’t Was straks daar buiten,
nu is ’t hier binnen. ’t Gekerm van moeder is sterker geworden,
somwijlen proat ze ien heur eiges zoo vremd, zoo roar, en, as’t dan
weer stil is, dan heurt ie den wurm ien den balk weer knetsen, hard!
harder!! wel tienmoal zoo hard as bij dag.

De smartkreten der oude vrouw worden vreeselijk om aan te hooren. Wij
vernemen ze niet, maar Sander hoort ze; hij mag, hij moet ze hooren;
zijn duivel heeft die moeder in ’t lijden gebracht; ja! heeft hem reeds
een gansche week weerhouden om geneeskundige hulp in te roepen voor een
verscheurde moederhand, voor de hand, die hem als zuigeling heeft
gedrukt aan vollen boezem; die zijn hoofd heeft gesteund toen hij den
doop der liefde ontving; die zijn eerste wankelende schreden heeft
gestierd, en den bijbel hem heeft toegereikt. Zie, nu siddert hij, want
die moeder ziet hem aan, en haar oogen schitteren van koortsgloed:

„Goa weg, Mieke, goa weg!” zegt de oude op gejaagden en pijnlijken
toon: „Kiek, doar steet ze veur ’t roam.... ’t erme Franske.... wit as
’en doek! Bij grootmoeder wil ze wêzen....”

„Moeder! um Gods wil, wát is ’t....?” roept Sander.

„Och ze schreit.... Kom hier Franske, erme kiend! Och, ze kan d’r niet
in.... de deur is op slot. Ha! deur ’t roam! Moar de knip zit te
vast.... Heere! Heere!” en de vrouwe kermt weder en wendt zich om op
haar leger.

Sander slaat een gejaagden blik in ’t rond, als zoekt hij hulp bij die
grauwe wanden; en straks met de hand aan zijn voorhoofd spreekt hij
angstig: „Moeder, ge roast; Franske is er niet. IK bin ’t, Sander....
zie....”

Maar Grade ziet hem niet.

„Sander.... wie sprêkt van Sander?” zegt ze zachter: „Stil, Sander
brengt zalf mee uut stad.”

Zie hem daar staan; een lijkkleur bedekt zijn gelaat.

„Dan zal ’t bêter worden.... dan hewwe geen dokter van noode.... Koest
Wakske.... koest!.... Loat los!.... Doar kumt ie.... Koest! Sander is
zuunig; veur d’ouwen dag wil ie zurgen.—Hond!” gilt ze angstig: „loat
los, loat los! eer ik starf!”

Met strakken blik en den mond halfgeopend staart Sander op die ijlende
moeder, en—knaagt de worm nu nog aan zijn ziel? Hoopt hij nog dat het
beter zal worden, zonder artsenij en zonder geneesheer?

Hoor, een nog pijnlijker kreet dan te voren, klinkt er door de kamer;
weder opent de oude haar oogen; de lijdende hand met doeken omwonden
heft ze als wijzende omhoog, en haar stem trilt zacht krijtend: „Stil
Waks! gierigen hond!.... biet Sander niet.... dóár.... dóár za’k ’em
weerzien!”

Sanders hart bonst met hoorbare slagen; de lippen perst hij krampachtig
opéén; met zijn kille hand bedekt hij haar gloeiende voorhoofd. God, as
ze starven goeng!

„Nee moeder, nee! niet starven!” roept hij met bevende stem: „O God,
wil heur spoaren!—Stil moeder, bedoar, joa, ik vlieg noar den dokter,
en hoal ’em moar hier!”

Gode zij dank! de vijand is overwonnen. De zucht naar ’t blinkend
metaal was verwisseld in een zucht tot den Hooge, om behoud voor zijn
moeder. Daar drukt hij een zoen op haar voorhoofd; daar grijpt hij zijn
hoed, en snelt voort—voort, ter deure uit.

De dood, dien hij daar binnen, nabij de sponde der moeder heeft
ontwaard, ’t is als roept die hem na: „Vort! Vort! eer ’et te loat is!”

En—in het gezelschap van dien geweldige laat hij de moeder alleen;
alleen! geheel alleen!?

Ach! heb nu deernis met den strijder; zijn triumf moet hij vieren; nog
vermoeid van den kamp jaagt hij nu slechts naar den lauwer.... hulpe,
redding voor zijn moeder.

Zie zijn vaart!—Aan het sluiten zijner woning heeft hij niet eens
gedacht; ’t is donker daar buiten; hij merkt het niet; zijn pad is hem
bekend; maar, ’t is een verre tocht! In ’t naaste dorp—een half uur
verwijderd—woont de dokter. Daar snelt hij den boomgaard door; rukt het
klaphek open—’t klaphek, waar straks het harde woord was gesproken,
waarvan de echo uit den mond der moeder hem in de ziel heeft
getroffen.—Al is het duister, zijn tred mist den smallen slootvlonder
niet. Daar heeft hij den binnen-kleiweg, en straks ook de eerste hoeve
bereikt.—Moeder leit zoo alleen!.... Zal ie doar kloppen....? Moar ze
sloapen; ’t zal zoo ophouen; en ’t klinkt doar alweer: „Vort! vort! eer
’et te loat is!”

Nu eens stootende tegen een aardkluit, dán misstappende in het klitse
kleispoor, snelt hij voort. De knootwilgen, die zich zwart tegen den
grauwen nachthemel afteekenen, schijnen hem als booze wezens voorbij te
jagen, én terug naar de plaats waar zijn moeder ligt te sterven,
en—hoor ze schaterend roepen: „Vort! vort! eer ’et te loat is!”

Zie, ter rechterzijde ligt het Molenstuk! ’t Pad door dat weiland en
achter het Wilderveld om, is ’en heel eind richter; een sloot zonder
dam of vlonder scheidt het weiland van den kleiweg. De waterglimp is
zichtbaar. Een sterken aanloop moet hij wagen; de sprong wordt gedaan,
en———’t plast en ploest aan de overzijde. Daar is geen hand om te
helpen. Ten halven lijve boven ’t water klemt Sander zich vast aan
biezen en kluiten, maar.... de zoden en kluiten van ’t weiland des
woekers, zij steunen hem niet; zij breken af.—„Moeder!—God!” Daar
verzamelt hij al zijn krachten; met de vingers als haken in de aarde
geklemd, rukt hij zich los uit de modder die zijn voeten weerhield.
Daar staat hij op den akker, maar—trillend en bevende. Loopen kan hij
niet; zijn schoenen sjoepen, en hangen hem als lood aan de voeten.
Haastig trekt hij ze uit; laat ze achter, en ijlt dan hijgende verder:
’t Wilderveld om; de rastering over; een spijker kwetst hem aan ’t
been: „Vort! vort! eer ’et te loat is!”’

Terwijl het zweet hem langs de slapen stroomt, snelt hij nu op het
ingeslagen kerkpad voort. Goddank! hij nadert het dorp.—Nog
duizend!——Nog honderd schreden! en hij heeft het bereikt. Ginds ligt de
woning waar hij moet wezen.—Hij is er.—De luidende schel klinkt door de
huizing. Sander hijgt naar zijn adem. Vijf seconden verloopen. Weder
rukt hij aan den schelknop.... alleen het ijzerdraad tjingelt;
gebroken!—Hij klopt en bonst met geweld op de deur, en roept wat hij
kan: „Doe open, doe open!”

Men opent niet. Sander, gij klopt en gij roept tevergeefs; men hoort u
niet of wil u niet hooren!—Kente dat!?

Doch hoor, weer dreunen zijn slagen, en roept hij als buiten zich
zelven: „Doe open, doe open! Um Gods wil, ze starft!”

Een bovenraam wordt opgeschoven, en een stem klinkt naar beneden:

„Wat lêven! wat mo’j?”

„Den dokter!”

„Die ’s uut noar ’en kroamvrouw.”

En Sander vol angst: „Das nietes! Ik mot ’em!”

De stem: „Ik zeg ’t oe; genacht soam!”

„Woar is ie....?”

„En uur wied van hier, bij Mienders ien’t Vlot.”

’t Raam wordt dichtgeschoven. Daar staat hij en schreeuwt; maar de
deerne heeft slaap, en ook, wat zou ’t baten?

„O God! wát gedoan!? Noar ’t Vlot of noar moeder....?”

Zie—ginder bij de herberg flikkert het licht eener lantaarn. ’t Paard
voor de sjees van een ossenkooper, wordt er gevoerd aan den bak. Daar
klinkt het hijgend uit Bikkers’ mond: Wi’j joagen noar ’t
Vlot?—Beschonken gelach.—Geld, Geld! wordt geboden.—Minuten verloopen.

Druipnat bezweet zit Sander naast den koopman; het moede paard loopt
droomend; onvast is de hand die het bestiert. Het voertuig slingert.
Zulk rijden in deze oogenblikken is de pijnbank! Sander rukt de zweep
uit de hand van den voerman. Maar, of hij het moede dier al sloat, het
baat zoo weinig: „Te loat! te loat! en moeder starft.... alleen!”

Geen rust heeft hij meer: „D’r uut!” En—daar slingert het voertuig
zonder den rustelooze voort; hij snelt het vooruit—op ongeschoeide
voeten!—Vort! noar ’t Vlot!

Zie.... het gehucht is nabij. Dat licht in die hoeve! Goddank!! joa,
hier is de man die mot helpen.——Niet kunnen!? „Ik smêk en ik bid oe!”
Moar „nee, ’t is onmeuglik!”



De morgen grauwt. Daar waggelt, snakkende naar den adem, de boer van De
Kniehorst zijn erf weder binnen. „Te loat! te loat!” klinkt nog altijd
de stem van ’t geweten, en—’t hoofd en het hart ze bonzen het mede. Met
geweldig hijgen betreedt hij den drempel, en gaat.... naar binnen:

„Stil!” fluistert een zachte en liefelijke stem: „z’is kalmer en
sloapt!” En hij, „Hoe,—wat,—ze lêft! Niet te loat! God gedankt!....
Moeder! Moeder!”



Een verschrikkelijken nacht heeft Sander doorwaakt. Ziet gij ’t wel,
hoe hier en daar zijn zwarte haren zijn wit geworden? ’t Is het beeld
van zijn ziel.

En—daar zit hij bij de bedstee der moeder wier moordenaar hij thans had
kunnen zijn!

En wie was het, die in de ure van ’t gevaar ter hulpe was gezonden? ’t
Is Franske, het kind dat hij heeft verstooten; Franske, die slechts uit
vreeze voor Sanders kwaad—aldra door Homans schijndeugd verblind—den
braven maar zuinigen Kobus van gierigheid heeft verdacht en ontrouw is
geworden. O, dat arme onnoozele Franske, wat heeft ze geleden! Ja,
nadat ze door lijden den schoonen middelweg mocht vinden, is ze nog
door hèm, die haar op het dwaalspoor bracht—verjaagd geworden. Van
grootmoeders ongeval heeft ze hooren spreken, en is bij Sanders
afwezigheid gedurig naar De Kniehorst gesneld, maar heeft er de oude
vrouw slechts door het venster kunnen toeknikken, omdat de gesloten
deuren en vensters—die Mieke niet in staat was te openen—haar den
toegang beletteden. In den laten avond van het kleine meisje vernemende
dat de oude vrouw zoo erg was en geschráuwd had, is zij in het donker
naar de hoeve gesneld, waar Waks heur komst met blijde jankkreten had
begroet, doch op haar bevel is koest geworden. Ze moest er binnen
wezen, en heeft er geklopt en geroepen—wij hoorden het, tot Sanders
vreeze—maar tevergeefs. In haar woning teruggekeerd heeft ze geen rust
kunnen vinden, en bij ’t eerste uchtendkrieken is zij opnieuw naar de
Kniehorst gesneld, om er..... de deur geopend, en de oude dierbare
grootmoeder, tot haar hevige ontsteltenis, in een heete koorts te
vinden. De lijdende hand heeft ze terstond bezien, en—gedachtig aan de
behandeling  eener wond, die Kobus in vroegere jaren door een gavel
bekwam—heeft ze de wond zooveel ze kon gezuiverd, en warme pappen
gelegd, die, Gode zij dank! ontspanning bezorgden.

Ja, Sander Bikkers, ’t is Franske-nicht, die de eerste weldadige hulp
mocht verleenen.

Vraag het aan den man, die uw smeeken in den nacht niet mocht verhooren
en eerst den volgenden middag verscheen; vraag het den kundigen
dorpsdokter, en van hem zult gij de vreemde klanken: febris,
inflammatoris en trismus; maar ook de verstaanbare woorden: ontsteking,
ruggemerg, hoofd en dood vernemen, en de goedkeurende woorden, tot
Grades kleindochter er bij:

„Braaf vrouwtje, uw hulp redde hier veel!”

Ja, Sander Bikkers weet het wel..... maar zie..... Moeder Grade heeft
rustig geslapen en wordt wakker; haar vervallen gelaat plooit zich tot
een vriendelijk dankbaren lach: „Franske!” lispt ze met een zwakke
stem.

Franske wischt zich een traan uit de oogen. En Sander.... Sander rijst
op; grijpt Franskes hand; buigt zich over die oude heen, en zegt op
diepgevoeligen toon:

„O, moeder! mien moeder!”



’t Is vijf jaren geleden dat het dak van ’t huis De Kniehorst is
vernieuwd geworden en de balk, waarin ’t zoo knetste, werd uitgebroken.
Van een oud huis kan geen nieuw komen, of ’t moet eerst gesloopt
worden. De Kniehorst behield dan ook haar zelfde voorkomen; maar treedt
gij nader en ziet ge nauwlettend, dan ontwaart gij toch ingemetselde
vakken, en groen en rood op luiken en deuren....



En nu—’t heldere Juni-zunneke blonkert op ’t rietendak van De
Kniehorst.

En binnen de keukenkamer—doar ruukt ’t noar koffie en varse mik. Ze
hebben ’r pas „gedronken”.

Ien ’en leuningstoel, zoo mekkelik as ’t wezen kan, zit grootmoeder
Grade, wel wat krumpkes ienéén, maar heurend en ziend en vuulend....
méér as ze zeggen kan.

Sander haar zoon, die sedert dien nacht haar trouwe verzorger bleef,
zit bij de tafel, en, hoor hem lezen op bevenden toon:


    „Loof Hem, die u, al wat gij hebt misdreven,
    Hoeveel het zij, genadig wil vergeven,
    Uw krankheen kent en liefderijk geneest:
    Die van ’t verdarf uw leven wil verschoonen,
    Met goedheid en bermhertigheen u kronen,
    Die in den nood uw redder is geweest.


Moar, wat is ’t dat doar ruurt op de dêl?

Grade kiekt op; en Sander kiekt op; en—de deur geet open. „Heere
bezwieme! doar hei’j ze! Ielk met ’en jungske op den erm. Kindere
minsen! doar hei’j ze! Franske en Kobus!” En—doar kust ’et ien de
keukenkamer dat ’et klapt, en grootmoeder Grade mot de jungskes
bekieken, de jungskes van Kobus en Franske; en Grade mot Franske óók
bezien of ze niks is veranderd, went, siends dat Kobus veerman te R.
wier, en ’t liefke meenam, is den tweeling er bijgekommen, begriep ie;
moar nee, niks geen zier is ze veranderd; z’is krek nog ’et eigenst
gebleven, en heur dan: ’t kust weer en ’t klawettert da’j lachen mot,
en greinen, allebei tegeliek.

Joa, Franske het geen rust of duur meer gehad; ze most en ze zou naar
De Kniehorst, went, ieder joar kos voor grootmoeder ’t letste wezen.
Grootmoeder most en zou ze pakken, en Overgrootmoeder most en zou heur
mölkes zien, heur kleine Grade en kleinen Sander: jungskes as böllekes
en knollekes, ’en tweeling van drie verreljoar. „Kiek! Gradeske lacht
al; heur Sanderke krêjt al! Grootmoeder, kiek, nou hei’j dan alles
bijeen!”

„God is goed! God is goed!” nokt de oude vrouw: „zooveul zegen ha’k
niet verdiend. Ien Sander he’k ’en zeun vol liefde, van joar tot joar
meer as meer; en nou—hier, jungskes van mien Franske, mien kleinkiend!
Och minse, minse! ’en oud mins is kiends; ik.... nee.... ik kan ’t
greine niet loaten....”

Tranen van vreugde en tranen van dank vloeien er langs de kaken dier
oude vrouw. En Sander, verrukt door het woord dat de moeder daar sprak,
vat haar hand en drukt die met vuur: misschien wel te hard. Maar ach!
hij dacht er niet aan; de hand met het breede litteeken, die hij vatte,
zij was hem méér dan een steun in zijn jonkheid geworden. Grade heeft
het erkend dat haar liefde te zwak is geweest om den zoon op zijn
dwaalspoor te wijzen, doch, in haar eenvoud heeft zij ’t mede betuigd:
„Geweld greep mien hand, ’t was Gods bestiering, en toen—toen wees ik
Sander zien doolpad.”

Daarom, ja daarom drukt hij die hand met zoo’n vuur, en méér nog:
wanneer sinds dien vreeselijken nacht de oude vijand gelonkt of gevleid
had, dan schoorde een enkele blik op die dierbare hand den strijder met
kracht, en dankte hij God, dat nog die bevende hand hem steunde op ’t
betere pad en hem vast deed verwinnen.

En Waks? Hij blaft niet van vreugde nu Franske d’r weer is?—Stil, Waks
is gestorven, maar niet van gebrek.

En de koekoek slaat één,—doar had ie zoolang op gestoan!—en ze zitten
aan tafel.

„Tast toe! tast toe!” roept Sander: „Verzoadigd mo’j wêzen!” En zie—de
kleintjes lusten ook al riestebrij met sukker, en Sanderke krêjt: „ta
ta”, en Gradeske wiest hoe groot dat ie wordt, en Franske—noast trouwen
Kobus, ze denkt oan ’en glans die verging: moar, vier eugskes lachen
heur toe; vier sterrekes vol gloed, en—God liet ze blinken.









BRUUR JOAPIK.


As’t op dit oogenblik niet zoo onmundig rêgende dan zou’j kunne zien
dat de Riendiek op ’en vieftig pas afstand ’en grooten drêj moakt. Nou
zie’j d’r niks van, went de weind zwiept oe de rêgen zoo geweldig ien’t
oangezicht, da’j wark hebt de oogen open, en ’t heufd recht veuruut te
houen.

Hier, rechts, beneden oan den afweg, leit ’en boerenhoeve, woar ie—as’t
bêter weer was—den hoed veur zoudt afnemen; mins, mins, zoo’n hofstêj!
en die ’em toekumt heit Reindert Wils, en de hofstêj eiges heit ’t
Hoogeland.

’En ummezien gelêje is ’en jong vrouwke de huusdeur van ’t Hoogeland
uutgekommen. De gruune perrepluu wou ze opsteken, moar, um de weind het
z’em weer dicht gekniept; de bovenrok over ’t heufd.... zóó is ze,
bijkant egoal ien ’en draf, den afweg op- en den diek óver geloopen,
tot bij de plek woar de Riendiek zoo’n drêj moakt. Toen, toen het ze de
klink van ’t hekke gelicht, waar De Lagekamp op te lêzen steet; ’t
hekke is achter heur dicht gevallen; weer ’en afweg, nóu noar umlêg. De
achterdeur van de hofstêj sting open. Ien ’en zwonk is ze de dêl over
en noar ’t veurhuus gegoan, en ien’t einde zonder gerucht of gekräk,
zuutjes, heel zuutjes de keukenkoamer iengetroojen.

A’j’t gezien hadt dan zou’j gezeid hebben dat ’et ’en vlocht was
gewêst. En wóarum dat ’et jonge wiefke zoo deur den plasrêgen
liep?—Woarum? Luuster:

Binnen de keukenkoamer van de hofstêj ’t Hoogeland, doar leit en
kienje, ’en mollig oarig kienje ien’t mande-wiegske: doar leit ’en
dernje, woar Reinderts frisse Riekske, nou drie moand gelêje, moeder
van wier; woar ze zoo blied mee is as ’en driejoarig dernje met ’en
stooters pupke, en zoo gruts.... as ’en moeder dat op ’en kienje kan
wêzen. En ’t kienje ien dat wiegske het ’en slukske gehad, ’en lekker
slukske; geen koeimelk, nee, van eiges, van eiges! en ’t kienje is weer
goan sloapen.

Binnen de keukenkoamer van de hoeve De Lagekamp, doar leit ’en ouwe
mins ien de bedstêj; doar leit de man die krek acht moand gelêje, zien
trouwe Mieke—de moeder van zien kienders: Hannes, Riekske en
Joapik—noar den kleinen hof bezijen ’t karkske brocht, en gegreind het
as ’en kiend, en gebêjen: „Goeje Voader, breng ook mien woar mien Mieke
lêft; hier wordt ’et zoo duuster veur den ouwe, dóar, dóar is ’t
licht.”

En de man ien de bedstêj het de stem straks geheurd die ’em zei:

„Huibert, ’t wordt ou beurt goeje Huibert. Joa ge bint oud, moar mergen
zu’j weer jonk wêzen.” En die ’t zei, drukt zuutjes de hand op de
ooglêje van ouwen Huibert, en Huibert zal iensloapen—iensloapen veur
bêter.

’t Is ’en rêgen van geweld, moar—al had ’et ook baksteen’ gerêgend,
Riekske zou toch van ’t jungske dat ze verzurgde, weerum zin gegoan
noar ’t starfbed van voader.

En binnen die kamer? Behalve de grijze zijn er nu vijf personen bijeen.

Riekje, de eenig overgeblevene van zes blozende dochters, staat aan de
stervenssponde naast haar jongeren broeder Japik. Joapik, die wel ’en
klein bietje achterlik in sommigte dinger, moar anders och, zoo’n
bovenste jong is.

Ginds op een stoel zit Riekjes echtvriend. Reindert is ’en knappe mins:
krullig hoar, mooie oogen, moar, die oogen stoan nou krek as ’t weer
oan den hemel.

Aan het hoofdeneinde van vaders sterfbed, tegenover Riekske en bruur
Joapik, staat Hannes. Hannes hun oudste broeder, de oudste van het
tiental, waarvan de vader er zeven naast zijn Mieke in den hemel hoopt
weder te zien.

Janneke—Hannes’ vrouw—vult ’en kruukske met heit woater: „Kouwe vuut’!”
het voader gezeid.

Bij moeders starven het Hannes geen troan kunne loaten; dat kan ie ook
nou niet, moar vuulen.... hij vuult ’r méér van as Riekske of Joapik;
dát zeit ie eiges.

De oudste broeder houdt zijn oogen strak op het dekkleed gericht, en
bijwijlen fluistert hij zuchtend: „’t Is wat te zeggen!”

In dezen oogenblik bespeurt het drietal dat de stervende grijze de
magere hand op het dekkleed roert, en verneemt het nauw hoorbaar van
zijne lippen: „Joapik, Riekske.”

Met een pijnlijk snikken vat de jonge vrouw zachtjes de hand, die zich
alweder beweegt, en besproeit die met hare tranen:

„Luuster, Joapik, luuster,” fluistert zij een oogenblik later haar
jongsten broeder toe: „Joapik, hie nuumde óe noam,” en zachter:
„Voader, hier zin we.”

Een allerlaatste glimlach verheldert het gelaat van den stervenden
grijze; maar—de oudste zijner kinderen bespeurt niet dat laatste
glanzen der dalende zon; neen, om Hannes lippen speelt er óók een lach,
maar een andere, ofschoon een weinig zichtbare, want, hij heeft gehoord
dat de vader slechts twee namen noemde; twee: Joapik, Riekske; die van
Hannes, nee, die nuumde ie niet.

Of ouwe Huibert met voordacht den naam van zijn oudste verzweeg....?
Wil dat niet gelooven. Later heeft hij nog één woord gestameld, ’t was:
Liefde! Toen is ie ingesloapen.

Joa, as ’t oavend is geet ’et zunneke onder; ’t wordt duuster. Hier!
Moar ’t licht is niet uut. Nee ’t ondergoan is ook opgoan!

Nog altied is ’t ’en rêgen van geweld. Um schiemeroavend ku’j Reindert
en Riekske—de letste met ’en deuske onder den erm—van De Lagekamp weer
hoastig noar de hoeve ’t Hoogeland zien loopen; thuus gekommen valt
Riekske um Reinderts hals, en snikt: dat ze geen voader of moeder meer
het; en Reindert zeit, dat ze bedoard mot wêzen, en—hie sleet ’et
wiegekleed open. Zie, ’t kleine dernje wrieft met de rooje knuusjes ien
d’eugskes, en goapt en lacht. Voader en moeder mokkelen ’t kienje, moar
och! „’t kienje het nou ook geen grootvoader meer!”

Nog altijd regent het buiten; en binnenshuis waar oude Huibert
gestorven is, daar zitten Hannes en Janneke; en ’t avondbrood staat
gereed, maar—ze eten het niet.

Hannes, die een oogenblik met den elleboog op de tafel en het hoofd in
de hand zit geleund, werpt, langs het roodvlammend lampje, een
onvriendelijken blik op zijn Janneke, en zegt:

„Wat! heurluu niet veurgetrokken!? Joa, veurgetrokken tot op ’t letste
toe. En woarum....? Umdat ze iemand noar de mond kunne proaten; umdat
ze fleeme kunnen; zie je, dóarum! Moar ikke, doar heb ikke geen oard
van.

„Ik geleuf niet Hannes, dat voader méér van heur dan van ou hiew,” zegt
de vrouw wier oogen erg rood zien: „Denk toch geen kwoad! ge hebt de
bewiezen dat voader ’t wèl miek.”

„Bewiezen! Wát veur bewiezen?”

„Bi’j dan vergêten woar ie altied zoo bang veur gewêst bint?” spreekt
Janneke goedig: „Ha’j altied geen zurg dat alles noa voaders dood zou
motte verkocht worden? En Hannes, las ie dan niet hoe voader, krek zoo
as bepoald was, beschreef: dat de boedel vief joaren lang onverdeild
moet blieven en door ou beheerd worden, en da’j dan Riekske en Joapik
’en darde van de opbrengst zoudt uutkeeren....? Hannes hei’j dan oe zin
niet?”

„Mien zin, mien zin! joa, umda’k toen gek was; mien zin, umdat voader
wel wiest, wie dan oan ’t slechtste einde zou wêzen. Warken! warken
veur Riek en bruur Joapik; eiges hongerliejen; zie, da’s dan de weldoad
van voader! Da’s dan de weldoad! En wie zin ’t gewêst die met
liefde—joa, met liefde, de last en gebreken van voaders ouwen dag hebbe
gedroagen, wie anders as wij! Zie, Riek met ’r smêlige munje die gaf ’r
de weerlich af. Of voader oud was of niet, trouwen most ze, en trouwen
zou ze.—Uut liefde? Joa krek, veur de duiten; um swiet te sloan; um ou
en ’n ander de nek toe te drêjen.”

„Dat duut ze toch niet Hannes,” zegt Janneke.

„Moar wel ou aftroggelen wat oe toekumt,” valt Hannes in: „’k Wou van
alles nog zwiegen, moar—moeders warkdeus woar ’t golden slot met de
rooje grenoaten en ’k weet niet wat meer ienzit, dát had ze van voader
niet oannemen, moar oan óu, as ’r oudste bruurs vrouw motte loaten. Zie
je, dóárum het ze ien ’t lest zoo um voader heergedrêjd, en de hemel
mag weten wat ze meer het geschooien.”

„Joa ’t golden slot met de rooje grenoatketting ha’k geern gehad,” zegt
de vrouw, maar voegt er ras bij: „Loawwe doar niemeer oan denken;
Riekske was eigen kiend, en meer zal ’r ien’t deuske niet gewêst zin.”

„’k Weet bêter dat ’r méér was,” zegt Hannes met haaste: „Toen voader
ien der tied met moeder verkeering kreeg, toen het ie hoar, as erste
gift, ’en karkboek met zulveren klamp’ gegeven, en kreeg ie van haar,
’en tweekast harlozie met zulver’ sinjetten. Woar is ’t gebleven? Ik
zeg ien de warkdeus, alles ien de warkdeus zeg ik! Zie, en dóárum het
z’em zoo stillekes meegepakt en ’r niks van gesproken.” Opstaande,
terwijl hij een oogenblik later den wijsvinger op Janneke richt:
„Zie—al gaf voader heur alles: óú is ’t ontstolen, óú en geen
ander!”—Hij ziet dat Janneke den boezelaar voor de oogen gedrukt houdt:
„Joa, lig nou moar niet te greinen; ’k bin krek zoo mistroostig over ’t
starven van voader as gij of ’en ander, moar valsheid en slinkse wêgen,
doar he’k ’en mier oan.—Ge kunt wel bedroefd zin zonder misboar. Stil,
a’j de oogen dreug houdt, dan ku’j kloarder zien, en dan zie je: dat
ondank ’s werelds loon, en valsigheid ’s minsen oard is.... Zwieg!
verdeidig mien Riekske niet; gij iens-geheel niet, went, veur ou is ’t
’en trêtster. Leit ze niet toezoers over d’r kienje te bluffen. Tegen
ou Janneke, woarum? umda’j al zes joar getrouwd en nog zonder kienders
bint.”

Janneke snikte achter haar boezelaar.

„Joa, da’s hard, da’s oakelik hard!” vervolgt de boer: „en we vuulen
doar allebei van. Moar zij en den Reindert ze hebben ’r schik af. Ze
loaten ’t oe vuulen, ielkreis vuulen: zie, al heit ze mien zuster: ’en
valskat dat blieft ze.

Janneke snikte en Janneke kos niet uutscheien; ’t was voaders starfdag,
en—dat ze heur griefden umdat ze geen kienders had, dát dee heur zeer,
bitter en veul.

’t Rêgende buuten. Ien ’t achterkämerke, woar ouwe Huibert was
afgeleid, ko’j ’t gelek en gedruup ien de rêgenton heuren. Geen lêvend
mins was ’r ien dat kämerke, moar, zoo af en toe goeng ’et deureke
open, en kwiem Joapik noar binnen, en—of ’t ook duuster was, hie trooi
noar de bedstee toe, streek met zien hand over ’t kouwe gezicht van
voader; zuchtte en—goeng.

En ’t rêgende buuten! ’t Regende over boozen en goejen.



Toen Huibert Lamers gesturven is, was ’t gresmoand, nou schrieven ze
oogstmoand.

’t Is nog oakelik vroeg ien de mergen. Alles ziet er uut asof ’t pas
wakker is geworden; alles, ook de hofstêj ’t Hoogeland en heur
buurvrouw De Lagerkamp. De erste kiekt vroolik en helder, de tweede
sloaperig! De erste stêkt schoonjes ien ’t mergenpak, de tweede weet
niet wóár d’r kous’ en schoen’ zin gebleven.

’t Is buuten alles pas wakker geworden; ’t hoanje niet, dat krêjde al
lang; gunds bij boer Reindert kukeluku, schor weerum van boer Hannes
choekelechoe!—A’j goed kiekt dan liekt toch veul nog ’en bietje
dummelig. De nêtelbluumpkes goan langzoam open; de boombloai fledderen
zoo’n bietje en roepen de veugeljes wakker, die af en toe, tju tju
kommen, um d’r stemmekes te prebieren. ’t Woagenspoor op den Riendiek
leit nog krek zoo as Reinderts letste kornvracht ’em giesteroavond liet
liggen, ’t nachtwiendje het ’em doen ienzakken; as ’t sloapen is, wie
dat ’em wakker zal moaken?

Heel vroege mergen! Damp boven ’t woater; dauw over ’t land; frissig
wiendje. Rood oan de kimme.... zulver.... goud!—Over de Bêtuw is ’t
zunneke helderkes opgegoan.

Wa’j ook zien meugt, minsen nog niet.

Heur dan, doar kumt wat oan. Joa doar kommen ze met heur beien: Hanske
en Grauw. Wa’n oarig klein ding is dat Hanske. Harrejennig, wa’n
liefelik dernje! Achttien Meimoand’ zal ze krek belêfd hebben. Heur
munje is ’en meikars, heur wengskes zin klaprozen, heur eugskes krek
zunnekes.

Heur moar, nog op ’en afstand doar klinkt ’et:

„Vort Grauwke, vort, huup!” en Grauw, de kleine ezel met de blanke
roomkannen oan weerskant van ’t lief, stapt harder vort. Toeketoek,
toeketoek, klotst ’et lêge melktuug, en—Grauws peutjes zin de erste ien
’t spoor, en Hanskes vuutjes de tweede.

„Vort Grauwke, huup! Doargunder stoan z’al te wachten: drie rooje, twee
zwarte, de voale en ’t bleske. Wacht moar mennekes, we kommen d’r oan.
Vort Grauwke, vort!” ’t Ezelje schiet ien ’en drefke; Hanske droaft
mee. Toekedetoek, toekedetoek. „Vort Grauwke, vort!” En—doar stoan ze
beneden oan den diek, veur ’t hek, bij de weies.

Den ketting van ’t hekke gelicht; de koebeest’ ’en bietje op zied
gejoage; Grauwke de wei iengeleid; nou is ze verdig.

„Hier Bleske, hier! Gij bint wel ’t zwoarste geloajen.”

Bleske steet, en Hanske zit al op de horken, met den emmer veur zich
bezijen den uier. „Wa’n room, en hoe blank!” denkt ze molkend.

Joa blank! blank as ’t zieltje van Hanske.

Wie ’t zieltje van Hanske kent....?

’t Is de jongen die ginder met de zeis over den schouder de dijkhelling
afkomt; ’t vonder over, en in de wei—woar Hanske de koei melkt. ’t Is
Joapik, de bruur van Hannes en Riekske.

’t Is Joapik. Hannes nuumt ’em onneuzel, onneuzel, umdat ie ien’t
leeren nooit vlug is gewêst. Op school het Joapik in der tied ’en
oakelikheid van letters gehad. Van ’t schoolbord af was ’t heel wel
gegoan, moar, uut ’t boek—verdrêjd as ie ’t onthouen kos. De
kleinletters a, en e, en o, en u, daar had ie best ’en oog op gekregen,
moar die ander, met heur steert’ noar boven en onder, doar had ie geen
vat op gehad; ’t had hum geschiemerd.

Zie, dat was onneuzel, heel onneuzel! Wat niet onneuzel was: dat ie uut
’t heufd kos rêkenen as de beste prefester; moar—Hannes die telde dat
niet. Wat ook niet onneuzel was: dat ie ien de kark ’en heel deil van
de psalm’ en gezang’ mee kos zingen zoogoed as de beste. Joa, zij die
gunds zit te melken, zij had ze hum geleerd. Weet ie hoe?

Dan las ze:

„O goedheid Gods nooit recht géprézen!” En dan zei ie ’t noa:

„O goedheid Gods nooit recht géprézen!” En zoo wiejer, en dan las ze ’t
nòg ens, en dan zei hie ’t óók nog ens, soms tot viermoal toe, moar dan
zat ’t d’r ien, heur; en ien de kark had ie dan ’t heele boek geen
spier van noode gehad.—Zoo arg onneuzel niet!

En tóch onneuzel! onneuzel um alles veur kloare munt op te strieken;
geen begriep van valsigheid of drêjerijen; altied de woarheid sprêken,
krek wat ie meinde, zie je, onneuzel ien ’t kwoaje, en—d’r zin moar ’en
bietje minsen die dat veur heel verstandig houen.

’t Oarige kleine ding dat gunder oan ’t melken is, het nooit um Joapik
gelachen, en Joapik, Joapik kent ’t zieltje van Hanske, krek zoo goed
as de mergen- en oavondzang.

„Gemergen, Hanske!”

Hanske omziende: „Heere, jong, bin ie doar!”

„Krieg ie’t zoo werm Hanske, da’j zoo rood wordt?”

„Rood—ikke? Nee, moar ’k heurde niet da’j d’r oan was gekommen.”

„’k Zag oe al zitten toen ’k den diek afkwiem,” herneemt Japik: „’k
Vuulde toen óók da’k rood wier; da’s oarig, ’k het dat nog drie—loat
zien: nog viermoal gehad, en altied as ’t lang was gelêje da’k oe de
letste moal zag. ’k Docht—toen ’k op oe oankwiem—’k docht toen bij mien
eiges, as we ien’t eigenste huus soame woonden, dan zag ik heur ielken
dag, en ’k zou dan zeker zoo rood niet meer worden. Hé oarig,” besluit
hij, „dat gij krek ’et eigenste het.”

Hanske moet zeker de bonte, die ze nu onderhanden heeft, verkeerd aan
den uier hebben getrokken, althans de bonte doet een tred ter zijde, en
’t meisje verzet zich en zegt: „Stil jungske, stil!”

Japik leunt tegen ’t hek; tuurt naar het melkende kind, en zegt na
eenige oogenblikken:

„Eergiester Hanske, toen d’r over ou gesproken wier, toen zei Koendert
uut den Oanval, da’j zoo’n mooi snuutje hadt. Joa, dat zeidie; en nou,
hê hê, da’k ’r noar zie, nou het ie geliek, heur. Ikke veur mien, ik
wiest wel da’j ’en goejigheid op ’t gezicht hadt, moar—wat veur oog’,
of hoar, of neus, zie, dat kos ik niet zeggen. Alêvel, Koendert het
geliek Hanske, joa, dat het ie.”

„Loop jong!” zegt Hanske, en tot de rooie, die ze nu onderhanden neemt:
„Beest, stoa dan stil!”

„Den uier zal ’em ploagen,” meent de jongen: „Wacht!” en hij krauwt het
koebeest tusschen de hoorns.—Na eenig zwijgen: „’k Weet wel Hanske,
da’k op school lang zoo veerdig niet was as gij of ’en ander, en
da’k—zoo als bruur Hannes zeit—onneuzel ien ’en heele boel dinger bin;
moar kiek: handen aan’t lief um te warken he’k zoogoed as de beste; en,
dat ’r ’en heele boel ien’t derp zin die krek zoo veul weten als ikke,
en die tóch getrouwd en gelukkig  lêven, da’s zeker.—Hanske.... heur
is.... as wij met z’n twee is trouwe goengen....?”

Heur Hanske is lachen.

„Hei’j doar zoo’n schik af?” vraagt Japik.

Hanske blijft lachen. Joapik mot ook lachen, en ze lachen allebei....
um te bezwieken!

’t Is voor de eerste maal dat de aardige meid om Japik lacht. De koe,
ongeduldig, doet een zijtred;—tegen den emmer; de emmer wipt; Hanske
grijpt hem, maar, een gulp van de blanke room ligt vermorst op den
akker.

Ze lachen niet meer! „Da’s zundig!” roept Japik.

„Joa zundig!” herhaalt het blanke zieltje: „en, ’t was ook niet oarig
dat ze goeje Joapik het uutgelachen.”

„Noe, gij zoudt ’r toch ook wel schik ien hebben as we in één huuske
woonden?” vraagt Japik iets later, en voegt er nog bij: „’t Het mien al
lang ien ’t heufd ligge drêjen.”

Hanske melkt van geweld; ze kijkt strak op den uier: „Joapik, ge mot ’r
niet oan prakkezieren,” zegt zij ten laatste heel zachtjes: „’k Bin
veuls te jong om oan trouw te denken, en gij Joapik.... gij....”

„Nou dag dan Hanske,” zegt de jongen, en er is iets bedroefds in zijn
stem: „Dag Hanske! Wark plezierig.”

„Van’s gelieken!” wenscht het meisje.

Japik gaat; maar ziet nog eens om.

’t Meisje melkt, en blijft melken, totdat de koe-uiers leeg en de
koperen roomkannen gevuld zijn. Heel in de verte—heurt ze Joapik de
zeis scharpen. Doargunder—heel wied, ziet ze hum mêjen ien’t lange
gres; en ze kiekt zoo triestig: „Goeje Joapik!—Onneuzele Joapik!
Trouwen met hum....!?”

De koperen kannen hangen in ’t melktuig. Grauwke wordt losgebonden; ’t
hek geopend: „Vort Grauwke, vort!” de dijkglooiing op: „Vort Grauwke,
huup!”

Helderkes steet de zon oan den hemel; moar, langs de zunnekes van ’t
oarige kleine ding drieven wölkskes.... Joapik! En—Koendert uut den
Oanval het gezeid dat ze mooi is: „Vort Grauwke, vort!”



Ongeveer een uur nadat Hanske met Grauw aan het melkhuis van boer
Reinderts schoone hoeve is teruggekomen, beweegt zich Hannes Lamers
tusschen de aarden wallen, waarop de tabaksplant verbouwd wordt.

Hoe Hannes Lamers er uitziet? Zie maar: Diep liggende pikzwarte oogen,
lage wenkbrauwen; korte stompe neus; wijde mond met zeer dunne lippen;
geelbleeke gelaatskleur; ’t hoofd op den langen hals een weinig naar
voren; kort bovenlijf; lange beenen; zóó is Hannes.

Wát hij doet? Hannes stêkt slekken.

Zie: ’en dun houten pinneke, van ’en duum of twientig, het Lamers  ien
de hand; hie kiekt noar den grond en op de tabaksbloai’. Doar ziet ie
’en slek: pik! hij stêkt ’em oan ’t pinneke; nog een; weer pik! alweer!
nog ens, totdat ’et pinneke vol is. Dan stêkt ie ’t pinneke met de
slekken er oan, op ’t eind van den wal, ien den grond: neemt ’en ander
pinneke: zoo wiejer al wiejer.—Da’s oakelik hê? Um wee van te worden!
Moar, ’t is noodzoak! ze vrêten de plant’ op.

Één ding: ge kunt slek’ stêken da’j blied bint, da’j d’r geen een—ge
kunt ze ook stêken da’j blied bint, da’j d’r heel veul vindt. ’t
Erste is meer natuurlik; ’t letste dee Hannes. Hie mocht ze gern
stêken as ze d’r woaren.

En woarom stêkt ie zoo gern? Umdat ook hum honderd pinnekes stêken: ien
de kêl, ien’t heufd, ien de borst, ien’t hart; ’k weet al niet woar.

Heur dan wat Lamers bij zich zelf prakkeziert:

„Teunis! da’s de lompste kerl die ’r loopt: lid van den road! Zoo’n
ezel! en ikke....?—De domenei! As ie op de prêkstoel steet dan smêlt ie
van geweld, en roast en schelt ie op iedereen; en hie eiges....? ’t Zin
gekken die ’em vol loajen met kluuten botter, schelharsten en mikken.
Al dee ik krek anders um: mooi weer en simonblê speulen; al wou ik
ielkeen wat moois op de mouw smêren, ze zouen mien, in zien ploats, nog
geen ons-kluutje botter of ’en schroal butje sturen. Loat ie veur mien
part schelden en roazen en smoren ien’t vet.—Den Reindert! Giesteren
het ie de letste kornvracht goaf en goed noar binnen gehoald. Ikke: de
halfscheid schroaler gewas; bij mien is al den tabak vervrêten van de
slek’; bij hum: ’en blad van geweld! Vervliemd: den duuvel lupt alles
mee. Geld het ie zat; de heugste merkt kriegt ie van alles; met ’et
joar al ’en kiend! en weer een op kommen. Alles veur hum; mien alles
tegen! Zoo’n rechtveerdigheid doar heb ik geen begriep van....! Hier
weerlichse slek: Pik! Pik!! en nóg een!”



’t Is de vierde ure na zonsopgang. Vrouw Janneke heeft binnen de
keukenkamer van De Lagekamp het ontbijt in gereedheid gebracht.
Allemoal present: man, vrouw, bruur Joapik en ’t volk dat ien huus êt.

Bidden——„Êt ze met smoak!”

„’t Is oarig da’j tegenwoordig altied de roggebroodskorsten oan
d’anderen gêft of eiges moar opêt,” zegt de man wel spijtig tot zijn
huisvrouw: „Lamers kan toezien.”

„Heere, Hannes, wou gij ze?” schrikt vrouw Janneke: „Ge kost ’r niet
tegen hei’j eiges gezeid; ge kreegt ’r zoo’n pien ien de moag van. Dee
’et niet Hannes?”

„Umda’j ze mien ’en tied lang allemoal woudt opduffelen,” spreekt
Lamers: „hollen of stilstoan. As ’t vars is, dan wi’k ze krek zoo goed
as ’en ander.”

„Best Hannes, doar hei’j dan de mien,” zegt de huisvrouw.

„Bi’j gek!” roept Lamers en werpt het brood terug dat hem werd
toegeschoven: „Asof ik ’en kiend was!”

Vrouw Janneke voelt iets schiemerigs in de oogen, en terwijl ze de
bedoelde broodkorst voor haar zwager nederlegt, zegt ze zachtjes: „Doar
Joapik, ik heb ’r geen trek ien.”

Zie dien blik van Hannes op Japik. Hum alles toestoppen! hum altied
veursprêken! hum! den doodêter, die geen A veur ’en B kos; die tot
schoai van de andere kienders as ’en onneuzele noalooper ien de wereld
was gekommen en d’r al lang weer had uutgemotte!—Tot Janneke op
smadenden toon:

„Welzeker, Joapikske, hê? Ge most ’em moar ien de gloasdere kast of op
sterk woater zetten.” Tot den jongeren broeder terwijl hij den houten
broodbak vat en hem dien grinnekend toeschuift: „Zeg wi’j ook alles!”

„Nee dank oe Hannes,” zegt de jongen: „’k het eiges geen trek; ’t geet
mien zoo langzoam de kêl deur.”—Tot Janneke: „’k Mot oe straks is wat
zeggen.”—Joapik drinkt zien kummeke koffie. Of ie dóár zoo rood van
wordt?

Hannes zet groote oogen.—Stilte! Alleen ’t gerammel van kummekes en ’t
knappen van ’t vuur.

„Straks wat oan Janneke zeggen,” denkt Hannes: „Oan Janneke! niet oan
mien! Die twee zitten ien één kuup met z’n beien. ’t Mag licht ’en
stukske tegen mien wêzen. Altied proaten: wês tevrêje Hannes, da’s
goed; moar, dan motten z’oe ook tevrêje loaten. Nou, die mien stêkt
za’k stêken ook!”

Op hetzelfde oogenblik dat de boer van De Lagekamp dit laatste reeds
lang geliefkoosde denkbeeld bij zich zelven heeft herhaald, wordt de
deur ten halve geopend, en steekt de boer van ’t Hoogeland zijn hoofd
binnen de kamer.

’t Is zwoager Reindert, en Reindert wenscht: „Smoakelik drinken!”
terwijl zijn oogen er vragen: „Doe ik ook overlast oan?”

„We zouwe krek danken!” roept Hannes den komende toe, en geeft een wenk
aan de zijnen, en drukt de pet voor de oogen.

Reindert trekt zich terug; krijgt spiet dat ie gekommen is um Hannes
wat te vroagen; moar blieft, en wil wachten tot Hannes dankzegging zal
gedoan zin.

A’j achter de pet van Hannes kos kieken, dan zou’j is ’en griens zien.
De slek was gestoken!

Eenige minuten later staan de zwagers tegenover elkander.

De vraag van Reindert: of ie de hakselsneier veur veur vandoag is mag
leenen? De zient is kapot en noar de smid toe.

„De hakselsneier?.... Joa.... zie, ’t spiet mien da’j d’r verlêgen um
bint,” zegt Hannes: „moar—’k mot ’em krek eiges gebruuken.”

„Gij eiges!” zegt Reindert: „Da’s al toevallig um deez tied van ’t
joar!”

„En gij dan?” vraagt Lamers.

„’k Wou haksel veur d’eierkurf hebben,” is ’t antwoord van Reindert:
„Alêvel ’t kan met ’en mes wel gedoan. Ik dank oe. Gemergen.”

Reindert is haastig vertrokken en denkt onder ’t heengaan: „Ook dom
mien oan Hannes te woagen. Um de buur- en femilieschap wou’k hum en
geen ander verzuuken. Vrêje en vrindschap, moar—vroagen niemeer!”



In ’t melkkamertje bevindt zich vrouw Janneke. Japik is haar nageloopen
en zegt: „Janneke, heur is!”

Janneke heurt, en wát ze heurt—dat is ’et eigenst wat ie ’s mergens,
heel vroeg, oan Hanske, dat oarige kleine ding, gezeit het. Wóár ’t hum
zat, dat kos ie niet zeggen, moar hie geleufde hier, op de borst en ien
de kêl; went, al doag’ answiet had ie oan Hanske niet kunne denken, of
hie had zoo’n oarige scheut gekregen, krek asof ie geen oajem kos
hoalen.... Kiek! nou had ie ’t weer.

Vrouw Janneke staat te kijken asof ze’n dood mins lêvendig ziet:

„Gij Joapik, trouwen!?” zegt zij ten laatste, en terwijl ze dat zegt,
vliegen haar honderd gedachten door ’t hoofd. Van al die gedachten is
Hannes de grondtoon. Hannes!—Wat was ie kwoad gewêst toen Riekske goeng
trouwen; zei die niet dukkels dat Joapik nooit op zich eiges kos stoan,
umdat ie—aldat zij ’t niet kon veinden—niet riechtig bij ’t heufd was.
Had ie geen nijd en geen hêkel oan Reindert, umdat ie wat rieker is;
en, zou ie toe willen zien dat Joapik misschien gelukkig wier met
Hanske, ’en dernje met geld! ’t Arfdeil van Joapik nuumde ie ’t ziene,
alschoon onrechtveerdig. „Moar.... Hannes!?”

De boer van De Lagekamp is niet verre. Aan de deur van ’t melkkamertje
heeft hij geluisterd. Wat kiekt ie lillik de kerl; zoo gêl as saffroan.
Langer uuthouen kan ie ’t niet.

Daar staan ze met hun drieën, en Hannes houdt zich in, en zegt zoo
vriendelijk als hij maar kan, dat ie toevallig ’en poar woorden geheurt
het; dat ’et hum spiet dat Joapik veur zien oudste bruur geheim’ het,
en achterbaks is.—Heel goejig: „Joa dat spiet mien Joapik; moar ’t kumt
umda’j kiendsch bint en onneuzel. Gij kunt ’et niet gebêteren Joapik,
dat God ou zóó en niet anders het geschoapen, doarum niet, nee; moar ge
most vertrouwelikker wêzen, en nou, Joapik, nou he’k geheurd, da’j oan
Janneke van trouw sprak.”

De jongen is erg rood geworden. De dunne lippen van Hannes zijn geheel
onzichtbaar, en terwijl hij zijn broeder vertrouwelijk op den schouder
klopt, zegt hij heel vriendelijk, o zoo goejig: „Toen voader stierf,
toen het ie liefde gezeid, niewoar Joapik?”

„Joa krek!” is het antwoord.

„Moar weet ie wat voader óók het gezeid, den dag véúr zien starven?”

„Nee,” schudt de jongen.

„Wat ie gezeid het,” herneemt de oudste: „khem! wat ie gezeid het....?
Hannes, zeidie toen ie lei te starven: Hannes, zeidie toen—as Joapik
t’oavend of mergen zoo gek wier aan vrouw of oan trouw te denken, zeg
’em dan Hannes, dat voader ’t hum op zien starfbed verbooi....
umdat.... umdat ie dan diep ongelukkig zou wêzen.”

Doar steet Joapik; oakelik! Nou zou’j óók hoast zeggen: onneuzele
Joapik.

Vrouw Janneke kiekt noar den grond. Was ’t woarheid of leugen....? Wat
kon ze as zwiegen!

En Hannes? Genoeg veur van mergen! Hie geet weer noar ’t land toe um
slekke te stêken.



Reinderts hoeve ’t Hoogeland glimt ien ’t zunneke asof ze verguld is.
’t Liekt er alles zoo oarig en tierelierig da’j schik kriegt um ’t oan
te zien. Huus, hof en vee, ’t lacht van plezier; de kornbargen
flonkeren; de heujbargen gliensteren; de hennekes koakelen; de kalver,
gunds ien den bongerd, ze springen asof ze gek zin met de steert ien de
hugt, en—Grauwke schrauwt vroolik en lochtig.

Alles lacht en het schik. Ook de uiver is komme oanvliegen, en, as ie
op ’t groote nest, boven ’t huus, stillekes uut de hugt noar umlêg
kiekt, dan is ’t krek asof ie wil zeggen: „Volstrekt niks te danken. ’k
Het ’r krek zooveul schik af als gij,” en, heur hoe ie kleppert.

De ooievaar met zijn langen snavel weet er meer van. Zou ie
misschien....?

Stil: ’en uiver op ’t huus, zêgen ien huus, dat zeggen ze ien de Bêtuw.

Stil dan, want daar ginder in de groote kamer daar is al leven genoeg;
al leven genoeg voor het vrouwke in het kleine kamertje er naast, het
vrouwtje dat stilte behoeft, stilte en kalmte bij haar overgroote
blijdschap.

Zie Reindert, ’t is alsof hij gek is van vreugd:

Eergiesteroavend, kertier over tienen, het den uiver ’en junkske
gebrocht,—zoo zeggen ze in de Bêtuw—harrejennig zoo’n jungske!—Um kwart
véur tienen het Reindert ’et benauwd gekregen, miesderoabel, arg
miesderoabel, moar—arger zien Riekske. Kertier over tienen: Goddank,
doar was ie! Mooi jungske; rood jungske; vet jungske; harrejennig zoo’n
jungske!—Kiek, erst het Reindert zuutjes gelachen en gegronnikt: toen
is ie met zien jungske oan ’t bed van Riekske gekommen, en het ie
gefluusterd: „Knap, dern! ik was de darde, da’s nou de vierde
Reindert.” Toen, toen het ie zien wiefke op de oog’, op de neus, op ’r
munje gekust, krek woar ie kos, en ’t jungske—heel zuutjes op ’t
mollige snuutje. Toen, toen het ie ’t jungske weerum oan de boakster
gebrocht, en is noar buute geloopen, en het ie gegreind as ’en kiend:
„Dank goeje Voader, dank voor oe zêgen; woaroan he’k zooveul liefde
verdiend!”

’t Is de darde dag. De jonge moeder het geen spierke koorts en ze
lacht, went zie, kleine Mieke—nu elf maanden oud—kleine Mieke op
Hanske-moei’s arm, leit heur kleine vingertje op bruurkes wengske, um
is te vuulen of ie geen pop is.

„Nee teine Mieke, kiek moar,” zegt Hanske; en Hanske, die pas bericht
heeft dat ’r volk is um de kroamvrouw te groeten, ze streelt ’t kleine
vlasköpke van Mieke. En ’t jungske dat van moeder wat kriegt, zet
bolleboozen; en Mieke, Mieke klapt ien hoar henjes en krêjt van
plezier.

Stillekes met ’et kleine dernje, stillekes! went doargunder ien de
groote koamer, doar is al lêven genogt.

Bekenden uit de buurtschap zijn bij het huiswaartskeeren van de markt,
is êfkes op het Hoogeland oangevaren, um Reindert dan alêvel met de
jonge zeun en de goeje afloop te fillesisteeren.

Vijf boeren oud en jong, zitten in de rondte, en rooken uit lange
pijpen. Twee dikke blozende boerinnen, benevens een jonge boerendochter
met niet onaardig gezichtje, kleuren de groep met haar bonte verven.

De dikke boerinnen zitten met de vuut’ op ’en kouwe stoof, breed van
schoot, en kieken noar de deur, of Hanske hoast weerkumt um hoar bij de
kroamvrouw te loaten. Reindert schenkt wien oan de boeren, en ’en
glêske kroam-annies oan de vrouwlui. Reindert het krek ’en gezicht asof
ie al z’n lêven zal lachen. Of ze ook zeggen dat de botter veul slapper
oan de merkt was, en de weit lang zoo geldig niet: „Hê, hê, ’t kan wel
wêzen.” En noojend: „Kom, vat nog ’en glêske.” Tot Kaatje ’t aanvallig
boerinnetje: „Toe dern, drink is uut!”

„Nee dank oe,” zegt Kaatje.

„Hoe, lust ie ze niet?” roept dikke Teunis van de Velde; en Teunis zeit
lachend nog meer: ’en onneuzel oarigheidje over de kroam-annies. Koatje
kiekt verlêgen. Koendert—ge weet wel, Koendert uut den Oanval—ziet noar
Koatje. Ze mot toch êfkes lachen, moar kiekt noar den grond. Koendert
verkniept zich achter de rooje neusdoek. De dikke boerinnen zitten te
schudden dat de stoel’ d’r van kroaken. De boeren—anders niet
lachsch—hebben wark um de piep’ oan te houen; en Reindert—Reindert
lacht ook, en hie wunst: Ielk zoo gelukkig as hie is; veur zich zelf
kos ’t ook minder, moar—„kienders is zêgen, joa zêgen van God!”

Op hetzelfde oogenblik dat de gelukkige vader deze woorden spreekt,
worden schier te gelijker tijd de twee deuren der groote keukenkamer
geopend. Door de eene, die toegang tot de kraamkamer geeft, treedt
Hanske met kleine Mieke op den arm naar binnen, en terwijl zij de
boerinnen uitnoodigt—um nou moar êfkes bij zuster te kommen, ontgaat
haar het knipoogje niet dat Koendert aan Kaatje geeft, aan Kaatje, die
mede is opgestaan—um de kroamvrouw gendag te goan zeggen.

Door de andere—de gangdeur—komt ook een bekende naar binnen. ’t Is
Janneke Lamers van de Lagekamp. Ofschoon het reeds de derde dag van
zuster Riekske is, Janneke komt er voor ’t eerst, maar, ze wordt ook
gevolgd door een ander, door een bleeke, een geelbleeke, die gezegd
heeft—dat ze met kroambezuuk moar most wachten, went, dat ie ’t anders
verdrêjde um d’r mee heer te goan.

Janneke ziet erg verlegen terwijl ze: „Gendag soame” wenscht, en slaat
de oogen neer nu ze tot haar zwager zegt: „Gefillesisteerd met oe zeun,
Reindert, en da’j er alle heil oan belêven meugt.”

„Dank oe, dank oe!” spreekt Reindert gulhartig. En Hannes, die na zijn
vrouw een: „Van ’s gelieken” heeft gepreveld, en daarbij zooals altijd
een hand heeft gegeven—da’j niet weet of ’t ’en hand of ’en voadoek is,
zoo slap en zoo niks,—Hannes ziet meteen dat de boerinnen, die ook
êfkes: „Gendag” hebben gezeid, heur rokken ien’t plooi trekken, en—met
Hanske veuruut—ien ’t kämerke goan woar de kroamvrouw mot liggen.

Zie, die vreemden loat Reindert ien’t kämerke, en—eigen femilie loat ie
achter.

„Goat ’r zitten Janneke,” zegt Reindert: „Bruur Hannes neem ’en stoel!”

Neem ’en stoel! ge kost ’em eiges goan kriegen!

„We zin eigenlik gekommen um Riekske is oan te sprêken,” zegt Hannes:
„’k Het al heel weinig tied, en dóárum—toe Janneke, loawwe moar êfkes
ien’t kämerke goan.”

Janneke weet niet.... of ze....?

„Asteblief Hannes, dan mo’j zoo goed wêzen nog ’en ummezienje te
wachten,” zegt Reindert: „Vrouw Pieters en vrouw Van de Velde zin krek
met Koatje noar binnen gegoan, ’t is de darde dag; te veul drukte op
ens zou niet goed wêzen.... Nog ’en klein oogenblikske? Moar, goat ’er
zitten.... Hier Janneke, hier! Toe Hannes, neem dan ’n stoel!”

Vrouw Janneke zit, en Reindert heeft de flesch al ter hand
genomen—noojt z’n schoonzuster op ’en glêske, en Hannes um ook wat te
drinken, en wijst den laatste op piepen en tabak, en ’t zulveren
vuurkomfoor.

„’En ander de oog’ uitsteken!” denkt Hannes, en haastig zegt hij tot
hem die wil schenken: „Geen drank asteblief, we zin doar bij ons niet
van thuus.”

„Kom,” zegt Reindert, „Janneke zal wel ’en klein dröpke lusten.”

Janneke ziet met een oogwenk op Hannes, en antwoord zeer haastig: „Nee
nee, verechtig ik dank oe!”

De komst van Hannes Lamers heeft den vroolijken toon der boeren niet
weinig getemperd. Mij dunkt zij trekken scheeve gezichten, en beginnen
over ’t weer te praten: dat ’t wel liekt asof ’r onweer oan de locht
is, en dat ’et doarum tied wordt zoo zuutjes oan noar huus toe te
voaren.

Ja er was een onweerswolk aan de lucht; maar binnen de kamer was er ook
een: ’en lillikke! Hannes Lamers is wel bekend; geen wonder dan dat het
stillekes wordt, en zelfs Reindert werk heeft om vroolijk te blijven.

„Moar jong, woar zit Joapik toch?” vraagt de gastheer, nadat Hannes een
geruimen tijd heeft rondgekeken alsof hij geen stoel kon vinden, maar
er eindelijk een gevat en plaats heeft genomen: „Ik zag ’em nog
iens-geheel niet,” vervolgt Reindert: „en Riekske het al dukkels
gevroagd, of ie niet kwiem.”

Noar Joapik het ze gevraagd! niet noar hum, niet noar Hannes.

„Joa,” zegt Hannes, terwijl hij een vreemde beweging met de band langs
het hoofd maakt: „da’s noarigheid tegenswoordig.... hoast geen huus mee
te houen.”

„Watte! Hoe zoo?” roept de zwager.

Vrouw Janneke plooit aan haar boezelaar. Aller blik is op Hannes
gevestigd.

„Oakelik ien’t heufd!” zegt Hannes bedaard: „Heel dukkels sprêkt ie
geen woord en dan weer roazen van geweld. Gij Janneke weet ’et.”

Aller oogen richten zich nu op de vrouw.—Janneke ziet heel erg verlegen
en smuuspelt zoo wat van: „Joa, onneuzel.”

„Wel heer m’n tied!” zegt Reindert met verbazing: „doar ha’k niks van
geheurd. Joapik ien’t heufd!”

„Joa, niemand wou ’t geleuven,” herneemt de boer van De Lagekamp,
„moar, al joaren lang was ’t dukkels ’en spul: en nou ien de leste
doagen!....” Hannes zet een gezicht da’j d’r bang van mot worden.

„Wel, wel, a’k dát had geweten, dan was ’k zeker is komme oanloopen,”
zegt Reindert, en op zijn gelaat is nu geen lach meer te zien.

„’k Zou moar stillekes thuus blieven,” klinkt het uit Hannes mond: „Zoo
gauw as ’r vremde kommen dan liekt ie ’en heele piet, moar—ze zin niet
de deur uut of welluu kriegen ’t geroas nog tweemaal zoo arg. Niewoar
Janneke?”

Janneke smuuspelt weer: „Joa!”

„Nou he’k van z’n lêven!” spreekt Reindert hoofdschuddend en voegt er
nadenkend bij: „Dan zou ’t niet kwoad wêzen a’s ’k hum is ’en dag of’
vier op ’t Hoogeland hoalde; andere minsen; andere umgêving!”

„Wel weerlichs!” roept Hannes met een smadelijken lach: „asof mien
Janneke en ikke met goed veur hum woaren!”

„Moar Hannes, ’t was zóó niet gemeind,” zegt Reindert haastig. „Ik
docht moar allinnig.... zie, docht ik, Joapik is ’en liefhebber van
blom’ en van dinger; ge weet dat Riekske ’en oarigen hof achter ’t huus
het...”

„Nou, blom’ en spul hewwe eiges genogt,” valt Hannes in: „En dan, as ie
roast dan kiekt ie wat noar die dinger!”

Reinderts oordeel blijft—en de boeren stemmen het toe—dat ’en verzet
geen kwoad kan. Hie kos met Gart de schêper is bij de schoap’ liggen;
zie, van schoap’ hiew Joapik toch ook veul, en schoap’ die had Hannes
toch niet.

„’k Wiest al lang da’j schoap’ houdt,” is Hannes antwoord. „Maar,”
voegt hij er opstaande bij, „we zin hier gekommen um oe vrouw gendag te
zeggen; we hebben wat hoast.”

Gelukkig, daar komen de twee dikke boerinnen met Kaatje en Hanske uit
de kraamkamer terug.

„Kiek! harrejennig! ze hebben nooit van z’n leven zoo’n oarig kienje
gezien; wa’n mollige ermpkes, en wa’n köpke met hoar al; en de
kroamvrouw, wat ziet ze d’r opperbest uut; ’t is liefhebberij um ’t oan
te zien.”

„Kom Janneke,” zegt Hannes, en beiden schuiven in het vertrekje,
waaruit de vrouwen zijn teruggekeerd.

„Joa joa,” vervolgt een der boerinnen: „liefhebberij um ’t oan te zien;
wat mooi blauw eugskes ien’t köpke! Krek de oog’ van zien voader!”

Buiten drijft de onweerswolk nog aan den horizon, doch uit de kamer is
de sombere wolk, althans voor eene wijle, verdwenen; zie maar, Reindert
lacht weer: Niewoar, kleine Reindert liekt op den groote; Reindert de
groote het op jungskes grootvoader geleken; Reindert de ouwe was zoalig
gesturven! Joa, Reindert lacht weer.

Geen vijf minuten later hebben de bezoekers uit de buurtschap de kamer
verlaten. Reindert, die noar ’t wiefke verlangde, heeft aan zuster
Hanske het uitgeleide opgedragen, en—allemaal hebben ze gezeid: „Dag
Hanske.” En Koendert uut den Oanval, het ook gezeid: „Dag Hanske.” En
toen—toen het ie Koatje ien den erm geknepen, dat ze: „Schei uut!”
riep, en hoar de tree van ’t kerreke opgedouwd met lach en
gegoechel—veul niet genogt. Dat heeft Hanske gezien, en toen.... zijn
de karretjes weggereden, en Hanske is naar binnen gegaan.

’t Bezoek van Hannes en Janneke bij zuster Riekske duurt kort genoeg.

„Goa’j al heer?” vraagt de jonge moeder, en Hannes antwoordt: dat ze
asteblief mot begriepen dat ie van ’s mergens tot ’s oavends as ’en
peerd mot warken, en dat ze toch moar rêkenen mot dat ie heur, ien stee
van wienst uut te keeren, oan ’t eind van ’t joar ’en andere rêkening
zal veurleggen: „’k Gun ielkeen ’et ziene,” is zijn besluit, „maar, oe
dood warken veur ’en ander en eiges hongerliejen dat geet niet!”

En daarmede wil Hannes zijn zuster de kraamvrouw verlaten!

Reindert hoort die laatste woorden met bevreemding.—Had Hannes dan
zóóveul onspoed gehad?—Moar, ’t was nou geen tied um over de bouwing te
proaten.

„Och, kiek dan, wa’n oarig jungske!” zegt vrouw Janneke, die nog even
het kindje in ’t wiegje beschouwt en een traan uit haar oog veegt.

„’k Het ’r niks geen verstand af,” zegt Hannes; „’En groote kop zou’k
zoo zeggen; ’t liekt veul op Reindert. G’enoavend!”

Riekske en Reindert ze hoorden het wel, maar Riekske zegt toch:
„G’enoavend Hannes.” En—nadat Janneke zacht heeft gesmuuspeld:
„Bêterschap Riekske, ’t beste met oe junkske,” zegt de moeder nog
goedig „Dank oe Janneke. Hadt gelluu d’r ook moar zoo een.”

„Hadt gelluu d’r ook moar zoo een!” Dat zijn de eerste woorden die
Hannes Lamers bij het huiswaarts keeren doet hooren: „Wat he’k oe
gezeid Janneke?” vervolgt hij: „smêlen, beschimpen, grootsprêken, dat
doen ze, dát, en niks anders. Proat ze nog veur as ie kunt; de oogen
uutstêken: annies, wien en wat al niet meer prezentieren; eiges brassen
en ’en ander loaten warken, dát kunnen ze. Proat er niet van; woarum
die zulveren stop’ op de fles’; woarum dat zulver tabakskomfoor, en ’t
zwetsen op d’r mooie blomhof en op d’r schoap’? En dan—hei’j’t niet
gezien hoe ze anderman veurtrekken boven eiges? Die ander koste
binnengoan, welluu wachten; joa, welluu wachten! Moar arger nog
Janneke, ze stêken ons ien ’t hart, ou en mien, dát doen ze, hoe langer
hoe meer.” Nabootsende op sarrenden toon: „Hadt gelluu d’r ook moar zoo
een! Zie je, dat is ’t eigenst asof ze wou zeggen: Ge meugt er geen
kriegen. ’k Het ou wel gezeid Janneke, dat ze oe stêken zou. Joa, grein
moar, nou vuul ie ’t is eiges. God zal ze kriegen, dat zal Ie.... dat
mot Ie!”

Hannes Lamers zag onbeschrijfelijk geelbleek toen hij naast Janneke
zijn woning betrad. En Janneke? Joa, ze wou Riekske wel veursprêken,
moar, Hannes had toch geliek ien dit en ien dat; en joa.... joa,
verschil was ’r veul; „Woarum ’en ander en welluu niet!”



De avond begint te vallen en ’t onweer is komen opzetten. Japik is
nergens te vinden. ’t Is niet waarschijnlijk dat hij is uitgegaan, want
sedert den morgen dat wij hem zagen, bekwam hij een brandwonde aan den
voet, die—door Hannes onvoorzichtigheid (!) met een kokenden waterketel
veroorzaakt—hem het uitgaan belette. Nu is hij voort, maar hoe en
waarheen?

Toen Hannes en zijn vrouw de hoeve verlieten, toen het bruur Joapik de
kriewel ien’t lief gekregen. Joa, Hannes had gezeid: „A’j die dolheid
van Hanske ien ’t heufd het, dan doej zund op ’t Hoogeland te kommen,
denk wat voader gewild het.”

„Ien elk geval,” heeft Japik gedacht, „woarum kan ’k toch niet noar ’t
Hoogeland goan um Riekske te zien; ’t is al drie doag’ noa d’r kroam;
’k verlang zoo doanig noar Riekske.” Hannes had gezeid dat loopen heel
kwoad voor de voet was; moar—die voet was zoo arg niet. „Loa’k moar!
Riekske, ’t goeje Riekske! heur neie kienje!... Hanske....? Nee niet um
Hanske, um Riekske! Loa’k moar!”

Japik is opgestaan. Tien passen—’t ging best met de voet!
Buutenshuus—wat was ’t oarig buuten; jong! En ’t loopen—’t dee niks
geen zeer.—As ie den kortsten weg nam dan zou ie misschien Hannes en
Janneke tegenkommen. Links! de weg deur den bongerd!

En Japik loopt voort, doch—hoe verder hij komt en al meer de plaats
zijner bestemming nadert, hoe luider dat ook de logentaal van den
broeder, den reine als waarheid in ’t harte weerklinkt: „Ge goat ook um
Hanske, en Joapik da’s zundig!” Moar Riekske—hij goeng toch zoo woarlik
um Riekske.


De avond is gevallen; ’t is een donkere onweershemel. Achter de hoeve
Het Hoogeland bevinden zich de graan- en hooibergen: vóór de woning op
’t zuiden staat Reindert naar ’t weer te zien, en hij denkt ’en boel
dinger, en ook, hoe Riekske nog straks gezeid het: „As Janneke joarig
is dan mowwe heur moeders warkdeus en ’t golden slot met de
grenoatketting moar brengen; al kreeg ik ’t van voader en al he’k ’r
ook zwak op, wij hebben zooveul!”—Moar den Hannes!? Kom, „Liefde,” zei
voader!—„Goeje Riekske!—Bermhartige God!”

De avond is gevallen. Na de vermoeiing van den dag is de jonge moeder
in een weldadigen slaap geraakt; ook het jongske ligt in zijn wiegje en
sluimert.

Is er geen ander in dat kamertje? Ja toch, zie maar goed, daar, naast
de wiege, daar zit—nu bijna onzichtbaar—de zuster van ’t huis, mooi
Hanske.

Hanske tuurt door ’t kleine venster naar buiten in de donkere lucht, en
ze heeft tranen in haar lieve oogen. Nu en dan ziet zij een glimpje van
’t weerlicht en verneemt ze ’t geraas van den donder. Maar hoor, klein
Reinderke kriewelt en krêjt, en Hanske-moei wiegt en Hanske-moei zingt,
ze zingt ’r heur liedje:


Su-joa su-joa dei-ne; Klein jungske mot er niet grei-ne;
Sloapen moar zuutjes ien ’t wiegeke zacht, Sloapen tot moeder oe wacht.


En Hanske denkt: „Sloapen! Nee kienje, sloapen zou ikke niet kunnen.—’k
Meinde dat den Koendert mien knap vond; dat had ie gezeid tegen Joapik;
joa, dat had ie! ’k Was ’r gruts op, went Koendert, Koendert! Moar—hie
lachte tegen Koatje, en kneep heur ien den erm!—Koatje is toch
lillikker as ikke; ze zeggen dat ze stief en preuts is; ze zeggen....”

Klein Reinderke kriewelt en krêjt weer, en Hanske-moei wiegt en
Hanske-moei zingt:


        „Sujoa sujoa deine;
        Ge bint zoo’n oarige kleine;
    Engeljes speulen um ’t wiegsken ien huus,
    Duuveljes sloan ze met kruus.”


„Jong! wat licht ’t doar!....”


    „Duuveljes sloan ze met kruus!”


„Kwoad van Koatje gleuven, da’s ook ’en duuvelje. Ien den biebel steet:
Oordeile niet.—’k Was gruts op Koendert, moar, ’k mocht ’et niet wêzen.
’t Was ondank, ondank! Goeje Joapik, ’k mocht hum zoo gern; en hie—toen
ie ’t zei ien den mergen, toen wier ie zoo rood; en ikke wier ook rood.
Onneuzele Joapik, wóárum sprak ie dan ook van Koendert!—Woarum? umdat
ie goed is en rein....”

’t Jungske kriewelt en krêjt weer, en Hanske-moei wiegt en Hanske-moei
zingt:


        „Sujoa sujoa deine;
        Klein jungske blief altied reine;
    Boozen die tieren bij stikduustre nacht,
    Reine, als ’t zunneke lacht!”


„Nee ’t was niet oarig. ’k Het Joapik afgestooten; de erme jong is
weggebleven, heelegoar weggebleven. As’k hum zie, dan za’k zeggen:
Joapik, ge bint ’en goeje Joapik; Joapik, doar hei’j mien hand, en dan,
as God wil....”

’t Jungske kriewelt en krêjt weer, en Hanske ze wiegt en ze zingt:


        „Sujoa sujoa deine;
        Lachen ien ’t lêven of greine;
    Sujoa moar kienje, klein kienje wês stil,
    ’t Best wat de hemel oe wil.”


„Heere minsen, wa’n licht! En wa’n slag!! De gloas’ die dreunen. En wat
klettert de rêgen.—Gelukkig, Riekske sloapt ’r deur heer. Dat kan en
dat mag ze.—’k Bin niet bang.—Reindert en ikke. we woaren nooit bang
veur ’t onweer. ’t Onweer is ook Gods weer. Joapik is ’r net zoomin
bang veur.... nee:


        „Sujoa sujoa deine;
        Jungske wor groot moar blief reine.
    Liefde Gods woakt er bij dag en bij nacht,
    Sloap moar klein kienje, sloap zacht.”


Dat zong Hanske, het knappe aardige Hanske, daarginder binnen de kleine
kamer van ’t Hoogeland; maar hier—op de hoeve De Lagekamp, hier klinkt,
ofschoon niet zoo luide, een andere toon.

Hannes Lamers staat in de deeldeur zijner woning. Daar heeft hij ook
gestaan toen ’t zware weer is komen opzetten. Bij het naderen van de
bui en het gedreun der harde slagen heeft Hannes de deur gesloten en is
hij naar binnen gegaan. Met den rug naar het venster gekeerd, heeft hij
in ’t vuur gestaard, en omhoog in den zwarten schoorsteen getuurd, en
ter zijde naar den zwavelbak, met de vraag—of de vuurduuveljes in dien
bak woaren; ’t was gevoarlik as ze open veur ’t weer leejen. Janneke
heeft: „Nee” gezegd, maar ook, dat ze wel is wou weten woar Joapik zat;
ze was ien onrust over Joapik.

Hie zou wel op ’t dreuge zitten, heeft Hannes gemeend.

De bui is naar de Veluwsche bergen getrokken. Hannes Lamers staat weer
in de deeldeur van zijn hoeve.

’t Flitst en rommelt nog af en toe; maar ’t arge is veurbij. Toch
donkere hemel. ’t Rêgent met noppen.—Hannes staat er en denkt: „Geen
hoagel; geen brand.—Gunder bij hum niet.... nergens! Bij mien kos de
hoagel wel kommen nou twee joar gelêjen.—As ik de weind kos
drêjen!!.... „’k Mot ’en bietje rêgen hebben,” zei Reindert. Nou het ie
zien rêgen, en ikke.... met mien zoere en lêge land? bij mien zal ’t
alles slek’ en slek’ zin wa’j ziet.—Weerlichsche smêler! ’t Geet ou
goed, hê? Ge bint zoo gelukkig. ’t Heuj hei’j dreug ien den barg
gekregen, en ’t mien—umda’k ’en bietje te loat gemêjd had, lag te
drieven op ’t land. Ge bint zoo gelukkig, zoo tevrêje: twee kienders
niewoar? Twee kienders, en smêlen op ’en ander, en ’t vuule loaten
ielken dag, ieder uur, en ’en ander nog wille uutzuugen ook! Ge bint
zoo gelukkig; ze gunnen ’t ou gern en ze hoalen oe overal ien....
Woarum? Umda’j kwêzelt en altied de mond vol van God en van liefde het;
moar méér nog umda’j ’en andermans zweit in oe geldkast het zitten.
Dóárum, hê hê! Ge bint zoo gelukkig!!—Had ik wat te zeggen en ’t onweer
ien hand, één stroalje man! één, ge woart noar de bl....”

Daar lichtte ’t weer. „A’j d’r niet op verdacht bint, dan mo’j d’r af
schrikken; moar—’t duut niks meer, geen spier; ’t is de noadonder.—Een
stroalje anders, één, ien mien hand!”

Reeds een geruimen tijd houdt Hannes de hand tegen zijn broekzak
gedrukt: „’k Bin niet almeugend, moar joa, toch—toch kan ik....!”

„Hannes” klinkt een stem uit het voorhuis.

Hemel! wat ontstelt de man die daar peinst, en hij roept: „Hê....
wie.... wat is ’r....?”

’t Is vrouw Janneke, en zij vraagt hem dringend dat ie noar Joapik zal
onderzoek doen.

„Joa joa, dat zal ik,” zegt Hannes; en hij peinst weder, en denkt aan
zijn jongsten, zijn eenigen broeder; en terwijl het weer sterker
lichtte.... zingt Hanske, mooi Hanske van verre:


    „Duuveljes sloan ze met kruus.”


Of de engeljes ook Hannes’ duuvelje sloegen? Neen, toen ’t licht
voorbij was toen ving het weer aan:

„Waarom niet Hannes....? Veur de minsen geen gevoar! Allo, a’j niet laf
bint. Toe! Toe!!”—Daar werpt hij een blik om zich heen. Er is niemand!
Niemand die hem ziet! ’t Is ook duuster.

En Hanske zingt ginder:


    „Boozen die tieren bij stikduustre nacht;
      Reinen as ’t zunneke lacht.”


Duuster, en toch licht genoeg um den bongerd deur, en ’t tabaksland
over, den weg noar ’t Hoogeland te vinden. As ie achterum loopt dan
kumt ie ook oan d’ achterkant van Reindert’s hofstêj. „Toe moar, toe,
den rakkerd!”

Krek zoo, den rakkerd!

Behoedzaam wordt de deeldeur van binnen gesloten; door ’t kleine
staldeurtje er nevens, treedt Hannes nu naar buiten en sluit het
deurtje alleen met de klink. Daar gaat hij; zwarte figuur in het
duister!—Daar treedt hij behoedzaam op den doorweekten kleigrond voort:
„Wat steet doar....?” Scherper ziende bespeurt hij dat het een kar is,
die men vergat in de schuur te bergen.

„Die lomperds!” De laatste gedachte leidt hem echter niet af. „De
rakkerd stêkt hum, en—den rakkerd zal ie stêken!”

„Alles is nat—arg nat. Geen nood, dreug van binnen.—’t Liekt of de bui
van de bargen weerum kumt. ’Dorie, wa’n licht! Roatelende donderslag.”

Nog zwarter figuur bij dat licht!

Daar staat hij een oogenblik stil:

„’t Weer is toch zwoar.... Riekske!.... En voader zei Liefde!—Nee, nou
of nooit! Krek dit weer mot ’et wêzen. Toe dan! Toe!!” De aarzeling is
voorbij. Reeds heeft hij het uiterst van zijn tabaksland bereikt. Het
drassig stuk gemeenteweide dat Reinderts hoeve aan de achterzijde
bepaalt, of inderdaad van zijn andere eigendommen afscheidt, loopt hij
over; het kleine hek tusschen de doornenhaag—in dezen oogenblik voor
een vreemde niet te vinden—wordt door den welbekende behoedzaam
geopend. Daar staat hij op Reinderts grond.... op Reinderts grond! Zie,
ter rechter- en ter linkerzijde verrijzen vijf pikzwarte gevaarten, die
een twintigtal donkere armen ten duisteren hemel heffen.—„Erbarming!
Nee, nee, stêkt em—toe!!”

’t Begint weer te regenen; een sissende bliksemstraal verlicht
eensklaps het donkere tafreel. De zwarte gevaarten met hun armen en
hemel, ’t zijn de rijk geladen hooi- en graanbergen van ’t Hoogeland.

Een geweldige slag dreunt door het luchtruim en doet de aarde trillen.

’t Helpt niet of de engel met kruus sleet, den duuvel verjoagt ie niet.

Wel heeft Lamers een oogenblik de hand voor de oogen gedrukt, moar—nou
is ’t weer duuster. Geen steenworp is hij van de plaats verwijderd waar
hij.... Maar wát, maar wát dan....?

Zie, de donkere gestalte nadert alras de plek waar het hoogste gevaarte
als naar den hemel grijpt. Hij toeft.... Hoort hij gerucht van de zijde
der huizing? een snelle wending—en gij ziet hem niet meer; achter den
breeden hooiberg, waaronder zich een lage en opene berging bevindt, is
hij verdwenen. Wij volgen hem. Zie, daar hebt ge hem weder, die zwarte
figuur. Of zijn harte klopt, of zijn handen beven, wij weten het
niet.—Het kraakt! Hij doet een schrede terug. ’t Was de bergkap op het
windas. Nu treedt hij den hooiberg meer nader. Daar grijpt hij met de
linkerhand een post, die den vloerbalk van het gevaarte
onderstut.—Mensch! wat begint ge?—Zie, de rechterhand doet een
krachtigen greep naar boven; daar daalt zij; nóg een greep, en weder en
nogmaals. Waartoe?—Dat snelle licht van den hemel zal ’t u zeggen: Hij
rukt het hooi uit den berg om een droge holte te bekomen.—Nu niet meer.
Hij luistert.... Ha, de booze heeft duizend ooren.—Zie, weer vervolgt
hij zijn werk. De opening die in het hooi werd geplukt schijnt
voldoende te zijn; de arbeid wordt gestaakt.—Waar blijft hij....? De
duisternis door den sterker stroomenden regen verzwaard, doet
ternauwernood de zwarte figuur onderscheiden. Ja toch, hij bukt zich,
en—verdwijnt in het diepe zwart onder den hooiberg.

En daar? Een blauwachtig lichtje glimt er; maar eensklaps verdwijnt
het. Weder dat lichtje—’t blijft; ’t wordt helderder, rooder. Nogmaals
glimt er een blauwe vlam, maar een grootere, een veel grootere.

Is het de helle daar?—Ja, de hel in het hart. Honderd duuveltjes
branden: vuurduuveltjes!

„Hannes, Hannes! um Gods wil!” klinkt een stem. En zie, de blauwe vlam
valt eensklaps op den grond, terwijl een kreet van angst en ontzetting
de lage ruimte vervult. Maar zie, zie, de zwarte figuur snelt onstuimig
voort. De engel heeft hem getroffen!

Met een denkbeeldigen vervolger vlak op de hielen, snelt Hannes terug
naar zijn erf. Telkens waant hij dat de hand van den wreker hem vat.
„Wie is het? wie?” Hoe meer hij zijn woning nadert, hoe meer hij tevens
der waarheid nabij komt: „Joapik, Joapik!” Reeds heeft hij de schuur op
eigen hoeve bereikt. Nu waagt hij al loopend een blik terug in het
duister. Een laatste en heldere lichtstraal doet hem nogmaals hevig
ontstellen en jaagt hem weer voort; doch, op hetzelfde tijdstip—daar
grijpt hem een klauw in de borst, daar stort hij achterover ter aarde:
„God, God!” kermt hij luide, en—alles wordt stil.

Alles wordt stil in het ronde. De boer van De Lagekamp ligt roerloos op
den grond, en de kar tegen wier vooruitstekenden boom de vluchteling
zoo geweldig is aangeloopen, staat even onbeweeglijk als te voren.
Alleen de wind die ruischt en de regen die klettert.



Hannes ligt roerloos; maar de jongen, die tegen het weder een
schuilplaats onder Reinderts hooiberg gezocht had, hij beeft nog van
ontzetting.

In ’t schemerdonker en bij ’t opkomen van de bui is Japik het kleine
hek van ’t Hoogeland binnengegaan. Tegen een roei van den hooiberg
geleund, heeft hij een wijle getoefd. Hij heeft er getoefd, want nu,
zoo nabij die woning, nu is hem het denkbeeld van zonde te doen, gelijk
met den eersten bliksemstraal uit het donkere zwerk, nog sterker dan te
voren in de ziel gedrongen. Maar wat, maar wát dan te doen? Zie, al
peinzend heeft hij zich in den aanvang op eenig rijshout, vooraan onder
den berg, nedergezet. Bij het sterker stroomen van den regen heeft hij
zich naar het midden der ruimte, die grootendeels met hout is gevuld,
teruggetrokken, en is er op een gekeerden kruiwagen gaan zitten.—Of hij
gewaakt dan of hij gedroomd heeft.... hij weet het niet. Hij hoorde
gerucht; hij zag een zwarte gedaante nabij den hooiberg.—De jongen
heeft gebeefd.—Daar bukte zich die zwarte gedaante en trad op hem toe.
’t Geluid is Japik verstokt in de keel. Blauwachtig licht heeft hij
gezien; phosphordamp heeft hij geroken. Hemel! hij had hem herkend,
en—opgesprongen, heeft hij met den uitroep: „Hannes, Hannes um Gods
wil!” de brandende lucifersdoos aan de hand van zijn broeder ontrukt.

En—terzelfder tijd zong Hanske, wellicht voor de derde maal, het slot
van haar liedje:


    „Liefde Gods woakt er bij dag en bij nacht,
    Sloap moar klein kienje, sloap zacht.”


De vroege morgen die er volgt op den beschreven avond is frisch en
lekker. De ooievaar op ’t dak van ’t Hoogeland kleppert vroolijk, en
zie, daar spreidt hij de vleugels, en zweeft over de prachtige graan-
en hooibergen heen en weder, hooger en lager in breede kringen: Zégen
op ’t Reinderts-huus!

Zie, na lang zwevens, daar zet hij zich weder op ’t nest; kleppert in
’t ronde; richt zijn langen snavel naar de Rijnzijde; spreidt weder
zijn vleugels, en....

„Doar kumt ie, krek op mien af,” denkt een boerenknaap, die op een
rastering van den Rijndijk gezeten, den grooten vogel een wijle heeft
gadegeslagen: „Krek.... over mein heer. Hê! da’s geluk!”

En hij die dat denkt, och, hij zag er nog even te voren zoo ongelukkig
uit.

’t Is Japik. A’j Joapik vroeg woar ie den heelen nacht van gedreumd
het, dan zou ie ’t niet zegge willen. „Nee, dat zou ie niet, oan geen
moerzoalige mins; went wát ie gedreumd het, ’t is hoast krek ’t eigest
as ’t geen ie giester onder den barg.... Harrejennig! hie dreumt ’r nog
van. Moar,—’t kos verbeilding gewêst zin.—Nee nee, dat was ’et niet. ’t
Kan wêzen dat hij—dien ie nooit zal nuumen—dat ie misschien.... zijn
piep oan wou stêken; dat ie.... Harrejennig, wat was ’t duuster! Die
zwarte mins! Dat blauwe vlemmeke! Die schrauw!—Weg met den dreum; weg
’r mee!—Dan wat anders,” denkt de jongen weder, „warken is ’t beste.
Acht doag’ he’k ien huus gezêten, umdat Hannes moar stief hiew da’k
niet loopen kos. A’j niet warkt dan wor ie zoo roar en zoo soezig.
Goddank, da’k weer werken kan. Moar Riekske.... ’t is toch arg da’k de
goeje dern nog heel niet gezien heb.”

En peinzende aan zijn geliefde zuster, en peinzende aan nog een andere,
springt hem ook weder het beeld van Hannes voor den geest; maar zoo
zwart, zoo lillik.... zoo.... zoo bedrieglik.

Wat klinkt doar? Toeketoek, toeketoek. Een vuurrood bedekt Japiks
gelaat. Hij wil, hij zal.... kijkt vóór, ter zijde en achter zich, en,
haastig opgestaan ziet hij nog eens naar dien kant; hoort het:
Toeketoek, toeketoek, al naderbij komen; ziet iets glinsteren van
verre, en—over de heining gesprongen, loopt hij zoo snel hij maar kan
de dijkglooiing af, om.... ja, dat weet hij nu zelf niet.

Zie, daar staat Japik beneden aan den dijk. Over die breede sloot te
springen dat kan hij niet, en waartoe zou het dienen! Zich plat op den
grond te leggen zoodat hij niet te zien, althans niet te herkennen is?
Joa, moar ’t gres is zoo nat, en.... Toeketoek, toeketoek, klinkt het
al nader en zeer van nabij, en—een lief stemmetje roept van omhoog:

„Wel Joapik, hoe geet ’et?”

„Wallew!?” zegt de knaap, en het schemert hem voor de oogen.

„Ho Grauwke, ho!—We zien oe in geen velden of wêgen,” klinkt het
nogmaals uit de hoogte.

„Joa, joa, krek!” spreekt de jongen beteuterd.

„En ge loat ou moar niks oan ons gelêge liggen,” bestraft het
stemmetje, en daarna roept het: „Toe, kom is hier.”

Daar stapt ie naar boven en grijpt het gras, alsof ie anders zou
vallen; lood zinkt hem in de schoenen. Rood was ie straks; nou is ie
wit, zoo wit as room.—Hoor wat ze spreken:

„Ik kan ’t oe oanzien Joapik, da’j ziek bint gewêst.”

„Da’s te zeggen mien voet; moar.... ’t was zoo arg niet.”

Hanske lachend: „Dat zag ik Joapik, went ge liept as ’en hoas noar
umlêg toe. Moar, a’j dan zoo loopen kunt woarum kwiem ie dan niet noar
’t Hoogeland?”

„Um um—umda’k.... umda’j....”

„Heb ik ’t gedoan?” vraagt Hanske; maar ze zwijgt eensklaps, en Hanske
wordt ook ’en bietje rood: „Vort Grauwke!—Loop ie ’en eindje mee
Joapik?”

Grauwke loopt, en Japik loopt mee, en Hanske zegt weder:

„Ge hadt toch alêvel bij Riekske kunne kommen; och ze het zoo’n oarig
jungske gekregen.”

Joapik, asof ie ’t kienje al ziet: „Kom! hêt ze?”

„’t Liekt krek noar Reindert, en ’t liekt ook op mien; dat zei Riekske
ten minste.”

Joapik ziet êfkes hoe Hanske d’r uut ziet: „Nou, dan mot et ’en oarig
kienje wêzen.” Eensklaps: „’k Zal oe gendag zeggen, ’k goai weer noar
huus toe.”

„Nee, dat goa’j nou is niet!” spreekt Hanske goedig. „Joapik ik wou
da’j noar Riekske toegong, en—en da’j mien de hand gaf, en dan weer
vrêje en vrindschap.”

Grauwke, met zijn kop naar den grond, loopt verder; maar, ’t oarige
dernje blijft staan; ze slaat haar blauwe oogen tot den jongen op en
zegt: „Joapik, ge bint ’en goeje Joapik, ’k het ou afgestooten, moar—’k
doei et niemeer; kom, gêf mien de hand?”

Hanske vermoedt niet dat een gansch andere reden den knaap zoo
schuchter maakt. Maar Japik, al vat hij van zijn zijde evenmin hoe
Hanske kan proaten asof ze hum kwoad dee, meen niet dat hij tegen haar
vragen bestand is. Nee nee, onmeugelik! Ien ééne seconde tien scheuten
door ’t lief. Praten kan hij niet; brabbelen: „Och goeje Hanske!” en
zijn hand in de hare leggen, ja hij durft en hij doet het; maar zie,
zijn oogen zijn vochtig—immers hoar zunnekes ook, en weder voortgaande
aan ’s meisjes zijde spreekt hij iets later: „Moar Hanske, dat ééne van
gij met ikke, dàt kan en dat mag niet.”

Hanske begrijpt het maar half, en praat weer van Riekske en ’t lieve
jungske, en wil maar weten of Joapik nou goan zal?

Nee, nee; nog niet. Erst mot ie hoar wat zeggen: „Heur is Hanske.”

„Wat blief Joapik?”

De jongen sleet de peerdsvliegen weg die Grauwke ien ’t lief stêken.
„Ge weet ’et Hanske,” zegt hij gejaagd; „ge weet ’et van ikke en gij,
en van ien één huuske soamen, en da’k warken wou van den mergen tot den
oavend um altied bij oe te wêzen. Hanske dat weet ie, en da’j zee van
te jong um oan trouw’ te denken, en, da’k moar goan most? Zie je—weet
ie—moar—nou he’k wat anders geheurd Hanske, wat anders!”’

’t Meisje is dankbaar dat de jongen haar niet in de oogen ziet. Zou ie
’t begrepen hebben wat ze van Koendert uut den Oanval gedocht had....?

Daar gaan ze den afweg af: „Ho, Grauwke, ho!”

Ja ze staan reeds aan ’t hek der koeweide, en nog is Japik niet verder
gekomen. Grauwke is reeds ontladen, maar ’t pak weegt den jongen nog
loodzwaar op ’t hart. En ’t meisje, als zij op de horken gezeten en met
den rug ten halve naar Japik gekeerd aan ’t melken is, dan vraagt ze
heel zachtjes: „Moar wàt dan toch Joapik?” Ze hoopt nog dat het iets
anders dan een beschuldiging zal wezen.

En ’t is wat anders, heel wat anders! ’t Is: malleproat,
gekkeproat!—Niet van Joapik! nee van den Hannes. Ouwe Huibert zou dát
gezeid hebben! gezeid: dat Joapik niet trouwen mocht went dat ie dan
ongelukkig zou wêzen! Onneuzele Joapik, dát gleuft ie van Hannes! Goeje
Joapik: hij gleuft ’t; hij gleuft ’t!

’t Pak is den jongen van ’t hart af. Hanske is twintig pond lichter. Nu
zit ze niet meer met den rug naar hem toe. Ze ziet hem aan met heur
lieve eugskes; um ’t kleine munje speult ’en lachske, en—als ze daar
luide herhaalt: „Da’s malleproat Joapik!” dan begint ze verechtig te
lachen. En hij.... hij had niks geen zin um te lachen; moar—nou ie dat
oarige dernje ziet lachen, nou, nou mot ie toch ook krek als vroeger
gronniken, en begriept eigenlik niet woarum, moar, lachen mot ie—um ’t
vroolikke snuutje.

En als ze in ’t einde hebben uitgelachen, en Joapik het blonde kind in
de oogen ziet asof ie wil zeggen: Hoe mowwe zoo lachen? dan aarzelt ze
niet om te beweren: dat Hannes gelogen, en zij al dukkels, nog giester
geheurd het, hoe ouwe Huibert heel anders geproat had: Riekske die wist
’et, en Riekske zou ’t zeggen.

Joapik, goeje Joapik kiekt asof ie wat moois zag, en hie ziet ook wat
moois: Oarig klein ding! as ’t niet zoo roar was, dan zou ie heur
kussen.

Kon Hannes ook liegen! Dat ook al!?

Nou kiekt Joapik noar boven; en ’t is asof ie weer wat moois ziet. Dát
ziet ie: Van den Rienkant kumt den uiver weerum, krek op hum oan—op
Hanske en hum—vlak boven d’r heer, en.... verder noar ’t nest toe:
„Geluk!” roept Joapik: „zie Hanske, geluk!” en Grauwke: „I-O!” Da’s
ezels, ien ’t Bêtuws: „Hoeroa!”



Andere, gansch andere tonen klinken er binnen de keukenkamer van De
Lagekamp.

Maar de jongen, dien wij daarbuiten ontmoetten, hij wist er niets van,
hij vermoedde niet wat onheil zijn broeder is overkomen en in wat
zielsangsten vrouw Janneke den nacht heeft doorwaakt. Welk een nacht
voor die vrouw: Vremd en roar en zonder te sprêken is Joapik ’s oavends
thuus gekommen. Zonder te êten is ie op stond noar bed gegoan. Vrouw
Janneke het ’et gezien, en tevrêje dat ie d’r weer was, is ze
opgebleven um op Hannes te wachten.

Negen, tien, elf uren is ’t geworden, moar Hannes kwiem
niet.—Onrustigheid.—Noar buute geloopen het ze, gunder bij de kleine
schuur wat gemeind te heuren. ’t Was duuster. Bij de plek gekommen het
ze karmen geheurd, en o Heere! doar had ie gelêgen, mins, zoo oakelik!
o zoo oakelik! Wat ze geproat en wat ze gedoan het, dat weet ze
niemeer, moar, Teun de errebeiër het heur geholpen, en Mie de meid het
heur ook geholpen. Hannes is ien huus en noar bed gebrocht. Teun is op
’t peerd goan zitten en met den dokter is ie weerum gekommen. O wat
nacht is ’t gewêst: oajerloating, kop, bloedzuugers! Janneke is altijd
bezig gewêst, en de dokter het gezeid: dat ’et ’en uutstorting van
bloed ien de borstholte was, heel weinig moed op; ’t most ’en slag op
de borst zin gewêst; te middag kwiem ie weerum.

Toen de dokter goeng, was ’t schiemermergen, Hannes lag ’en bietje
stiller, en Janneke—’t erste oogenblik dat ze vrij had—is ze zuutjes
noar Joapiks kämerke geloopen om ’t hum eiges te zeggen, moar—Joapik
was ’r niemeer. Joapik! As hie ’t gedoan had! Alêvel, nee, dat kos
niet!

Zie Hannes Lamers. Op dit oogenblik ontwaakt hij uit een korte
verdooving. Wat is zijn ademhaling diep, zwaar en pijnlijk; de
bitterste smartkreten ontsnappen gedurig aan zijn halfgeopenden mond.
Om te verhalen wat hem in ’t huiswaarts keeren overkwam, daar toe heeft
hem de kracht ontbroken, want slechts een paar maal vermocht hij een
enkel woord te spreken; straks bij het vragen der vrouw: „Hannes, za’k
Reindert ook hoalen?” toen klonk hét: „Nee!” maar hijgend en dof.

Daar ligt hij, de ongelukkige, en wat er omgaat in zijn ziel....? ja,
dat is nog killer dan de adem des doods, die hem reeds tegenblaast; hij
ligt daar en twist met zijn Schepper en twist met zijn Rechter!

En zij, die van nature zoo goedaardige vrouw, die nu bijna zeven jaren
in den dampkring van nijd en afgunst moest leven, wat gaat er om in
hare ziel? Ach! nu jammert ook zij: „’En ander al ’t goeje, veur ons
moar ’t kwoaje! Loat Hannes wat stroef zin van oard en soms wat
afgonstig, wát het ie misdoan dat ie zóó ien d’ ellend kwiem! Veurspoed
bij Reindert, onspoed bij ons, dóar meer aan huus kommen—nooit! nooit!”
En, op een hevigen kreet van den lijder: „Hier Hannes, hier bin ik. O
God, loat ’em lêven!”

Leven, waartoe? Leven, om straks misschien den knaap die een somber
geheim met hem deelt, van ’t kwaad te betichten dat de ongelukkige zelf
te volvoeren dacht? Misschien om hem van een pogen tot broedermoord te
beschuldigen? Maar neen, dat laatste niet; neen!

Vreeselijk oogenblik! Een benauwd en akelig hoesten klinkt er door de
kamer. ’t Wordt gevolgd door een droevig verschijnsel. Vrouw Janneke
grijpt den lijder bij de hand. Groote God! ze weet niet wat ze doen,
hoe ze helpen kan. Bevend en trillend ijlt ze naar de deur; maar, weer
klinkt een kreet van den lijder, en, angstig blijft ze staan en roept
ze: „help! help!!”

De kamerdeur wordt geopend. Twee mannen treden naar binnen. Wie het
zijn....? Ze ziet het ternauwernood; voor de bedstee ligt ze geknield:
„O God! hie starft!”

En die mannen? Tot in het diepst der ziel geschokt staan zij ter zij
van die vrouw. Nog maar weinige minuten geleden is hun, door vreemden,
het onheil bericht. Daar staan ze, Reindert en Japik, en de jongste
dier twee schijnt het bloed verstijft in de aders. Een snik glijdt er
van zijn lippen, en toen—toen zich vermannende, vat hij de hand van
zijn broeder, en hokkend klinkt zijn stem: „Hannes, Liefde zei voader!”

Zie, daar opent de lijder nog even de oogen; de matte blik treft snel
den knaap en den man die er naast staat. Welk een uitdrukking teekent
zich op dat doodsbleek gelaat. Een hevige krachtsinspanning; een
ademtocht met ontzettend geweld; en... „Genoade!” klinkt het hol door
de kamer.

„Genoade”, dát was het laatste.

’t Is geen wonder, dat het voorval groot opzien gebaard heeft. Men
spreekt van niets anders in ’t kleine Betuwsche dorp; ook de buurtschap
verneemt het, en weet al ras méér te verhalen. Maar—wat er ook verre
gepraat en vergroot, ja zelfs wordt gelasterd, de waarheid voor
zooverre ze bekend is, geeft stoffe tot meelij en sprake genoeg: Um
Joapik te zuuken is Hannes dien oavend naar buuten gegoan. Um de rêgen
weer hoastig naar huus geloopen, het ie ien’t duuster de kar niet
gezien; dóar tegen oan, en’t borstbein kapot! Oan misdoad is niet te
denken, went, dokter en burgemeister hadden eiges gezien: hoe de
voettrooi van Hannes tot krek veur de karboom gestoan had; ’en uutglei
’r zichtboar gewêst, en de hugt van de karboom, krek de hugt van de
borst was.

’t Is geen wonder, dat de arme vrouw bij zoo’n toestand beklag heeft,
maar ook niet vreemd, dat liefde en goedheid van zuster en broeders de
jonge weduw omringen: Liefde had voader gesproken, en liefde dat bleef
’et. Gereed en geredderd wier alles deur Reindert. Vrouw Jannekes
hofstee bestiert hij als eigen. Ternauwernood bij haar krachten, snelt
Riekske reeds heen om woorden van troost en van liefde te spreken.
Liefde drijft Japik: hij zwijgt en zal zwiegen. Die verschijning ien’t
duuster, die wil ie vergêten, mocht God ’t vergeven.

En liefde, ze opent ook allengs het harte dier weduw. Met onbevangen
blik mag ze spoedig weer om zich henen zien. Al spreekt ze slechts ’t
goede van hem, die haar toch eens boven allen heeft liefgehad, de ure
komt ras waarin ze ontwaart dat iets naars, iets zwarts met hem ten
grave is gedaald; iets, dat altijd kwam steken in de borst. Ze kan weer
geluk zien en vrede, en gelooven wat Hanske eens zong:


    „’t Best wat de hemel oe wil.”


O zie haar even; ’t is twee maanden later. Vier en dertig malen heeft
ze dien dag als haar jaarfeest begroet.

Naast haar op de tafel staat—de warkdeus van moeder; in de hand houdt
zij ’t golden slot met de rooie grenoaten. Riekske en Reindert hebben
’t heur gebrocht, en Janneke houdt de oogen naar den grond geslagen;
tranen vloeien haar langs de wangen; die voorwerpen herinneren haar....
Doch zie, zij weent, en den arm om den hals van haar zuster geslagen,
stamelt ze: „Riekske en Reindert, zooveul liefde, ’k verdiende ze
niet!”



En in het dorpje hoort men van het droevige voorval maar zelden meer
spreken. Geen enkele is er dan ook die Hannes terugwenscht in den
stillen kring van het leven. Geen enkele.

Men hoort van het voorval niet meer; de winter heeft er zijn kouden
adem overheen geblazen, en—de ooievaar is weer gekomen. Men spreek van
iets anders.

Stil! Mergen is ’t Zundag, en mergen zal ’t wêzen. ’t Is nou al loat
ien den oavond. Elf uren het de klok al gesloagen. Gunder ien de groote
schuur van ’t Hoogeland doar zitten ’r vier um ’en groote kuup heer;
drie knappe boerinnekes en—Janske de weduw van De Lagekamp. Ien de kuup
liggen blom’ en bloajer, en zie, bij ’t schien van de groote
stallanteern vlechten ze slinger, jong, dat ’et zoo’n oard het:


    „Hier ’en reuske, en doar ’en flikske,
    Weer ’en tekske en weer ’en strikske;
          Bluumkes moar,
          Bij mekoar;
    Rood en gruun veur ’t jonge paar.”


Zoo zingen de drie boerinnetjes in ’et ronde: en Janneke zingt wel niet
mee, maar ze vlecht des te harder, en—Koendert uut den Oanval—Koendert
begiet de slingers die al gereed liggen, en, als hij ’t gedaan heeft,
dan plakt ie Kaatje—één van de drie—een kus in den hals dat ze d’r puur
van verschrikt.

„Toemoar!” roept Reindert die het aanziet: „’t Wordt tied da’j óók
scheep goat.”

„Over ’en moand!” lacht Koendert: en Kaatje lacht mee: „As ikke geen
nee zeg.”

„Ho ho! dat duut ze niet!” En ’t klinkt weer in ’t ronde:


          „Bluumkes moar,
          Bij mekoar;
    Rood en gruun voor ’t jonge poar.”


„Ja, dat het morgen Zondag is dat weet ieder, maar ieder weet evenzeer
dat morgen Joapik en Hanske voor de prekstoel ’en poar zulle worden.
Veur de burgemeister woaren ze’t giesteren al, moar—dát zeit nog niks.

„Mergen! En Joapik, al goeng ie naar bed, hie kan moar niet sloapen.
Gunder op de stoel bij ’t roam, doar liggen—heel krek ien de
plooien—broek, vest en jas, spiksplinternei, te glommen ien ’t
moanlicht. Op ’t kastje daar steet de neie zieden hoed, met ’en rooje
neusdoek d’r over. En dan—’t harlozie ’r naast, ’t zulver
harlozie.—Ielk tikske al noader, hê jennig! al noader.—Moar dat tikken
zeit nog méér, went Riekske bewoarde ’t harlozie, en voader beschreef
ien de kast van ’t harlozie: „Gekregen as bruugom veur Joapik.” Dus
trouw’ mocht et wêzen! Dank voader, dank God!”

Mergen, joa mergen wordt Hanske gelukkig. Ze vuult ’t; moar toch,....
’t Is de letste oavend van ’en vroolikke jonkheid; de letste.—En ze kan
nog niet sloapen; ze weet wel: doargunder ien’t schuur, doar vlechten
ze slinger van gruun en van blommen; moar ’t leven zal altied geen
bruudsslinger wêzen. Doar zal wat anders toe dienen.—En zie, dóár leit
’et; joa doar leit ’et boven op ’t gruun moesdelien waar ze mergen mee
trouw’ geet. Doar leit ie, den biebel met zulveren klampen; den biebel,
deur Riekske bewoard, en deur voader Huibert op ’t erste blad van den
biebel beschreven: „Van moeder, veur Joapiks beminde.” Dus trouw’ mocht
et wêzen!—Godsdienst en liefde! Liefde de slinger deur ’t lêven, veur
hier en veur eeuwig.

Zie, daar knielt ze—’t oarige dernje—daar knielt ze bij den stoel neder
waarop haar trouwkleed gereed ligt; haar gevouwen handen rusten op het
boek waarvan de grondtoon „Liefde” is. En terwijl ze daar bidt vol
geloof en vol hope, zingt het daarginder bij ’t vlechten der slingers:


    „Zooveul bluumkes bij mekoar,
    Zooveul heil veur ’t jonge poar.”


Sinds twee joar steet ’r ook op ’t dak van De Lagekamp ’en uiversnest.
Erst is de vogel gekommen; ’t najoar gevlogen; ’s leintes
weerumgekommen, en toen—toen het ie wat meegebrocht. En wat dan?

Kom moar is mee. Achter ien de keukenkoamer, buuten de scheut van de
deur, doar steet wat oarigs. Ge ziet ’t al. Sloa ’t kleid moar is open:

Och heere minsen! wa’n aardig klein snuutje. Is dat nou ’en jungske van
Hanske?

En Hanske—nou geen dernje meer, moar ’en wiefke, nog knap, moar zoo
rond as ’en tunneke—Hanske steet ’r achter en roept: „Joa, eiges van
mien; van Joapik en ikke.”

En hij—woar ’t jongske óók van is—hij kan ’t niet loaten is êfkes te
kommen. Over ’t schouwer van Hanske kiekt Joapik de wieg in, en
gronnekend lacht ie:

„Hê hê, woar is voader?”

’t Jungske zeit niks, dat kan ie nog niet, moar, as ie ’t kos, dan zou
ie krek zeggen wat moederke zeit: „Dóár, dóár steet ie, en—’t is ’en
beste! ’en goeje! Warkzoam altied; flinker met iederen dag. ’t Bestuur
van de bouwing zoogoed as de beste. Allinnig onneuzel, onneuzel ien’t
kwoaje!—Joa, zóó mot ’et jungske ook worden. Lief menneke, kom!” En ’t
ronde wiefke neemt kleinen Huibert uut de huija, en doet ’et jekske
los, en loat ’em klokken den kleine, en.... Joapik blieft ’r noar
kieken.

Maar—nog eene ziet er naar ’t lieve, naar ’t waarlijk zoo reine
tafreel: ’t is zuster Janneke; zij, de kinderlooze; ze vindt ’et óók
oarig, ze het ’r ook schik ien, en—op De Lagekamp zin ze krek zoo
gelukkig as op ’t Hoogeland.

Wat ouwe Huibert op ’t starfbed gezeid het, dat lachen de zunnekes van
’t oarige ronde wiefke as ze heur kienje voedstert: Liefde!

’t Is oavend. Riekske en Reindert kommen zoo stond ’en uurke proaten.
Vrouw Janneke ruurt met de gluuiende pook ien ’en kêtel vol eerdeikels.
Joapik kiekt ’r noar en heurt ’et sissen.... Moar, hie heurt nog wat
anders, went Hanske—zien eigen, zien eenige Hanske—met den voet op de
wiegtree, ze zingt as ’en liester:


        „Sujoa sujoa deine;
        Jungske wor groot moar blief reine;
    Liefde Gods woakt er bij dag en bij nacht:
    Sloap moar klein kienje, sloap zacht.”









’T BLINKENDE HOANJE.


’t Is ’en korte, ’en heel korte nacht. Geen wonder, went giester was
’et de langste dag van ’t joar, ’en werme dag, zoo’n ouwerwetse.

Toen ’t oavend wier—gezêgende oavend!—toen hebben ze buute gezeuten,
overal veur de deur ien de moaneschien. Knilles, die van z’n lêven
zooveul as trompetter bij de kerresiers is gewêst, het tot heel loat,
wel tien, half elf, allerlei deunjes op de trompet gebloazen, dat ’et
over ’t heele darp en nog wiejer heerklonk: oarig, o zoo oarig!
En—allemoal zin ze te laks gewêst um noar bed toe te goan; moar
eindelik, toen Knilles ook uutschoai met bloazen, toen zin ze
opgemarsierd.

En bietje loater het de klok uut den spichtigen karktoren arg dummelig
twoalf gebromd, en de weerhoan, die met zijn köpke noar ’t zuud ien’t
moanlicht sting te gliensteren, het de Bêtuw zien sloapen onder de
glommende dauw, krek of ’t ’en dêken was. De hofstêjen en de buschkes
van lindes en van peppels, die d’r boven uutkwiemen, waren grauwig
zwart, en voaler en voaler wier alles, hoe meer ’t noar de locht goeng.

Één, klonk ’et uut den toren. De kikkers die nog al arg oan ’t wakken
en kwakken woaren gewêst, scheejen d’r uut—’t was ook al lang genogt—en
moar ’en eenige zei nog zoo af en toe: dat ie wel wakker was.

Twee, riep de karkklok. ’t Hoanje d’r boven gliensterde niemeer; die ’t
hum gedoan had was ondergegoan; moar as ie ’t gekost had dan zou ie,
krek as de andere manskiepen, den hoan van ’t Hooge Veerhuus wel
bescheid gedoan en lochtig hebben meegekrêjd, went, nog ’en half uurke
moar en ’t zou weer dagen ien’t Oost’, en hij weer gliensteren ien de
hugt, jong dat ’et zoo’n oard had.—Gliensteren, mins! gliensteren dat
dee ie zoo gern; met ielk wiendje dat hum drêjde dan dee ie’t en dan
mochten de domme rakkers umlêg wel meinen dat ie van klinkkloar goud
was; ’t roestige piepen heurden ze niet; niks as vergoldsel, iezer
vanbinnen.

Drie, sleet de klok. ’t Is alles nog deinzig en voal en stil; moar
zie—’en lichtglans ien’t Oost’! En, binnen ’en half uurke dan zeit ’et
zunneke: Gemergen! en zal ie de dauwdröpkes noar umhoog trekken, en
alles weer kleuren met zien gloed, en ’t hoanje op den karktoren loaten
gliensteren alschoon ’et vergold is.



’t Is ’en klein wit huuske da’j met verdrag oan den griendweg ziet
stoan. A’j goed kiekt dan zie’j ’t lêge vensterluuk noar buute stooten;
en a’j bekend bint ien’t darp, en ’t witte mutske achter ’t venster
gezien het, dan ku’j begriepen dat Geertje ’t gedoan het, Geertje van
Harmen Kast, die eigenlik Langhuuzen heit.

Ga binnen, ’t is wel proper en net in de kleine kamer, die Harmen met
zijn eenige dochter bewoont. Harmen—vijf en vijftig jaren misschien—is
nog ’en kloek mansmins aldat ie wat krom en wat stram van rug is. Die
bruin geverfde kast, daarginds op den grond zal de schuld hebben: Drie
en ’en halfvoet is ie hoog; van boven breejer as van onder. Buutenop
hangen kluwen soajet en unskes tabak ien touwen netjes; zêmellappen,
stooterspiepkes, zwartwollen kousen en meer zu’k gesnor. Achteroan
hei’j ’en deur; a’j ’em open doet zie’j ’en winkel ien’t klein:
schappen en loajen; snuf, koffie, thee en kluutjes ien pekskes, goarens
en band; knoopen, spelden en noalden, hoaken en oogen, lodderijn-
pêpermunt- en snufdeuskes; scheermes’ en spiegeljes; lange fleskes met
hordekelonje; zwam, tundeldoozen, breinoalden—veul niet genogt. Boven
op de kast: vier stukskes sits, één diemet en twee gêl katoen. Oan den
veurkant van onder, hei’j ’en lendenzekske, en hoogerop de ermsriem’
woar de kost oan gedroagen wordt. Nou zu’j’t verstoan dat Harmens rug
wel wat krom en wat stram is.

Over ’t negosie kan Harmen wel proaten, en zien woar aan de man brengen
kan ie ook wel, moar, a’j over wat anders begint, dan is ’t duk ’en
roare. Ien de kark kumt ie nooit; en bidden, zooas ’en ander mins met
den hoed of de pet veur de oog’, dat duut ie ook nooit; moar anders:
goeje woar’, niks overvroagen, en, hoe ze ook kieken, geen smet op zien
wandel.

Alêvel, onder ien de kast hei’j nog ’en schuufloai waar nooit van z’n
lêven ’en mins in gezien het. ’t Zeggen is dat doar de duuvel ienzit,
went a’j d’r noar vroagt dan proat ie al heel wonderboarlik. ’t Is
doarum misschien dat veul hum „fillezoof” nuumen, en fillezoof dat
beteikent ’en mins, die ’en gewoon mins niet begriepen kan.

’t Mag ’en lillikke gewoonte wêzen, moar in de Bêtuw zin ze d’r arg op
gefigelierd um ’en mins met bijnoam te nuumen. Harmen het er oan twee
niet genogt. De schoolblagen, die niks bang zin dat Harmen heur met
zien zwoare vracht zal noaloopen, ze roepen ook dukkels: „Harmen
Stomp!” En weet ie hoe zoo? Kiek moar: Nou Harmen zien kummeke koffie
vat, nou duut ie ’t met de linkerhand. Woarum? Umdat de rechter op ’t
karkhof leit. Da’s ’en heele geschiedenis. Ien ’t darpke D. woar ie
sinds twientig joaren woont, weet’r niemand ’t rechte van, zelfs
Geertje niet, zien eenige lieve Geertje. Harmen wil d’r nooit over
sprêken.—Wi’j’t weten? Kom êfkes mee buuten.

Gijs Giesels was ’en lillikke jong, ’en jong met streken en kromme
been’. Geertje van Wamel was ’en dingske zoo oolik a’j d’r ooit een
gezien had. ’k Wil niet zeggen zoo oakelik mooi, moar zoo liefkes, zoo
muujzoam, zoo oanlokkend; niet dat ze lokte, néé dat dee ze niet.

Zie, doar ha’j ’t spul oan de gang: ’t Was Gijs die d’r wou en ’t was
Harmen die d’r wou. Maar Geertje, die op Harmen den flinken
boerenknecht gefiksierd was, zou met Gijs Giesels wachten totdat ie
alles recht had wat nou krom was, en tot zoolang met Harmen moar scheep
goan. Vluuken en roazen dat hielp geen spierke. Van burgemeister kregen
Harmen en Geertje de zêgen met ’en hoamerslag, van dommenei de zêgen
uut de prêkstoel, en wiejer—mos de zêgen van Boven kommen. Dat kwam ie
niet. Twee oavend’ véur St-Jan—toen ’t ook zooas nou ien’t kortst van
de nacht’ was—toen is ’t gebeurd; hoe? dat weet geen moerzoalige mins,
moar—as oe twee doag’ loater de rechterhand mot worden afgezet, dan
ku’j begriepen dat ’et roak is gewêst.

Geertje, ’t muujzoame Geertje, is deur ’t ongeval verbiesterd te vroeg
ien de kroam gekommen, en ’t erme wiefke, ’s anderen doags gesturven,
het ’en kleine Geertje veur hoar ien de plek geloaten. En Harmen? Met
weemoed ien’t hart en op stond van die woonploats vertrokken, wat kos
ie meer as negosie gaan loopen!—Kom nou moar weer binnen.

Harmen Langhuuzen heeft maar weinig van het ontbijt genuttigd dat zijn
dochter hem had voorgezet.

Umstreeks van St.-Jan dan at ie altied zoo sober; dan goeng ’et zoo
stroef deur de kêl, en had ie ’en stuk op de moag. Nu hij opstaat om
zijn pijpje te stoppen, nu roept hij: „Geertje!”

’t Meisje was aan ’t schudden van vaders stroozak in de bedstee. Zij
keert zich om, en vragend zegt ze: „Wat blieft oe?”

Êfkes geduld: ’t is ’en sprêkend köpke. A’j moeder Geertje gekend
hadt, dan zou’j zeggen: twee reuskes van d’eigenste stam, alschoon
dat d’een nog ’en knöpke was, toen d’ander al uutviel. Oakelik mooi
is Geertje óók niet, moar ’en snuutje zoo oolik en vievig, en
heelegoar zoo’n mollig pestuurke.

Of er nog geen jongens....? Schei moar uut; oan voader het ze genogt,
en voorders: alle hout is geen zoaghout. Dàt zal wel woar wêzen.

„Giesteroavend Geertje, het de boas van ’t Hooge Veerhuus gevroagd, of
ie ’t wachten kos um vandoag mee karsen ien den bongerd te plukken,”
zegt Harmen.

„Hei’j’t al verzeid voader?” loopt Geertje vooruit.

„Dat he’k!” bevestigt de vader, en terwijl hij met zijn rechterstomp de
koperen tabaksdoos tegen ’t lijf drukt, en met de linkerhand zijn
pijpje stopt, voegt hij er bij: „Temiddag za’k ook op ’t veerhuus
kommen; ’t is gresverkooping; licht velt er negosie te doen.”

„Dan zal ’t zoo wêzen,” zegt het meisje, maar, dat ze liever thuus was
gebleven, dàt ku’j oan d’r foasie wel zien.

Veur sommige minsen ku’j zoo’n houterig gevuul hebben—afketserig—da’j
ze liever op de karkspits as mee oan toafel ziet zitten. Zoo’n gevuul
had Geertje as ze Toon Bolmans van ’t Hooge Veer ien’t vezier kreeg. En
Bolmans was toch ’en knap mins, en karkmeister en vroom; dat zeiën ze
allegoar. Ook nog: Bolmans was ien’t ongeluk, went zes wêk’ gelêje had
ie zien vrouw verloren, en, dat ie arg mistroostig was, moar ook arg
berustend ien den Heere, dat heurde ielkeen, die op ’t veerhuus kwiem.
Bolmans most natuurlik, as harbargier, tapperij houen, moar—niet een
die ’em ooit ’en slukske zou zien pruuven. „Ik kan d’r niet tegen,”
zeidie altied as ze zeiën: „Allo Bolmans, breng is toe,” en, den Heere
verzuuken dat mocht niet.

’t Was ook wel te marken dat Bolmans niet pruufde, went met de kloare
wier ie oolik beetgenomen: zu’k foezel!

Bolmans was Griffermierd en vroom en karks, moar, Rooms en Onrooms was
’em genêgen, en de Griffermierden zeiën zelfs dat z’um ien den Road
moste kiezen: geen bêter as Bolmans!

A’j nou nog weet dat de boas van ’t Hooge Veerhuus ’en eenig dernje
het, woar ie—zooas ielkeen zien kan—overgoejig veur is; dat ie ’en knap
pestuur het en ’en goeje néring duut, dan ku’j niet begriepen hoe de
dochter van Harmen zoo’n wondere smoak het; moar—Geertje kan ’t
verechtig niet gebêteren, en—as zij ien de tabak werkt, dan kan zij
zich niet begriepen: hoe ’en ander die bittere bloai’ ien de mond kan
verdroagen en zeggen dat ’t lekker is.

„Ik bin blied d’j Bolmans wilt van dienst wêzen,” herneemt Harmen:
„Bolmans is zwoar bepruufd geworden.”

„Wat gij wilt voader, dát wi’k en niks anders,” antwoordt het meisje.
En hij:

„Kom is hier Geertje?”

Geertje komt. Toen haar vader straks heeft gezegd, dat ie slecht het
gesloapen, toen het ze’t hum oangezien; nu bemerkt zij nog meer dat ie
wonderlik bleik ziet, en zachtjes zegt ze: „Wat schort ou toch voader?”

„Eergiester bi’j twientig joar geworden Geertje, en giester veur
twientig joar stierf oe moeder.” Bij het laatste woord licht Harmen de
pet op.

Hij sprak van Moeder!—„Krek zoo voader!”

„Wat zou’j gedoan hebben, a’j giesteroavend de mins hadt gezien, die ou
twientig joar as ’en hel ien’t gemoed lei.... Watte....??”

Geertje begrijpt het niet; „Ikke voader....?”

„Dan zou’j slecht gesloape hebben en bleik zien,” zegt Harmen haastig.
Hij wou van ’t chepieter weer afwêzen.

„Nee voader, as ’k zoo’n mins kende,” spreekt Geertje, terwijl zij den
man zoo oarig ien de oog’ ziet, „dan ha’k ’em gezeid: Loat ’et uut
wêzen, en ’k had hum de hand gegeven, en voorders ha’k goed gesloapen.”

„Zóó, zou gij dat gedoan hebben,” zegt Harmen langzaam: „gij, da’s
meugelik, moar a’j den duuvel ien’t lief hadt....” Met daling van stem:
„Ik, zundig mins!”

„Ge bint zoo goed voader,” vleit Geertje.

„Goed!” schudt Harmen met pijnlijken lach.

„Moar zeg dan, wát hei’j toch en wie hei’j gezien?” klinkt het weer
zacht van ter zij in zijn ooren.

„Wat.... Wie....? Niks Geertje, niks; ’k het arg gedreumd. Hei’j ook
’en kummeke woater?”

Een oogenblik later drinkt Harmen; straks wier ie zoo roar; nou is ’t
bêter, ’en heeleboel bêter.

„En moeder....?” herneemt het meisje, nadat de vader gedronken heeft:
„Moeder was ’en engel hei’j wel is gezeid.—Voader, toe, sprêk nòg is
van moeder.”

„A’j van ’en Engel wilt sprêken dan mo’j rein wêzen,” zegt Harmen. En
dan voor zich zelf: „’k Bin tot alles in stoat.”

Nee nee, dat was ie niet! Heur moar:

„Kiek is Geertje,” zegt de vader, nadat hij een droeven blik van het
anders zoo vroolijke kind heeft opgevangen, en hij toont haar het
dampende pijpje: „’En mins is krek as ’en piep tabak—as’ blieft ’r
over, moar de rook is de geist, en de rookwölkskes goan noar boven—as
de piep niet verstopt is.”

Geertje most prakkezieren; moar, toen voader noar de negosie kast
goeng, toen zag z’em dampen; ’t piepke wàs niet verstopt—de
rookwölkskes goengen naar boven!



Een kwartier later is de deur van het witte huisje gesloten, en ligt de
sleutel in een kleine holte tusschen het vensterkozijn en den muur
verborgen.

Harmen Kast—zoo laat hij zich gaarne, misschien bij voorkeur
noemen—Harmen heeft met zijn zware vracht ter linkerzijde den grindweg
gekozen, terwijl Geertje rechts langs het kerkje den dijk is opgegaan,
om straks in den boomgaard achter ’t Hooge Veerhuis, aan vaders bestel
te voldoen.—Wij bevinden ons eerder bij ’t Veerhuis dan Geertje.

’t Is halfvier in den morgen.

Zou Bolmans al op wêzen....? Wel zeker!! De begeerte des luiaards zal
hem dooden: want zijne handen weigeren te warken, zeit de Heer. Krek
zoo! Bolmans mot al oan ’t wark wêzen.

En echter, aan de voorzijde van ’t veerhuis, dat boven aan den dijk en
op een paar honderd schreden afstands van den Rijn ligt, ziet gij
wèl—in het eigenaardig morgenkleed, nat van den dauw—de houten
voerbakken staan, en ziet gij wèl Bolmans veulen, uit de wei ontsnapt,
nu eens zijn jeugdig gebit op een der bakken beproeven, of dan door
lustig achteruitslaan het rasterwerk naast de woning met vernieling
bedreigen, maar—den veerbaas ziet gij er niet. Binnen in de gelagkamer
is hij evenmin. Bruine Mie veegt er de vloer, en als ze tukt en goapt
tot achter de oor’, dan ziet ze erst noar de deur, en dan noar de
tapkast; vat, met ’n gauwigheid ’t karafke annies, sleet de lippen um
den hals van ’t karafke, en, als ’r de troan’ van ien de oog’ kommen,
dan vêgt ze hoastig de mond, en gronnikt: „Wel bekomme ’t ou Bolmans!”

De veerbaas zal achter de huizing, in den tuin of in den boomgaard
zijn, want, noch in een der andere vertrekken—waar wij ook in ’t
voorbijgaan zijn lieve Jenneke slapende vinden—noch op den deel is hij
te zien.

Zoek maar niet langer. Hier, ter zij van de deeldeur in ’t onderhuis,
is het kelderluik. Acht trappen afgeklommen, dan zijt gij beneden.

’t Ruukt er stark. Noar jenever en bier. ’t Meist toch noar bier; niet
zoo fris as buuten, moar ook niet lillik, ten mienste a’j van bier
houdt en dorst het.

’t Is er donker genoeg: er valt een flauwe lichtstraal door het
keldervenster naar binnen, want vóór dat venster staat een plank. En
Bolmans....? Zie, daar loopt hij—alsof ie wat wichtigs in beide handen
draagt—met krommen rug, naar den donkersten hoek der lage ruimte. ’t Is
een vaatje dat hij er heen brengt. Daar, gansch in ’t duister, wordt
het voorzichtig op een verhevenheid getild. Een oogenblik later
verneemt gij het losdraaien eener kraan. Dat is een groote kraan. Zij
steekt in den buitenmuur.—In den muur....? Ja, zie maar goed: Bolmans
„het geen handen die weigeren te warken,” eiges het ie dat spul zoo
oarig geknutseld: Van de rêgenton, oan de buutenkant, geet er ’en
buuske deur de muur noar binnen. As ie nou woater wil hebben dan kan ie
’t kriegen zooveul as ie wil en zonder dat iemand ’t gewoar wordt.
Oarig geprakkezierd, heel oarig!—Zie de kwoaje drank, den jenever, mot
ie zoo’n bietje onschoailikker moaken, en, al zeggen ze soms dat ie oan
geen best kantoor is, ze lusten ’em toch wel. Eiges het ie d’r wienst
bij, en, dat ’r bij hum moar zeldzoam een onbekwoam uit de deur geet,
dat is plezierig, arg plezierig!

De kroan weer dichtgedrêjd! Nou is pruuven of ’t ook te slap wier. Erst
’n goeje slok uut ’t moatje met kloare—dan ’en glêske van ’t
oangelengde uut ’t vat.... ’t Kan nog best ’en klein bietje vêlen. De
groote kroan nog is opengedrêjd. Weer is gepruufd, tegen mekoar. Zóó
zal ’t goed wêzen. ’t Moatje moar lêggedronken.

Die weerlichse hoan! Van ’t gekrêj zou’j hoast schrikken. Zeker zat ie
op de rêgenton.

Dàt duut ie; en as ie gekrêjd het, dan drinkt ie van ’t woater uut de
rêgenton; en as ie, um te slokken, ’t köpke noar de hugt stêkt, dan kan
Bolmans hoan, den weerhoan op den karktoren zien gliensteren en drêjen,
moar—’t piepen van ’t roestige iezer, dat heurt ie niet, dat heurt ook
geen mins.

Toon Bolmans is gereed. Alles ien orde en weer op zien ploats geburgen.
De kelder uut.—Dichtgesloten.—Sleutel op zak.—Zoo’n klein bietje drêjig
en soezig... van ’t aftappen.—Weet alles toch best wat ie duut; heel
best. Hoeft zich niet ens, as je noar boven geet, oan de trapleuning
vast te houen; iens geheel niet; dat hoefde ie giesteroavend ook niet:
nooit!

In het bovenhuis, dat met de dijkkruin gelijk ligt, teruggekomen, gaat
Bolmans niet de gelagkamer binnen, maar treedt in zijn slaapvertrekje
dat er neven is. ’t Volk weet dat ie ’s mergens, as ie zoo het een en
ander het beredderd.... ’en kapitteltje geet lêzen, en veur niemand te
sprêken is.

Jenneke ligt nog te sloapen.—Bleik, oarig dernje!

Op het tafeltje ginds in den hoek, bespeurt gij een staten-bijbel;
daarnevens staat een leunstoel, met den rug naar het kleine venster
gekeerd, waarvoor een gordijntje hangt. „En uwé deur gésloten
hebbende....” Bolmans doet het knipje op de deur, en—as ie straks ien
den stoel zit, dan weet ie nog wel dat Geertje van den Stomp zal
kommen, en dat ie lid van den gemeinteroad wil wêzen—moar, gauw toch
vallen zijn oogen dicht, en gaat de mond open en hoort ge een leelijk
gebrom.—Bolmans zeit dat kleine Jenneke, veur ’en kiend, en bezonders
tegen den mergen, al wonderlik snorken kan.

’k Wil d’r uut, ’t wordt ’r dompig!



’t Is buuten zoo’n oarig bietje frisser. Ien de letste doag’ is ’t
miesderoabel werm gewêst; nou zin d’r schöpkes ien de locht.

Achter ’t Hooge Veerhuus ien den karsebongerd is ’t oarigheid. Mins
mins, wa’n roodböllekes tussen de gruune bloai’! Ge zoudt ’r ien biete
willen, zoo vol, zoo gezwollen, zoo mooi van rood. Oarige dinger! Nou
’t ’en klein bietje wêjt, nou is ’t krek asof ze tussen de bloai’
verstöppelje speulen, en lachen: Ge zult mien niet kriegen. As ze de
mus’ en de spreêuw’ meinen dan hen ze geliek, doar zal kleine Geert op
passen. Kleine Geert op de bloote vuut’, en zonder pet op de gêlblonde
knikker, hie schrauwt den heelen tied van geweld: Tjaa! huurruu!! en
dan sleet ie met ’en hout op ’en iezeren potdekkel, tjoeng! tjoeng! dat
de mus’ en de spreêuw’ meinen dat ’r onroad ien den bongerd is, en op
’en afstand blieven. „Ge zult mien niet kriegen!” lachen die rooje
kleuters tussen de gruune bloai’, moar—’t zal mis wêzen. Vier, zes,
zeuven mansluu en derns, zin met leeren en mandes en hoak’ gekommen.
Doar geet ’et oan de gang: ze kruupen ien de boom’ en tussen de tak’ en
tussen de bloai’ en de rooje sapböllekes lachen niemeer.

Ze begriepen nou dat de bluuj- en de gruujtied veurbij is, en dat ze de
wereld ien motten. En—de wereld mag buuten den bongerd óók mooi wêzen,
en dat ze nog lachen zullen op de toafels van riek of van erm, ’t kan
woar zin, alêvel ’t zal kortjes moar duren, heel kort; en ’t was zoo
mooi tussen de gruune bloai’ oan den stam, zoo mooi en zoo vroolik!

De roodböllekes hebben geliek, de jonkheid is mooi en lang, en ’t lêven
al wiejer, hoe mooi ook, moar kort. ’t Begint veur de roodböllekes niks
plezierig in die donkere mandes!

Wie géén plezier hebben, Geertje van Harmen kan nog lachen. Nu zij op
de ladder tusschen het groen staat en ijverig de zoete meikersen
plukt—nou mot ze verechtig lachen.

Wie ’em gekniept had dat wist ze niet, moar—krek op ’t oogenblik kwiem
d’r ’en karsepit tegen d’r wang gevlogen, langs ’t duukske den hals
ien, en, zóó noar umlêg toe. Wa’n roarig gevuul um ’et hart!

„Zou die lillikke jong doar ginds ’et gedoan hebben?” denkt Geertje:
„Wacht!—Lekkere kars! Zuut!—’t Hartje d’r uut. Tussen vinger en duum.
Knets, doar geet ie. En.... die was ook roak!”

„’t Is ’en lillikke jong, da’s woar, zoo’n dikke neus en zoo’n schêve
mond en wat moager van pestuur, moar anders, nou ie weer umkiekt: mooi
zwarte oog’ ien de kop; zoo’n oolik gezicht! Wie of ’t wêzen mag? De
neie veerknecht van Bolmans misschien. Met St. Jan most ie kommen: ’t
kan wel wêzen.—Doar kniept ie weer met ’en pit.—Mis man! En zie, nou
zal Geertje is niet weerumkniepen: we zint um te plukken en niet um te
êten.

Heur! doar klinkt de veerbel oan d’overkant van den Rien. Wa’n roare
jong! Köpke-over keukelt ie den boom uut; op zien been’ kumt ie
terecht.... loopen, loopen wat ie kan noar den diek.... d’r over....
vort is ie.

„’t Liekt lang zoo gezellig niet ien den bongerd.” Geertje plukt en
plukt, en as ze zoo af en toe de hand op ’t gemoed houdt, dan vuult ze
de karsepit nog.

„Die wondere jong!”

D’r mot veul volk op ’t veer wêzen, went zoo goandeweg is ’t al meer as
’en uur gelêje dat ie gegoan is. ’t Wordt ’en bietje duuster in de
locht. As’t ’en arge bui wordt dan zal ze schuilen, gunds onder de kar.
Ien’t veerhuus goan—nee, dat wil en dat zal ze niet.—Woarum niet? Da’s
ook ’en geschiedenis, ’n vremde, woar ze geen kerroazie van had tegen
voader te sprêken. Stil dan:

Twee wêk’ noa de dood van vrouw Bolmans, het Geertje, op verzuuk van de
boas, vier doag’ answiet op ’t veerhuus met schoonmoak’ geholpen. De
veerboas was vrindelik gewêst. Goed!—Over voader had ie gesproken dat
’et zoo’n beste mins was, jammer allinnig dat ie zoo weinig oan God
docht en nooit ien de kark of oan „toafel” kwiem. Ook goed! went—jammer
was’t, en woarheid was’t ook: over godsdienst sprak ie nooit.
Verechtig, de veerboas had de noam moar ook de doad dat ie veul uit den
biebel wist. Tekst’ kos ie van buuten asof ie nog op de kortegezoasie
goeng. ’t Was woarheid dat ie oakelik mooi over de dood van zien vrouw
kos proaten, moar woarheid was ’t ook, dat ie heur op den letsten
oavend ’en biebelse proat had veurgehouen.... ’en proat! harrejennig,
nee, ’t was te roar um over te sprêken. Geen mins het ’r mee van noode,
moar,—bij hum weer oan huus kommen, dát nooit van z’n lêven! „Rien
bovenal!” zei voader toch dukkels genogt, en voorders: „Wi’j weten wát
rein is: kiek moar noar Boven, dan heur j’et van binnen.”

’t Is van lieverlede al donkerder geworden; de schöpkes werden wolken,
en enkele regendroppels tikken reeds als de voorloopers van een vette
bui op het groene dak der sappige vruchten.

’t Ritselt—en tikkelt en plast. De manden, die al vol zijn geplukt,
worden bijééngezet, en met een dekkleed voor den regen beschut. Wa’n
stroom van woater! Êfkes schuilen! De kiep’ schuilen ook; bewies dat ’t
kort moar zal duren.

En de kersenplukkers ze loopen wat ze moar kunnen noar Bolmans’
achterhuis: de mansluu met opgetrokken schouwers, en de vrouwluu met de
bovenrok’ over ’t heufd. Kiek—Geertje zit onder de kar. Nog zoo kwoad
niet, nou had ze ’t eind niet te loopen gehad.

A’j meint dat Geertje allinnig zit, dan bi’j van de wies af. Toen ze
pas êfkes goed en wel op ’t dreuge zat, toen keken twee mooi zwarte
oog’ deur de spoak’ van ’t kar rad heer, en zei ’en schêve mond onder
’en dikken neus: „Mooi weertje om poaling te vangen.”

„As ie moar bieten wil,” zegt Geertje weerum, en ze vuult dat ze
verschiet: ze had hum iens-geheel niet zien kommen.

„En ikke roai da’k hier ’en bietje bij ou kom zitten,” herneemt de
jongen, en, als hij zich bukt en tegenover het meisje heeft plaats
genomen, terwijl hij de armen om zijn opgetrokken knieën slaat, dan
vraagt hij: „Wie bi’j?”

„D’eigest die’j straks met karsepit’ het geschoten,” zegt Geertje
oolijk en wendt haar gelaat.

„En d’eigest die weerum het gekoatst,” zegt de jongen en knijpt een oog
dicht. Iets later: „Ge hebt ’en heel oarig snuutje.”

Geertje blozend: „Loop! gij iens-geheel niet!”

„Dat wi’k niet zeggen: a’j goed kiekt dan mot ’et zoo slecht nog niet
wêzen,” spreekt de jongen: „’en fijne neus, en zoo’n oarig klein
munje.”

„Nou—’t is wat moois!” zegt Geertje, en ze mot toch êfkes lachen.

„Gij hiet.... Koatje....?” vischt de jongen, en terwijl hij dat zegt,
ziet hij meteen dat de kleeren van het meisje door den gutsenden
schuinvallenden regen ter rechterzijde geheel en al nat worden. Zonder
antwoord af te wachten springt hij vlug onder de kar uit; wipt zich er
op; trekt, niet zonder inspanning, het breede zijwant uit de beugels;
laat dat planken beschot langs het rad naar beneden glijden, en als hij
een oogenblik later—weer met de erms um de knieën—tegenover het meisje
zit, dan vraagt hij nog eens, alsof er niemendal gebeurd was: „Gij
hiet.... Koatje niewaar?”

Eerst heeft Geertje niet begrepen woar ie zoo gauw noar toe goeng en
wat ie op de kar wou. Nu—’t was oarig, ’t was vrindelik. „Ik dank oe,”
zegt ze, terwijl ze hem aanziet: „Zoo is ’t bêter, veul bêter. Hoe ik
heit....? Ik heit zooveul as Geertje.”

„Dat docht ik wel!” zegt de jongen: niet dat ze Geertje heitte, moar
dat ze de eugskes niet altied links zou houen: „Van mien voaders- en
moederskant,” vervolgt hij: „nuumt ze mien Dorus, moar van mien eiges
heit ik „de kat”.

„Da’s ’en wondere noam!” zegt Geertje, en ze ziet hem met haar blauwe
eugskes vragend in de zwarte kijkers.

„Nou zou’j wel wete willen wóarum,” herneemt Dorus: „Dat za’k oe is
zeggen: A’j kleine kiender heurt schrauwen, da’s niks oarig; is ’t wel?
Voader is ’en best mins, moar, ’en bietje korzeleurig; en, dat ie
liever de kiender sloeg as dat ie eiges woames zou kriegen, dat ku’j
’en mins zoo kwoalik niet nemen. Kleine Janske—zoo’n oarig
drummelje—was pas ’en joar oud, en a’j pas ’en joarke oud bint dan
hei’j nog niks geen gevuul van redenoasies. Ze schrauwde. „Zu’j stil
wêzen!” zei voader. Janske begreep ’r niks van en schrauwde nog harder.
„Zu’j de mond houen!” riep voader. Janske dee ’t niet, went, ze wou de
borst hebben en moeder was de deur uut. Voader kreeg de kriewel in ’t
lief en de vingers begosten hem te jeuken: „Duuvels ding!” zeidie, en
wou ’et kleine dingske uut de wieg griepen.—Ielk zien meug, doar had
ikke geen oarigheid ien; en, nog eer dat voader bij ’t wiegske was, had
ik ’et kleine dernje d’r uut. Geloopen naar buuten; voader achter mien
oan.—Harrejennig, ik de kiepeleer op—wrak genogt!—de geut van ’t huus
langs; ’t rietendak opgeklouterd, en, eerda’k ’et wiest, zat ik op ’t
uiversnest woar nooit ’en uiver op kwiem. Voader schrauwde umlêg: ik
goeng oan ’t lachen; ’t klein dingske was stil.”

„Hê!” zegt Geertje met verruiming, en nog eens: „hê!” went ze was bang
gewêst dat Dorus’ voader hum bij de broekspiep’ zou gevat hebben toen
ie noar boven klom. En weer met een zucht: „Hê, dat was oarig!”

„Dat zou’j zoo meinen,” herneemt de jongen: „moar a’j ouwere minsen
heurt dan was’t baldoajig: ’k Was vieftien joar, en a’k gevallen was
dan had Janske wel dood kunne wêzen. Een uurke bin’k boven op ’t nest
gewêst; toen he’n ze mien noar umlêg gehoald. Van voader he’k woames
gehad—woames, da’k ’et nog twee doag’ kos vuulen; en van meister ’en
ripplement; en van dommenei ’en priddekoasie; en ze hadden geliek, ’t
was slecht um ’t kleine drummelje zoo te woagen, moar—slêg het ze niet
gehad, doar ha’k toch schik af. ’t Bleef toen: de kat.”

„De kat!” herhaalt Geertje terwijl zij Dorus nog met bewondering blijft
aanstaren.... Die neus was toch zoo dik niet; schêve mond....? ko’j
niks van zien as ie sprak; mooi oogen, arg mooie oogen! „En bi’j hier
veerknecht?” vraagt zij na een oogenblik, waarin alleen ’t gekletter
van den regen te hooren was.

„Siends giester,” zegt Dorus, en dan, stil in zijn eiges: „Verdekseld
lief snuutje!”

„En waar kom ie vandoan? en oe voader hoe heit ie!” vraagt Geertje
weder.

„Voader woont te Z. oan de Woalkant, en Giesels heit ie,” zegt Dorus:
„moar blied is ie da’k de deur uitkwiem. „’En appeldief minder,” zeidie
eergiester toen ’k goan zou, went, ’t noajoar kon ’k ze mans worden,
hoe hooger hoe liever, dàt kon ik! Niet da’k ze eiges lustte, ’k hou
van geen zoere appels, moar de kleinjes, en veural Janske, die nou zes
is, hê mins, die kon d’r ien bieten!”

Geertje meent dat ze die naam van Giesels.... moar ze kan ’em toch niet
thuus brengen.... „Wi’j en pêpermunje?”

Dorus Giesels houdt van geen pêpermunjes, moar ’t zou niet oarig wêzen
um ’t af te sloan; en, uut dat kleine deuske wil ie d’r eentje vatten;
’t henje van ’t mollig pestuurke had ie nog liever gevat, moar, hie
vatte ’t pêpermunje, en stak ’t ien de mond, en ’t smiek wel roar,
alêvel: „Ik dank oe,” en dan weder vragend: „Moar gij, van wie bin
gij?”

„Van Harmen Langhuuzen die met de negosiekast loopt,” antwoordt het
meisje.

„Zóó!” zegt Dorus: „ik ken ’em van heure zeggen, went bij ons ien’t
derp kwiem ie nooit.—Zóó bi’j van die!” En dan, dan zegt hij nog hardop
of, stil, dat weet ie verechtig niet, moar zeggen dat dee ie’t: „’k Wou
da’j van mien was.”

Daar roept alweder de veerbel. Dorus mag geen oogenblikske tukken: „Dag
oarige Geertje,” zegt hij, terwijl hij ijlings zijn schuilplaats
verlaat; en dan onder ’t loopen: ’t Was goed um te vissen.... Beet hèt
ie gekregen!

’t Kan wel woar wêzen.

En de rêgen was zoogoed as gedoan; en ’t karsenvolk kwiem weerum; en
Geertje sting ook op om weer oan ’t plukken te goan. En—toen ze zich
bokte um onder de kar uut te stappen, toen vuulde ze ’t plekske weer,
woar de karsepit umstreeks van ’t hart zat, en—’t drukte wel, moar zeer
dee ie niks, nee, en—’t was ’en oarige, ’en heel oarige jong!



In den namiddag is ’t een heele drukte bij Bolmans op ’t Hooge
Veerhuis.

Bolmans het—noa ’t kapittelje ien den biebel—veul oan ’t heufd gehad.
Op z’n kämerke het ie pampierkes zitte schrieven. ’t Most heel ander
schrift wêzen as zien gewone, zoo’n bietje kriewelig, en hie schreef:



„Beveelt aan voor lid van den gemeinteraad: Antony Bolmans.”



En dan ’en T. ’r onder. Dat kos ’r ’en heele boel wêzen, beveurbeild:
Teunissen, Teiskes, dommenei Teppelman, en zelfs de Roomse pastoor
Takkers.—De pampierkes ien ’en pekske gedoan; dàt was één.

Toen had ie ’en brief op te stellen. ’t Was geen doageliks wark.—Zal
moar beginnen:



„Zuster, Kaatje Van Bemmel. Ielken dag heef ik te strijden in het
vleesch over de mistroostigheid vanwegens Gods bezoeking alsdat mijn
zalige vrouw is kommen te vallen, maar de Heere is mijn Troost en Hij
en doet ons niet naar onze zonden en vergeldt ons niet naar onze
ongerechtigheid, want ik heef vernomen dat ik mijn hart zou stellen tot
bevrediging voor u zuster Kaatje Van Bemmel, alsdat gij weduwe zijt en
mijn arme Jenneke geen moeder meer heeft, en ikke geen hulpe tegenover
mijn zelfs. Alsdat ik ben te rade geweest en UE den huwelijken staat
voorstelle, als zullende deze twee tot één zijn. Jij hoef geen
bekommering te hebben Kaatje Van Bemmel, vanwegens dat uwé neven en
nichten om de erfenis verzettelijk zullen wezen en uwé kwellen, want de
Heere zeit: zoo en wie een vriend der wereld wil zijn, die wordt een
vijand Gods gesteld. Alsdat ik om mijn eenig kind UE dit verzoek heef
te doen en ikke u lief heb en....”



Nee, ’t was onverstandig zoo’n brief. ’t Most is op sproak kommen; pas
zes wêk’ noa de dood van zien vrouw. Alêvel d’r kosten koapers op de
kust kommen; d’r was al geproat van Janssen gewêst. Geen wonder: Koatje
Van Bemmel is al ’en half joar wêduw, en zonder kienders; zoo’n klein
bietje mottig en dikke vieftig mocht ze wêzen, moar—veur twee ton uut
de weg goan, dàt dee ze niet.—Eiges d’r heen goan! Kos ’t bêter
besprêken. Zundag noa karktied!

’t Gekletter van den regen heeft Bolmans uit zijn mijmeringen opgewekt.
Een vreemde plooi kwam er om zijn lippen spelen. Al spoedig is hij naar
de deel in ’t achterhuis gegaan, en, terwijl hij daar op gemoedelijken
toon het saamgescholen volkje een: Gemergen! heeft toegesproken,
dwaalden zijn donkere oogen er in ’t ronde, en eindelijk, alsof hij den
naam had vergeten: „Isse dinges d’r niet....?”

Of de boas Geertje Kast meinde?

Joa, krek, moar ze mosten den mins geen Kast nuumen, dat was ’en
scheldnoam.

De boas was toch striekt, striekt noar beheuren.

„En loat ze zich nat rêgenen ien den bongerd?” heeft Bolmans gevraagd.

Geertje was onder de kar schuil gegoan, en Dorus de neië veerknecht was
bij ’r goan zitten.

„Zóó!”

Eenige oogenblikken later heeft Bolmans voor ’t venster op zijn
kamertje, door den dichten regen heen naar den boomgaard getuurd,
maar—zien kos ie niks.—Met Dorus! Hij zou d’r ’en stökske veur stêken.
Later, met wat erg vreemds om de lippen: „Dorus.... ’t kan ook geen
kwoad!”

Toen Bolmans eenige minuten later in de gelagkamer is gekomen, toen
kwam het kleine Jenneke hem te gemoet loopen: „Voader, voader, ’t
bruine vulle lupt los op den diek,” heeft ze geroepen, en de vader
heeft gezegd: „Zóó, oarig blond snuutje, dat mag niet wêzen.”

„Nee, dat mag krek niet wêzen,” heeft het bleeke meisje herhaald: „hie
most ien de wei blieven.” Met nadruk: „Da’s ondeugend  van ’t vulle.
Voader mot ’em moar sloan en weer ien de wei joagen: is ’t niet
voader?”

„Joa dingske, as ’t ’en klein bietje minder rêgent dan zal voader ’t
vulle d’r ien joagen,” heeft Bolmans geantwoord: „Sloan dat hoeft niet,
mien dernje: ’t vulle het ’t niet uut kwoadheid gedoan; ’t is nog niet
wiezer.”

„Nee, krek!” sprak toen de kleine nadenkend: „’t vulle mot geen slêg
hebben, went ’t is nog niet wiezer. As ’t vulle geweten had dat ’t ien
de wei most blieven en dán d’r uut was geloopen, dan most ’t wel slêg
hebben, is ’t niet voader?”

„Watte redenoasies!” heeft Bolmans gezegd, en toen, toen het ie niks
meer gezeid. ’t Klein ding kos zoo wonderlik proaten, zoo wies, zoo....
krek of ’t wat beteikenen most. ’t Was anders zoo’n lieflik dernje. Hie
most ’r is kussen.

En in den namiddag is het druk op ’t Hooge Veerhuis. In de kamer
tegenover de groote gelagkamer, zit—de notoaris en zien klark met boer
Teunissen en Kosterveld en Luupers, die gresverkooping houen.

In de gelagkamer en voor de deur van ’t veerhuis is ’t wondervol met
boeren en arbeidsmenschen. ’t Is ’en gesoes en geproat en gedamp da’j
heuren en zien zou vergoan, en ze pruuven wat, en kommendieren nóg wat,
en veul ku’j ’t oanzien, dat ze ien spanning zin, went den ienzet veur
de notoaris zal gliekweg beginnen.

„Wat is dat ook weer, den ienzet voader?” vraagt een jongske van
omstreeks veertien jaren, die ginds tegenover zijn vader bij ’t raam
aan een klein tafeltje zit.

„Den ienzet jungske,” zegt een schichtig boertje, terwijl hij een
diepzinnigen blik in het bierglas werpt, dat hij juist aan de lippen
wil brengen: „Dat is den ienzet, zie je, as ze ’t zooveul as ienzetten.
Ge mot moar vroagen a’j weten wilt.”

„En Teunis zei dat ze den ienzet dan afmijnen en hoogen goan....?”
hervat het jongske, terwijl hij de stoelsport met zijn vetleeren hakken
doet kraken.

„Dat doen ze jungske,” herneemt het boertje: „As den ienzet is
afgemijnd dan goan ze ’t hoogen; as ikke of gij d’r nou hoogen
opzetten, dan hewwe ’t gehoogd. Mot altied moar vroagen.”

„En het ikke of gij ’t heuj dan gekocht voader?”

„Nee nee menneke,” zegt het boertje en versterkt zich met een slok voor
de groote eksplekoasie: „Dan kun’ ze ’et nog weer afmijnen, begriep ie,
en die ’t dan afmijnt is mijn, begriep ie?”

„En bin ikke of gij dan niet kwoad umdaww’et gehoogd hadden voader?”

„Nee jungske, stil,” zegt het boertje erg schichtig, want het
schichtige boertje kent er een die nooit kumt um ’et letst af te
mijnen, moar alleen um te hoogen:

Voor elken gulden, dien de eerste afmijner of inzetter boven den inzet
gehoogd heeft, betaalt hem de laatste afmijner of kooper een kwartje.

Das ’en oarige spikkeloasie! Moar, as ’r geen kumt, die méér wil
splindeere as d’r hoogen gezet zin, dan ku’j d’r lillik oan hange
blieven!—Ge mot ’et veurzichtig doen; en ’t schichtige boertje het en
goeje roadsman: de veerboas het ’r verstand af. Doar kumt ie.

„Geen dorst Pieters?”

„’t Schikt genogt Bolmans.”

Bolmans zacht: „Ge kunt best is woagen. De negen erste perceel’ tot
drie en twientig afmijnen; vier hoogen op ielk perceel.”

„Zou’j denken Bolmans?”

De veerboas knikt. Hij weet ’et. ’En rechtschapen mins kan veul te wete
kommen, en ielkeen kan ’t zien: Bolmans speult nooit op hoog- of op
plukgeld. Als ’t boertje straks zes en dartig kwartjes zal opstrieken,
dan kan ie den veerboas veur goeje road toch niks minder as vier gulden
d’r van meegeven.

De inzet zal beginnen; de notaris zendt zijn klerk ter gelagkamer, en
deze roept naar binnen en straks naar buiten: dat de notaris beginnen
zal.—Haastig worden de glazen geleegd. Um „de notaris” kloppen de
boeren d’r piepkes uut, en het dringt en hokst de deur van de
verkoopkoamer binnen.

Terwijl ze hoksen en dringen, en het op menig aangezicht staat te
lezen, dat ’t geldduuvelje ien’t spul zit, vat Bolmans het glas van een
stevigen boer, die ’t glas ien de volte niet kwiet kos roaken, en, as
de rieke Bêtuwer: „Dank oe!” zeit, dan het Bolmans vlochtig ’en
woordje. Zacht smuuspelend: „’t Zeggen is Teiskes, dat ze mien as lid
veur den road willen; dat mo’j tegenhouen; ’t is rezenoabel da’j d’r
nou is ’en Roomse ienhoalt.”

Roomse Teiskes zegt niemendal, maar als hij vreemd opziet, dan klopt
hij Bolmans op den schouder, en gaat verder. Hie was niks anders van
plan gewêst; moar, de Roomse woar ie op stemmen wou, mocht goed wêzen,
zóó rezenoabel as den Bolmans was ie bij langenoa niet. De veerboas
mocht dan ketters zin, libberoal was ie ook!

Terwijl het volk binnen de verkoopkamer tot bij de deur opeengedrongen,
zijn volle aandacht aan den loop der zaken wijdt, zien wij aan ’t einde
der nu ontruimde gelagkamer een bekende. ’t Is Harmen
Langhuizen.—Wanneer er in herbergen, die geen winkelhuis houden,
verkoopingen zijn, en het eenigszins in Harmens weg ligt, dan laat hij
er zich doorgaans vinden. De unskes tabak, de half wit- half bruine
piepkes, de zakmessen en tundeldoozen vinden dan willige koopers
genoeg—went, buutenshuus is ’t geld lang zoo zakvast niet as thuus bij
moeder de vrouw.

Op dit oogenblik telt Harmen voor de tweede maal het straks ontvangen
geld. ’t Is krek zoo: acht en veertig stuuvers het ie gebeurd en drie
en veertig stuuvers most ’et moar wêzen. Nou begriep ie’t: Boer
Hoogveld het hum ’en tienstuuversstukske veur ’en kwartje gegeven. Ien
de gauwigheid het Harmen wel gedocht: wa’n groote, moar er toch geen
arg ien gehad. Straks as Hoogveld hier weer kumt, dan zal ie hum ’t
kwartje weerum geven.

Terwijl Harmen verder zijn waren in de negotiekast een weinig op orde
schikt, en flink-weg door een pijpje blaast, dat men straks als
verstopt heeft afgewezen, ofschoon d’r moar ’en klein kriewelje had
iengezeuten; terwijl de notarisklerk aan ’t afslaan is en de boeren
mijn roepen, gaat Bolmans naar buiten, en, terwijl hij op den
veerknecht, die juist van ’t water terug komt, toetreedt, zegt hij
geheimzinnig: „Dorus heur is.”

„Wat is ’r boas?”

Bolmans wenkt hem achter een paar ontspannen huifkarren ter zij,
doch—wat hij den jongen daar zegt, vernemen wij niet; een oogenblik
later evenwel zien wij den veerknecht de gelagkamer binnentreden,
terwijl Bolmans den afweg naar ’t achterhuis gaat, en er—dien dag voor
de tiende maal—een onderzoekenden blik in den boomgaard werpt. Geertje
Langhuuzen is iens geheel niet binnen gewêst, niet um te schuilen, niet
um te êten of te drinken, en noar eigen huus is ze gegoan um ’s middags
te schoften.

Harmen Langhuizen staat nog, met den rug naar de deurzijde gekeerd, in
zijn negotiekast te schikken, nu Dorus Giesels hem nadert. De laatste
houdt het pakje in de hand waarin zich de papiertjes bevinden, die den
veerbaas moeten aanbevelen als lid van den gemeenteraad.

„Koopman, ’k zou oe dit pekske geven,” zegt Dorus: „’t Kumt van ’en
dikken boer zooas mien gezeid is. Toekommende wêk zou ’k oe ’en gulden
brengen a’j de briefkes zoo hier en doar woar ’t ou goed docht,
bezurgen woudt.

Harmen heeft reeds bij Dorus’ eerste woorden een vreemden schok door al
zijn leden gevoeld. Niet aanstonds heeft hij den blik naar den
boodschapper kunnen opslaan, maar, nu hij zich omwendt en den jongen
aanziet, nu overtrekt een doodelijk wit zijn gelaat, nu doet hij een
schrede zijwaarts, zoekt met den verminkten arm een rustpunt op het
tafeltje waar zijn winkelkast opgezet is, en blijft den jongen star in
de heldere oogen zien.

—Da’s ’en roare kerl, denkt Dorus: „Bi’j niet wèl koopman?” zegt hij
iets later.

De man met de lijkkleur kan nog niet spreken; krampachtig bewegen zich
zijn lippen; de hand, waarmede hij het pakje onwillekeurig heeft
aangenomen, beeft zichtbaar.

—’t Is krek asof ie begoaves kriegt, denkt Dorus; en weder zegt hij:
„A’j niet wèl bint koopman, dan za’k iemand roepen.”

Nu de jongen haastig noar de verkoopkamer wil gaan, nu vermant zich de
kastlooper en zegt schijnbaar kalm: „Niemand roepen! ’t Is al bêter.”

„Bêter is wel zoo goed!” herneemt de jongen: „Den damp zal ’t ou gedoan
hebben; ’k zal de roam’ wat openzetten.”

En terwijl Dorus de ramen der gelagkamer naar boven schuift, volgen de
starende oogen van Harmen zijn geringste beweging, en—’t woelt en wart
in zijn brein: „Gijs Giesels! en toch Gijs Giesels kan ’t niet
wêzen.—Doar kumt ie weer oan.... hie is ’t! moar egoal niks ouwer
geworden. Wat suuzelt mien heufd! O Geertje. Geertje! de hoat is
verdommenis! verdommenis!”

En terwijl Harmen daar staat en zijn gewaanden vijand weer naderen
ziet, is er geen haat op zijn doodsbleek gelaat te lezen; ’t is angst,
angst voor zich zelven, en hoor hem schier smeekend: „Wi’j asteblief
weggoan?”

Wi’j asteblief weggoan! ’t Mot die erme man doar boven niet pluus
wêzen, meent Dorus.

Maar Dorus weet niet wat lijden zijn vader dien arme heeft berokkend;
wat zieleleed bovenal dien eenvoudige heeft geteisterd. Harmen heeft
niet durven opzien tot God; immers, de booze was niet geheel uit zijn
hart verdreven, en—a’j dan umlêg ziet de kei oan oe voet, ku’j dan
geliek zien de star oan den hemel?

Maar Dorus weet van dat lijden niet. De verminkte heeft nooit den naam
van den schuldige genoemd, en Gijs Giesels heeft wel gezorgd om zelfs
den schijn te vermijden alsof hij met Harmens verwonding iets gemeen
heeft gehad.

Dorus weet van niks niemendal: dat ie ’en groote trek van zien voader
ien’t geloat het dàt weet ie wel, moar, as ie ànders niks weet dan kos
ie nog heel lang roajen.

„A’k ou hinder, dan wi’k wel goan,” antwoordt de veerknecht op Harmens
zonderling verzoek; en als hij nog vernomen heeft dat de wondere man
geen woater, nee niks wil gebruuken, dan treedt hij naar buiten terwijl
hij zich herinnert dat ie wel is roar over die mins het heure sprêken,
asof ie ’t met den duuvel hieuw.—Moar, ’t was toch de voader van
Geertje, van ’t oarige köpke! Ko’j ’t ooit zoo gek prakkezieren: ’t
meiske zoo lief, en hij: „Wi’j weggoan!” Nee, teugen hum persoonlijk
kos’t niet wêzen: ’t is veur ’t erst van zien lêven dat ie de mins
gezien het. Geertje zal ’t loater wel uutwiezen. ’t Zal ’en overval zin
gewêst; hij wil ’t de veerboas goan zeggen, en dan—noar den bongerd,
harrejennig noar den bongerd!

Nee Dorus, niet noar den bongerd! ’En boer van de Vêluw mo’j noar de
Hoogkant overzetten; en voorders zullen ze oe met de veer-oak wel oan
de proat houen. t’ Oavend zu’j zeker bloar’ ien de hand hebben. Da’s
niks m’n junkske; van ’t warken doen de eeltbloar’ wel zeer,  moar
brandbloar’ zin arger, ’en heele boel arger.

Of hij kwoad wou....? Nee, iens-geheel niet.



’t Is oavend. De notoaris en zien klark zin al lang met de sjês noar
huus toe gevoaren, en ’t volk van de gresverkooping is ook zoo zuutjes
heer opgemarsierd. Ielk kreeg—zooas ze ’t nuumen—zien gerechtigheid;
van sommiger zou’j bêter zeggen: heur ongerechtigheid.

’t Is weer lieflik buuten. A’j op den afweg noar den Rien stoat, dan
ku’j ’t geklots van Dorus’ riemslag ien ’t effen woatervlak
heuren—kling, klots—kling, klots—heur moar. En gunds, heel ien de
verte, bloast Knilles de kerresier, krek as giesteroavond, op de
trompet; en hie bloast ook ’t oarige deunje van Mulderkens Hanske.
Dorus, die met de veer-oak van de letste vracht weerum komt, zingt ’et
al roeiende noa:


    Kling—klots!—Kling—klots! klonken de roeiende spoan’.

      Mulderkens Hanske die kent er toch één,
        Een moar alleen,
        Knap op de been’:
      Goejigen Jozef! moar geld had ie geen.
        Harder as steen
        Was ie, noar ’t scheen:
      „Wil niet en zal niet,” zei Mulderken voar:
      „Jozef wordt nooit met mien Hansken ’en poar.”

    Kling—klots!—Kling—klots!

      Mulderkens Hanske en hiew van geen dwang,
        Hum lêvenslang!
        Kent wel ’en drang.

    ’t Sukkerig snuutjen op voaderkens wang,
          Fluustert ze lang,
          ’t Wordt hum zoo bang:
    „Wil niet en zal niet!”—Moar vuult ie heur troan’:
    „’t Mot dan alêvel met Jozef moar goan!”


Nu Dorus uit de veer-aak op den oever springt, nu dankt hij Knilles de
kerresier, dat ie hum dat liedje het iengegeven. ’t Gaf hum kerroazie;
as ’t neudig wier zou Geertje óók troantjes hebben en:


    ’t Zou dan alêvel met Dorus wel goan!


En—op dat zelfde oogenblik heeft Geertje troanjes ien de oog’, maar
heel anders as van Mulderkens Hanske.

’En half uurke gelêje, toen ze ’t leste mandje karsen oan ’t plukken
was, toen het ze den veerboas zien oankommen, krek op heur af. Ze had
wel boven ien ’t töpke van den boom wille kruupen. Arg gemuujzaam zei
die: G’n oavond; en toen: Komplement van d’r voader en dat ze thuus zou
kommen; en toen: Of ze erst êfkes binnekwiem, went, voader had spul en
dinger ien ’t veerhuus geloaten, die Geertje zou meenemen as ze gedoan
had.

Nee, binnekommen dàt dee ze niet.

Dan most ze ’t loaten! en Bolmans is weerumgegoan. Moar—as voader ’t
gezeid had, dan mòcht ze ’t niet loaten. Toen, toen is ze binnegegoan
um spul en dinger te halen.

Mie de meid, die in de gelagkamer was—Mie wist ’r niks van; en de
veerboas was er niet. Moar, op zien kämerke was ie wel. Dat ze eerder
zou kommen met heergoan as met blieven, met stroefheid as met proatjes,
dat had ie goed geroajen. Erst het ie ’en oog deur ’t venster noar
buuten gehad. Nou is ie oan ’t oavendkapittelje lêzen. Jenneke sloapt;
’t kiend sloapt gerust.

En Geertje achter de deur het gevroagd, wát ie nou had?

Op ’t oogenblik geen tied um te sprêken.

Of ie dan asteblief moar êfkes de spul en de dinger wou wiezen, die ze
veur voader mee noar huus zou nemen?

Geertje most dan moar binnekommen. En—’t oarig pestuurke is
binnegegoan,

Kiek, nou het ze troanjes ien de eugskes, de mooie eugskes, die anders
zoo oolik stoan. Sturm loopt ze den diek over um thuus te kommen; ’t is
heur krek asof die zwoare hand heur op den schouwer drukt, de gluujende
hand die heur erst ’en biebelje het gegeven, ’en biebelje, woar
Bolmans’ vrouw tot heur dood toe ien gelêzen het—gelêzen: dat ’et
allemoal Liefde most zin.—Liefde!—En de gluujende hand het vaster
gedrukt, en die ’em drukte het zuutjes gefluusterd van Liefde Gods, en
van Gods welgevalligheid ien de Liefde; en van genoade, die grooter
wier as er zunde kos bestoan ien de Liefde; en—En! toen het ze ’en
béving gekregen ien ’t gemoed, en ’en trilling ien den erm; met ’t
buukske van Liefde het ze hum noar ’t heufd gesmeten; dóár heurde ’et
thuus; ’t hart zat te lêg! En—vort is ze geloopen.

Moar zie, de hand het heur nòg ens gevat, en de mins het geroasd: wat
ze wel meinde! en dat ie alles tot bestwil geproat had: Veurzichtig
most ze wêzen, veurzichtig met den Dorus.

En—nou loopt ze sturm den diek over noar huus. Was ’t geen verzuuking
gewest? Was ’t ien verdrag met ’et erste wat ie ’t letst had geproat;
had ie ien liefde gewoarschuwd veur Dorus....? Nee! ’t was verzuuking!
Troan’ ien d’r eugskes; ’t heufd bonst met sloagen!



Nog vóór dat Geertje Langhuizen den drempel van het witte huisje aan
den grindweg betreedt, gaan wij er binnen. Zooeven is Harmen gekomen.
De negotiekast staat op tafel; de onderste lade er van—de altijd
geslotene lade—is nu geopend, en, wilt gij een blik er in werpen?

Zie, daar ligt het buukske woar Harmen vroeger mee noar kark goeng, en
ien te lêzen steet: „Vergêf ons onze schuld geliek ook wij vergêven
onzen schuldenoar.” En bij dat buukske doar leit ’en rölleke pampier.
’t Zin twee schilderij-ploaten: Geertje Van Wamel het ze hum uut heur
moeders huus mee ten heilik gebrocht; ’t één is ’t Onze Vader, en ’t
andere De tien gebooi’ ien mooie stoasieletters. Vroeger, toen Geertje
lêfde, toen hongen ze oan den muur ien ’t volle licht; siends ze
gesturven is liggen ze doar ien ’t duuster.

En, in dat papier....? Zie, Harmen neemt het in zijn bevende hand;
dikke zweetdroppels parelen hem op het aangezicht; de rechterstomp
drukt het papier tegen de borst; de linkerhand vouwt het los.

Ien geen joaren het ie dat mes gezien. Nou ziet ie ’t; ’t is ’et mes
woar Gijs Giesels hum ien dien oavond mee te lief wou; woarmee den
Giesels hum zoo argerlik wondde—en—dat ie hum afgreep.—En Harmen
peinst: „Gijs Giesels! Ko’j oe mes nou ook nog is zien! ’t Is heel
verroest. De hoat is ook ’en roest—’en roest ien ’t hart.... En die
jong was de zeun van Giesels, dat he’n ze op ’t veerhuus gezeid; en
veerknecht is ie geworden; en as ie hier blieft, mot den erme
kastlooper dan ielkreis ’t zwarte ding heure bloazen, ’t lillikke ding,
dat hum wied brocht van God? of most ie....?

Daar hoort hij de deurklink lichten. In verwarring werpt hij de lade
dicht, waarin zich nòg meer bevindt, en sluit die haastig. Zie, het mes
bleef er buiten, doch in den zak van zijn wambuis is het spoedig
verborgen, en—Geertje treedt binnen.

Nog buiten de woning heeft Geertje zich zooveel zij kon de tranen uit
de oogen gewischt, doch, evenals zij wel aanstonds bespeurt dat haar
goede vader nog bleeker is dan toen zij hem in den morgen verliet,
evenzeer ziet Harmen wel dat zijn kind—zien lieve Geertje heel anders
as anders kiekt, vremdsoortig bewogen; maar, zich zelve verwinnende,
groet zij den man met blijmoedigen eenvoud: „G’n oavend voader!” En als
ze hem dan ter zijde treedt, dan zegt ze weer zachtjes: „Al te veul
vermuujd voader, ge ziet er zoo bleik van.”

Harmen spreekt in den regel weinig; nu valt het hem zwaarder dan ooit.
Met diepen blik beschouwt hij zijn kind, en eindelijk fluistert hij
angstig: „Geertje, niet weer oan ’t veerhuus kommen; heur ie Geertje!”

Zie hoe die woorden haar roeren. Hoe! wist ie ’t van Bolmans? Snikkend,
vleit ze zich aan zijn borst:

„Nee voader, nooit!” klinkt haar hijgende stem. En Harmen, hij begriept
niet.... en weet niet hoe ze van vroeger te weten kwiem, en terwijl de
angst hem vermeestert spreekt hij schier biddend: „Moar Geertje, geen
hoat!”

„Nee voader, nee! A’j den engel ’en duuvel ziet worden, dan mo’j niet
hoaten moar bidden!” En Harmen—dewijl hij meent dat Geertje van hem
heeft gesproken—met starenden blik en stil voor zich heen: „Kiend, bid
dan veur voader.”

En denzelfden avond spreekt Harmen niet meer dan ’t geen noodzakelijk
is. Eten, ofschoon Geertje hem dringend noodigt, hij doet het bijna
niet. De koopwaren, die zich nog in zijn negotiekast bevinden, neemt
hij er uit, dewijl hij morgen naar stad moet om nieuwen voorraad op te
doen. Het pakje bemerkende, dat Dorus hem gaf en ’t geen hij zonder er
aan te denken in de kast heeft gesloten—beziet hij den inhoud. ’t Zijn
aanbevelingsbriefjes voor Bolmans als lid van den raad.—„’t Is woar,
geen bêter as Bolmans!” doch, een verbaasde trek teekent Harmens
gelaat, nu hij als bij toeval de binnenzij van het papier beziet,
waarin die briefjes gesloten waren. Die ze d’r ien vouwde het geen arg
gehad, dat op ’en afgescheurd stuk grauw pampier wel ’en stuk van ’en
adres kan stoan, en Harmen leest er zoo klaar als de dag: Heer
Bolmans.... veerhuis.

Zou ’t meugelik wêzen? Harmen kan ’t niet geleuven. Den Bolmans, zoo’n
bovenste mins!

En hij die de briefkes schreef, hij denkt er niet aan, dat de leugen
hoe slim ook, toch niet zoo leep as de woarheid is.

Bolmans van ’t Hooge Veerhuis slaapt, en ’t weerhaantje op den toren
staat onbeweeglijk stil. Bolmans slaapt. Klein Jenneke droomt overluid,
dat voader ’et vulle niet sloan mot, went.... ’t is nog niet
wiezer.—A’j sloapt dan heur ie wel, moar begriepen doe’j ’et
niet.—Bolmans slaapt.

Dorus de veerknecht ligt nog wakker op zijn stroozak. De oogen heeft
hij toe, maar hij ziet toch.—Geertje ziet hij, ’t oarig postuurke.
Harrejennig! en den kastlooper ziet ie zoo vremd en afketsend.
Verdekseld! En Knilles de keressier, die de trompet al lang ien de deus
het geborgen, heurt ie toch blazen, altied toch bloazen:


    „’t Zal dan alêvel met DORUS wel goan.”


A’j den heelen dag buutenshuus bint gewêst dan hei’j t’ oavend veul
wark. ’t Is loat geworden eer Geertje noar bed kan. Nou—nou duut ze ’t
jekske los, en—as ze al bijkant is uutgekleed, kiek dan rolt ’r een
karsepit vlak veur heur voet. Droevig het ze gekeken den heelen oavond,
arg droevig: moar nou, nou lacht ze; verdrêjd nou lacht ze: Van zoo’n
karsepit kos ’n boom kommen. Dorus had ’em gekniept, ’t was ’en
roare—’en oarige jong!



’t Is alweer heel vroeg mergen gewêst. Egoal zoo’n bietje bewolkte
hemel, moar, ien de locht is ’t lauw, zoel en laks geworden. De hond’
zin sloaperig en lusten ’t êten niet; de katt’ loopen gluups of zitten
zich eiges te boardlikken. De perds ien ’t tuig stoan te schudden met
de kop’, en de koeibeest’ ien ’t land loopen af en toe zoo wonder te
gallepeeren, en stooten met de horns ien ’t gres, dat ’r heele plok in
de hugt vliegen.

’t Is wonder zoel en lauw. De minsen, ofschoon ze nog weinig gedoan
hebben, zin loom ien de been’, en vuulen zoo’n gloed ien de oajers. A’j
noar de boom’ kiekt, dan zie’j geen bloadje verruuren—stil, doojelijk
stil!—A’j op ’t woater van den Rien kiekt, dan is ’t zoo glad as ’en
spiegel, behalve woar starke stroom geet, of woar ’en snoek of ’en
brêsem—klats d’r boven uut springt um te prebieren of ’t boven ’t
woater ook bêter as d’r ien is, went d’r ien is ’t ook al zoo laks en
zoo lauw.

’t Is wonder zoel en drukkend, en veul zin er die geleuven dat er wel
gauw een van de fremilie zal starven; en ze zien de begroafenis al, en
kriegen zoo’n doodkisterig gevuul, ze kosten ook eiges wel starven.

Harmen Langhuizen, die, zooals wij weten, naar de stad moet om nieuwen
voorraad voor zijn winkelkast te halen, en over het veer wil, dewijl
hij aan de Veluw-zijde een boodschap te bestellen heeft, Harmen is het
wel aan te zien dat de lauwe dampkring hem inzonderheid drukt al is
zijn kast ook schier ledig en de plek, waar hij een oogenblik blijft
staan, terwijl hij er de kast op zijn wandelstok doet rusten, nog
slechts een paar minuten gaans van zijn woning verwijderd. Ja, die
lauwe lucht drukt hem bijzonder want—hem kwelt nog iets anders.—Weder
heeft hij een slapeloozen nacht gehad. En nu: op een paar honderd
schreden afstands ligt het veerhuis, en—’t was meer as meuglik dat ien
stee van de veerboas eiges, die jong, die veerknecht hum over ’t water
zou zetten.... Harmen is er bang veur, oakelik bang!

Aan de dijkhelling graast de magere koe van een arme. ’t Ventje dat
haar hoedt ligt plat op den rug in ’t gras te dummelen.

„Jungske! wi’j is noar ’t veerhuus goan, en zeggen da’k over wil, moar
of de veerboas eiges wil kommen umda’k ’m spreken wou!” roept Harmen
den jongen toe.

’t Jungske is te laks, en zeit niks.

„A’j ’t doen wilt dan zu’j ’en cent hebben,” zegt Harmen.

’t Ventje licht even het hoofd op, misschien om het lokaas te zien woar
ie bij Pieters ien de kommenij vier sukkere ballen veur kriegen  kan;
moar sukkere ballen zin zoo zuut, en ’t is zoo flets;—geen trek ien!—De
erms sleet ie um ’t heufd; de knie’ trekt ie op; zeggen duut ie niks.

Daar luidt de veerbel. Harmens oog verheldert nu hij eenige seconden
later Bolmans in eigen persoon naar buiten komen en langzaam,
dood-langzaam met zijn Jenneke aan de hand, het glooiende pad dat van
den weg naar het water voert, ziet afgaan.

Vraagt ge wáárom Toon Bolmans nu zelf gaat overhalen, terwijl hij een
knecht op het veer houdt? Luuster: Jenneke die zoo muu en zoo laks was,
had ie beloofd is ’en keer mee te voaren, en—Jenneke te vertrouwen oan
Dorus, die nog onbedreven op ’t woater was, dát kos iens-geheel niet.

„En ku’j nou niet zien wie gunds oan d’ overkant steet te wachten
voader?” vraagt het lieve blondje.

„Nee Jenneke, da’s onmeugelik,” antwoordt de veerman.

„Moar onze Lieve Heer kan ’t wél zien,” herneemt het kind na eenige
oogenblikken: „Onze Lieve Heer ziet alles; is ’t niet voader?”

„Dat duut Ie,” zegt Bolmans.—Op dit oogenblik verneemt hij dat er
iemand met haastigen tred achter hem aankomt. Snel wendt hij het hoofd,
en, als hij bemerkt dat het Geertjes voader is die hem volgt, dan
bespeurt gij op Bolmans meest onveranderlijk aangezicht een ras
voorbijgaande ontsteltenis.... Giesteroavend!! en—den stomp keek zoo
iezig!

„Moar as’t nou duuster is voader, kan onze Lieve Heer dan óók zien?”
vraagt Jenneke weder.

„Dat kan Ie,” zegt Bolmans afgetrokken, en weet niet of ie den Stomp
zal ienwachten of deurgoan.

„Moar a’k nou ’s oavonds achter ien de bedstê’j lig en ’t heel arg
duuster is voader, zou onze Lieve Heer....”

„Mot niet zoo lang over één ding proaten Jenneke,” valt Bolmans het
denkende kind zacht bestraffend en haastig in de rede; en dan, als ze
verdrietig: „Moar voader!” zegt, dan drukt hij haar kleine hand en
fluistert: „Stil Jenneke, gij bint ’en engel!”

Jammer dat ie den engel niet heuren wou!

Een goedwillige morgengroet van den kastlooper doet den veerman ruimer
ademhalen. Goddank, Geertje het niks geproat, en—as ze zwiegen dan ku’j
z’ook kriegen.

„’t Is zoel ien de locht,” zegt Bolmans, nadat hij den weergroet heeft
gegeven. „’k Docht straks nog, docht ik, ’t zal Harmen vandoag ook
zwoar vallen met zien vracht.”

„De kast is lêg en êvel ku’j zwoarder vracht hebben,” zegt de
fillezoof. Een oogenblikje later; „’k Wou oe sprêken Bolmans.”

Sprêken! denkt de veerman; as Geertje toch geproat had, of ook as Dorus
met ’en averechtse boodschap dat pekske met pampierkes had
gegeven!!—Luid en gemuujzoam:

„Bestig Harmen, a’k ou in ievers van dienst kan wêzen, dan hei’j ’t
moar te zeggen; ’en mins mot zien evennoaste ien alles ten dienst zin.”

Harmen blijft staan, legt de hand tegen Bolmans arm om hem mede tot
stilstaan te nopen, en terwijl er inwendige strijd op zijn bleek gelaat
is te lezen, zegt hij langzaam:

„Ou wi’k sprêken Bolmans, umda’j overal as rechtveerdig gekend bint: ou
en geen ander.”

Dien oanhef verlocht.... alêvel de oog’ van die mins ze keken zoo
scharp. Met het hoofd ter zij naar het kind: „Jenneke, mot êfkes
wachten.

Harmen aarzelt een oogenblik, en dan, als hij zich met de vlakke hand
langs het klamme voorhoofd strijkt, dan zegt hij met bevende stem,
terwijl hij een doordringenden blik op Bolmans vestigt:

„Ie kent niet den duuvel ien ’t hart?”

„Nee, God bewoare!—da’k ’et zundige woord d’r op nuum,” roept Bolmans,
en laat er op volgen: „Loawwe deurgoan, went oan d’overkant stoan ze te
wachten.”

De oog’ van die mins ze keken asof ie ’t op hum had geloajen.

Maar Harmen geeft geen acht op Bolmans verzoek; hij treedt hem in den
weg, en—bijna met den mond aan zijn oor, spreekt hij zacht maar
diepdringend:

„Ikke; ik ken ’em! siends joaren Bolmans, en—die hum van neis weer
brengt in mien hart, gij Bolmans hebt ’em ien huus; één eenig verzuuk:
Loat den Giesels vertrekken? ’k Zal oe ’t loongeld betoalen!”

Die wending is voor den rechtvaardige even geruststellend als
onverwacht.

„’k Heur d’r vremd van op Harmen,” zegt hij meelijdend: „Zou Dorus
misschien verkeerds ien’t zin hebben; verkeerds met oe.... Teuntje?”

Teuntje! De veerboas weet eiges hoar noam niet te nuumen, Een siddering
doortintelt den arme; ’t is nu iets meer dan angst voor zich zelven wat
hem sidderen doet: „Verkeerds met mien Geertje!” beeft het op zijn
lippen; en dan, dan smeekt hij schier angstig: „Toe, loat ’em
vertrekken? Gevoarlik kos’t worden; ’et mes he’k op zak.”

Bolmans begriept er niks van, geen spier. „Moar,” denkt hij, en een
nare trek speelt er om zijn lippen: „moar, as den Harmen gevoarlik veur
Dorus wier, dan was ie ’t nog meer voor zich eiges. ’t Mes op zak! As
ie dat mes tegen Dorus gebruukte dan kos ie wel is van de boan, of ien
’t groote pakhuus kommen.... Geertjes voader van de boan!” Luid: „Kom
Harmen, zukke dinger mo’j uut ’t heufd zetten; alêvel, dat ’r dinger
tussen minsen kunne bestoan dat za’k niet tegensprêken, went de Heere
Heere zeit eiges wel in Ezechiël: „Ik en zal ze verdelgen ien Mijne
wraak.”

„Zeit onze Lieve Heer dàt voader?” vraagt een zoet stemmetje ongeloovig
aan Bolmans zijde: „Ik meinde da’j giesteroavend toen ’k êfkes wakker
wier, oan Geertje zei, dat God de liefde is, voader?”

Was ze wakker gewêst!!! Wa’j met kinders toch veurzichtig mot wêzen!

„Mot niet overal ien meeproaten Jenneke; kunt nog niet alles
begriepen!” zegt Bolmans haastig.—Wat ze anders geheurd het van ’t geen
ie tegen Geertje zei, dàt kos Goddank nog geen kwoad. Moatregels
nemen—veur ’t vervolg!—„Kom Harmen, loawwe oanstappen, doar luien ze
weer.”

En Harmen, die vooraf maar luttel acht op dat kind heeft gegeven, hij
ziet haar nu in die heldere blauwe eugskes, en smuuspelt zachtjes:
„Onze Lieve Heer!”

En de mannen spreken niet verder, alleen nog vraagt Harmen: of Bolmans
hum t’ oavend weer eiges zal overhoalen?—„O, woarum niet!”

Straks stappen ze in de boot.—’t Is zoel in de lucht; ’t is lauw op het
water, en—als het kleine meisje over den schuitrand heen in den
helderen stroom ziet, dan zegt ze nog: „Kiek is voader, ook ’en hemel!”
Maar de vader zegt: „’t Liekt zoo Jenneke, dóar zou’j ien
verdrinken!”—Toen werd hij weer stil.



Dorus Giesels mot ’r alêvel ’et ziene van hebben. ’t Oarig pestuurke is
niet weer ien den bongerd gekommen, en, of die voader dan giesteroavend
niet fiks is gewêst of wat anders, kemiek was’t ien ielk geval um
iemand die’j nooit hadt gezien, zoo ien ens moar te zeggen: Wi’j
asteblief weggoan? Heel kemiek! Nou ie ’en nacht d’r overheer heeft
gesloapen, nou mot ie d’r eigenlik over lachen; verechtig! ’t is al
heel wonderboarlik kemiek: Wi’j asteblief weggoan?

Nou ’t schoftuur is, nou zal ie ’t prebieren. ’t Witte huuske woar ze
wonen is heel dichtebij, en, mocht de veerbel soms goan, dan is ie, op
’en drefke schuuns den diek over en deur de weiës geloopen, toch
bijkant krek zoo gauw as van ’t veerhuus oan ’t woater.

Geen twee minuten later kijken een paar zwarte oogen over de
gordijntjes van Harmens vensterke naar binnen.

„Zoo’n jong!” denkt Geertje: „Ge zoudt er puur van schrikken,” en ze
laat het plooiijzer rusten waar ze ’t mutske veur Zundag heel krek mee
ien ’t plooi brocht.

Dorus met de hand’ as ’en toeter veur de mond: „Is oe voader ook
thuus?”

Geertje met ’en rood van geweld op ’t gezicht: „Voader....? Nee, voader
is van mergen noar stad gegoan.” Wat most den Dorus van voader....?

„Da’s spietig!” roept Dorus: „En wanneer kumt ie weerum?”

„’t Zal wel oavend wêzen,” is Geertjes antwoord; en stil: „Zou Dorus ’t
al meinen....?”

Dorus kan de oog’ van ’t pestuurke niet afhouen. Zoo akelik mooi is ze
niet; moar lieflik, ook ien ’t sprêken, en dan ’t pestuurke! En giester
zei ze: Wi’j ’en pêpermunje?.... Heere bezwieke! al hiew ie d’r niks
van, hie zou wel weer ’en pêpermunje lusten.—Nòg ens getoeterd: „En hoe
loat zou ’t wêzen as oe voader weer thuus kumt?”

„A’j oan ’t veer bint dan zu’j ’em tegen ’n uur of zeuven wel
overhoalen,” luidt Geertjes antwoord, en—z’is niks neisgierig, niks
niemendal; moar, wàt ie van voader most hebben, dat zou ze toch êfkes
wel wete willen.—Met de hand oan ’t kinneke: „Mo’j wat van voader?”

„Nou! en ’n heele boel!” toetert Dorus zóó hard, dat Geertje d’r nòg
ens van schrikt en roojer as rood wordt. Arg schrikachtig van mergen!
’t Was ook zoo zoel en zoo lauw!—Heel in zich eiges: „’k Wou dat ie is
binnekwiem!” Luid: „A’j ’en unske tabak mot dan kan ’k oe wel helpen.”

Nee, niks geen unskes tabak; moar, ’t was zoo kloar as ’en klok dat ’t
oarig pestuurke niks tegen hum had. Starke neiging kriegt ie um de deur
ien te stappen. Alêvel dat zou niet striekt wêzen, went, as ’en voader
op ’en darde ploats al verzuukt: Wi’j asteblief weggoan, dan zou ’t wat
arg astrant zin um in zien eigen gedoei de schoenzool’ te zetten. Weer
deur den toeter: „Dank oe! ’k Zal dan moar wachten!” En zuutjes: „En
pêpermunje?”

’t Pêper is véur ’t glas gebleven, en ’t munje is er deur gegoan.

Wát vroagt ie.... ’en munje! Geertje keert zich van ’t venster af; dàt
kan ie begriepen!—alschoon dat ’t ook geen kwoad zou wêzen.—Nee, ’t was
toch alstee frimmeljoar.—Wondere jong! Nou—ze kan toch êfkes noar buute
goan; êfkes um is te heuren....

„Verdekseld!” denkt Dorus: „doar kumt ze!”

En Geertje, nu ze zoo’n beetje schuchter naar voren treedt en bij den
deurpost blijf staan, nu zegt ze—met de eugskes noar umlêg: „Zóó, en
wat wou’j dan?”

„Ikke....?” zegt Dorus met ’en scheve mond: „ikke.... hê hê: nog ens
zoo’n pêpermunje.”

Ik gleuf niet dat ’t Geertje meevelt. „Zoo!” zegt ze langzaam, „bi’j
dóárum hier gekommen, en was ’t anders niks da’j van voader most
hebben?”

Dorus kniept links ’en eugske, tegen ’en jong kind van ’en huusmus, die
op ’t dak zit te piepen umdat ie wel vliegen wil, moar nog bang is dat
ie z’n vleugeltjes zal brêken. Kerroazie! En—Dorus kumt zoo’n klein
bietje dichter bij Geertje; trekt ’en arg schêve mond; en zuutjes: „Gij
bint oarig, en—ou wi’k hebben, ou en niks anders.”

Die weerlichse veerbel! Wachten mag ie geen’ oogenblik. Geertje vuult
wat op heur wang, dat ze van ’en vrêmde nog nooit gevuuld het. ’t
Pêpermuntsdeuske, dat ze al uut den zak had toen Dorus ’t woord het
genuumd, ’t deuske is zonder dat ze eiges weet hoe.... van hoar hand in
die van Dorus gekommen; en Dorus—al is ’t hum ook roar um ’t
hart—zonder beroad neemt ie zien koers noar ’t woater, en—nou ie lupt
as ’en hoas, nou dansen de pêpermunjes ien’t deuske, en zingen en
schrauwen hoe langer hoe gauwer:


    „’t Zal dan alêvel met Geertje wel gaan!”


Zóó’n oolikheid het Geertje nog nooit um ’t hart gehad. Ze kan’t niet
loaten um is êfkes noar ’t plekske op heur wang te vuulen. Zoo’n jong!
zoo’n roare jong!—Hê, wa’n benauwdigheid ien de locht; phu! De blauwe
vloersteen’ zin nat uutgesloagen. ’t Brêkt Geertje ook zoo’n bietje de
lêjen uut. Van Bolmans het ze’t oan voader niet zegge kunnen. Van
Dorus....? Nou, da’s heel wat anders....!—D’r kos wel is sturm
kommen.—Wat zal voader opkieken van zoo’n wondere jong; ’en jong den ie
licht nog iensgeheel niet gezien het.—Wat schrauwen de pauw’ op
Griethofs arf. ’t Is best meugelik dat ’r sturm komt, heel best
meugelik!



A’j—zooals Bolmans nou—op ’en bank veur ’t veerhuus zit te kieken, dan
hei’j langs de appelboom’, die oan weerskant van den diek stoan, krek
’t gezicht op ’t witte huuske van Harmen ien de lêgte.

Toon Bolmans het er al lang op zitte turen, zitte turen noar ’t witte
huuske, en, wat ie het kunne zien dat hèt ie gezien, en wat ie niet het
kunne zien.... dat het ie tòch gezien.

Mooi sprokhout om ’t vuurke mee op te stoken!

As Christenmins is ie verplicht um Harmen te woarschouwen.

As Christenmins!!!

En—op ’t blad van Bolmans’ tapkast zit nog ’en valse doalder
gespiekerd. ’t Is uut den tied van z’n voader, moar ielken dag kan
Bolmans ’em zien: den valsen doalder! Lang het ie gespatzierd deur
onneuzele vingers, moar, toen Bolmans’ voader hum ien de goat’ kreeg,
toen was ’t gedoan menneke, toen kreeg ie den spieker deur ’t lief....
Kiek is ’en valse doalder!—En de valse doalder had nog wel langer ien
onneuzele vingers kunne blieven, of ien ’en spoarpötje kunne bewoard
wêzen, moar, toen de dag kwiem dat de muntmeister nei geld veur oud
ien’t licht zou stellen, toen had ie tóch veur de rooje deur motte
kommen.—Gesnoeide doalders; doalders die d’r stempels deur ’t geschuuf
ien de wereld kwiet waren, en doalders met ’en stuk d’r uut of ’en gat
d’r ien; ook die al vroeger den dut kregen en op ’en acht-en-twientig
woaren teruggezet, ze woaren toen noar gehalte geschat. ’En valse
doalder, of ’t ook arger is! Vals, op één greinje zulver noa. Toch: Een
greinje zulver!

As Christenmins is Bolmans verplicht....! Woarum kiekt ie zoo strak
noar de grond? Woarum? ’t Greinje zulver ruurt en fluustert: dat ’et
niet thuus heurt ien den doalder die vals is.

Best meugelik! moar Geertje mot de ziene wêzen, en kastloopers Geertje
kan toch de vrouw van Bolmans niet worden. Koatje van Bemmel! ’En
boerenhofstêj! En peerds, en vee, en geld; en oanzien ien’t darp: en
karkmeister; en lid van de road! ’t Greinje mot stil wêzen! Loater,
loater as ie’t al noar den eis het, dan zal ie luusteren. Ien ielk
geval is ie bêter as den Harmen. Die het den duuvel ien’t lief; zonder
kark of schriftures. Arg, arg zoel en lauw in de locht. ’t Drukt op ’t
heufd, op de borst, overal! Zekerlik sturm!



’t Is zeuven uur ien den noamiddag.

Toen ’t zes van den toren sloeg, toen ko’j ’t karkhoanje, dat pal had
gestoan, zien drêjen: nou ’en bietje lienks, dan rechts; gliensteren
dat hiew niks over, went de locht was egoal betrokken.

A’j oan ’t woater van den Rien sting, dan ko’j zoo af en toe gerimpel
op ’et effen woatervlak zien, en—keek ie noar den diek, dan zag ie zoo
hier en doar kleine stofwölkskes opgoan. ’t Was krek of ’t soesde heel
ien de vert.... Joa, ’t soesde. Ien de hooge peppels was’t ’en
gefledder van de bloai’ asof er hoagel ien viel, en de zwoaluws
scheerden over woater en wei asof ze ievers anders as ien de locht
wouwe wêzen.

De schipper van de turf-oak, die giester zien vracht oan ’t veer had
gelost en nou den heelen dag op ’t dek muggen en rook had ligge
wegbloazen, de schipper het de zeil’ en spullen uut ’t ruim noar boven
gehoald, en, as ie ze ophees, dan was’t bij buien ’en gefladder en
geklapper, dat ie wark had um boas te blieven.

De veer-oakskes en de gierpunt begosten al zuutjesoan te dansen op de
gölfkes.

’t Was wat meer as ’en labberweind, die oe werm ien’t oangezicht bloes.
Schuuns over de Vêluwse bargen, uut ’t Noordwest, en tégen den stroom,
kwiem de weind al starker en starker oanbloazen. De schipper van de
turf-oak, die hoogerop most, hoalde ’t anker oan boord, en—a’j ’em
noakeek, dan was ie met bolle zeil’, al heel gauw de boakkribbes um.

De keisteentjes—op de griendhoopen bij den afweg noar ’et woater—ze
begosten te drêjen, en grienzelden over ’t wagenspoor heer. De gölfkes
wieren grooter en grooter; ze klotsten tegen ’t kribwark en sloegen
schuun oan bakboord van de gierpunt. Dorus de veerknecht, zoo pas weer
oan wal gekommen, sloeg de iezeren pin’ woar booten en gierpunt met
touwen en kettings oan vast zoaten, dieper ien de klei, en greep noar
zien pet—hoast was ie gevlogen!

’t Is zeuven uur ien de noamiddag.

’t Liekt al wel negen zoo donker is de locht, alschoon dat ’et niet
rêgent, moar:

De sturmweind roast!

Roazen duut ie, schrauwelik roazen. De heujers ien’t veld ze kunnen de
goavels niet langer regieren en hebben wark um stoand’ op de been’ te
blieven. De hoog geloaje karvracht zwiept gunds en her; ’t peerd met de
neus oan de borst, trekt wat ie kan, moar, ’t giert ien z’n ooren, en
’t bloast met geweld tegen zien vracht; de moan’ zwieren um den krommen
nek. Hu! gilt de weind, en Hört! schrauwt de voerman.

De sturmweind roast!

Roazen duut ie; gieren en fluuten. De moeders ien’t veld, ze kunne niet
blieven; ’t is of ze ’t schrauwen van de kienderkes heuren, van de
kienderkes thuus. ’t Heufd op zied’ en de rok’ gespannen um de
been’—deur de weind—goan ze met ’en deil van ’t mansvolk noar huus toe.
Die ligge blieven op den akker, zien de heuj-oppers verstreujen over ’t
land. ’t Krakt en ’t knoept ien de wilgen; de hekkes sloan van geweld;
de rastering—zwiebt—zwabt—krakt—en sleet veur de grond!

Goddank, ’t is ’en oogenblik stiller. Is ie goan liggen de sturm....?
Um rauwer weer op te stoan! Doar kumt ie, doar kumt ie! ’t Bloast en
roast en giert nog starker; de boombloai’ fledderen deur de locht;
angstig en dooilik sleet de zware veerbel oan d’overkant van ’t woater:
klieng-kloeng—kling-kloeng—alschoon geen minsenhand heur beruurt; en
gunder ien’t darp, woar ’t riet van de doak’ vliegt, woar ’t leemhutje
kräkt, en wrakke schorsteen’ kletteren op pan’ en gebint’, doar zwiebt
ook de karkspits ien’t mulmende hout.... Noar ’t hoanje kiekt niemand.



Aan gene zijde der rivier nadert op den veerweg een breede figuur. ’t
Moet de kastlooper zijn. Harmen is niet gewoon zich om ’t weer te
bekreunen. Of de tocht hem bang valt, en de vracht hem zwaar drukt of
niet, hij houdt zijn geregelden tred. Nu echter kost het hem wel groote
inspanning om zijn pad te vervolgen. Met den wind ter rechterzijde in
den rug, wordt zijn zwaar geladen kast gedurig door een hevigen aanval
van den jagenden stormwind gebeukt. Zoo even was de schok hem bijna te
sterk geworden,—’t was de schok, die ginds aan de overzijde, den ouden
olm door bast en door spint en door merg drong; de schok, die het
sieraad der vruchtbare Betuwsche weiden, onder wiens breede takken
mensch en dier zich zoo gaarne een plekje ter ruste zocht, voor immer
vernielde. Harmen heeft een oogenblik met de hand tegen een wilg
geleund, doch zich ook spoedig hersteld. Of die stoot de hevigste is
geweest, althans hij wankelt later niet meer. Nu heeft hij den oever
bereikt en tevens de beide palen waartusschen, in de hoogte, de
veerklok met haar somber geklang, het grootsche lied van den storm
begeleidt.

Harmen slaat de hand aan de klink van den slingerenden luiketting.
Sterker dan zoo even roert de klepel het metaal, daar klinken schellere
tonen, en—de stormwind voert ze onverzwakt naar den Betuwschen oever.

Die klank roept den veerbaas.

„Is den Harmen roazend as de weind,” denkt de geroepene, „en meint ie
dat Bolmans zich eiges zal woagen!”

Hein—de veurige knecht—kon’t zoo schuins en zoo schots met ’t weer niet
wêzen, of zonder beroad goeng ie ’t roeibootje ien, en hoalde of brocht
wie d’r over wou. „A’j soldoat bint dan mo’j veur geen kogels goan
loopen,” zei Hein: „as God oe zuukt dan kan Ie oe net zoogoed ien de
bedstêj as op ’t woater kriegen.” Bolmans het altied: Krek zoo, gezeid,
en—Krek zoo, dat zeit ie nóg; moar, de meister is méér as de dienoar;
en te middag het ie zoo’n kramp ien’t lief gehad, en alêvel: Die twee
met mekoar is op ’t woater!!

Dorus komt haastig de gelagkamer binnenloopen waar Bolmans voor ’t
venster staat.

„Boas! kan’k overhoalen met die sturm?” vraagt de veerknecht.

„Woarum niet Dorus....?”

„Albeneur!” zegt de jongen: „’k Het geen zurg veur mien eiges, went, al
bin’k nog zoo mans niet op ’t woater, d’r ien zou ’t wel schikken; ’en
kat kan ook zwemmen as ’t tied van nood is; moar—veur den ander?”

„Ien Gods hand is ielk mins veilig en geburgen, Dorus.”

„Da’s woar,” zegt de jongen: „moar—as den ander ien ’t woater velt en
niet zwemmen kos, dan....” en Dorus moakt ’en geboar van köpken onder.

„A’j bang bint Dorus, dan zal ikke goan!” zegt de veerbaas met iets
minachtends, en zet groote oogen.

Bang!? da’s ’en ding dat ie nooit gezien het. Zonder een woord meer te
spreken snelt Dorus ter deure uit; loopt zoo haastig hij kan, schuin
tegen den wind in, naar ’t veer; sluit de oogen voor de stofwolken, die
hem gedurig in ’t aangezicht jagen, en als hij zoo loopt, dan vindt ie
’t kemiek dat ie den kastlooper nou krek ien dit weerke veur ’t erste
mot overhoalen.

„Wat zal Dorus zeggen....? En wat zal die mins zeggen....?” denkt de
jongen: „Zal ie weer vroagen: Wi’j asteblief weggoan? Nee, dat zal ie
toch niet; en zie, Dorus zal Geertjes voader is netjes over ’t woater
schipperen, zoogoed asof ie al zin lêven op ’t woater gezwabd had. ’t
Is woar op de Woal het ie ook wel oan ’t veer geholpen as de boas of de
knecht is ziek was, moar ien zulk weertje toch nooit van zin lêven.
Harrejennig wa’n weind! Moar as ie den kastlooper schoonjes d’r over
hoalt, dan zal ie ook wel gemuujzoamer worden. Misschien zal ie dan
zeggen: Wi’j asteblief kommen, ien stee van: wi’j weggoan. Wi’j kommen!
Harrejennig! kommen um Geertje. Lief ding, met ou ens ien ’t bootje!!

Dorus, met de pet gansch op den neus en over ’t achterhoofd getrokken,
rukt de ketting-pen, waaraan de veerschuit vastligt, uit de klei;
trekt, terwijl hij langs den oever voortgaat, het roeibootje een
honderd schreden verder stroom-opwaarts—„da’s sekuur, dan het ie geen
nood um oan d’ overkant te lêg oan wal te kommen; ge kunt ’et met zoo’n
weind zoo krek niet fiksieren.”—Nou stapt ie d’r ien; stoot met de
roeispoan heel krachtig van wal, en.... „Doar geet ’et!”

Mins, mins, wa’n gedans en geklots. ’t Zou nou wark hebben um ien de
moat te blieven, as Knilles de kerresier, van Mulderkens Hanske
trompette.

Den kop van ’t bootje schuins tegen de golf iengehouen: Krek zoo.
Dorus, ge bint al ’en heele prefester.—Pats!—Ge kunt de roeispoan’
verdrêjd niet ien ’t woater kriegen; meint da’j d’r ien zult sloan,
klets! dan geet ’t op zied en ge sloat ien de locht. Hier geet ’t nog
zoo’n bietje; moar gunder! wa’n golven! zou ’t angstigheid wêzen....?
Nee, niks, geen spier. De veerboas op de Woal zei altied: niet tusschen
de golven as ’t wêjt, moar schuins d’r deur heer.—Mins, mins, wat sloan
ze ien ’t bootje! Slik nat; en ien d’ oogen! Ge mot de oog’ êvel los
houen jungske!

„Toch iesdig hoe wiejer noar ’t midden. Zoo’n stofrêgen van al ’t
geschuum! Klats! dat was d’r weer een! Nou ien de hugt, dán ien de lêgt
verdrêjd! hier wordt ’et spektoakel! Zou Bolmans eiges overhoalen....?
Bangheid he’k niet; ’k kan zwemmen genogt; moar, de kastlooper gunds,
mag die zich woagen op ’t woater?

„Geertje zeit nee. Nee nee, schrauwt ze, heur! Joa ’t is de weind moar
’t liekt krek, of ze nee schrauwt. ’k Zal ’t hum afroajen, dien mins
met één hand. Toe Dorus, zit vaster! ge schuuft van de bank af. Kan
perjen haast niks zien. Rechts sleet de spoan mis;—Allo! overeind! de
voet stief tegen de kromhouten oan! Jong, jong, wa’n gezwab! ’t Zou
toch zoo mekkelijk zwemme niet wêzen.—As Geertje ’t is wiest! Oarig
pestuurke!”—’t Gonst en ’t giert, en ’t klotst en ’t schuumt.... „God!
in Oe hand! geen mins zou ’t regieren!”



En—Harmen, die de winkelkast tusschen zijn rug en een der palen van de
veerbel heeft geklemd, zit op den Veluwschen oever en tuurt er met
starren blik naar de hulk, die daar rijst en daalt en zwiebelt op de
bruisende golven.... „Die d’r ien zit is ’en ander as de veerboas
eiges. De zeun van Gijs Giesels....”

’t Stormen van den wind kunt ge hooren en zien, maar ’t stormen in de
borst van dien man met de ééne hand, dat hoort en dat ziet ge niet, dat
hoort en dat ziet maar Eén.

En de woedende elementen zingen te zamen een oorverdoovend lied; en het
bootje ginds op de golven in het felst van den wind, rijst pijlsnel
omhoog, en zinkt dan weer weg in het schuim. Nu komt het dwars voor een
golf; zij klotst over ’t boord.... „O God! die erme jong!”—Weer rijst
het aakje, weer zinkt het snel.—De man die daar tuurt, rukt zijn armen
los uit de riemen der kast; met één sprong is hij overeind; weer volgt
hij met starenden blik het zwirlende vaartuig. Hij bemerkt het niet dat
een krachtige windstoot zijn winkelkast ter aarde werpt. Weer komt er
een golf dwars aan stuurboord van ’t aakje. ’t Schuimt nòg eens naar
binnen.... „O Heere! doar geet ie!” En—twee vetleeren schoenen zweept
de wind van den wal in den stroom; een bombazijnen wambuis fladdert
over den vloed, en—een roestig mes, ’t welk glijdt uit den zak, zinkt
weg in de diepte!



O! dat zijn ontzettende oogenblikken voor haar, die angstig is geworden
in haar eenzaam vertrek, en, denkende aan haar vader, naar het veer is
gesneld, om te zien of hij haast komen mocht. Ze heeft niet gedacht dat
’t zóó arg op ’t woater zou wêzen, zóó vreeselik arg. In den aanvang
ontsnapt er geen kreet aan Geertjes lippen nu zij dat schouwspel
daarginds met moeite bespiedt. Stijf houdt ze de saamgeperste handen op
den hijgenden boezem gedrukt. Haar tanden nijpen heur lippen in
bloed.... „Groote God, help!” is de bee die haar trilt door de ziel,
en: „Helpt minsen, helpt!” is ook in vertwijfeling de kreet, die in ’t
einde haar boezem ontvlucht. Maar de wind voert die bee slechts terug
naar het veerhuis, en—ook zij snelt er heen.



De veerbaas het niks gezien, niet geweten:.... „Watblief....? M’n lieve
Geertje, wat mein ie, ’en ongeluk?”

„Nee, nee! niet meinen, moar ’t is zoo,” roept het angstige kind. Um
Gods wil, Bolmans mot helpen en redden. Bolmans mot meegoan; moar gauw:
Geen oogenblik mag ie wachten: „Toe, kom dan, vort!”

Maar Bolmans zegt dat Geertje bedoard mot wêzen. Den Dorus kan zwemmen,
en heur voader het dukkels gezeid, dat ie in vroeger tied over de Woal
kos hen en weer!

„Ho, proat niet, wat zou ie met ééne hand!” gilt het meisje, terwijl
zij den man bij zijn buis vat: „Ik smêk ou, kom helpen?”

Bolmans wil wel meegoan om is te zien of.... moar Geertje-lief mot
begriepen, as’t zóó arg op ’t woater is, dat ie dan zich eiges niet
woagen mag, ook um zien Jenneke. ’t Is zund um den Heer te
verzuuken.—Joa, hij ziet ’t nou ook, ’t is niet te voaren op ’t woater;
as ie dát had begrepen toen Dorus goeng, dan zou ie ’t hum „óók nog
starker hebbe afgeroajen”; en, als hij zijn hand op haar schouder legt,
dan zegt hij weder: „Mot altied denken Geertje-lief, dat minsenhulp
niks is, moar God is almachtig!”

„God is almachtig, moar gij bint ’en veinsoard!” krijt het radelooze
kind, terwijl ze zich aan den gloeienden klauw ontrukt, die haar op den
schouder brandt. En als de stormwind het veinsaard al gillend herhaalt,
dan buldert hij voort naar de kerkspits, en rukt er het roestige
haantje uit het molmend gebint, en—’t ploft op het kerkhof.

En—snikkend van angst, en hijgend tegen den persenden luchtstroom in,
ijlt het trillende meisje de lager liggende weilanden over om het volk
te bereiken, dat ze, ofschoon van verre, ontwaarde.

Maar ginds in den vloed?

De man met de eene hand heeft vruchteloos gekampt met de schuimende
golven. Hij wist nog.... hij zag nog.... maar toen, toen zag hij niet
meer: alleen de huilende storm en het bruisende water hebben hem
vluchtig van Geertjes angsten verteld, toen—toen werd het nacht om hem
heen. Nog eenmaal zag hij Gods Hemel. Een zucht, en—vaarwel!

Maar Dorus? Aan ’t kentelend bootje heeft hij zich vastgeklemd:

„Mot niet losloaten jungske a’j beet hebt. Tieds genogt as ’t oakje
umlêg zinkt. Verdekselde schoen’ oan de vuut’! Trampen, trampen, hak
tegen hak. Foos riemspul, doar goan ze!—Wat ruurt doar veur
zwarts?—Onmundige golf, nou ziet ie hoast niks meer.... Nou wél: ’t is
’en mins. ’En mins! Vort, vort dan, en ’t bootje adie!” De saamgeknepen
vingers spitst hij ter zijde van ’t lijf: „Da’s toch oarigheid—niks
kienderachtig! Die golf wou boas wêzen, moar, Dorus is d’r ook nog. Dat
zu’k dun spul regieren wil. Hê! da’s ’en vervliemde, ’en golf van
geweld!” Nou weet ie van niks meer—d’r onder of boven.—„Goddank weer
d’r boven, en gunds ziet ie ’t zwart nog. Wat worden die kleeren zwoar.
Moar, de stroom geet fel op die kribbe oan. Dorus, pak moar weer oajem,
geen angstigheid heur.... zie, gunds glimt nog ’en tipke van ’t zwart.
Vort, vort moar, veuruut, met krachtige sloag’!.... Zoo! Nou kumt ie’t
op zied, en—doar het ie ’t gegrepen!”

Ontzettend wordt nu de strijd van den jongen tegen het verwoede
element. Met den zwaren last staat ook hem nu slechts ééne hand ten
dienste. De krachten dreigen hem te ontzinken. Moed Dorus, moed! Hier
bij de krib is de golfslag gebroken.

Hijgend, hijgend, gansch buiten adem, worstelt en kampt hij. „Een,
twee, drie sloagen nog. Dank, dank goeje God!”—En zie, doar griept ie
de krib en.... doar kruupt ie noar boven.



’s Anderen doags ’s mergens zingen de veugeljes alschoon dat heel veul
d’r nestjes kwiet zin, krek asof d’r niks gebeurd is.

Da’s oarig van de veugeltjes!

In Harmens witte huuske zingen geen veugeljes, moar ’t is ’r tóch
oarig. ’t Is ’r stillekes, heel stillekes, went, Harmen leit en sloapt
ien de bedstêj. De dokter het gezeid dat alle gevoar veurbij is. Dorus
steet bij de toafel; zien heldere oog’ stoan wel wat fletser, moar ze
kunnen toch kieken noar ’t oarig pestuurke, dat gunds bij den heerd oan
’t koken van lijnpappen is.

En as ie nog kiekt dan ruurt zich de mins ien de bedstêj, en fluustert
heel zacht: „Giesels, kom asteblief hier?”

Kom ASTEBLIEF HIER! Doar hei’j’t al. Da’s ’en andere prédekoasie as van
twee doag’ geleien: Wi’j asteblief weggoan? Zacht: „Hier Langhuuzen,
hier bin’k. Zeg, vuul j’oe wat bêter?”

„’En boel bêter, ’en heele boel bêter!” is Harmens bescheid, ofschoon
het hem duidelijk is aan te zien dat hij het leven wel zwaar heeft
gehaald; en weder fluistert hij mat: „Giesels, gêf mien oe hand?”

En Dorus hand rust in die van Harmen Stomp.

„Da’s wonderlik: Harmen zeit niks, en Dorus kan ook niks zeggen; ’t is
krek asof die zachte handdruk van Harmen hum de troan’ noar de ooglee
parst. ’t Is wonderlik: Geertje steet ook bij de bedstêj, moar Geertje
zeit ook niks, en Harmen het ook troan’ ien de oogen. As ie
giesteroavend ien’t woater zóó flets en wêk um ’t hart was gewêst as
nou, dan zou ie met Harmen veur de snoek’ zin geroakt....
„Watblief?....”

Weer heurt ie gefluuster: „Dank, dank oe Giesels!”

Die weerlichse troan’!

En Geertje, den heelen nacht is ze angstig en hulpzoam gewêst, moar
nou, nou voader zoo sprêkt, nou snikt ze van blijdschap, en weer, en
nog ens: „Dank, dank oe Giesels!”

„Nee, da’s noarigheid!” denkt Dorus: „Ien ielk geval is ’t rogge um
weit gewêst. Den Harmen met zien ééne hand het hum wille redden, nou
het hij ’t Harmen gedoan.” Schijnbaar luchtig zegt hij nu luid: „A’j
danken wilt Harmen, dan mo’j deur de bedstêjplanken noar Boven zien,
moar zóóveul is zeker: as Den Boven ’t medalje veur drenkeling gift,
dan is ’t veur Harmen, en Dorus kan toezien.” Verdrêjd! wat drukt ie de
hand. Die dekselse troan’!

’t Is doar oarig ien ’t kämerke.

De minsen d’r buuten die geen schoai oan eigen huus of dak kregen, ze
hebben ’en boel te proaten. Ze kunnen ’t over ’t geval met den
kastlooper niet eens worden. Bolmans van ’t veer het gezeid, dat ’t met
den Harmen al ’s mergens niet riechtig gewêst was. Hie had van ’en mes
gesproken; heel oakelik van ’en mes op zak, en—ge kos’t niet weten:
zich eiges willen verdoen!? ’t Was altied ’en mins buuten God gewêst.
Hie, Bolmans, is nog noar ’t veer geloopen um te helpen as ’t wêzen
kos. Toen Dorus goeng, toen had ie hum nog gezeid, dat God verzuuken
zundig was—dat kos Geertje getuugen; tegen heur het ie dat ook gezeid.
„Moar, zooveul is zeker,” het ie ook nog gezeid, „as ikke lid van de
Road was, dan zou’k ’en gebooi gêven um bij sturmweer niet over te
hoalen.”

Den Bolmans wiest toch altied meer as ’en ander; zoo’n gebooi zou goed
wêzen. Joa, lid mot ie worden!

Kiek, en meeliedend is ie ook: doar geet ie noar ’t witte huusken um
eiges te vroagen hoe ’t met den kastlooper geet. Niks grutsig!

En de veerbaas vervolgt zijn weg naar ’t aangeduide erf; en als de
karkmeister veurbij ’et karkhof geet, woar ’t weerhoanje ien de
brandnêtels en diestels leit, dan proat ie bij zich eiges: „’t Mot gauw
gereperierd worden.”

Nu treedt hij het huisje binnen, maar—er zijn er toch die weten dat het
haantje in ’t molmig gebint verroest en verguld was. ’t Vuur onder de
smêjige lijnpap ’t knettert hum tegen: Doe veinsoard! Geertjes oogen
zoo helder en kloar, ze blinken: Doe veinsoard!  en alles, alles wat
ien’t kämerken is schrauwt roazend: Doe veinsoard!

Bolmans wunst alles ten beste, en keert noar zien arf toe.



Omstreeks zes maanden zijn er verloopen.

’t Is helder vriezend weerke, en ’t gelui van de karksklökskes zeit oe
dat ’t Zundagmergen is.

Gunds bij ’t roodsteenen huus oan den diek, mowwe wêzen. ’t Is de
darps-kommenij, woar ’t junkske die de koei’ huujde zien sukkere ballen
hoalt. Pieters die er dartig joar boas was gewêst, is veur twee moand
gesturven, en sinds dien tied is ’t winkelhuus propertjes opgeknapt.

’t Zal acht uur halfnegen zin gewêst, toen ’en kerreke, dat van de
Woalkant kwiem, veur ’t huus het stilgehouen. Dorus Giesels heit oan ’t
oudachtig lillik mins met kromme been’ de hand gegeven; het hum uut ’t
kerreke geholpen, en: „Dag voader,” gezeid.—In zien wêzen leek Dorus
onmundig veul op die mins.—Toen het ie gegoecheld met ’en jong en twee
dern, die ook nog ien’t kerreke hadde gezeuten, en voorders zin ze
soam, krek as heur voader, die met Dorus veuruut liep, noar binne
gegoan.

In de groote kamer van het winkelhuis zit Harmen Langhuizen bij de
potkachel. ’t Lijkt wel of Harmen sedert wij hem voor de eerste maal
zagen, een paar jaren ouder is geworden, maar toch, er is meer kleur op
zijn wangen.

Daar wordt de kamerdeur geopend.

Zie, hoe een doodelijk wit Harmens blos voor een wijle vervangt.
Aanstonds staat hij op. Met den stomp van zijn rechterarm achter den
rug verscholen, treedt hij den binnenkomende te gemoet en reikt hem de
hand—de hand waarmee hij zich behelpen leerde; en dan, dan zegt hij op
minzamen toon: „Gijs Giesels, hoe geet ’et?”

„Goed Harmen, en Gij?” is het weerwoord.

„’t Is lange joar’ gelêjen, Giesels, da’k ou niet gezien heb,” zegt
Harmen: „Goa zitten.... en dat onze kienders....” hier stokt hij.

„Joa krek, onze kienders,” herhaalt de vreemde; ziet naar den grond;
weet met zien handen geen road, en sleet z’ op den rug.

En—niet een is er ien huus die begriept dat zoon erste ontmoeting van
twee gevoaders niks alledoags is. Die ’t niet begriepen, die hebben d’r
niet mee van noode. Harmen zei nòg ens: „Giesels, goa zitten.”

En bij de toafel is ’t ’en gegoechel van veul niet genogt. Kan ’t wel
anders: Dorus’ bruur en zusters kommen brulloft houen, en Geertje
kennen ze al, want z’is ’en dag met Dorus bij heur oan de Woalkant ien
voaders huus gewêst.—Wa’n mooi merrenos bluumke het Geertje um ’t oarig
pestuurke—zooals Dorus dat nuumt—en wa’n bezonder groacelik mutske het
Geertje op ’t heufd; en wat is ’t hier alles mooi opgetuugd met dat
vlagdoek, en ’t zulver- en goud- en rood pampier tussen die
dennetekskes. Heere minsen! en wa’n breudjes! en krientenbreudjes! en
wa’n mooie bruigomspiep, heelegoar met roodgruune lientjes d’r um! En
is dát alêvel oe voader, Geertje....? „Dag boas Langhuuzen, we kumt de
boel hier is opscheppen heur.”

„Dat zal me plezier wêzen,” zegt Harmen: „Mot nou moar toetasten.”—’En
klein bietje loater zacht tot Dorus’ voader: „’k Het veul oan oe jong
te danken, Giesels; ’t is ’en wondere jong, moar ’en bovenste beste!”

Gijs Giesels het wark met zien breudje.—Te danken! „Joa krek, krek dat
is ie.”

Gunds bij de toafel geet ’en gelach op. Geertje kriegt ’en kleur as ’en
meikars. Hendrik—Dorus’ bruur—het geploagd: „Geertje zeg, wóar bi’j met
de karspit geblieven?”

’t Ét en drinkt en lacht ien de koamer. De voaders proaten niet veul
moar ze kunnen nog is êfkes rooken; de kark is heel dichtebij.

Moar zie—buuten op den diek doar loopen ze al; de mansluu met de hand’
ien de zak’ en de vrouwluu met de stoof onder d’r zwarte mantels uut.
De neië winkelier mag met z’n Geertje niet te loat kommen. Allo,
véuruut dan!



En bij de karkdeur onder de lindes, doar stoan de mansluu—noar
gewoonte—nog te rooken en te proaten totdat meister oan ’t kloktouw
geet trekken. Ze meinen dat den Dorus ’t moar oarig met Geertje
getroffen het. Ze hebben allemoal wel gedocht dat den Harmen van
klienktum onder ien de loai van de kast had zitten: veur Geertje en
Dorus het ie ’t winkelhuus kunne koopen en stillekes geet ie bij heur
ienwonen.—Dat zoo’n oarige dern in zoo’n lillikke jong zenie kos
kriegen! moar zóoveul is zeker: ’t is ’en kloeke rejoale jong, en
zóoveul is ook zeker: heur voader het ie ’t lêven gered.—’En mins mot
deur bepruuving moar wies worden. Sedert kumt Harmen trouw ien de kark,
en veul hebben ’t gezien: dat ’t Onze Voader en de Tien gebooi bij hum,
ter weerskant van ’t kammenet, ien mooie liest’ oan den muur hangen.

’t Wordt vol ien’t karkske, heel vol. Zoo’n trouwerij is nog is wat
anders as anders. Ien de karkmeistersbank blieft ééne ploats lêg.—Kumt
Bolmans dan niet?—Stil asteblief: De veerman—die ook lid van de road
wier, alschoon dat Harmen geen briefkes bezurgde—de
veerboas-karkmeister kon niet kommen: ’t Bleike blonde Jenneke is
siends ’en heelen tied, arg, arg bleik en moager geworden: proaten mot
ze zoo wies as en mins van twientig joar. Ze zeggen dat ’t wel niet
lang meer zal duren. De veerboas mot den heelen tied oan d’r bedje
zitten en somtieds as roadeloos wêzen. Da’s vremd van zoo’n vroom mins,
zoo’n vroom mins most alêvel.... Stil, stil dan; mot ien de kark oan ou
zelf prakkezieren.

’t Is ook woar, en den Bolmans is anders zoo’n bovenste mins! God zal
’t wel weten.

Dat trouwen is toch moar ’en oogenblikske wark. Kemiek dat ze allebei
met troan’ ien de oog’ stoan. ’t Zal toch ’t rechte wel
wêzen....?—Mins! a’j is vuulen kos hoe die hand’ mekoar drukten!

En de veurmoalige kastlooper met die vremde lillikke mins oan zien
lienkerkant, kiek, ze zingen uut ’t eigeste buukske met z’n beiën—’t
buukske van moeder Geertje—en, ku’j’t begriepen, de erste, die kort
gelêje oan God noch zaligheid docht, nou zingt ie met d’oog’ duk noar
Boven, en hard da’j ’m buuten wel heuren kunt, het dank- en het loflied
den Heere.

Hebben de minsen hum niet gekend.... God kende hum zeker.

Nou is’t uut. ’t Geet alles veur de jonggetrouwden zoo’n bietje op
zied. D’r zin d’r ook veul die êfkes ’t hoar onder de pet loate
kieken.—’t Is oarig da’j nou zoo weet dat ’t man en vrouw is; heel heel
oarig, moar ’t meist voor Dorus en Geertje.

Alles ziet er buuten veur ’t jonge poar dan ook zoo glansachtig uut.
Hoe kunnen ze meinen dat ’t koud in de locht is! Werm is ’t van binnen,
en, werm zal ’t wel blieven.

t’ Oavend is’t brulloft ien Harmens achterhuus. ’t Jongvolk het schik
genogt in d’r lêven. De been’ kommen ook van den vloer. Knilles, de
kerresier, blaast dat ie gedurig zoo rood as ’en kalkoensen haan wordt,
en, as ie van Mulderkens Hanske bloast—woar j’ook al op walsen
kunt—dan, dan drukt er den Dorus zijn wiefken oan ’t hart: dan kust ie
haar vlak op ’t mollige snuutje; dan fluustren die twee nog zoo’n
bietje op zich eiges; en joa: „Joa die karsepit—verechtig ze het hum
bewoard, en tegen de leinte dan zal z’em goan poten.”









OAN ’T KLEINE REVIERKE.


A’j nooit van de Linge ien de Bêtuw geheurd hadt, dan zou’j op ’t heele
ding geen arg hebben, zoo’n onneuzel schoap van ’en ding as ’t is.

Meister ien ’t school leert oan de kienders, dat ’et ’en rivier is, die
van ’t Oost naar ’t West krek midden deur de Bêtuw geet; moar—as nou de
Linge ’en revier is, wat motten dan de Rien en de Woal wel wêzen, die
de heele Bêtuw ien d’r erms houen, wat blief!

A’j meint dat ie van de bargen kumt, zooas meister zeit dat de revier’
doen, dan bi’j krek van de wies; ’t schoap van ’en ding is van lêge
komaf. Bij ’t ouwe kastêlje Dorenburg of uut den hoek van Gent, doar
mot ie zoo wat uut de Wêterings kommen, en nuumt ze hum, ook nog ’en
heel eind wiejer, niks meer als de Wêteringse wal.

Ge kunt er krek van zeggen wa’j wilt, moar toch, toch is ’t ’en oarig
dingske. Zoo zuutjes heer slemiert ie maar vort, krek as ’en oal op ’t
dreuge, en, as ie proaten kos, jong mins! wat zou ie oe veul van de
Bêtuw vertellen.

Joa, as ie zoo stillekes voortkruupt, en kabbelt en knabbelt oan zien
boord, dan smuuspelt ie toch zuutjes tegen ’t lies dat hum groet, en
fluustert ie heel wat oarigs.

Niewoar, ’t is zoo mooi langs zien weg; ter lienker en rechter, bóvenop
de vette klei, is ’t alles malsigheid en volligheid en frissigheid?
Hier de hoaver en weit, wat stoan ze weer gelp; gunds dat goudgêle
zoad, wat flonkert ’et zonnig; dóár dat peersgruune kleeverveld, wat
ruukt ’et noar heunig, jong minsen, wat rukt ’et!

En de hofstêjen wat zin ze fleurig: en de peerds wat zin ze stark en de
mansluu wat zin ze kloek; joa kloek; a’j maar ziet hoe ze gunder met
vierspan de zwoare klei oan ’t bouwen zin, krek asof ’t deur de botter
goeng, krek of ’t niks nimmendal was. En dan de vrouwluu....? Knap slag
van vrouwvolk!

En de dernjes....? Joa de Linge kent ze nog bêter! went de jonkheid wil
wel is verfrissing, en ook: as ze met heur blonde köpkes boven ’t
revierke kommen en vroagen hoe ze d’r uut zien, dan lonkt ie heur toe
met ’t eigen oog dat zij noar umlêg sloan, en koatst ie weerum, en
smuuspelt in ’t lies; „Heel oarige köpkes!”

En zuutjes, heel zuutjes schuufelt de Linge al wiejer; ook dukkels
onder kroos en wier en donkere brugkes deur, en—’t is te begriepen dat
ie niet altied gern ziet wat er umgeet ien de Bêtuw.

Of ’t niet al arg genoeg is, dat ie—oan gundsen kant van ’t brugske
woarover de landweg geet—ien kalmen vloed dat lillike huuske spiegelen
mot. „In de reizende man” is er uutgehangen, moar, as ie wilt weten wát
toal oe die reizende man soms kan proaten, dan mo’j ien den oavend,
heel loat, maar is luustere kommen.

Moar nou, nou ’t mergen is, nou heurt de Linge niks lilliks.

Hier ien de hooge peppelloan, hier heurt ie de veugeljes kwinkelieren.
Wiejer op, woar den ouwen olm bij ’en klein steenen huusken oan zien
boord steet, doar heurt ie de stem van ’en ouwe mins—’en heel ouwe
mins—en—’t psalmlied ter eere van Gods weldoajigheid, trillend en
bêvend, vlot ie mee boven zien effen vlak, nog ’en heel eindje wiejer.

Gunds, bij den grooten drêj, woar ie dat witte hekke ziet glimmen, en
woar de weerschien van ’en mooien blomhof ien ’t blauw van de Linge
speult; gunds woar de blanke rimpeljes al wiejer en wiejer kringelen,
doar heurt en doar ziet ie nog meer.

Triene kent ie wel, flinke blonde Triene van ’t Putterserf, die ielken
mergen op ’t planken stap oan zien boord, de roomtesten boent en de
melkkannen schuurt, hel as de zon! Heur stevige hand oan poezelen erm,
het zoo dukkels met emmer of boender zien stille vlakte geruurd, en—’t
blozende köpke dat ie weerkoatste is ’t köpke van Triene, en ’t
helderste liedje dat ie ooit heurde, is ’t liedje van Triene van ’t
Putterserf.

En de Linge—as ie Trieneke gemergen fluustert ien de blauwe
vergêt-me-niets, die ie kwiestig zeumde langs ’t Putterserf, dan geet
ie wiejer, krek as altied wiejer ten nutte van mins en dier; en
allinnig as de weinter hum in zien bedde houdt, dan slupt ie ’en korte
nacht; moar anders, rusteloos geet ie vort, en ’t reine woater vlot ie
noar d’ eindlooze zee—moar; ’t dras en sliek blieft ien ’t lêge.



’t Putterserf is ’en mooie hofstêj, ’en hofstêj vol stoasie. Nou vier
joar gelêjen is er ’en schoon roodsteenen veurhuus bijgetimmerd—dat kos
niet minder, alschoon de boer en zien vrouw eiges van geen stoasie
hieuwen—en ’s leintes, twee joar, is de boer gesturven.

’t Roodsteenen huus van ’t Putterserf het vier schuufroam’ ien’t gêvel
van veuren, en schuune gardien achter de gloas’, krek egoal as bij den
burgemeister. A’j ien die koamers kumt dan zou’jt wel loaten um de pet
op ’t heufd te houen.

Ien ielke koamer hei’j midden op de plankenvloer ’en gruunrood karpet
met strepen d’r deur; daarop ’en ronde toafel met gruun wasdoek d’r
over, en ’en rand d’r um, en pooten d’r onder van effectief
mehoniehout. Ien ielke koamer zie’j twoalf stoelen en twee met erms d’r
oan—zeker iendertied met begriep van één veur den boer en één veur zien
vrouw. Krek zoo zie’j ook ien ielke koamer ’en mooie spiegel boven den
schorsteen hangen, en ’en groot kammenet tegen de muur stoan. Voorders
oan de muren, die zoo wit as pampier zin, doar zie’j ’en heele zooi
schilderijploaten; Van Spiek die, ge weet wel, met ’en schip vol kruut
ien de locht sprong, en dan nog ’en boel met mansluu en soldoatenvolk
d’r op, en één—woar ’en kerl op ’en peerd leit—met Mazeppa d’r onder;
da’s Frans begriep ie!

Zóó redeneert de bouwknecht van het Putterserf, en Lammert hij
redeneert nog een heele boel meer: „Woarveur hei’j de dinger anders as
om ze te gebruuken? Moar de vrouw van ’t Putterserf ze gebruukte die
koamers nooit. Allinnig as ’t Zoaterdag is, dan geet ze—op heur
kousen-vuut’, went de klomp’ of schoen’ loat ze altied veur den drumpel
stoan—ien’t een van die koamers noar binnen, en hoalt ze uut ’t
kammenet van klienktum um ’t volk te betoalen; en hie—Lammert—óók op
zien kousen-vuut’, hie mot dan ’t geld nog is noarêkenen op die toafel
met ’t wasdoek; en ziet dan eiges, hoe ’t ’n oarigheid is zooveul
zekskes met spesie as doar ien dat ding van ’en kammenet stoan.
Miesderoabel riek mot vrouw Willems wêzen. Tachtig mergen land onder de
ploeg; zestig mergen wei, en alles noa venant; én—as heur man bij ’t
trouen dan toch eiges niks meer as ’en erme bouwknecht was, dan zeg ie:
da’s oarigheid!

’t Vertelselje van Willems, die deur zien vrouw én warkzoamheid van
onderop riek was geworden, dat was ’en bekend vertelselje, ’en wóár
vertelselje; ’en vertelselje dat Lammert Van Tuil, siends ie noa
Willems’ dood op ’t Putterserf kwiem, ien’t heufd had gedrêjd.

En nou—’t was oarigheid, sedert giester zei blonde Trieneke: Joa! En—as
moeder geen Nee zei, dan zou ’t weer ’en vertelselje worden, moar nou
’en vertelselje van Lammert!

Joa krek, ’t zal weer ’en vertelselje worden, moar nou ’en vertelselje
van Lammert.

Lammert, de eenige overgeblevene kleinzoon van den stokouden Arie
Weijer—van wien we straks meer zullen hooren—Lammert is een stevige
knaap, welgemaakt en goedgespierd.

A’j hum doargunds ien den vroegen mergen bij de dêldeur van ’t
Putterserf ziet stoan, dan ku’j oe best begriepen dat Triene sjenie in
’em kreeg, zoo’n knappe jong as ’et is; en, ’t land bouwen dàt kos ie
zoogoed as de beste. Moar—nou Triene krek um den hoek van de schuurdeur
noar buuten kiekt en Lammert ziet stoan, nou ku’j oe óók best begriepen
dat hij zooveul as verliefd op Triene wier. ’t Is ’en kloeke flinke
dern: d’r frisse wang’ ’t zin verechtig krek de klaproos’ ien’t korn:
d’r blauwe oog’ de vergêt-me-niets oan de Linge, en dan d’r poezele
hals en erms, wa’n malsigheid, mals as ’en meirêgen, mals as de dauw op
’et land!

Al ku’j ’t oan d’r oog’ niet zien, Triene het slecht gesloapen.
Giesteren het ze Joa gezeid, en a’j dan toch Joa het gezeid, dan bi’j
duk zoo roar um ’t hart, dan zou’j wel lachen willen en greinen ook,
en—niewoar, zoo’n knappe jong da’s toch plezierig!

Maar nog wat anders heeft Triene in ’t eerste wakker gehouen: Hoe
moeder ’t gemarkt had van Lammert en hoar....? Zóóveul is zeker, toen
ze noar bed wou goan, toen het moeder heur oangesproken en gezeid, dat
ze zich niks met Lammert had af te geven; ’t was ’en beste bouwer, dat
was’t, as ie ’t op z’n meneur had; moar—kunnen is nog ’en ander ding as
willen. Zie, Lammert was eigenlik ien den letsten tied ’en matfots en
’en slof geworden. De luioard speulen dee ie, dàt en niks anders. Ze
mosten zich niet betuuten dat moeder bliend of kiends was geworden.
Goddank! al was ze bij de vieftig, ze had heur begriep en redenoasie
nog goed: „Verkeerink met ’en luioard,” had moeder ten letste gezeid:
„Voader zou zich umdrêjen ien’t graf, dat zou ie as ie dóár begriep van
kos hebben. Triene pas op!”

En Triene, Trieneke had tegen Lammert al Joa gezeid, en heur moeder het
ze um den hals gepakt en gegreind het ze oan moeders borst oakelik,
oakelik! dat moeder toch wêk wier, went greinen dee Trieneke anders
nooit: en—eer dat ze noar bed goeng zei moeder—die toch niet wist dat
Triene al Joa zei: „Kiend, zie dan erst nog deur eigen oog’; moar houd
ze open, wied, heel wied open.”

En—dat zoo’n moeder als moeder toch eiges bliend kan wêzen! Doar zu’j
loater van heuren. Alêvel, nou zu’j’t begriepen dat Triene slecht het
gesloapen; en a’j’t alles begriept dan zu’j ook wel verstoan, dat
Triene met heel veul verwondering zeit: „Zoo Lammert, bin ie daar!”
went, volgens de torenklok most ie wel ’en half uur noar ’t land wêzen.

„’k Most oe toch erst is gemerge kussen,” zegt Lammert met ’en
kniepeugske, en wenkende: „Kom êfkes hier achter den houtmiet?”

„Nee, nee jong, dat kan iens-geheel niet,” is Trienes antwoord; moar,
oolik.... ze kumt tóch.

Albeneur, Triene wil hum alles zeggen, en roajen ten goede. Zoo’n
enkelde keer het ze óók wel gemarkt dat Lammert krek zoo gern ’en ander
zag warken as dat ie ’t eiges dee, moar Lammert was zoo’n knappe jong,
en hie kos toch bouwen nog bêter as de beste, en zien ringboard krulde
zoo mooi; alêvel, nou zal ze ’t hum zeggen: oppassen mot ie, of
anders....

„Kom nou is êfkes hier bij me zitten,” vraagt Lammert nadat hij zich op
een takkenbos liet zakken; en, met het hoofd achterover op een wat
hooger liggenden bos geleund, slaat hij de oogen tot Triene op, terwijl
hij haar te gelijk bij de blauwstreepschen rok trekt.

Nee menneke, dat kon niet; as’t nog êfkes kussen gewêst was, moar
zitten!! Ze most noar ’et karnhuus.

Dat was nou kienderachtig, arg kienderachtig! Triene had verechtig geen
begriep dat ’en dochter van ’t Putterserf toch van ’en heel andere
standoasie as ’en gewone melkmeid was. Verechtig, ze geleufde ’t niet
hoe de minsen d’r uutlachten dat ze altied platste en ploetste asof ’t
um ’en kruumelje brood was te doen; Trieneke most....

Uutlachen!! Wie lachten d’r uut....? hê? dát wou ze weten!

Maar Lammert trok haar weer aan den rok en drong haar opnieuw: „Toe kom
dan zitten?”

„Nee!” En Triene zette den voet vooruit en de linkervuist in de zij:
Erst zou ze weten wie d’r had uutgelachen omdat ze warkzoam was?

Nou, as ze ’t dan weten most.... moar eigenlik ’t was
kienderachtig—Lammert slokte, went hij goeng liegen—as ze ’t dan weten
most: Geurtje bij grootvoader had gelachen.

„Geurtje!” roept Triene terwijl haar van spijt de tranen in de mooie
oogen springen: „Geurtje! dat kleine kriel van ’en ding!” Moar Lammert,
om het onweer van Geurtje wat af te leiden herneemt: „Joa Geurtje, en
o, ’en heele boel meer.”

Wonderlik, geen vijf seconden later zit de flinke meid naast Lammert op
den takkenbos; haar hand rust in de zijne; haar hoofd leunt tegen zijn
schouder, en haar schoone oogen, waarin de tranen nog glimmen, turen op
Lammerts sprekenden mond.

„Triene, ge mot verstandig wezen,” zegt Lammert: „wat woar is dat ku’je
niet tegensprêken: as riek en heug uit warken geet, dan is er veur lêg
en erm geen verdienen meer. Oe moeder versteet d’r standoasie niet; ’t
is altied moar vortzwiepen tegen bêter begriep en verstandigheid ien.
Woarveur het God ien de Oost de zwarte mooren en al dat sloavenvolk
anders in de wereld geschupt as um veur ’t blankvolk te warken? As nou
’t blankvolk tegen die sloaven is zei: goa gelluu moar piepkes rooken,
welluu zullen ’t wark wel doen, dan zou’j ummers zeggen dat de wereld
oaverechts verkeerd liep. En gunder, beveurbeild in de stad van
Nimwêgen; denk gij Trieneke dat ’t riekvolk doar warken geet? Doar mo’j
um kommen! Niet één die z’n eigen schoen’ nog zal smêren; ze meugen
krek as de notoaris of de burgemeister soms zoo’n bietje ien de boek’
zitten te lêzen of te schrieven, moar ’t wark dat loaten z’oan ’t meid-
of knechtsvolk over; eiges rooken ze piepkes en zitten ien de zon.”

„Moar, wát zei ze toen ze lachte?” vraagt Triene, die slechts half
heeft geluisterd en lachende Geurtje niet uit haar geest kan verbannen.

„Wat ze zei Trieneke?” herhaalt de bouwknecht langzaam, en hij slokt
weder, en dan, dan vraagt hij: „Lig ie wel mekkelik Triene?”

’t Meisje, dat zich straks ondanks zich zelve naast haar minnaar op het
hout liet nederzakken, springt nu haastig overeind: Lig ie wel mekkelik
Triene!.... Is dát nou ’en vroag as de zon al hoog oan den hemel kumt
en ’t wark leit te wachten! Een vuurrood van schaamte overdekt haar
gelaat, maar ook, haar gekrenkte eigenliefde moet zich luchten, luchten
zelfs tegen den knaap dien ze liefheeft, doch, die haar zeggen durfde
dat Geurtje haar belacht: „En as’t dan mien niet vrijsteet um te warken
zooveul a’k wil,” zegt ze met eenigszins bevende stem: „dan zal ’t ien
ielk geval de knecht van mien moeder niet vrijstoan um, ien stee van
oan ’t bouwen  te zijn, op ’en houtmiet te liggen.” Die was roak
gewêst!

Nee, as Triene nou zóó begon dát was noarigheid! En—maar weinige
seconden later wier d’r achter den houtmiet zoo’n klein bietje
afgekust, en zei Trieneke met ’en smokkellachske, dat ’t ook zoo arg
niet gemeind was gewêst; en zei Lammert, dat er niet één ien de heele
Bêtuw liep, die ie zoo knap vond en liefhad as Triene van ’t
Putterserf.

Of dat verechtig woar was? dreigde Triene met den vinger, went,
lachende Geurtje kwiem d’r weer tussen, Geurtje, woarmee den Lammert,
véurdat ie um hoar kwiem, zoo groot was gewêst.

„Verechtig!” betuigde Lammert; en, verechtig kos ie zeggen, went
Trieneke vond ie knap, en hebben wou ie niemand liever as Trieneke van
’t Putterserf, begriep ie, van ’t Putterserf.

Zie, duikend achter de aalbessestruiken, en straks langzaam
voortstappende achter het snijboonen-rijshout, kiest nu Lammert zijn
weg naar het wilgenpas, waarheen hij reeds een uur geleden de drie
ploegpaarden bracht, om ook nu, zoo als hij reeds dikwijls gedaan had,
de altijd waakzame boerin van ’t Putterserf omtrent zijn arbeid te
verschalken. De voorste der ploegpaarden—kop aan staart en staart aan
kop gebonden—wordt nu van den wilgestomp, waaraan hij met den halster
was vastgemaakt, weer losgeknoopt. Straks, tamelijk zakkerig en met de
beenen ter zij op den bruine gezeten, bereikt Lammert met zijn
viervoetig gevolg weldra den grindweg; een oogenblik later hoort de
Linge het dof geklots der paardenhoeven op het brugske, dat zijn groene
oevers met elkander verbindt, en ziet gij den bouwknecht al spoedig in
de peppellaan verdwijnen, de laan die het kleine reviertje op zijn
linkeroever een wijle vergezelt, en waarin de vogeltjes zoo liefelijk
kunnen zingen tusschen de altijd klepperende blaadjes.

De groote woon- of keukenkamer van de hoeve het Putterserf, die sedert
den aanbouw der beide staatsievertrekken er vóór, noodwendig haar beide
vensters in den gevel moest missen en nu slechts door één zijraam haar
licht ontvangt, ziet er dan ook tamelijk somber uit. De boer en boerin
hebben dat in den beginne ook wel bespeurd, doch—um ’t geproat van Jan
en alleman, dat ’en boer, die honderd veertig mergen lands had, meer
swiet oan den weg most sloan, hebben ze gebouwd, en—toen ze dan swiet
oan den weg hadde gesloagen, toen was ’t met de keukenkoamer niet
anders.

Ien de mooie veurkoamers te goan zitten, dát zou baldoajigheid gewêst
zin. Ens—toen domenei huusbezoek is komme doen, toen hebben z’n
kertierke ien die koamers gezeuten, hie ien den ermstoel, moar anders
nooit! „As we ’t zulveren brulloft vieren,” had Willems gezeid,
moar—zeuven moand véúr ’t zulveren brulloft was Willems gesturven en
siends zien dood hadden die koamers veur de boerin nog starker ’en
soort van heiligheid gekregen: schoonhouen dát dee ze, moar gebruuken,
nooit van z’n lêven!

Zie, daar zit de weduw van Harmen Willems bij het kleine zijvenster der
sombere keukenkamer. Den breeden schoot heeft ze vol snijboonen, die ze
met verwonderlijke vlugheid aan ’t afhalen is. De boerin van ’t
Putterserf, ofschoon reeds acht en veertig jaren oud, is nog een knappe
vrouw; heel knap zeggen de boeren, die veul van dik en zwoar, en stark
rooje wangen houen.

„Dolfke, zou’j niet noar school goan? ’t Is op de koekoek al negen
gesloagen,” zegt de boerin tot een jongske van ruim tien jaren; en
Dolfke, die met een lei onder den arm bij de tafel op één been te
hangen staat, geeft teemend ten antwoord:

„’k Wou niet noar school, moeder.”

„Niet Dolfke....? Woarom niet jungske?”

Dolfke geeft rekenschap: „Dóárum niet moeder.”

„Moar ’t is bêter da’j noar school goat Dolfke; wat zal meister wel
zeggen! ’t Is van de wêk al tweemoal gewêst; en ge weet wel, toen
voader nog lêfde, toen wou ie niet hebben....”

„Moar voader is nou dood,” bespiegelt de jongen.

„Krek zoo,” bevestigt de weduw, en terwijl zij zoo mogelijk nog sneller
haar boonen afhaalt, treedt het beeld van den weleer zoo werkzamen man
haar sterker voor den geest, en zegt ze weer haastig: „Ge most nou noar
school goan, Dolfke.”

„’k Heb weer zoo’n kramp ien ’t lief moeder,” liegt de jongen.

„Zoo’n kramp ien ’t lief....?” De moeder ziet hem meelijdend aan: „Kom
is hier jungske; toch geen heufdpien, niewoar?”

„Joa wel moeder.”

Heufdpien! Och heere! doar kan moeder van meeproaten; dóár het ze mee
te doen: da’s zeker ’en kwoal, die Dolfke van zien moeder het: „Ge mot
moar weer is ’en cent tegen ’t veurheufd leggen,” zegt ze, en haalt
haar knipje te voorschijn.

Dolfke wou d’r nog geerne vief centen bij hebben, um veur de kramp ien
’t lief bij dokters juffer ien ’t darp anniesdrop te hoalen.

Nou, hie most dan veur deze keer moar niet noar school goan, en—noar ’t
doktershuus niet hard loopen!

„Nee,” zei Dolfke, en voort was hij met de centen de deur uit.

Loopen wat hij maar loopen kan, kiest de jongen nu het voetpaadje dat
naast de Linge tot aan het bruggetje voortkronkelt—het bruggetje dat
Lammert met zijn paarden slechts langs een omweg bereiken kon, en
waarbij zich de kleine herberg De reizende Man bevindt. Omstreeks ter
halverwege gekomen moet de jongen het huisje voorbij, dat Lammerts
grootvader van vrouw Willems in pacht heeft.

Dicht aan den waterkant, nabij den ouden olm, waarvan de Linge reeds
sprak, zit op een laag houten bankje, de stokoude Arie Weijer.

Schoon oud gezicht! Negen en negentig joaren streken hum over ’t heuge
veurheufd. Nou is den schedel koal; allinnig blanke vlökskes speulen
hum nog um sloapen en achterheufd. Schoon oud gezicht! Kalmte en
vrêjigheid blinken oe tegen.— Of dat heufd niet bepruufd is
geworden....? Mins, sprêk toch zachter; as ’t karkhof oan ’t proaten
kwiem, ’t zou oe wat anders vertellen. Moar, ’t heufd, dat eigenste
heufd het ie altied noar boven gehouen: Eén was er die wiest wat ’en
mins hier ten nut is; en, ’t doageliks wark—wat ie leerde as kiend, dat
’en straf was veur ’t minsdom—’t had ien nood en ien leed hum ten
trooster gewêst, en had ie ’t bepruufd as ’en weldoad vol liefde.

De eenige, die hum nog overbleef, is Lammert, zien kleinzeun; en
Lammerts oogen ze sprêken hum nog van Anne, zien lest gesturven
dochter. Lammert had zien moeder moar êfkens gekend; dat was zundig
veur Lammert.

Joa, Weijer woont nou stillekes ien ’t huuske bij de Linge, en a’j ’em
sprêkt dan zal ie oe zeggen dat ie gelukkig is: Deur Gods goedheid is
ie ien hoogen ouwerdom gezond en stark. Met Lammerts verdienste d’r bij
hebben ze genogt um van te lêven. Geurtje, ’en oarig dernje van erme
verre fremielje, twientig joar oud, is hum altied hulpveerdig op zied,
en zurgt veur hof en veur huus. Zie, nou kumt ze noar buuten um êfkes
oan grootvoader—zoo nuumt z’ hum—te vroagen, of ’t goed gong met
vissen?

Ouwe Weijer kan nog niet lêg zitten. Toen ie jong was en stark, toen
zou ie nooit met zoo’n hengelje zien tied hebben verbeuzeld, moar nou,
nou was ’t niet anders.

In hetzelfde oogenblik dat Geurtje op het water toetreedt, en oude Arie
uit het blikken keteltje, dat aan zijn zijde staat, het visch-aas wil
nemen om het aan den angel te slaan, rent Dolf van vrouw Willems het
erfje op. Half verschrikt ziet de oude man naar den jongen om; en
Geurtje, terwijl zij, om den knaap het paadje vrij te laten,
onwillekeurig blijft staan, ziet zij meteen, hoe Dolf nabij den
grijsaard gekomen, boosaardig den voet zwenkt, en met een: „Vort!
huup!” het blikken keteltje onder Weijers handen weg en omhoog schopt,
zoodat het in ’t midden van den effen vloed al tjingelend neerploft.

Zie, zie hoe ’et stille revierke z’n gladde veurheufd ien zwoare
rimpels trekt. Nee, da’s geen jongens-oardigheid, da’s
jongens-baldoajigheid! Weijer schudt het grijze hoofd; zeggen doet hij
niets: maar Geurtje—krek as de Linge kreeg ze ’en griezel deur al heur
lêjen:

„Doe lilleke deugniet!” schreeuwt zij den jongen toe, en, om hem
duchtig te straffen vliegt ze hem achterna.

Dolf evenwel door dien uitval verschrikt, springt eensklaps ter zijde:
wendt zich schielijk om, en balt zijn vuist; doch, terwijl hij die heft
en—om gewisser te treffen—met het hoofd achterover eerst een schrede
terugstuift, bonst hij met het achterhoofd zoo hevig tegen den ouden
olm, dat hem alles voor de oogen duizelt, en hij bedwelmd in de knieën
en straks ook ter aarde zakt.

Moar Goddank! ’t was zoo oakelik arg niet, went, ’en klein bietje
loater zien Weijer en Geurtje dat ie de oogen weer los duut: en als hij
Geurtje, die haastig een napje water heeft geschept, vóór zich ziet
staan, kiek dan striekt ie zich langs ’et veurheufd; zeit: „Loop,
lillikke dern!” en sleet hoar ’t napken uut de hand dat ze ’t woater
allegoar over de kous’ kriegt.

En nu—’t is een bijna honderdjarige stem die er vermaant:

„Ge most liever noar school goan jungske; van luioard kumt slechtoard:
ik gleuf dat oe moeder....” Maar Dolf, al moest hij zijn oogen ook
neerslaan toen dat eerbiedwaardige hoofd zich tot hem vooroverboog,
Dolf houdt iens-geheel van geen zejeprêkskes—zoo zin d’r wel
meer,—Moeder! joa krek, moeder zal ie ’t zeggen. Maar—als hij, straks
opgestaan, met de hand aan het voorhoofd, ijlings terugloopt naar ’t
Putterserf, dan klotst hum toch altied dat liedje deur ’t heufd:
Luioard, slechtoard!—Alêvel, moeder vond eiges goed dat ie thuus bleef
van school.—’t Liedje was vervêlend, arg vervêlend!

Moar—’t zou ’en vertelselje van Lammert worden. Krek! Ge most allinnig
moar weten dat grootvader Weijer, dukkels veur Lammert ’t eigenste
liedje het gezongen, en da’j ’t dus oan grootvoader niet wieten kunt
dat Lammert.... Nee, heur moar, bij hum zal ’t wat anders as van
moeders malpötje wêzen.

We zagen Lammert met zijn paarden in de peppellaan verdwijnen.

Zie, gunds, ’en heel eindje wied, doar geet ie; nou ens beschauwd deur
de boom’, dan weer ien en helder stroalje van de blinkende zon. Ge kunt
wel zien dat ’t al ien’t eind van Augustus mot wêzen. Tussen de bruin
mossige peppelstammen ien, is ’t elzenhout en ’t hoagedorn arg bestoven
van ’t boerengerij, en zie’j ook: hier ’en wisch heuj, en doar ’en poar
korn-oars, tussen en over de bloai’ hangen. Zie—nog ’en stofwölkske ien
de verte, en Lammert is al oan ’t einde bij ’et damhek gekommen
woarachter den pas gemêjden weit-akker leit, die ie giester al veur de
halfscheid geploegd het.

Eenige minuten later heeft de bouwknecht zijn stevige paarden in het
tuig voor den ploeg gezet.

’t Is woar, as ie op tied was begonnen, dan kos ie van mergen al ’en
heel eind geavensierd zin; alêvel, of ’t vandoag of mergen kloar kumt
da’s krek allins. Toen ie as knecht warkte toen was ’t verpliechting,
moar nou, niewoar, ’t was zoo goed as zien eigen land. Trieneke zei
giesteren Joa, en ’t land, en de ploeg, en de peerds, ’t was eigenlik
metterdoad al van hum. Zeker, anderman zou ien zien stee al heelegoar
de weerlich van ’t zwoare wark geven; moar nee, dàt dee ie niet. ’t Zou
ook te bezien stoan of er één ien de Bêtuw liep, die zóó ’et ploegiezer
ien de zwoare klei regieren kos. Kiek zukke voor’ d’r is liggen; egoal
mins, asof ’t langs ’en linnejoal was getrokken, en diep—meer as ’en
palm!

’t Is krek asof de peerds al ’en bietje kwiespeldurig worden; ze kieken
al is um, en hoaien met de hoev’: „Joa joa mennekes, ge kunt ’r vandoag
is van kriegen; ge bint al krek zoo goed as met oe eigen boas op ’et
land. Rust nog moar en bietje, de boas zal erst zien piepke is
opstêken.”

Lammert, met de beenen over elkander en tegen den ploeg geleund, haalt
uit zijn wambuis zijn pijpje te voorschijn. Erst is uutkloppen, op de
vlakke hand; dan d’r ien bloazen; nóg ens uutkloppen; nóg ens bloazen.

De koperen tabaksdoos, die ter halverwege uit den vestzak te voorschijn
komt, wordt nu ter hand genomen. Alles noar den eis: driemoal kloppen
op ’t deksel; de deus opengemoakt; langzoam met den middelvinger de
tabak ien’t köpke gestopt, en.... „Da’s al ien’t zesde joar dat ie die
deus gebruukt. Die deus het ie van Geurtje veur ’en karmis gekregen, ’t
erste joar dat ze bij grootvoader ien huus kwiem. Deur Miels de
harloziemaker het Geurtje ien’t deksel van de deus loate zetten: Aan
Lammert Van Tuil, van Geurtje Ten Bos.—’t Zei niks niemendal, moar, a’j
die noams zoo bij mekoar zag staan, dan zou’j al meinen dat ’t wat
anders beteikenen most.—’t Is woar, Geurtje het ie wel ’en keer onder
de kin gestreken; ’t was en oarige dern um is mee te jollen en te
dollen; ’en glad mooi snuutje had ze, en veur grootvoader was ze ’en
matjedor; moar—och harrejennig! as ze ien heur fantóazie, lonkse
eugskes op hum had, och harrejennig dan was ze glad van den toeter.”—De
tabaksdoos is weer ien den vestzak geborgen; de tondeldoos wordt nu
langzaam te voorschijn gehaald, de vuursteen er tegenaan gelegd; het
slag raakt den steen, en Lammert bespiegelt: „De dernjes zin van gemoed
krek as de tuntel; kiek, a’j moar êfkes ketst dan steet ’t ien de
gloed; kets! kets! Verdrêjd da’s oarig, nou wil ’t niet—kets!—kets!—ten
mienste as ’t ketsgerij goed is.”

„Ho! weerlichse knol!” roept Lammert, dewijl hij met den voet op het
ploegrad en steeds meer met den rug tegen den ploeg geleund, bijna door
het vooruitrijden van een der paarden zijn evenwicht had verloren en
gevallen was. „Duuvels ding! he’k oe geen stilstoan geleerd!” En
terwijl hij nu rukt aan den toom, en het driespan daardoor aan ’t voor-
en achterwaarts-trappelen raakt, begrijpt hij dat het noodig wordt, ten
einde de zijvoren zuiver te houden, het: Allo vort! te doen klinken
en—doar geet ie.

Zie, zie hoe het kouter de zware klei in glimmende voren spit; hoe
Lammert met krachtige hand den ploeg bestuurt en met juistheid het
driespan ment; hoe hij aan het eind van den akker gekomen, behendig de
paarden doet zwenken; den ploeg met vasten greep uit de vore in
rechthoek brengt, en straks—alweder zwenkende—op den linkeroever der
Linge, nogmaals het blanke staal door de zwarte aarde stuwt.

En toch nog nooit van z’n lêven is Lammert den arbeid zoo zwaar
gevallen: „Ho, mennekes, ho!” Straks toen ze ien de zon stingen, toen
zullen de vlieg’ heur geploagd hebben; hier, nog zoo’n bietje ien de
schauw van ’en poar wilgen, hier zal ’t bêter zin. Niewoar, ’t piepke
mot ook nog oangestoken....?

’En bietje loater vliegen de mugskes veur den tabaksdamp op zied:
„Stomme dinger! as ’en mins eiges den heelen dag mot warken, dan kan
zu’k gespuus egoal liggen te dansen en ’en mins tot last wêzen.”
Moar—nou zal Lammert dan ook zien rust is goan kriegen; hie kan ’t er
heel best alvast is van nemen. Hier op den woaterkant is ’t krek zoo’n
ploatske um ’en bietje te liggen: veurover, lankuut op ’t gres; kin en
ringboard ien de beie hand’; de elleboog’ as stutters op den grond.
Doar leit ie!

„Hei! Lammert! bin gij doar....?” roept na weinige seconden een luide
stem op korten afstand.

Wel verdrêjd! is dat schrikken! In één oogwenk is Lammert overeinde:
„Nee.... wátblief.... bin gij doar Geurtje?”

„Joa Lammert,” herneemt Geurtje terwijl ze naderbij komt: „’k zag de
peerds wel stoan, maar oe kos ik niet gewoar worden; ’k mot oe wat
zeggen Lammert.”

„Zóó, ik dronk moar êfkes,” is het antwoord; en vragende: „Wat wou ie?”

Geurtje werpt ongeloovig een blik over den akker waarin heden—’tgeen
duidelijk te zien is—slechts één nieuwe vore geploegd werd, en dan, dan
lacht ze vermanend: „Ge kiekt zoo onneuzel Lammert.”

„Ikke....?” zegt de bouwknecht: „’k zou niet weten woarum. Wat hei’j
mien te vroagen?”

In weinige woorden verhaalt het meisje wat er met Dolf is gebeurd, en
geeft al spoedig haar wensch te kennen, dat Lammert, as ie op ’t
Putterserf kumt, alles ten rechte zal sprêken; ’t jungske was wel ien
stoat um ’t glad te verdrêjen; ’t most is kwoad kunnen, kwoad veur
grootvoader. En voorders, Lammert van zien kant most met wark ook moar
oakelik z’n best doen; ze zag ’t nou eiges, ’t proatje dat Vrouw
Willems niet arg tevree was, kos wel is woar wêzen: „Jungske, jungske!
as grootvoader ’t huusken is uut most.”

Zie nou den lach is van Lammert; krek of ie zeggen wil: a’j niet van
giester bint dan bi’j zeker van eergiester:

„Mein ie dat grootvoader uut zien huuske zou motten?” zegt hij
langzaam: „Nee, d’r ien blieven zal ie, al z’n lêven! en zonder dat gij
of ikke d’r ooit meer ’en hand veur te ruuren het.”

Geurtje begriept er niks van; ien den letsten tied het Lammert wel meer
zoo roar kunne proaten, moar nou....?

„’t Mot al ’en oarig spulleke wêzen waar ie mee pacht kunt verdienen
zonder ’en hand te verruuren,” zegt ze iets later, en—as ze die
tooverhand’ asteblief wel is zien wou.... wég zin ze, ze stèken ien de
broekzak’.

„En ik zeg oe dan,” herneemt Lammert, terwijl hij zich weder in de
gemakkelijkste houding tegen den ploeg zet: „da’k grootvoader dat
eigenste huuske zooveul als prezent doe. ’k Zou oe nog ’en heeleboel
meer kunne zeggen Geurtje, moar, zwiegen en sprêken dat geet niet
geliek.” Lammert klapt met de tong en kijkt naar de lucht.

„Nou, doar mo’k alêvel over lachen,” zegt Geurtje weder—moar eigenlik,
ze most iens-geheel niet lachen; ’t was hoar krek ien’t gevuul asof ze
bleik ien’t gezicht wier. As Lammert dát zag! Snel draait zij zich om,
en dan as ze gaan wil: „Ge weet ’et van Dolf; wark voorders plezierig.”

„Nee, heur is Geurtje!” roept Lammert,—went ’t is ’en verdrêjd ding,
a’j êvel geliek hebt, dat iemand zal meinen da’j gekketoal proat.

Geurtje wou wel blieven: „Wat is d’r Lammert?”

Lammert met half dichtgeknepen oogen: „En a’k oe dan zeg da’k niet
warken meer wil, umda’k niet warken meer hoef; a’k oe dan zeg da’k mien
al krek zoogoed as boer van ’t Putterserf kan rêkenen—veur de
halfscheid ten mienste a’k oe dan nog zeg Geurtje, dat Trieneke
giesteren Joa zei, watblief—zu’j’t dan gleuven of niet?”

O God! dat goeng as ’en gluuiende noald deur ’et hart!

Lammert rekt zich de erms, en nog ens: „Watblief?”

Moar Geurtje, ze wist niet wat ze gleufde; ze gleufde ’et wel, moar
toch, ze kos.... ze wou ’et niet gleuven. Ze vuulde niet krek woar ze
was.... ien huus of op ’t land; ien ’t duuster of ien ’t licht; ien de
kark of boven op ’en heujmiet woar ze altied zoo duuzelig wier.
Goddank! ’t goeng veurbij.... Ze mot wel oakelik bleik wêzen; moar
Lammert ziet ’et niet: hie kiekt noar de locht.—Misschien vuulde ie óok
wat, dat ie de oogen van Geurtje vermee.

„Zoo Lammert,” zegt ze eindelijk met vaste stem: „nou kan’k ’et
begriepen, ook wóarum da’j hier ien stee van te warken, de luioard
speult. Geluk d’r mee Lammert!” En dan, dan wendt zij zich om; klopt
het paard—dat den hals rekt om een wilgetak te bereiken—op den rug;
zegt schijnbaar luchtig: „’t Is bitter jungske!” en neemt zoo haastig
zij kan den terugtocht aan over den stoppeligen akker.

En Lammert, als Geurtje den akker verlaat, dan heeft hij niet meer
zooals straks, de oogen ten halve gesloten naar boven en van haar
afgewend. Neen, turend ziet hij haar na, totdat zij het damhek achter
zich toetrekt, en—zonder ook slechts een enkele maal naar hem om te
zien—in de peppellaan verdwijnt. Met blijkbaren wrevel werpt hij zich
nu opnieuw in het gras aan den Linge-zoom neder.—Dat is heel anders
gegoan as ie gedocht het. Had ie niet gemeind dat Geurtje d’r arg kapot
af zou wêzen. Het ie krek dóarum geen opzien gehad um grootvoader of
hoar de rechte woarheid te zeggen. Lochtig was ze weggegoan; krek asof
ie hoar niet dukkels um ’t kinneke had gestreken, zacht, o zoo zacht!
En nou, nou goeng ze lochtig, en kos nog smêlen dat ie ’en luioard
was.—„Goed zoo derne! best zoo derne! heb d’r moar niks geen spiet af.
Ikke ook niet. De luioard speulen! Of gij oe ien’t zweit zoudt goan
warken, a’j woart zooas ikke. Toe moar! veuruut moar! Wês jij moar
lochtig, heel lochtig; Lammert zal ’et óok zin!”

En—of ze lochtig was....? Joa, zie dan: Vigelant stapt ze de peppelloan
deur; links en rechts kiekt ze rond, went, niewoar.... z’ is lochtig,
heel lochtig! Ien’t veurbijgoan mêjt ze gresbluumpkes met de hand, en
stêkt er éen met ’t stêlje ien den mond.—Vlugger loopt ze, went de
koffie veur grootvoader mot ze verdig moaken en ’t weitebeslag veur de
koek die Lammert zoo gern.... Zie, wat klemt ze de tand’ op mekoar, zóó
stark dat ze’t blomstêljen afbiet.... ’t bluumpke velt op den grond,
en—heur voet trooit ’et plat.—Lochtig geet ze wiejer; rechts ’et
Lingebrugsken over; links ’et smalle poadje af dat noast ’et revierke
langs Weijers huuske vortgeet tot ’t Putterserf.... ’t Putterserf!....
Of ze schrok van den kikkert, die vlak veur hoar voet óp en ien ’t
woater sprong....? Efkes blieft ze stoan.... moar nou, niewoar, lochtig
geet ze weer wiejer; den olm bij grootvoaders erfke langs; de lêge deur
van ’t huusken ien.— Grootvoader is d’r niet, hie zal bij de koei op de
dêl wêzen.—Nou steet ze ien’t keukenje; straks kiekt ze noar ’t vuur op
de ploat; ’en oogenblik later vliegt ze de vlierink leer op.—Hier is
heur kämerke; ’t bovenste loai van ’en loaitoafel trekt ze ópen: ’en
snoerketting van rooje kroal’ griept ze d’r uut.—’t Kämerken af; van de
leer noar umlêg.—Nou steet ze weer stil ien de keuken; nou—nou smiet ze
den ketting ien ’t knappende vuur,—lochtig, heel lochtig! En zie, zie
dan, doar velt ze met bei’ heur erms op de klaptoafel neer; heur knie’
op den grond en ’t heufd ien de hand’; nou snikt en nou schreit ze.



Zie Lammert, en luuster: nou snikt en nou schreit ze!



Omstreeks een uur vroeger bevinden wij ons op ’t Putterserf. Manke Jan
de arbeider, die buiten aan ’t uitmesten was, heeft Dolfke, toen hij
van Weijers huisje terugkwam, goed en wel zien voorbijgaan; maar
Dolfke, toen hij ’t achterhuis binnenstapte toen is ie ’t spulleke
begonnen.

„Och heere, wat is d’r!” schrok moeder Willems toen ze Dolfke zoo
oakelik schrauwen heurde, en—haastig is ze naar de deel gevlogen.

Och! a’j ’t gedrêj en ’t gelieg van ’t jungske, en ’t gesus van moeder
geheurd hadt!

Nee zeker, as ’t heufd nog zoo’n pien dee dan hoefde ie te middag niet
noar school, en mergen ook niet. Hier, hier had ie ’en stukske koek, en
joa, welzeker, hie most moar ’en bietje op den heujbarg ien ’t heuj
goan liggen, moar niet van de leer vallen, heur!

Wàt! zou ze zich deur dien ouwen Weijer loate koejeneeren, aldat ie dan
oud was; zou ze van hém motte heuren wát ze as moeder verpliecht was!
Dát—nooit van z’n lêven!

De boerin zet nu met zenuwachtige vaart hare werkzaamheden voort. ’t
Was alsof zij zich wreken wilde.... op zich zelve misschien? In de
kleine achterkeuken, doorgaans „de geul” genoemd, overtuigt zij zich
dat er de groote pot met varkens-aardappels te vuur hangt. Jans de meid
ziet er hoe de boerin eiges ’en zwoare bos rieshout op ’et vuur
gooit—zij had ’t toch moar veur ’t zeggen gehad.—Straks in den kelder
zijn het de zware keien op de Keulsche potten, die bij het ververschen
van den inmaak, de krachtige hand der boerin ondervinden; en later, dan
spoedt zij zich naar de kaaskamer om er de kazen, waarmee zij ter markt
wil, op het aanrecht te zetten.

Onbegriepelik! Triene schient van mergen niet bij de kês’ te zin
gewêst; déez en dié hadden gekeerd motte worden. Zou ’t spulleke van
„ezelje duut niks” hoar ook al goan lieken! Was ’t dan misgerêkend dat
warkzame Triene ’en hêkel oan Lammert zou kriegen as ze ’en oog op zien
luiheid kreeg? En—schreeuwend naar buiten klinkt het: „Triene!” En
straks op de deel: „Hei! Trieneke! Triene!”—Wat deksel woar zat ze!

Zie—doargunder kumt ze de deur van hoar kämerken uut. Ze kiekt zoo’n
klein bietje beduusd: moar ook, ’en oogenblikske loater kiekt ze asof
ze prakkeziert bij zich eiges: „Allo Trieneke: ’t heufd ien de flank!”

Perjen, ge mengt wel is êfkes noar Trieneke kieken. Ze het zich eiges
ien ’t Zundagse pak gestoken; verdrêjd, hoast krek ’en juffer uut stad.
’En fleurig mutske met rooje strikskes het ze op ’t heufd: gouwe
bellekes ien d’ oor’; over ’t kerset ’en gruun merrenos japon met
frunzeljes op de erms; stoffe schoen’ oan de vuut’. ’k Weet niet of
Triene den angst kreeg toen moeder heur riep, en hoastig ’t kleedoazie
weer uut wou smieten, ten mienste: de bovenste hoak’ van ’t japon
zitten los, en ’t zwart zieden schort sleupt heur noa langs den grond.

Trieneke van ’t Putterserf is altied mooi, moar nou—schuchter en op z’n
Zundags—is ze oakelik mooi. Alêvel, de Linge ziet heur toch liever met
bloote erms ien ’t witte borstrok en ’t rooje duukske d’r onder, den
blauwstreepsen rok um de been’, as ze met forse hand de roomtesten of
de melkkannen schuurt.

’t Kan best woar wêzen.

„Wat is d’r moeder....?” vraagt het meisje reeds op eenigen afstand.

„Wel zoalige zinnen!” roept de weduw met verbazing, terwijl ze met de
linkervuist in de zij en de rechterhand boven de oogen, Triene langzaam
naderen ziet: „Zeg, bin ikke glansbliend ien d’ oogen of gij, heb gij
de kramp in oe harsens?”

„Wat blieft oe moeder?” herhaalt Triene met zekere fierheid, alsof zij
dien uitval niet hoorde.

„Wat mien blieft, wat mien blieft....!” spreekt de moeder met bevende
stem: „mien blieft da’k weten wil woar dat noar toe mot, met oe neie
kleed en oe goud in de ooren....? Mein ie dat ’t Zundag is, of hei’j
’en karmis-afsproak.... Zeg?”

„Nee, iens-geheel niet moeder,” zegt Triene, en haar blos is nog
sterker dan anders. Wat zachter, maar toch met fierheid: „’k Wil niet
langer zoo schooiig deur ’t huus loopen, moeder.”

De boerin staat een oogenblik als verbluft. Wou Triene heur Zundagse
kleer’ op warkendag droagen! „Wel zoalige zinnen!” barst ze eindelijk
los: „hei’j ook misschien de roazende mot in oe heufd! Mooie kleer’ oan
’t lief’ hangen, um de beest’ ien ’t land te goan melken, um te karnen,
um botter te knêjen, um....”

„Da’s ook eigenlik meidswark moeder,” valt Triene iets heftiger in:
„Zou’j ’et dan oan wille zien da’k nog langer beproat en belachen wor?
A’j riek bint zooas welluu moeder, dan mo’j....”

Heur ie wel hoe Lammerts proat al dieper bij mooi Trieneke is gegoan as
ze eiges ien ’t erste wel meinen wou.

„Dan mo’j,” roept de boerin in woede, „dan mo’j de kês’ moar loate
zwellen niewoar! en alles op slof loate goan! Zeg onneuzele dern, het
den Lammert oe dát ien de ooren getoeterd, ou Triene, die altied zoo
lochtig kos zingen bij ’t wark? Allo, schoam oe vort, en die kleeren
van ’t lief. Den Lammert za’k spreken, en gij—zurg veur ’t êten!”

Trieneke was op stikken af toen ze terugging: Weggejoagd as ’en kiend!
En—weerum proaten het ze niet gekost; ’t was krek asof ze de klem ien
d’r mond had.

In ’t voorbijgaan ziet ze ginder Jans de werkmeid en Gijs den knecht
ook al lachen. Als ze in haar kamertje weerkomt, dan—dan griept ze de
muts van ’t heufd; dóár, klets! ien ’en hoek! De hoak’ en oog’ van ’t
japon scheuren uut zoo hard as ze ’t lostrekt. De bellen uut de oor’
gedoan dat ze zich zeer dee, en vort! gesmeten op de toafel!

Triene, Trieneke! ’t is onverstandig da’j zoo kwoad bint.

„Onverstandig! Is dát verstandig zooas moeder heur kiend behandelt, as
’en bloag, as ’en meid! Is dát verstandig dat moeder heur krek belacht
as zoo’n kriel van ’en Geurtje, en heur grieft ien ’t gevuul? Nee,
Lammert het geliek, doar mot ’en eind oan kommen!”

Trieneke gooit zich achterover op een stoel; haar mooie blonde haren
vallen los op haar blanken schouder, en, als zij met haar kinnetje in
de hand strak voor zich heen ziet, dan spreekt zij weer zachtjes het
woord onverstandig. En joa, krek, as ze noadenkt dan viendt ze ’t óók;
’t was onverstandig—niet dat ze kwoad was op moeder en allegoar; niet
umdat ze ’t verdrêjde nog langer te warken as ze doardeur ander ten
spot wier. Nee, onverstandig was ’t dat ze niet liever nog erst wat
gewacht had, eiges en onneudig het ze moeder nou opgebloazen tegen
Lammert; dát was onverstandig, heel onverstandig!



Wanneer Lammert, zooals nu op het land is, dan regeliert ie zich, um te
goan schoften, noar de zon. As ie meinde dat de zon hoog genoeg sting,
dan goeng ie, aldat de klok nog niet had gesloagen; en krek zoo: as de
klok zei dat ’t schoftuur veurbij was, dan figelierde ie weer op de
zon, en zag dan meesttieds, dat ’t heel best nog ’en bietje kos
vêlen.—Zoo’n klok was moar drêj-spul.

Nu Lammert met zijn ploegpaarden, nog meer dan een half uur vóór
schofttijd, ’t hek der hoeve komt binnengereden, is manke Jan ginds bij
de schuur nog druk bezig met uitmesten.

Manke Jan is ’en mins van ’en groot begriep; letst op ’en keer het ie
heel goed begrepen dat ’en mins ten achterste veuren niet lêven kos,
umdat ie dan op de rechte stee geen mond veur ’t êten had; dát had ie
best begrepen, moar—begriepen dee ie niet, dat ie geen errebeier op ’t
Putterserf zou wêzen, as ’t niet um zien bliende moeder was.

Lammert, die zoodanig achter de houtmijt en de hooibergen heeft
omgereden dat hij uit de woning niet te zien was, houdt nu stil bij de
staldeur ter zijde van de deel en roept er den arbeider, toe: „Jan, ge
mot de peerds is êfkes op stal zetten, ’k mot hoastig noar huus toe.”
Dat is voor de eerste maal dat Lammert niet zelf zijn paarden bezorgt.

„Goed Lammert,” is het antwoord, en terwijl de bouwknecht zich nu
haastig verwijdert vat Jan den voorsten bruine bij den halster; rukt en
trekt het driespan achter elkander den stal door ’t lage deurtje in;
bindt den voorste met het halstertouw vast aan den kribring; laat ze
verder, kop aan staart en staart aan kop, zooals zij waren, en, als hij
straks het staldeurtje van buiten sluit, dan zegt hij met een glimlach
van innige zelfvoldoening: „’k Zie best kapoabel met peerds um te goan,
zoogoed as de beste!”

’t Moet wel een bijzondere oorzaak hebben waarom de zon der dorpsklok
heden zoo’n groot eind voor is, en Lammert al verder zoo haastig naar
huis wil. Ja, zie maar: langs de Lingezijde der woning, waar slechts
Trienes kamertje het uitzicht naar buiten heeft, sluipt Lammert
behoedzaam naar den voorgevel der huizing.

De groen geverfde luiken der beide staatsiekamers, die altijd door
vrouw Willems zelve tot ’s namiddags voor de zon worden aangezet,
glimmen ook nu in de middagstralen der laatste Augustus-zon. Zie, nog
even tuurt Lammert rechts en links, maar dan, dan stoot hij een der
luiken een weinig ter zij; trekt zijn zakmes te voorschijn, en steekt
den rug er van zoover mogelijk tusschen de reet van ’t kozijn en het
venster. Wippende met het zakmes, en drukkende met de linkerhand tegen
het venster zelf, komt er na weinige oogenblikken rijzing in het
eenigszins knellende raam. Door de beide handen nu verder
omhooggedreven, piept het venster, en Lammert—verschrikt—ziet haastig
weer rechts en links, maar dan—dan slaat hij ook spoedig de beide
handpalmen op het kozijn, wipt er zich op, springt naar binnen, trekt
net luik weder dicht, doch laat—um dat piepen—het venster maar open.

Doar steet ie dan nou in die koamers. ’t Is er koel en zoo’n bietje
schiemerlicht. Toen ie op ’t land was, verdrêjd! as ie’t uut kos houen.
Veul gewarkt het ie niet, moar, ook dat liggen is vervêlend geworden;
ielkreis was hum de zon tussen de bloajers deur op ’t heufd komme
branden; de bijen hadden hum ielkreis langs de oor’ gebloazen met ’en
wiend, asof ze hoast hadden. Toen ie ’en klein endje wiejer goeng
liggen, toen is ie heelegoar van de wies gekommen, went bij ’en
mierennest is ’t êvel zu’k mekkelik liggen niet. Nee, ien die koamers
most ie is wêzen, joa ien die koamers! En nou, nou steet ie ien die
koamers, en doar—zie, doar stoan de ermstoel’ ook nog. Niewoar, één
veur hum en één veur Trieneke. Joa, ’t is oarig da’j as boer van zoo’n
hofstêj, nou krek zoo duk a’j moar wil ien zoo’n stoel kunt goan
liggen. Hie zal’t moar vast is prebieren.

Behoedzaam en op de teenen loopende neemt Lammert nu een der beide
armstoelen van den wand, plaatst dien bij de tafel, aarzelt nog een
oogenblik, maar dan, dan vlijt hij zich welbehaaglijk neer in den
breeden zetel, strekt de beenen zoover hij kan voor zich uit en peinst:
„’t Is verdrêjd toch arg onbegriepelik dat zoo’n boer van ’t Putterserf
’t verstand van zien standoasie niet beet kos kriegen, en, krek as zien
wêduw nog toezoers vort, liever sloaven as rusten wou.—Nee! Lammert Van
Tuil zal dat spulleke is anders regelieren.”—Een wijle voor zich heen
starende, valt zijn oog op ’t portret van Van Speyk aan den wand: „Wat
kiekt ie mien oan,” denkt hij voort: „toen ’k ’et heufd noar gundse
kant hiew toen dee ie’t, en nou—nou duut ie’t ook.”

Met een smadelijken lach wendt Lammert zijn oogen ter zij; maar toch,
hie mot er nog ens en alweer noar kieken. Met eenige zelfoverwinning
knikt hij den starenden zeeheld toe, en dan, dan zegt hij—ofschoon
onhoorbaar:

„Dag Van Spiek; dag menneke. Joa, krek, Lammert is d’r ook. ’k Bin net
zoo veul mans as gij; toen gij ’t werken muuj wier toen hei’j d’r den
brand ien gestoken. Joa menneke, dat eigenst kos ik ook wel is
doen.”—Lammert heeft zijn pijp en tabaksdoos reeds te voorschijn
gehaald.—„Moar mien eiges veur Kozak of Spanjool ien de locht loate
vliegen.... doar za’k niet van gediend wêzen. Joa messeu Van Spiek—’t
is verdrêjd zooas zoo’n ding oe oankiekt—ikke zal dan nou is krek zóó
blieve zitten, joa! en zie, nou stop ik ’en piepke, joa! en zie, doar
zet ik nou den tabaksdeus op de toafel, joa! en—of ie ’t nou gleuven
wilt of niét, nog moar ’en klein bietje geduld en dan zu’j den Lammert
Van Tuil hier alle doag’ van ’s mergens tot ’s oavends, ien den
ermstoel veur ’t open roam piepkes zien rooken, en ’s weinters bij den
knappenden heerd. Joa menneke, en dan zu’j ’em noar dat eigenste
kammenet zien goan, dóar, en zie je, doar het ie dan bestier over; da’s
bêter as ien de locht hê? veul bêter!”

Van Spiek begint zoo oakelik strak te kieken.

„En a’j mien dan vervêlen goat,” vervolgt Lammert bijna hoorbaar, „dan
drêj ik oe um; ten achterste veuren.—’t Is ’en oakelik gezicht zoo’n
kerl die niks duut as kieken.” Veur ’t oogenblik zal Lammert zich eiges
moar umdrêjen. Bestig! Nou ziet ie Mezeppa.

„Wat leit die kerl doar toch lui op dat peerd! Mo’j al ’en heele rijer
veur wêzen. Ien zoo’n ermstoel is ’t mekkelikker, veul bêter. Alêvel ’t
wordt tied um noar huus te goan êten.—Och! ’t kan wel loater. Geurtje
zal ’t wel werm houen..... Och! harrejennig!”—Lammert rekt zich de
leden: „Geurtje, wat goeng ze lochtig; met hóár was ie nooit ien zoo’n
koamer gekommen; altied den eigenste sloaf gebleven.”—Geeuwend: „Och
harrejennig!” De armen slaat hij achter om ’t hoofd,—went die bovenste
leuning van ’t stoel is toch hard. De beenen strekt hij nog verder uit.
Hakende met de punt van zijn vetleeren schoen, trekt hij den meest
nabijzijnden stoel bij de sport naar zich toe en legt er de beenen op.
De oogleden vallen dicht, lodderig gaan ze weer open; open en dicht;
en—als een mug hem soezende piept langs het oor, en eindelijk juist op
zijn voorhoofd komt zitten, dan blaast hij zoo telkens eens even naar
boven, went—de erms het ie nou eenmaal um ’t heufd gesloagen. En——alles
soest! en ’t schrauwt ien de verte: Ho peerd, stoa stil! went zie:
Trieneke leit gunds op ’t peerd van Mezeppa; en ’t soest en ’t schrauwt
nog starker, en—allebei de koamers ze vliegen met ’t schip van Van
Spiek ien de locht; en Van Spiek met Gehrtje ien den erm wat lacht ie,
hoe oakelik lacht ie! En—Heer ien den hemel! nou schrikt ie wakker.

In een oogwenk is Lammert overeinde. ’t Was hum krek asof ie en iesbad
over ’t lief kreeg.... Doodsbleek van ontsteltenis en van
verontwaardiging tevens, staat daar de vrouw van ’t Putterserf op den
drempel der pas ontsloten kamerdeur.

Nog slechts even had zij zich met haar gezin om den middag-disch
vereenigd, of een buitengewoon rumoer in het achterhuis heeft haar met
de overigen naar de deel gedreven. Wel afgeroazend wa’n spektoakel was
dat ien de peerdstal gewêst! gesloagen en gebeten hadden ze allegoar,
krek asof ze de kolder hadden. Wie zou ’t geleuven: Lammert had ze krek
loate stoan zooas ie d’r mee van ’t land kwiem; ’t varse kleever ien ’t
ruuf hadden ze alle drie geroken, en één had er moar bij gekost. Gijs
de knecht, die op den rogzolder oan ’t schoepen was gewêst, had er
eerder geen spier van gemarkt. Een van de peerds had den halster kapot;
de veurste was arg ien ’t steertvleis gebeten, en—roazend op den
Lammert, het vrouw Willems de sleutels gegrepen, um hoastig uut ’t
kammenet ien de lienkse stoasiekoamer ’en neie halster te kriegen, en
’t boek van den Neuman, veur ’t geval van zoo’n peerdsbeet.

Ja razend was ze, en wonder was ’t niet, want nog bovendien had Dolfke,
’t lieve jungske, haar pas gezegd dat ie heel duudelijk het gezien—toen
ie eiges ’en bietje ien den heujbarg lee—hoe den luioard ien stee van
te ploegen, lankuut naest Geurtje ten Bos—zoo’n feeks, die hum
sloeg—ien ’t gres het gelegen, en loater de peerds, ien stee van ze
eiges te bezurgen, oan Jan het vertrouwd.

Ja woedend is vrouw Willems naar ’t voorhuis gegaan, en nou—nou was ’t
nog ’en ander spektoakel!

„Wel Heer ien den Hemel!” het ze gevluukt, alschoon ze niks van geen
vluuken hieuw.—’t Was heur ook krek asof hoar ’t heele lief onder de
beenen uutschoot. Doar lee ie, den ezel, den lummel, den dagdief! Ien
deze koamer; ien ’t stoel woar ze eiges nog nooit op zitten wou!
Sprêken wil ze, moar sprêken kan ze niet—d’r zat heur ’en strop um de
kêl. Zie, ’t is Trieneke die heur um den hals lee: „Moeder, moeder!”
roept ze beschermend. Maar moeder, ze rukt zich los uit de klem; met
dreigend gebaar snelt zij op den terugduikenden bouwknecht toe: „Wat!
gij! vlêgel!” barst ze stootend en bevende los: „hier ien de
koamer....! hier ien den stoel! Vort! vort weer d’r uut! D’r uut zeg ik
oe; deur ’t eigenste gat woar ie ien bint gekommen. Schandbrood zu’j
êten, schandbrood ien ermoei! Vort, vort m’n huus en m’n dienst uut!”
En—als zij hem vat bij den arm, dan dringt ze hem voort en verder naar
’t venster, en Trieneke roept wel: „Och moeder bedoar toch!” En Lammert
hij trilt wel: „Vrouw Willems ik smêk oe!” Moar: „Vort! vort met den
luizak! Allo, de been’ over ’t roam—da’s niks, stoot oe kop moar—oe
loon za’k wel sturen; geen voet op ’et erf meer!”



’t Is avond. De dorpsklok heeft in de verte elf doffe slagen gebromd.
Evenals de geheele omtrek ligt ook het Putterserf in een valen
nachtsluier verscholen. Slechts aan de zijde der Linge schemert er in
die woning nog een flauw lichtje achter dichtgeschoven gordijntjes. ’t
Is het venster van Trienes kamertje.

Mooie Triene, ten halve ontkleed—of liever gekleed zooals zij’t bij
snikheeten dag in ’t brandende hooiland zou wezen—Trieneke drukt zich
gedurig de koude hand tegen de gloeiende oogen, want—oakelik veul het
ze geschreid vant’ middag tot den oavend toe. Met moeder en Lammert was
alles gedaan; ’en wrok had moeder op ’t heele Weijers-huus; op ouwen
Weijer, die volgens Dolfke—hoar belasterd; op Geurtje ten Bos die heur
jongske gesloagen; op Lammert die heur ien’t wark zoogoed as bestolen,
ien’t zwak gegrepen en bijkans den dood op ’t lief gejoagd had: „Nooit
kumt ie weerum;” had moeder geroasd; en Triene, ze drukte haar koude
hand nog eens op de brandende oogen, en—wonder, as ze dát duut, dan
liekt heur alles zoo zwart niet meer toe: „Joa, Trieneke is d’r ook
nog, wel zeker! As ze mundig wordt dan zal ze doen noar wil en
believen. ’t Is oarig—as ze die hand zoo houdt, hoeveul klaarder ’t
haar wordt: Zeker, Lammert had zich lillik loate kieken: den luioard
speulen veural ien zoo’n koamer, dat had toch gek gestoan.
Alêvel—niemand zou lachen om hum den zij ens heur joa gaf, niemand zou
lachen um hoar dat zij niet heur zin kreeg. Ens joa, blieft joa. Zie,
Trieneke is d’r ook nog!

Eenige oogenblikken later zit het fiere, doch heden in hare fierheid
zoo dikwijls geschokte kind, op den rand van haar bedstee. Een glimlach
heeft hare lippen geplooid. Uit den wit diemeten zak die haar ter zij
op den rok hangt, heeft zij een voorwerp genomen, dat ze wendt en keert
in hare handen, dat ze beschouwt alsof het zeide: Trieneke, alleen um
oe zelfs wil he’k oe lief; oan Geurtje he’k nooit gedocht, Trieneke,
vergêt nooit oe Lammert.

Doch zie wat beroert haar? Een gloeiende blos stijgt haar snel naar het
voorhoofd; haar boezem jaagt; haar tanden klemmen zich vast op elkaar;
een wit als van het laken op haar sponde vervangt het gloeiende rood
van haar koon. Wat haar beroert? Zie, in het deksel van Lammerts
tabaksdeus, de doos die hij in verwarring vergat, die zij in haast
heeft geborgen, in het geopende deksel er van daar las zij die woorden:


    „Aan Lammert van Tuil van Geurtje ten Bos”


En, nog een geruimen tijd staren heur vlammende oogen op dat heillooze
schrift; maar dan ook verspreidt er zich eensklaps een fiere lach over
haar gelaat: „Den Lammert—Geurtjes tabaksdeus kos ie droagen op ’t hart
geliek dat ie vree noar Triene van ’t Putterserf....?” Weer drukt zij
de koude hand op de oogen. Nou—nou ziet ze nóg kloarder: „Um ’t gemak
te bejoagen het Lammert gespeuld met Geurtjes hart, en, kos ie vrijen
naar ’t Putterserf.”

Duizend beelden en droomen jagen haar pijlsnel voorbij: „Was’t woarheid
gewêst dat ze lachten um hoar as ze vroolik oan ’t wark was? Nee, ze
hebben heur uutgelachen toen ze noar ’s luioards toal geluusterd en
ien’t Zundagse kleed het geloopen. Den luioard! hum hebben ze
uutgelachen toen ie doar lee ien den stoel; hum hebben ze weggejoagd!
En—wat wordt heur dat kloar, heel kloar nou op ens: nooit kos Triene
toch de vrouw worden van ’en weggejoagden luioard! nooit van z’n
lêven!”

En zie, het schuif van heur vensterke trekt ze los, en de raampjes
stoot ze naar buiten. De koele nachtlucht, die naar binnen stroomt en
de gordijntjes doet fladderen, dooft alras de kleine olievlam, die er
brandt op de tafel; maar ook, hij dooft er al spoedig de laatste
liefdevonk, die er nog smeult voor den knaap in Trienekes boezem. „Nee,
niemand zal ’t marken wat dwoasheid z’ien ’t heufd had!”

En ’t nachtwiendje suuzelt: Goed, goed zoo Triene!

En de deus die heur licht gaf, ze zal hum mergen noar ’t Weijers-huus
sturen met ’en briefke dat ’t uut is!

En de bloai’ van de lindes ze fledderen: Krek, krek zoo Triene!

„En mergen, mergen zal ze weer zingen heur mooiste liedjes as ze warkt
oan ’t stap van de Linge.

En de gölfkes van ’t oarig revierke ze lachen ien’t zwieblende lies:
Best, best zoo dernje! geen zong er bij ’t warken zoo lieflik as
Triene: geen sprêkt zoo verstandig as blozende Triene van ’t schoon
Putterserf.

Omstreeks drie maanden zijn er verloopen; de landman heeft de vrucht
van zijn arbeid in de schuren geborgen of in de hooge bergen gestapeld.
Buiten langs velden en wegen, daar liggen de dorre bladers onder een
dunne, straks door de vorst versteende sneeuwlaag verscholen; maar
ginder binnen de schuur, daar geuren u de bruine, vette, nu op stapels
gevlijde blaren der met zorg gekweekte tabaksplant tegen. Buiten gaat
een koude adem over de schijnbaar slapende weiden en akkers, maar
binnen, daar voelt gij den warmen adem van ’t vee; daar ruikt gij de
zoete room- en hooigeur der stallen; daar ziet gij den rusteloozen arm
van den wanner; daar hoort gij het maatvol geklepklop der dorschers en
stemt er met blijdschap in ’t vroolijke lied:


    „Lange vlêgel, wonderklop,
    Sloa d’r helder lochtig op.
    Vief en twintig duuzend slag,
    Ielken korten wienterdag,
          Met verdrag.
    Vlêgel! klap ’em, klep ’em, klop,
    Die ’t niet gleuft, op stuggen kop.

    „Lange vlêgel, klap en klop
    ’t Blanke groan uut vollen dop.
    ’t Groan da’j klopt is minsen brood,
    En den dorser, klein of groot,
          Kriegt geen nood.
    Vlêgel! klap ’em, klep ’em, klop,
    Die niet warkt, op luien kop.


Nu is het avond; buiten sneeuwt het met dikke vlokken. In de keukens
der hoeven vlammen de haardvuren helder op. De zure appels broetsen en
proetsen er bij den fellen gloed op de plaat. De spinnewielen snorren
er lustig in ’t rond, en, waar geen liedje klinkt of geen kout wordt
gehoord, daar leest er de boer niet zelden op dreunenden toon van Don
Antonio’s weervoorspellingen uit den zwart beduimelden almanak.

Ook in het huisje van den ouden Weijer brandt een helder vuurtje onder
den breeden schoorsteen.

Zie, de flikkerende vlammen verlichten er gedurig den blanken schedel
en de zilveren haarlokken van den stokouden man, die—as ’et koolzaad
weer riept, met de hulpe van God, krek zien honderdste joar zal
belêven. Da’s oarigheid hê? en ge griept noar oe hoed a’j ’em toeknikt:
Hoe geet ’et?

Moar stil, dat moj’ ’em niet vroagen, dan kan ie de noald ien de moas’
van zien knoopsnet niet kriegen; dan bêft ie, en as ie dan sprêkt met
zien oud ouwe stem: „Goddank, nog gezond van harte,” dan trilt hum zien
heufd, dan schiet hum ’et net uut de hand, en kiekt ie zoo strak ien’t
vuur, da’j afziet van ’t vroagen.

Begrepen? Nee, ge begriept ’et nog niet. Luuster: Gunds achter op de
kleine dêl doar steet de mooie roodvoale koei ien’t stal. Mergen kumt
Levie um ’t beest noar zien slachthuus te hoalen. Levie—welzeker—brengt
specie op toafel; krek, krek zoo!

Moar Lammert, den weggejoagde van ’t Putterserf, Lammert het ien’t
harfst geen wark kunne kriegen,—zoo zeidie—en nou, bij wienterdag, die
niet vast op den boer zat, kos loopen ien’t honderd; drie moanden
schuld valt slecht te betoalen: zie, mergen kumt Levie um ’t koeibeest.

„Heur j’em nie Geurtje?” vraagt de oude terwijl hij luisterend het
hoofd ter zijde buigt.

„Mein ie Lammert, grootvoader?” zegt Geurtje, en ziet van het stopwerk
op, waarmee zij zich bij ’t keukenlampje aan de tafel onledig houdt.

„Nee Geurtje, ’k docht da’k de voale stark heurde snuuven,” zegt de
oude.

„’k Heb niks geheurd grootvoader,” is Geurtjes antwoord. Weijer knoopt
weer voort aan zijn net; en Geurtje stopt weer. Na eenige oogenblikken
herneemt de grijsaard: „’t Kon toch wêzen Geurtje, dat de koei nog heuj
ien de krib wou....?”

„Dat kan niet grootvoader, ’k het heur eiges nog ’en wiske meer as
anders gegeven.”

„Zoo Geurtje, dan is ’t goed kiend.” Iets later:

„Nou geleuf ik toch zeker Geurtje, da’k ze heur schuuven ien’t stal;
misschien dat ze de horns ien’t touw het geward; ko’j niet is êfkes,
heel êfkes goan kieken?”

„’t Touw is te kort grootvoader, ’k weet zeker dat de koei niks van
nooi het.” Straks vragend: „Moar zal ik....?”

„Nee blief dan moar zitten,” is Weijers antwoord: „Anders, ’k wil niet
zeggen.... Lammert is zoo slofs, as ie misschien vergêten had um ’t
stalluukske achter de voale op ’t hoakske te doen....?”

„Moar grootvoader, Lammert is al vroeg de deur uutgegoan, en ’k het oe
gezeid da’k heur eiges bezurgde.”

„Zoo Geurtje, ha’j dát gezeid; joa, dan zal ’t goed wêzen, dan zal ’t
heel goed wêzen.”

Weinige seconden later staat Geurtje op, neemt een steenen kan van den
vloer, en nauwelijks is zij er mede naar buiten gegaan om voor de
avond-koffie water uit de Linge te scheppen, of de grijze hangt haastig
zijn knoopwerk ter zij aan een spijker; verlaat zijne zitplaats; treedt
zoo spoedig hij kan op het tafeltje toe, en vat het keukenlampje in de
bevende hand.

Zie, daar gaat hij, de bijna honderdjarige grijsaard; in den laatsten
tijd is zijn gang minder vast geworden; de rug schijnt meer gekromd dan
toen wij hem vroeger zagen, en het hoofd dat hem, vooral bij het gaan,
dieper op de borst hangt, is gestadig in een trillende beweging. Nog
even omziende als vreest hij dat Geurtje reeds terugkomen en hem
weerhouden zal, gaat hij naar de deur, die de kleine deel van de keuken
scheidt; de klink wordt gelicht, en een oogenblik later werpt het
flikkerende lichtje, op het deksel van den broodtrog geplaatst, een
weifelend schijnsel in de donkere ruimte.

Wat de oude er doet? Niets! hij staat er bij de laag steenen voerkrib
van het roodvale koebeest; hij staat er en kijkt maar.

En het koebeest dat heel goed bezorgd op zijn stroo lag, het richt zich
zoodra het den man bemerkt, terstond overeinde. Rechts en links schuurt
hij de breede horens langs de palen der kribbe; met langgerekten kop
snuift hij al sterker en verder vooruit naar den grijze, en lekt met de
raspige tong naar de hand, die zoo dikwijls hem krauwde in het kroezige
kophaar.

Daar staat hij, de stokoude Weijer, en zijn schrompele vingers ze
krauwen ook nu weer den kroezigen kop van het goedige dier: „Veur ’t
letst menneke, alles veur ’t letst,” mompelt de man schier onhoorbaar:
„Mergen zal ’t gedoan zin, mergen zal de stal lêg stoan, heelegoar lêg.
Dat zal veur ’t erst wêzen zoolang as Weijer zien heugenis geet, veur
’t allererst! Joa menneke, lek moar; lek moar erm beest. Hier, nog ’en
goeje wisch heuj! mergen hei’j’t niet meer van noode. Toe vrêt dan....
Kiek altied lekken! Zou’j ’t ook begriepen? Nee, begriepen dat duut ie
’t niet. Zoo’n beest het geen weet van zijn lot, dat, dát het de mins
moar alleen; krek, de mins moar alleen! Joa, toen de leste oogst noar
binnen wier gehoald, toen mocht den ouwe zien God nog danken dat ie’t
nóg ens en alweer mocht belêven, gezond en kloar van begriep; moar nou,
nóu mot ie vroagen: woarum is ie óok niet gevallen geliek met de dorre
bloai’ van de boom’.... woarum....?”

Zie, ongemerkt is Geurtje den Grijsaard ter zijde getreden:
„Grootvoader, kom; wat doe’j ien de kou?” spreekt ze liefderijk
vermanend.

En de stokoude man—wat ie dee....? Niks, heelegoar niks! Hie stond en
hie keek moar.

Joa krek, hie stond en hie keek moar.

Buiten sneeuwt het nog altijd voort. Geurtjes voetstappen van het huis
naar de Linge, zijn slechts kleine zachte golfjes geworden in het
onafzienbare sneeuwkleed dat er over de heele Betuw wordt uitgespreid.
Ook de Linge, gisteren met een dunne ijskorst bevloerd, schijnt
tusschen haar beide oevers niets meer dan een sterkere golving in het
witte tapijt, en slechts even vertoont het riviertje zijn zwarten
spiegel onder de donkere brugjes, die het beschutten voor den
verstijvende adem der vorst, of ook waar een bijt werd gehouden bij
hoeve of erf.

Lammert Van Tuil heeft bijna den geheelen namiddag boven grootvaders
koestal in ’t hooi gelegen. Wark te zuuken a’j ’t toch niet kos
kriegen, ’t was muuite vergêfs. Binnen ien de keuken te zitten, ’t was
vervêlend. Siends ’t geval was Geurtje stroef en kortaf geworden;
grootvoader zat altied, arg vervêlend, met dat knoopsnet, en toezoers
ha’j ’etzelfde proatje: over ’t niks verdienen, over schuld’ die
betoald moste worden, en ’t God bewoar dat Weijer, in zien honderdste
joar, nog oan d’ erme zou kommen.

Onder zich heeft Lammert telkens het koebeest gehoord dat Levie morgen
komt halen. ’t Was noarigheid! As ie moar niet zoo gek was gewêst um de
peerds oan Jan te geven en eiges in die koamer te goan zitten. En dan
die deus, die weerlichse deus te vergêten; zeker, dan zou ’t
vertelselje wel anders zin afgeloopen.

„Tweemoal noa dien onneuzelen dag is ie nog weer noar vrouw Willems
gegoan. Zoo’n feeks van ’en vrouwmins! Krek had ze gebloazen as ’en kat
uut de hugt, en veuruut al geroasd dat ie nooit, nooit geen wark meer
kos kriegen. Onverstandig had ze moar vortgeredenierd, went och
herrejennig! op dat wark doar had ie nou eigenlik z’n figeloasie niet
op. Over ’t geval had ie sprêke willen, beveurbeild dat ie gemeind had
dat Trieneke ien de koamers was; dat die noam’ ien ’t deksel, al wel
’en karmis-oarigheid van tien joar gelêjen was; en zie, dat zich nou
alles moar op most kloaren, went da’j ’en mins, die zoo arg verliefd
was, ’t ook êvel niet oan kos rekenen as ie ’en bietje temin, of ook in
sommigte dinger zelfs oaverechts verkeerd dee.—Moar fluite! Geen woord
het ie d’r tusschen gekregen.—Wonder! ien de letste twee joar het ie
toch altied zoo vast geleufd dat ie riek zou worden. Eiges het ie nog
drie—loa’s kieken—wel vier keer Zundags ’en heel dubbelje ien ’t
kerkezekske gegeven, en letst met ’et nachtmoal ’en halve gulden. God
had ’et eiges gezien; en nou.... nou zou ’t uut zin? ’t Kos niet woar
wêzen. D’r stond toch ergens ien den biebel: De Heer zal ’et oe
duuzend—’t kos óók wezen: honderd duuzendmoal vergelden; en zou de
Schrift dan bedriegen?”

Zóó heeft Lammert er liggen peinzen, en gedurig hoorde hij de koe. „’t
Was vervêlend. Geertje had hum wel tien keer gezeid dat ’t zien schuld
was dat de koei noar Levie most. ’t Is woar, mergen dan kregen ze
specie op toafel; moar grootvoader was zoo mistroostig, en ’t zou nog
wiejer achteruutloopen as de koei weg was. Joa, ’t was vervêlend! arg
arg vervêlend!”

Toen het donker is geworden, heeft Lammert zijn ligplaats verlaten.
Naar buiten gegaan heeft hij het welbekende paadje gekozen dat langs de
Linge naar het Putterserf voert, en de sneeuw, die steeds dichter en
sterker ging vlokken, heeft er alras zijn voetspoor gedekt.

„Wat ie wou? Niewoar hie zou er binnengoan, nog ens prebieren: oan
Trieneke zeggen: dat ie verechtig zoo arg verliefd was, en oan vrouw
Willems: dat ze moar niet kwoad meer most wêzen, en, of ze asteblief
’en bietje geld had veur grootvoader, umdat anders de koei....”

Maar, wat hij gemeend heeft te zeggen of te doen, bij de hoeve van
vrouw Willems gekomen, heeft hem de moed ontbroken om er binnen te
gaan.

„Nou steet ie bij ’t keukenvenster op ’t Putterserf. Deur de reet van
’t luuk kan ie êfkes noar binnen zien. Eigenlik ziet ie niks, niks as
de breeje rug van dat nijdige vrouwmins. D’r is ’en gesoes in die
koamer asof er heel wat minsen bijeen zin. Rug! breeje rug goa dan op
zied!” Moar de rug blieft zitten! Heur.... heur wa’n gelach! Duudelijk
ku’j Trieneke onderscheiden. Heur! heur ze is lachen, allegoar, hoe
langer hoe harder. De breeje rug geet al op en neer. Zoo’n rug!
Verechtig as ie niet van dat wief was, dan zou’j d’r ook hoast lachs
over worden. Heur! hard boven uut klinkt ’en stem:

„Toe Leendert, nog ens!” En dan—dan Trienekes stem:

„Nee, nou zal ’t genogt zin!”—Moar, ’t lacht weer en ’t schoatert, en
de rug die danst as ’en kikkert; en ’t zingt in die keuken:


          „Balkenbrie, Balkenbrie,
      Munje veuruut, en ge weet wel wie,
          Balkenbrie, Balkenbrie,
    Tweemoal gekust en nóg ens, da’s drie.”’


En Lammert—wat hum deur ’t heufd speelt dat kan ie ien’t erst niet
begriepen, alschoon ie toch ien de letste drie moand’ al druk genogt
het begrepen, dat ’t met Trieneke wel uut zou wêzen, en met ’t
vertelselje ook. Maar nou, nou begriept ie ’t: Doarbinnen was Leendert,
rieke Leendert van ’t Lingeland; doar had ie Triene gekust oan ’t
slachtmoal en nou, nou weet ie dan zeker, dat ’t uut is met Triene,
en—’t schoon Putterserf.

Nog eenige seconden staat hij daar roerloos, aan een sneeuwpop gelijk,
zoo wit en zoo stijf. Maar dan is ’t voorbij. Een hoorbaar: „Ien
Godsnoam!” komt hem over de lippen; en als hij nu meent dat er
daarbinnen plotseling een andere en draaiende beweging in dien breeden
rug komt, dan spoedt hij zich eensklaps voort, en waadt door de sneeuw
tot aan de voorzij der hoeve.

Nu staat hij weer stil: „’t Is onneuzel, doar binnen die stoasiekoamer,
doar zat ie pas drie moand’ gelêje, en het ie gemeind dat ie boer en
meister zou wêzen, en nou—’t is gedoan en steet ie as ’en erme schoojer
d’r buuten! As ’en erme schooier! En doar binnen ien dat kammenet doar
liggen de guldens en rieksdoalders zonder moat of berêken. Zou d’r wel
één zoo gek zin gewêst um zich dood te goan warken as ie den vrijen
tast noar dat geld in ’t vezier kreeg....? Den vrijen tast!—Dóár is ’et
roam woar ie ens uut verjoagd wier....”

Onwillekeurig schudt Lammert zich het reine sneeuwkleed van de
schouders.

Een gansche beeldenrij schuift hem voorbij het starende oog: Trieneke
ziet ie oan Leenderts arm. Geurtje dreigend met heur vinger. Levie met
de koei oan een touw. Grootvoader bleik in zien bed met ’en doek um ’t
heufd. Al de geldzak’ ien ’t kammenet ziet ie oan ’et dansen, krek as
die rug. Zich eiges niet griepende hand noar de dansende zakken. Tien
koeibeest’ ien ’t stal. Grootvoader ook ien ’en stoasiekamer. Geurtje
ien zoo’n ermstoel. Zich eiges, nog ens.... boven oan ’en galg.

„Hu! ’t is koud, arg koud. Wa’n oaklik gezicht! Veuruut! Niet noar
grootvoaders huus toe: Dat gluujend vervêlende knoopsnet! En Geurtje!
En ’t koeibeest!—Veuruut! hie weet wel wat bêters.”



’t Is nu acht uur in den avond. Op den zwaar besneeuwden grindweg is
het onmogelijk een handbreed voor zich uit te zien, want een dikke mist
heeft sedert een klein kwartier het sneeuwen vervangen.

Daarginder, niet verre van de Lingebrug, aan wier overzijde de
onaanzienlijke herberg ligt, waarvan we reeds vroeger spraken, daar
klinken luidruchtige mansstemmen. Hoor, een langgerekt en aanhitsend
gillen snijdt door den vochtigen dampkring; luid gerinkel van
paardenschellen en het geweldig kraken eener kar in de sneeuw vermengt
zich nu eensklaps met het geschreeuw der mannen.

Spoedig echter verzwakt het rumoer: een nare verwensching bericht dat
het pogen er vruchteloos was, doch straks ook, dan gilt en dan krijscht
het opnieuw en nog sterker, en ’t jaagt en het kraakt weer, maar
nogmaals vergeefs, want de kracht schoot te kort.

En—wadende door de hooggepakte sneeuw, zoekt er een welbekende de
herberg te bereiken.

Dewijl hij vreesde dat zijn voetspoor langs de Linge hem zou verraden,
zoo heeft hij den breeden rijweg gekozen, en met den vallenden mist
gedurig de grootste moeite gehad om, zonder in greppel of sloot te
geraken, zijn pad te vervolgen.

En nu, geheel onzichtbaar, gaat Lammert, op slechts luttele schreden
afstands, de plek voorbij, waar men bitter om hulp is verlegen.

Hoort Lammert dat schreeuwen dan niet? Welzeker! „’t Liekt wel of ’t
Dries en Toon van de meulen is,” denkt hij onder ’t voortgaan.
„Onverstandig ien zoo’n mist te voaren. Zeker zin ze met de kar van den
weg ien de gruppel geroakt. Ge zoudt oe doar eiges met ’en henje te
helpen, nog op den loaten oavond, ien ’t zweit goan warken! ’En mooie
kemeelie!—Jong, wat schrauwen ze hard; hoast krek mien ien ’t oor; en
toch: g’en oavend, ze zien mien iens-geheel niet!”

Zóó gluipt hij voorbij. Een paar minuten later wordt de deur der
genoemde herberg door hem geopend.

Drie jonge boeren aan een tafeltje bij het raam der lage en kleine
kamer gezeten, wenden de hoofden naar hem om, en, als het geschreeuw
daar buiten, door de geopende deur nu duidelijk in de gelagkamer wordt
vernomen, terwijl het straks—mede door het getier bij het
kaartspel—niet te hooren was, nu roept er een basstem den komende toe:

„Zoo man, is d’r onroad doarbuuten?”

„Ik weet niet,” zegt Lammert: „ik kom de oaverrechtse kant af. G’en
oavend.—Jan Dulmers, ’en kloare!”

Maar Jan Dulmers—algemeen onder den naam van „de streuper” bekend—hoe
neringziek hij anders mag wezen, nu voldoet hij niet aanstonds aan
Lammerts bestelling. Reeds staat hij met de drie jonge boeren in de
sneeuw voor de deur zijner herberg.

„Heur, ’t is Dries de mulder!”

„Krek, ze zitten met de kar ien de snee vast!”

„Allo, d’r op af!”

„Dries zal traktieren!”

„Gauw Jan: ’en lanteerne!”

Zoo klinken de stemmen aan de deur. En Jan Dulmers spoedt zich naar
binnen. ’t Kan ’en goejen oavond worden! Haastig krijgt hij een groote
lantaarn van een plank aan den muur, en terwijl hij in allerijl het
vetkaarsje aansteekt, vraagt hij aan Lammert:

„Goa’j ook mee helpen?”

„Nee, ’t zal niet neudig wêzen,” meent Lammert, en voegt er bij: „Ik
kom al van Nimwêgen loopen; ’k zal moar op ’t vuur passen.”

„Zoo,” zegt Jan Dulmers, en als hij Lammert nog haastig den bestelden
borrel heeft ingeschonken en toegebracht, dan maakt hij ’en kniepeugske
tegen zich eiges; wendt zich schielijk ter zij naar het hooge
broodkastje, dat tevens voor tapkast dient; draait den sleutel in het
slot; steekt dien fluks in den zak, en spoedt zich dan voort met het
licht ter deure uit.

„Zooas de weerd is vertrouwt ie zien volk,” mompelt Lammert, terwijl
hij zich bij het vuur zet. Zie, Gerr’t en Hannes ze hebben ook al, véúr
dat ze opstingen, heur koarten en geld ien de zak gestoken, moar
Evert—zie, Evert het ’t loate liggen: ’En heele hoop centen en
kwartjes, en zien koarten d’r bij.—Die kwartjes....? ’t Zou Lammert te
min wêzen um d’r ’en hand veur uut te stêken, aldat ie eiges moar vief
cent’ op zak het.

Alêvel, doar kumt ’en ander vertelselje proaten: ’t Zeggen is dat Dries
de mulder op één oavend oan Harm van ’t Blauwveld dartig gulden met
pertoeten verspeulde. ’t Pertoetspel kent Lammert zoogoed as de beste.
„Twee kwartjes, ’t zou genogt veur tweemoal den ienzet wêzen. As ie ’t
nam, ien ielk geval kos ie ’t dan van de wienst of anders van ’t geld
veur de koei weerum geven. Met dartig gulden ko’j heug ien de lotterij
speulen. Krek, zoo’n lotterij da’s ’en oarige prakkezoasie; ko’j riek
van worden met de rug ien ’en ermstoel.”

Zachtjes, heel zachtjes treedt hij nu op de tafel toe; bekijkt er de
kaarten van Evert; vat met een snelle beweging twee vijfjes, die hij
fluks in den zak steekt, en, als hij opziende zichzelf in den kleinen
spiegel bemerkt, dan, dan schrikt hij alsof een ander hem aankeek, maar
paait zich ook ras: „Joa, weergeven za’k ’et, verechtig dat za’k ’et!”

Een klein uur later zit Dries de molenaar met vier jonge boeren aan het
straks genoemde tafeltje.

Voorgelicht door de lantaarn en met behulp van de mannen uit de
herberg, heeft men de meelkar weldra uit de greppel, waarin zij geraakt
was, weer op den weg geholpen, en, dewijl de molen geen tien minuten
gaans voorbij de herberg naar de zij van het dorp was gelegen, zoo
heeft men kar en paard eerst te zamen in veilige haven gebracht, waarna
Dries, „rooje Dries” die traktieren zou, met zijn helpers naar „De
reizende man” is wedergekeerd.

A’j ’et pertoeten niet kent dan bi’j nog niet kloar ien de Bêtuw.
Pertoet zegt de Fransman, en pertoet beteikent zooveul, as da’j ien
alle kroeg pertoet met de koart’ speult. Bij Jan Dulmers is ’t bijkant
ielken oavond pertoet, en dukkels tot loat ien de nacht.

Nu zitten de vijf personen om het tafeltje: Rooje Dries, Gerr’t de
schêper, Hannes de mêlmuus, Evert de lange, en Lammert—ge weet wel.

Buiten hangt nog altijd een ondoorzichtbare mist, doch terwijl ook
binnen de gelagkamer een dikke nevel van tabaksdamp de spelende mannen
in een valen nevel hult, vermengt zich daarmede al spoedig zulk een
nare dranklucht, dat een langer toeven er ons onmogelijk wordt.

Hoor, zelfs buiten de deur wordt het gegons der stemmen, het geklop op
de tafel, en somwijlen een luid gesproken woord zeer duidelijk
vernomen. Dikwijls klinkt er tevens met vloek of gelach, een kreet bij
winst of verlies; soms ook het rijm van Gerr’t de schêper: „D’r uut met
den ruut! Wat doe’j met de vrouw ien de kou! ’t Oas is de boas! Klop,
zei de schop!” en dergelijken, terwijl een sterke kneukelslag u steeds
verwittigt, wanneer hij een der zwartbeduimelde kaarten op de ruwe
speeltafel slaat.

Hoor—dat is dezelfde krijschende stem, die we straks reeds op den weg
vernamen; ’t is de stem van Dries, en hij roept: „Allo, speul op
luie....”

Het laatste woord verstaan wij niet, en evenmin het knetterend
kruisvuur van woorden, dat volgt op den tweeden nog heviger uitval:

„Wat weerlich, zou’j Dries ien de koart zitte kieken!”

Een ontzettend gevloek en getier klinkt er al sterker. Hoor, daar
rinkelt een glas dat, geworpen, waarschijnlijk zijn doel heeft gemist,
en tegen den wand aan stukken vliegt.

„D’r uut den schavuut!” roept Gerr’t de schêper. Daar vliegt de
kroegdeur open. Het rood en weifelend licht daar binnen werpt een
rossen glimp op den donkeren sneeuwweg.

„Loat los! loat los!” schreeuwt Lammert met heesche stem. Twee personen
stuiven naar buiten. Rooje Dries houdt Lammert bij zijn halsdoek in
ijzeren vuist geklemd, en dringt er den bijna stikkenden vijand al
verder den weg op:

„Vort! vort doe valsen luioard!” roept Dries met schrille stem: „Ko’j
mien met de kar ien de snee loate zitten, dóar, biet ’em nou eiges!”

„Loat ’em! loat ’em!” roepen eenige stemmen in de deur der herberg.

Dries en Lammert zijn in den mist reeds onzichtbaar geworden.

„Vort! vort de brug op! vort noar oe huus!” schreeuwt Dries voor het
laatst. Zie—dan snelt hij terug op het licht toe: de deur der herberg
valt achter hem dicht, en hoor—een luid gelach weerklinkt nog daar
binnen.

Maar ginder.... nabij de brug?

Lammert, nog duizelend en wankelend, tast naar de leuning; hij vat
haar, doch—terwijl hij den binnenkant der leuning ter rechterzijde
meent te vatten, is het de buitenkant der leuning ter linker. Een stap,
en nóg een, daar zakt de sneeuw hem weg voor den voet, daar glijdt hij,
en wankelt, en smakt naar beneden.

En, in de laagte, op den rand van het donkere wak onder het brugske,
daar kraakt en daar knoept het; daar spant er de luiaard alle
levenskracht saam om het leven te behouden. Maar ook, het stille
riviertje ten straffenden rechter gewekt, het trilt en het beeft onder
zijn witte laken. En de donkere brugboog smoort er den doffen kreet die
klagend om hulp roept. En gedurig knoept en kraakt weer het dun-ijs; en
’t klotst in het water; en ’t schuifelt in ’t dorre lies; en ’t schuurt
langs het paalwerk; maar eindelijk, eindelijk wordt het stil; alle
geluid sterft er weg, en—ondoorzichtbaar blijft de mist, de koude
verkleumende mist.



En nou—nou is ’t al vier moand gelêjen. De weinter met zien kille vuust
het de Bêtuw weer losgeloaten. De oarige sneeklökskes—lieflikste
bluumpkes—ze piepen ’t erst tussen de gressprietjes uut en lachen: Doar
bin we!—Oan besstruuk en elshout doar kieken de weik-gruune bloadjes
heur bölsterkes over, en proaten: Nou kumt ze.—Joa, krek, nou kumt ze.
Giester was’t nog sturm en rêgen, moar nou schient ’et zunneke zoo
lieflik en koestrend. Joa, zie moar, de leinte ze kumt. Al de boom’ ien
’t rond ze stêken ien rossigen woas; de weies ien malsgruunen tooi. De
veugeljes vliegen af en oan, van ’t dak noar de boom’, van de boom’
noar de heujbargen, kwinkelierend en lochtig; en ze droagen ien’t
kleine snavelje sprietjes van heuj of zachtblanke veerkes, en hebben ’t
zoo druk, went, ze bouwen heur huuskes. Zie moar, de leinte ze kumt,
alles lêft er en warkt. Zie ’et bij de hoeven; ziet ’et op den akker:
de stortkar voart er de vetheid noar ’t land; ’t ploegt en spoait en
poot en zoait; en de peerds ze hinniken ien ’t tuig; en de runders op
stal ze loeien dat ze d’r uut willen; en de kiep’ ze koakelen den
heelen dag—’t is ook um poastied—en ’t kleine revierke ge ziet ’et weer
vlottende vortgoan, en ’t flonkert ien’t zonlicht, en ’t heurt noar
Trienekes liedje, noar ’t lied van de Betuw:


    „De lent’ roept den akker
    Ten lêven weer wakker,
    Dank God en wês blij!”


Heur Trieneke is zingen! As ze ’t lentelied het uutgezongen, dan zingt
ze nog ’en heeleboel andere vroolikke deunjes, da’j schik kriegt a’j ’t
oanheurt. Van:


    „Veugeljes moakt er oe nesjes moar kloar,
    Goaikes en pöpkes ’et wordt mien zoo roar.”


Joa, ge begriept ’et al wel: as de zoaddors veurbij is, dan zal
Leendert van ’t Lingeland zien neie getimmert’ óók kloar hebben, en
dan:


    „Veugeljes sprei moar oe nesjes van dons;
    Twee is ’en poar, krek van ou as van ons.”


Uit de deeldeur van ’t Putterserf treedt ook een paar naar buiten, maar
’t is een ander paar: een moeder met haar jongske. ’t Jongske zingt
ook, doch op een geheel anderen toon dan zijn zuster.

Moeder Willems met den zwarten hoed op de plooimuts, en den zwart
krippen doek om de breede schouders geslagen, ze trekt haar Dolfke met
zich voort, en ’t jongske greint wel, en roept wel: „Ik wil niet!” maar
moeder zegt: „Kom jungske kom, as meister mien zeit da’j vlijtig gewêst
bint, dan zu’j met de karmis ’en harlozie hebben.”

„’En tik-harlozie....?” grient de jongen.

„Joa Dolfke joa; één dat altied geet, moar dat moeder veur oe zal
opwienden totda’j eiges ’t begriep het.”

Goed zoo! moeder zal ’t harlozie opwienden totdat Dolfke eiges ’t
begriep het.

Hoe of de moeder ’t begriep het gekregen....?

Zie, als zij zelve haar Dolfke naar ’t dorp ter schole gebracht, en in
’t voorbijgaan de plek heeft gegroet, waar heur altied nijvre Willems
van zien wark ter ruste goeng, dan stapt zij langs den grindweg terug,
„De reizende man” voorbij, en het Lingebrugske over, kiest vervolgens
het bekende voetpaadje op den rechteroever van het stroompje, en treedt
al spoedig de kleine woning binnen, die de oude Weijer van haar in
pacht heeft, doch waarvan zij de pachtpenningen, al sedert vier
maanden, op „de groote rêkening” schreef. ’t Was ook ’en oakelik geval
gewêst. Drie doag’ answiet was ’t heele darp ien rep en roer, en liep
’et bij Weijer huus uut huus in. Geen wonder: Lammerts pet was onder ’t
brugske gevonden, en, of den Lammert ien ’t woater gevallen, wied weg
onder ’t ies geschoten en verdronken was, ze wiesten ’t niet, went wát
ze ook deejen, hum weergevonden hadden ze niet.

Niewoar, a’j ien ’t ongeluk bint dan zie’j toch dat de minsen niet
kwoad zin? Ouwe Weijer het er onderveind’, heel veul onderveind’ van;
moar, de slag was te zwoar gewêst. ’t Was of ie kiends was. Hie at en
hie dronk wel, moar—Geurtje zag ie bie tijen veur Lammerts moeder oan,
zien lieve Anneke, die al dartig joar dood was, en alles noa venant.

Op den darden dag tegen den oavend, toen het ie gegreind. Och lieve
Heer wat het ie gegreind! Heel uut de stad hebben ze Lammert op ’en kar
bij ’em thuus gebrocht. Uit ’t woater gekropen het Lammert niet ien ’t
darp durve blieven. Drie doag’ het ie van hier tot gunder ien’t natte
pak deur snee en deur kou geloopen; moar, op dien darden oavond, toen,
toen had den ouwe hum weer; en den ouwe het veur Lammerts bedstêj
gezeuten en gezeid: dat de minsen zoo goed woaren; en dat Levie de koei
niet gehoald had umdat de snee zoo hoog lei; en dat de voale nou nog op
de dêl sting, went, dat de minsen niet wouwen dat Levie ’em hoalen
kwiem, zie, umdat ie zoo best en zoo mooi was. En dan weer greinend:
dat God toch goed was, en ’t minsdom ook!

„Gemergen boas Weijer. Zóó, geet ’et nog goed?” zegt de boerin van ’t
Putterserf, en dan tot Geurtje: „Ik dank oe dernje,” went Geurtje gaf
haar ’en stoel en ’en stoof.

’t Is den oude toch aan te zien wat slechts weinige dagen van angst en
spanning kunnen uitwerken. Zijn oogen staan veel doffer, en het schijnt
alsof zijn gehoor is verminderd, althans hij antwoordt op de vraag naar
zijn welstand:

„Joa, joa, nog altied frisch en gezond, en as ’t weer zoo mooi blieft,
dan zal ’t haast tied wêzen dat ze noar ’t land geet. ’t Was ien’t joar
acht en zeuventig toen goengen de beesten....”

De oude vervolgt zijn verhaal, en als het ten einde is, en Geurtje der
boerin heeft bericht, dat ’et met Lammerts pien ien erms en been’ arg
veul bêter geet, en dat ie nou achter ’t huus ien den hof ’en bietje
oan ’t kuieren is, dan zegt de oude Arie nog eens:

„’t Was toch mien schuld niet, niewoar, dat ’t koeibeest zou verkocht
worden. ’k Had Lammert altied bij ’t wark gehouen, moar ien’t lest....
en, ’en oud mins is zwak.” Terwijl hij omziet naar de deeldeur:
„Geurtje ik heur ’em; ge most ’em ’en emmerke woater geven.—Zie ’t was
toch mien schuld niet.”

En—nou zu’j ’et verstoan hoe vrouw Willems ’t begriep kreeg; ’t was den
ouwe ten troost dat ’et buuten zien schuld was.

En de rijke boerin stopte den grijsaard, die zeker nooit een aalmoes
zou hebben aangenomen, een paar guldens in de bevende hand: „Op
rêkening Weijer, heur ie, op de groote rêkening.”

„Bestig; dank oe vrouw Willems, op de rêkening,” zegt de grijsaard.
Moar—hoe dat ie met vrouw Willems nou eigenlik rêkening had, dát wist
ie niet krek; alêvel hie vuulde verpliechting en noojend: „Kom, blief
nog wat zitten?”

Nee, vrouw Willems dankte; ze kon niet went um elf uren most ze thuus
wêzen, en erst hier achter op ’t land, nog ens noar ’t ploegen van heur
neie bouwknecht kieken, die—ze had ’et geheurd—eigenlik geen bovenste
beste was.

Achter ’t huuske van Weijer het Lammert al wel ’en half uurke gekuierd.
Ge zoudt ’et hum niet oanzeggen dat ie zoo veul het gelêjen. Geurtje
weet er van mee te proaten. ’t Was dukkels met recht van och
harrejennig!—Over ’t geval zuwwe moar niks meer sprêken. Rooje Dries en
allegoar zin ze bij hum gewêst toen ie zoo zwak lei, en Evert het
gezeid: dat ie die kwartjes loater wel kriegen zou, hie had er niks van
gemarkt.

Woar of Lammert noar kiekt.... den heelen tied kiekt....? Zie
doargunder op den akker—met ’en kleine gruppel van grootvoaders erfke
gescheien—daar schoefelt Hannes de mêlmuus, met de ploeg deur de klei,
krek asof ie met ’en schip oan ’t lavieren is: „Onmundige kerl!” denkt
Lammert, „hou oe peerds dan ien toom! Zie, rukken: lienks, rechts. Boe,
joeps! doar zwabt ie weer hen. ’En voor’ as ’en talhout. Toen
ikke!!.... Wacht, nou zal ie ’em zwonken. Och minsen wa’n ermoei! Toe!
zwonk dan op zied! Huup! rechts met de ploegstêl. Zie, zie nou! ’t
peerd met de poot over ’t streng heer. Toen ikke!!!.... Moar nou, mien
erms zin te stief!—Verdrêjd! a’j wilt en ge kunt niet!—Zie, doar kumt
ie weer oan. Kerl! veuruut! Boe lomperd!! as ikke!!!!....” Met
saamgeknepen vuist en het bovenlijf zwenkend, alsof hij daarmee den
ploeg in ’t rechte spoor zou houden, bespiedt Lammert al verder het
werk van den onbedreven bouwer. „O God, a’j dan wilt en ge kunt niet!”
zucht het nogmaals van zijne lippen; maar dan, als een stem er van
binnen terugkaatst: A’j wilt joa dan kun ie,—dan—dan spoedt hij zich
voort, de greppel over, den bouwakker op!

Hannes de mêlmuus kan ’t niet schêlen dat Lammert hum êfkes verzet,
went, phu! ’t is niks meklik.

En Lammert, hie vat er den toom, en griept er den ploegstêl: „Vort
mennekes, vort!”—Zie, de bruintjes ze kennen hum nog. Doar geet ’et:
„Hört jungskes! doar geet ’et!”

En gunder op ’t Lingewêgske doar steet ’en vrouwmins te kieken; moar
Lammert ziet heur niet: „Vort jungskes vort!” En de zwakte ien erms en
ien been’ hie vuult ze niemeer; en ’t blanke iezer snijdt lochtig den
akker; en de klei krult glommend umhoog; en de voor’ leit zoo recht as
en nootlien ien ’t psalmboek, en, „Vort! A’j wilt joa dan kun
ie;”—Lammert hie kan ’t nog!



Sinds dien dag is ’t zunneke tweemoal dartig keeren over ’t bouwveld
opgegoan.—Gunds mowwe wêzen; gunds, zoo’n vieftig trooj achter ’et
Putterserf, moar toch altied op zied van ’t kleine revierke, dat met
een lochtig dampke boven zien spiegel oe zeit: dat ’et kostelik weer
veur de zoaddors zal zin. Joa, dóár mowwe wêzen!

Jong! wa’n leven en tier op dat land woar kort nog gelêjen ’t riepe
oliezoad veur ’t sikkel viel en dreugde ien’t koestrende zonlicht.

Zie, uut alle hoek’ van den akker voaren de rijers op kleine stortkar’
den dreugen bouw noar ’t dorskleid dat midden op ’t veld is
uutgespannen.

Zie hoe ze hitsend met de kar komme oanjoagen. ’t Gewas, met ’en touw
ien kleejen gebonden, ’t mot gelost op ’et dorskleid; de kar gewipt; ’t
peerd veuruutgejoagen; de trekkers die achter stoan, geliek oan ’et
paktouw getrokken: „Hört! vort met de kar!”

Een, twee, drie, vier, vief,—krek in vief tellens is ’t zoad ten
dorsvloer gespreid. Heur, met vroolik gezang sloan wel veertien dorsers
heur vlêgels op ’t kostlik gewas; ze kloppen en sloan, en—’t dreuge
zoad vliegt uut d’r buuskes! En zie, de schudders ze schudden de peul’
af die bleven oan ’t stronk; en de streujwarkers ze keeren ’et streuj
van ’et dorskleid; en de schoepers, ze schoepen ’et zoad ien de zakken;
en de karren ze joagen weer oan; en de bedspreiers—mansluu en derns—ze
spreien den vloer weer; en ’t vlêgelt en ’t zingt, en ’t jakkert en
joagt, went, t’ oavend mot ’t kloar zin. Goddank as et dreug blieft! ’t
Soa jongens veuruut!

„Doar zou’j muu van worden. En êvel, behalve van eiges is ’t alles moar
leenvolk; niet één kwiem um loon. Traktieren! traktieren da’s ’t lied
bij de zoaddors. En de boer, hie traktiert van ’s mergens tot ’s
oavends. Gunds op ’en kar liggen voatjes—behalve met woater—veul
voatjes met bier, en voorders jenever! Veur dat ’t begint kriegt de man
al ’en borrel; bij ielken bedsprei ’en borrel—da’s zundig! Moar de mins
is geen dier, went de mins het verstand, en—as ’t verstand zeit: schei
uut, dan mot ie uutscheien, of anders wordt ie nog minder as ’t vee, en
da’s schand veur ’en mins!

Alêvel, zeg boer, ku’j de drankfles niet keeren?

Moar nou is ’t wat bêters: ’t Schoftuur het gesloagen. ’t Warkvolk zit
ien groote hoopen op den akker; ielk ’en bord op de knie, en ’en lepel
en vurk ien de hand.

Vrouw Willems en blozende Triene met Leendert van ’t Lingeland—heur
lieve jong—ze loajen hier en gunder en overal de borden vol met
glommende snijboonen en eerdappels en worst. Jong, zie ze is êten! Zoo
kriegen ’t er veul niet duk op ’en joar. En straks, as ze boonen genogt
hebben, dan kriegen ze wrungel met afgetapte room’, totdat ze bloazen
en steunen—zoo’n bietje benauwd—en liefst goan sloapen krek woar ze nou
zitten.

Zoo’n klein uurke loater worden veul al weer wakker. Moar nou....?
Gunder oan ’t eind van ’et dorsveld wat ruurt doar? ’En kar met blom’
en met bloajer getuugd, kumt zuutjes noar ’t midden gevoaren. Hier en
gunder en overal springt ’et volk overeinde. Heur, wa’n gejoech en
geschrauw; „Lang, lang zal ie lêven!”

Stil! da’s oarigheid. Boven op die kar zit ’en stokouwe mins. Krek is
ie honderd joar geworden. ’t Is veur de honderdste keer dat ie de
zoaddors belêft, en vrouw Willems het gezeid, dat ie de zoaddors nog
zien zou.

Heur, heere minsen! wa’n geschrauw: „Lang, lang zal ie lêven!”

Den ouwe mins, wat bêft ie met ’t heufd. Zie, de kar steet stil. Ze
helpen hum ien’t afklimmen. Vrouw Willems gêft hum de hand. Trieneke
ook; kiek, allegoar allegoar geven ze hum de hand.—Jong, jong, wa’n
geschrauw! Stil dan, hie sprêkt, den stokouwe mins hie sprêkt. Stil, ge
kunt niet verstoan; luuster:

„Ik dank oe, ik dank oe goeje minsen....” beeft er de stem eener eeuw
in ’t rond: „Doar kumt ’en tied da’j niemeer warken kunt. Zoolang as
God mien kracht gaf he’k altied gewarkt, dat kan Anneke getuugen....”
hier ziet hij ter zij naar de achttienjarige Geurtje, die naast hem
staat en immers Lammerts moeder niet is. Maar niet één die den mond tot
lachen vertrekt. Ze luisteren allen met langgerekten hals en ingehouden
adem. Doch de oude spreekt niet meer; hij tast er naar den
dorschvlegel, die Lammert over den schouder hangt; hij vat
dien.—Kiek.... zwabbelend geet de knuppel ien de hugt; slap, zonder
kracht kumt ie neer op et zoad; nóg ens noar boven, nóg ens noar onder,
en—doar springen troan’ ien de oog’ van veul, die ’t zien en van veul
die er heuren, heuren hoe den oud-ouwe mins doar bêvende zingt:


    „Lange vlêgel, klap en klop,
    ’t Zwarte zoad uut spitsen dop;
    ’t Zoad houdt licht veur duustre nacht
    Altied warkzoam is Gods macht.
        Toe met kracht,
    Vlêgel, rep moar, klep moar, klop;
    ’t Wark, doar kumt Gods zêgen op.”


Nou is ’t genogt ouwe mins! Goat er zitten; hier op dit benkske.
Voorders zal Lammert wel veur oe dorsen en warken. Lammert die nou al
siends twee moand’ weer bouwknecht op ’t Putterserf is, en ’t liedeke
nooit, nee nooit zal vergêten.

En zie—doar reikt Dolfke van vrouw Willems den ouwe ’en pampier toe,
en, veul weten ’t wel wat ien ’t pampier steet te lêzen: Den
honderdjoarige kreeg veur zien kleinzeun, op Trienekes veursproak, ’t
huuske dat ie zoo lang ien pacht hiew, met nog den akker d’r bij woar
Lammert, uut eigen beroad, de ploeg ien de hand’ greep.

En ze schrauwen weer: „Lang zal ie lêven! lang zullen ze lêven!!” Dat,
dát was erst oarig!

En zoo oanstonds zal ’t wark weer beginnen, maar erst drukt nog Lammert
de hand van mooi-blonde Triene, van Triene, die mergen de lieflikke
bruud zal wêzen van kloeke Leendert van ’t Lingeland. En—as ie ’t
gedoan het, dan pakt ie zien Geurtje, die trouw hum verzurgde. En
zie—as ze zoo’n bietje achterover geet, dan kruupen de rooje kroal’ uut
heur duukske noar boven. Nee! ’t vuur het ze krek geloaten zooas ze
woaren; ’s oavends het ze ze goaf ien den as weergevonden, en—’en neie
droad het ze d’r loater deurgeregen, ’en starke droad die vast niet zou
brêken.

Heur, drie uren sleet de klok.

„Op! oan ’et wark!”

En zie dan, ’et joagt weer, en ’t streujt en ’t dorst weer; en ’t
lieflik revierke, weerkoatsend dien akker, lacht vroolik ien’t
zonlicht: Vlijt loont er z’n heer!









GRIETJE OP ’T HEUNINGS-ARF.


Stil, as’t begint is ’t nacht, duustere stikduustre September-nacht.

Ge stoat midden op den kleiweg die van B. woar ’t karmis is, noar den
Rien-diek geet. Ge stoat er, en de erste dorre bloai—gezwiept deur ’en
griemelige weind—ze fledderen oe um ’t heufd, moar, zien ku’j ze niet.
Zien, krek zoomin as de tak’ van de boom’ die hen en weer scharmieren,
en krek zoomin as ’t wêke, klesse, oan weerskanten hoog opgesjoepte
woagenspoor, woar ie ien stêken blieft a’j d’r ien trooit.

Niks geen spier ku’j zien, ook rechts, den Roojen Toren niet. ’t Was in
den ouwen tied ’en kastêl—ge weet wel, met ’en toren, die rood was as
’t vuur ien de hel; en woater d’r um heer, en soldoatenvolk d’r ien;
huzoaren en meer zu’k gesnor; mansluu stief ien ’t iesder as duuvels,
en vrouwluu die heksen woaren altied ien ’t wit! Al ku’j ’em niet
zien—zelfs bij kloarlichten dag niet—rechts is ’t nog altied: de Rooje
Toren. Siends joar en dag is ie verdwenen; ’en klein gedoei bij ’en
elzenpas is d’r ien stee van gekommen, moar—dat er nou geen rooje toren
meer steet, en ’et tóch nog de Rooje Toren is, zie da’s ’t wonderbare,
veural ien ’t duuster. En da’s oakelik ook! went, alda’j dan ien ’t
duuster niet zien kunt, ’en mins die niet doof is kan heuren; en ’s
nachts, bijnoame as de karkklok twoalf het gebromd, dan heurt ie—lienks
van den weg woar de kolk van ’t kastêl zal gewêst zin, en ’t land nog
altied lêg en zoer, vol riet en vol lies steet—doar heurt ie kloagen en
zuchten; ’t zin de heksen. Rechts, woar ’s nachts de toren eiges nog
wêzen mot, doar heurt ie knoerpen op de tand’ en du’k en geweerwolverie
da’j meint de begoaves te kriegen. ’t Zin de huzoaren, lebendige
duuvels!

Dat er ’en heele zooi domme minsen zin, die niet begriepen woarum ’t
bij den elzenpas de Rooje Toren heit; of ook, dat ’et geen Rooje Toren
zou heiten, as ie ’t niet was; en nóg, dat ze ongeleuvig genogt zin um
te meinen dat ’et kloagen en zuchten en knoerpen, geschuufel van ’t
lies, en gekräk van ’t hout, of gesnoavel van wilde eend’ zou wêzen;
dat er zulke domme minsen bestoan—heurende doof en ziende stêkebliend,
dat kan woar zin, moar—juffer Sanne Goesterman van ’t Heunings-arf, die
gunds, op ’en goeje honderd pas afstand, achter ien de huufkar zit, ze
verdrêjt ’et um deur te voaren langs ’t helse gedoei, nou Jan
Goesterman van ’t Heunings-arf, heur bruur, die ’t peerd ’en eindwêgs
bij den kop het vortgeleid, zoo onneuzel is gewêst um ’t glas ien de
lanteern kapot te stooten, dat de keers is uutgewêjd.

’t Kan allemoal best woar wêzen—wat Jan heel goejig zeit—dat ze toch
hier met de kar niet kunne stoan blieven, en, dat zoo veul minsen ’s
oavends den toren zonder ongemak gepassierd zin; ’t kan best woar
wêzen, moar, zeker nooit as ’t zoo loat en zoo hels duuster as nou was.
Juffer Sanne kos niet ens de vief vingers zien die ze veur de oog’ het
uutgespreid. Dat ’et licht krek zoo dicht bij den toren is uutgegoan,
dat most verdacht wêzen; liever wil ze umdrêjen en weer noar B. as
wiejer noar huus voaren. Zuster had zat genoojd um te blieven; alles
zou thuus wel terecht kommen.—Joa, as ze lang noar gunder ien ’t
duuster kiekt, dan is ’t asof ze den toren ien vuur ziet stoan.
Umdrêjen wil ze: „Niewoar Grietje?”

Moar Jan-boer zei, dat umdrêjen niet kos. Zuster Sanne most begriepen,
dat de weg zoo doanig slecht was, dat bruur de kar ten onderste boven
zou smieten as ie dee wat zuster gern wou: ze most....

„O Heer!” vluukte juffer Sanne, en ze kneep nicht Grietje, die lienks
noast heur zat, ien ’t been, dat ze opvloog.

Jan en Grietje hadden óok gevuuld wat juffer Sanne vuulde: ’en zachte
schok van de kar die stil sting. Niet éen van drie die uut durfde
sprêken wàt ’et wêzen mocht? Ielk had z’n eigen eksplikoasie, moar
zéker was’t dat Grietje met de neusdoek veur den mond zat: lachen most
ze, en ze durfde ’t niet.

’t Was van Peter Mullenk, die—heel toevallig?—óók B.-sche karmis had
gehouen, wel ’en oarige spikkeloasie gewêst um met Jan en Sanne—die ’t
niet groot op hum hadden—mee noar D. te voaren, woar ie óók thuus
heurde, zonder dat ze’t gewoar wieren. Als Sanne-meu geweten had dat
Grietje—toen ze ’s oavends met bruurs en zusters karmis hieuw—oan
Peters erm had geloopen, ze zou heur Grietje, die ze anders zoo
liefhad, heel niet vrindelik hebben oangezien. Moar Grietje! wat kos
zij ’et gebêteren dat Peter óók op de karmis kwiem, en met geweld heur
erm had genomen? Wat kos Grietje ’t gebêteren dat Peter ien ’t duuster
achter op de kar was goan zitten; onder ’t voaren ielkreis met de hand
onder ’t huuf deur was gekommen, en krek zoolang zuutjes oan ’t japon
had getrokken, totdat ze héur henje in ’t ziene lee? As Grietje veul
spul had gemoakt, en Peter zien zin niet gegeven, dan kos Sanne-meu ’t
wel is gemarkt hebben, en—och harrejennig, dan was ’t meugelik
heelegoar uut gewêst, uut met alles woar negen bruurs en zusters over
jaloers kosten zin, tenwoare Grietje niet altied goed en toeschietelik
veur heurluu gebleven was. Zooveul as oangenomen kiend, begriep ie!

Alêvel, juffer Goesterman had er niks van gemarkt, niks van ’t
karmishouen, niks van ’t oarig stuk van ’en palfrenier, en niks van ’t
henjesgeven ook niet; moar, de schok—toen Peter d’r afsprong—die kleine
schok had ze gevuuld, en, noa de vluuk die ze vluukte, zat ze stief,
stom, zonder ’en woord te sprêken. Dat ’et ’en weerwolf most wêzen, die
achter op de kar was gesprongen, dat kos haast niet anders. Wat ze wou?
Ze wou dat ze met ’et heufd onder de dêkes lei, diep, heel diep d’r
onder.

’En half uur loater ha’j—as’t niet zoo duuster gewêst was—’en heel eind
wiejer, veurbij den Toren en krek oan den voet van den opweg noar den
diek, juffer Sanne in ’en heel ander pestuur kunne zien. Ze hing, met
heur linkerzied, op den erm van ’en starke jonge boer, op den erm van
Peter, die heur ielkreis vroeg: of ze wel vort kos—went, één van hoar
stoffeschoen’ was onder ’t goan ien de klei blieve stêken.

Ien ’t letst.... Nee, verechtig ze kos niemeer; heur kous plekte
ielkreis vast. Weer op de kar goan zitten....? Zie, met de duusternis
was ze bang dat Jan ’em zou umsmieten, en êvel umdat ’et op die weg
toch ook niet pluus was, had ze d’r zwoarigheid in. Al arg genogt dat
Grietje d’r niet had uit gewild. Peter was wel vrindelik. Hoe toevallig
dat ie heur krek was achteropgekommen.—Watblief? Op de rug goan zitten?
’t Was eigenlik als te vrindelik. Overdag zou ’t gek stoan; maar nou!
Peter most niet meinen dat Jan-bruur of zij, in vroeger tied wat tegen
hum hadden.—Wacht, ze zou ’t japon erst nog ’en beetje noar boven
hoalen, en ’t zieden mantilie wat achterumsloan. Eén, twee, drie
schökskes, doar zat ze.—Of ze niet te zwoar was?—Och heere nee, ze woog
al heel licht.

En toch, juffer Sanne was niet dom, bij lange noa niet. Toen Jan met de
kar ook boven op den diek sting,—woar Peter de juffer noar toe had
gedroagen—toen wiest z’et—aleer ze weer ien de kar goeng stappen—zóó te
regelieren, dat Peter achterop zou zitten. Woarum? Dat zei ze niet,
moar slim was ze, went, as den Peter d’r op goeng zitten, dan most den
ander—ge weet wel, den weerwolf, as ie d’r op zat—goan schuuven; dan
had z’en schut ien de rug en kos Peter afbieten wat er gebeuren mocht.

En Jan, Jan vond alles goed wat zuster wou, en goeng—nou ie boven op
den harden diek bêter zien en voaren kos—weer véúr op de kar zitten;
Peter op ’t achterstuk; Sanne-meu, die zei dat Grietje moar deur most
schuuven, lienks noast Grietje woar ze straks rechts had gezeuten, met
natte kleivuut’, en schrikachtig; met ’en hart dat starker klopte as
anders, en gluujende hand’. Van ’t letste zu’j al heel gauw rêkenschap
kriegen.



Toen de torenklok met ’en spookachtig noa-getjank één had gesloagen,
was de boerin van ’t Heunings-arf nog op, en allinnig ien heur
sloapcel. ’t Was loat, oakelik loat geworden, en noar zuster goeng ze
nooit weer as’t dóár karmis was, ten mienste as ze dan ’s oavends noar
huus most.

A’j nou plezier het dan ku’j Sanne-meu is bêter bekieken. Ze is van ’en
lilleke makkeloasie. Moager en schroal van oanzicht kieken heur voale
oog’ altied arg schichtig ien ’t rond; heur neus—zoo had ’en
ondermeister op school ens gezeid—was krek ’en vroagteiken dat niet op
z’n ploats sting, en ’t heufd steet heur op den hals toezoers ’en
bietje rechts op zied, krek asof ze doof was oan ’t linkeroor. Dat
schêve, zeit juffer Sanne, dat het ze uut ’en schrik gehouen toen ze
twientig joar oud was. Van den schrik het Jan-bruur nooit niks gemarkt,
en ook het ie nooit geheurd—zooas zuster zeit, dat ze ien jonge joaren
„’t reuske van ’t derp” wier genuumd, zoo mooi as ze was; moar—as
zuster ’et zei, dan zou ’t wel zoo wêzen.

A’k nou nog êfkes zoo vrij bint um oe te loaten zien, hoe juffer Sanne,
ien stee van de mooie Zundagse muts, ’en breeje floddermuts op d’r
koale vieftigjoarige heufd zet en voorders hoe ze ien’t bonte nachtjak
met anderhalve rok um de schrumpele been’ op ’en breeje pantoffelvoet
noar de deur geet, ’k bin zeker dan zu’j d’r niet op verlieven.

Dóár is juffer Sanne nog zoo sekuur niet van; nog zoo sekuur niet,
aldat ze niet gek genogt is um te geleuven dat ze nóg ’t reuske van ’t
derp is.

Da’j ien’t duuster niet zien kunt, da’s zeker; moar da’j ien’t duuster
vuulen en begriepen kunt, da’s óók zeker, zóó redeniert juffer Sanne;
moar Peter, hie redeniert: Da’j tastend ien ’t duuster, arg mistasten
kunt, da’s krek zoo zeker.

Hier za’k êfkes ’en punt schrieven.



Toen juffer Sanne, noadat ze heur schoen ien de klei had geloaten, weer
op de kar zat, toen is ze ien’t erste heel arg geschrokken, dat ze
hoast geschráuwd had, moar—ien’t begriep dat toch geen weerwolf achter
op de kar kos kommen, nou Peter d’r zat, ien dát begriep het ze dat
trekken oan ’t japon wel bêter verstoan. Heere minsen! zou verechtig
die jong....? En—zwakke mins! bezwêken was ze; ze had zich de hand
loaten drukken twee- drie keer achter mekoar, en alschoon de hand
loater was weggebleven.... heur hart was ien zien hand blieve stêken
krek as heur schoen ien de klei.

Op de deur van ’t kämerke—die goed was gesloten—wordt nog ’en grundel
gedoan; tegen ’t vensterglas, woarachter ’en stevig luuk is, zet juffer
Sanne den biebel, die op ’et toafeltje d’r veur lee, met ’t open blad
noar ’t roam toe. Met ’en langen stok, die in den hoek had gestoan,
stêkt ze onder de bedstee—dat duut ze ielken oavend, went, ge kost moar
niet weten....! Ze stêkt lienks en rechts, en smêrt ’em hen en weer,
en, as ’t richtig d’r onder is, dan kiekt ze d’r ien, en stêkt op de
beddeplank, en boven ien den hoek;—nee nee, ge kost moar niet weten.

’t Is alles ien orde. Moar de boerin van ’t Heunings-arf kan, alschoon
’et loat is, nog niet ien de bedstee stappen. ’t Is heur ook al te
wonderboarlik um ’t hart. Wat of ’t lot van ’en mins ien één uurke
tieds toch sjanzieren kos.

Dat ze ’t vroeger niet groot op Peter gehad had, dát was woar. ’t
Proatje had altied geloopen dat Peters voader weerwolfde, met den
duuvel krispendierde, altied neiigheden en zêgen op alles had. Moar,
hoe dat ’et ook wêzen mocht, veur ’t erst van heur lêven het juffer
Sanne den Peter gesproken, en—as oe dan iemand dóár, op zoo’n weg
veilig veuruut helpt, joa, op den rug droagt, en oe later—och heere
minsen! met ’t henje opzuukt, dan was ’t ien ielk geval niet meugelik
dat zoo iemand ien ’t duuvelsverbond met zien voader sting. Voorders:
Peter warkte zelfs dukkels bij den domenei, den pastoor en burgemeister
ien den blom- en moeshof, en van hum had ze nooit geheurd dat ie „van
’en slechte reis” was thuus gekomen.

„Van ’en slechte reis!” ’t Was krek of de juffer-boerin oan ’en fleske
vlieg-op rook, zoo spalkte ze heur oogen. Hoastig trooit ze toe op ’en
loaitoafel—moar—aleer dat ze ’en loaj opentrekt en ’en deuske d’r uut
kriegt, scheen ’t wel dat ze ’en griezel kreeg, went, hoastig greep ze
den stok; stootte drie, vier, vief keer d’r mee tegen ’t zolder, krek
zoolang tot bruur Jan, die boven sliep, teiken van lêven gaf, en half
sloapend, arg brommend, ’en stukske van den 64sten psalm zong; dóár had
ze hum op gedressierd.

Juffer Sanne zit nou met een zooi pampierkes in de hand’. Veul planêt
het ze ien der lêven getrokken, moar deze erste, den blauwe, die ze
trok toen ze nog geen zestien joar oud was, dat kos de woare moar
wêzen. Toezoers en altied het ie heur deur ’t heufd gespeuld, moar nou,
ze wier d’r beduusd van zoo as ie heur toesprak. Kiek: „In den
steenbok” sting d’r boven, en dan, dan steet d’r onder: „Van een
slechte reize zult gij tehuis komen, als wanneer gij bij uw vijand zult
tabernakelen en hij zal u ganschelijk in vlam zetten, zullende gij in
den huwelijken staat bovenmate fortuinlijk zijn.”

Nee! starker kos ’en planêt niet sprêken! Moar stil, alsdat ’t ook diep
ien den nacht is, ze kan ’t niet loaten um ’t buukske, dat ze noa
moeders dood achter ien ’t kammenet het gevonden, nog ens op te sloan.
’t Oracúlen-buukske! ’En bietje angstig kiekt ze rond en noar
boven;—Jan zong niemeer—moar dan, dan tuurt ze ien ’t ouwe smêrige
oracúlen-buukske met gêl perkementen umslag, den drie en twintigsten
druk noa ’t joar 1657. Bij de drie en vieftigste vroag van ’t
vroagregiester steet ze stil en lêst: „Of de serviteur goeds zal doen
aan zijn verkoren?”

Op ’t erste blad ien ’t rad van aventuur, leit ze heur vinger op de zes
tussen spoak vief en zeuven, telt volgens de onderrechting zes ien ’t
vroagregiester noar umlêg, en kriegt getal acht en vieftig. Op dát blad
van ’t buukske mot ze wêzen; en doar steet: „Olympias!—Olympias!!”
Bêvend met de hand telt ze weer noar onder zes en doar, doar lêst ze:
„Zoo gij u voorzichtig en wijselijk zult gedragen, zult gij al krijgen
van uw serviteur wat gij wilt, want hij bemint u ten hoogste.”

’t Hart schuumde juffer Sanne noar de kêl toe. Vol was ze, overvol! ’t
Proffecie van de jonge joaren zou nog uutkommen, en—wonder was ’t niet
dat ze nog ens noar heur hand keek, de hand die—ge weet wel.

Da’j lachen mot over ’en vieftigjoarig bijgeleuvig mins, dat nog
verliefd is, doar he’k geen spiet af, êvel—went ’k heb heur gekend ien
de Bêtuw—’k wil niet da’j altied over heur lachen zult,—as ze allinnig
moar lillik gewêst was, dan zou j’ ’et iensgeheel niet gedoan
hebben—moar ’k wou wel da’j ze ook kost bekloagen. Wat mein ie.... zal
’t kiend overdag zien koers kunne veinden, as ’t ’s oavends ien ’t
duuster de weg wier gewêzen?



’t Is ’en mooie September-mergen, die de donkere nacht het weggekeken.

De groote blom- en moeshof van ’t Heunings-arf, die achter ’et huus
leit, glienstert van duuzend en duuzenden dauwdröpkes ien ’t lachende
zunneke, da’j de oog’ hoast mot dichtkniepen; de appelbongerd gunds oan
’t einde, ’t is krek asof d’r ’en mooie blauwe rook veurbijdrieft. A’j
ien de hugt op de rooje liesterbes’ kiekt, die tegen ’t blauw van den
bongerd zoo fonkelend uutkommen, dan ku’j oe wel begriepen dat ’et
veugelje zich strieken loat as ze hum doarmee verlokken. Erm
liesterken! of de minsen veur ou moar allinnig mooie, lekkere beskes
wiesten te veinden um d’r lillikke ding mee op te sieren, woar ie oe
dood ien zuukt! Erm liesterken wil ’t niet geleuven; de minsen ze doen
’t ook duk veur mekoar en—dat de mins zich o zoo dukkels loat snappen
en niks wiezer as ’t liesterken is, da’s bedroevend, arg bedroevend!

Alêvel, loawwe nou geen duuster gezicht zetten. Ien den hof is ’t zoo
oarig. Heel oarig, en toch is Grietje—die al sinds ’en half uur tussen
’t rieshout aan ’t plukken van snijboonen was—zoo verstandig gewêst, um
’t bonten schort um heur hals te sloan, de zwarte rok ten buutenste
binnen noar boven te doen, en, ien stee van de schoen’ de klomp’ oan te
trekken. ’t Is ’s mergens al fris ien deez tied van ’t joar en alles is
nat. Ielke stap die ze wiejer tussen ’t rieshout duut, mot ze de
spinneweb’ die vol van woaterpäreljes zitten uuteensloan. Loater, as ze
den grooten körf vol boon’ het geplukt, dan kumt ze uut ’t rieshout ien
’t pad—en, as ze ’en dikke witte herfstdroad, woar ze krek tegen
ienliep, uut ’et gezicht het weggegriezeld, dan steet ze stil um efkes
te kieken. Lienks ien de hugt, kiekt ze noar de witte duufkes, die zich
eiges op ’t natte boord van heur til zitten te wasschen, te pikken
onder de vleugeljes, of mekoare kniepeugskes geven; en rechts noar de
doalioa’s en zonneblom’ en harfst-sering’, die, met de asters umlêg,
oan weerskant van ’t vlierpriëel stoan, ’t oarig priëel woar ’t
kamperfuulie deurheer wast. Veur duufkes en blommer zou Grietje heur
letste cent uut ’t knipke hebben gegeven, as Sanne-meu—zoo goed was
ze—’t niet alles betoalde.

Misschien hiew Grietje zooveul van de duufkes omdat de duufkes zich
eiges zoo rein bewoaren, en van de bluumpkes umdat ze ’t heufd altied
noar ’t licht toekeeren. Moar ’k gleuf niet dat Grietje zoo wied
gedocht het. Nou steet ze bij de doalioa’s. Weet ie van wie of Grietje
die mooie keuning Doavid het gekregen, den rooje zwoare doalioa hier,
woar ze krek noar kiekt? Sanne-meu ze weet ’et niet. Grietje best.
Wacht, ze zal zoo’n doalioa plukken en dan.... Moar harrejennig! was
dát ook schrikken! Krek toen ze de blom bij ’t stêlje wou vatten, toen
riep ’et: „Ho!” ien heur oor! „ho! met den keuning Doavid, die hei’j
van mien gekregen, en erst mo’k nog ’en munje d’r veur! ’t Was al te
arg! Peters neus was bij de hoare gekommen en voorders.... begriep ie?

En Grietje, arg geschrokken, ze kiekt nog beduusd en ze zeit, dat ’et
niks oarig is um ’en mins zoo den dood op ’et lief te joagen, foei!
Peter hie most....

Wát, wát most ie.... Weggoan misschien?

Joa, nee, moar in ielk geval ’en mins niet doen schrikken. Peter wiest
wel dat Grietje niet alles gleufde—veural niet van hum—wat Sanne-meu
gleufde, moar, da’j uut ’en schrik ’en schêven hals kos houen as
geliekweg de klok sloeg, dát ko’j eiges oan Sanne toch zien dat wóár
was.

„Zêker,” meint Peter: „as Sanne ten mienste den schêven hals niet eer
as den schrik had gehad.”

Heur is, Peter most nou niet alles wegredenieren; hie most.... Moar wat
anders: Hoe of Peter hier ien den hof durfde kommen? Jong, as Sanne-meu
’t gewoar wier! Joa, giesteroavend, da’s woar, moar, erst het Sanne met
die duusternis zeker gemeind dat ’et ’en ander was die zien hulp
presentierde, beveurbeild Peter van ’t Klingelhek; loater het heur
zeker te veul den angst veur den toren geploagd; en joa, wat Peter heur
zeit van dat henje geven deur ’t huuf van de kar heer, ’t was wel ’en
bietje kemiek, moar, Sanne-meu was toch veul te best um doar zóó um te
lachen as Peter dee. Zeker het Sanne gemeind—joa, wat?—dat wiest
Grietje niet krek, moar Peter most nou uutscheien met zien ondeugend
lachen; ’t was al arg genoeg dat ie hier in den hof durfde kommen, en
arger nog....

„Da’j oe deur mien, zoo’n duuvelskiend, is pakken loat!” roept Peter en
sleet zien erm om heur poezelen hals, en drukt heur ’en heel zuut munje
op ’t frissige wengske.

„Joa, da’s zeker al heel arg,” zeit Grietje as ze hum stillekes
afweert, moar ze gêft toch de hand die Peter wou vatten: „Heur is
Peter, ’k wil nou niet zeggen da’k krek as Sanne-meu oan dat
duuvels-verbond van oe voader geleuf, nee, moar zóóveul is zeker, da’k
dieper inzie hoe ’t zund is met ou nog langer verkeering te houen:
verkeering um ’en huukske met ’en mins woarvan Sanne-meu....”

„Siends giesteroavend dat ie heur veurbij den Roojen Toren droeg toch
wel ’en bêter begriep zal hebben,” velt Peter ien.

„En toch geleuf ik dat ze ’en schrik zou kriegen as ze ou hier zag,”
zeit Grietje.

„Dat den hals weer recht kwiem te stoan?” lacht Peter.

„Nee, moar ’k roaj toch ten beste da’j heergoat,” is ’t weerwoord: „as
we mekoar motte kriegen Peter, dan zal God ons wel helpen en zurgen dat
Sanne....”

„Moar God helpt niet as welluu lêg zitten,” valt Peter weer in: „Heur
is, ’k bin juffer Sanne giester ien ’t duuster van dienst gewêst,
en....”

„Wat hei’j doar? ’en schoen?” vraagt Grietje en gliemlacht; en dan, dan
kiekt ze noar ’t vlierpriëel, ’t was krek asof ze doarachter geritsel
heurde—misschien ’en kat die op de loer was gewêst.

„Joa, de schoen die giester in de klei blêf stêken he’k ien de vroegte
opgezocht,” zeit Peter: „Grietje ’k goa noar binnen, ’k wil heur eiges
den schoen weerum geven; ze mot mien dan toch te woord stoan; en
voorders....”

„Nee Peter, ik roaj oe goa niet noar binnen,” moant Grietje; „a’j zéker
wiest.... moar nou, en oome....” En dan, half lachend met den vinger
noar ’t hek—’et hek dat ’en eindje wiejer den hof van den weg scheidt:
„Kiek is, doar hei’j weer dat wief van giesteroavend op de karmis, dat
oe woarzeggen wou.”

„Verechtig!” roept Peter, „van ’t kêtellappersvolk met den grauwen hit;
’k heb ze de les gelêzen! Kiek, kiek ze is knikken, ze kent ons
niemeer.”

„Geen wonder,” meint Grietje: „giester was ’t op de B.-sche karmis, en
nou, hier, op ’en ziedweg wel twee uren wiejer; ze zuukt ons hier
niet.”

„Wa’n lillik vrouwmins,” is ’t weerwoord van Peter: „en watte gluupse
oog’! As onze burgemeister dat volk ien de goat kriegt, dan loat ie ze
vast deur Gerr’t de veldwachter noar Oarem of Nimwêgen brengen.”
Schráuwend, heel hard noar den kant van ’et hek:

„Wi’j is moaken da’j wegkumt!”

Grietje trekt Peter oan ’t wammes en fluustert: „Stil Peter.”

’Et vrouwmins alêvel ze frunzelt hoar gêle en gluupige tronie ien
smêkende plooi, en strêkt ’en toanige schrumpele hand vol pampierkes
deur ’t hekke noar veuren.

Aleer dat Grietje ’et keeren kan is Peter noar ’t hekke gegoan: „Wi’j
as de weerlich is maken da’j met oe schorremorrie van hier goat!” gromt
ie ’et vrouwmins toe: „he’k oe giesteroavend niet gezeid da’k oe met oe
leugens liever boven oan den toren zag hangen as d’r ’en cent veur uut
te geven?” Dreigend: „Zu’j goan.... of anders!”

„Dulde, dulde, schön Königsköpke,” smiechelt ’et vrouwmins met schorre
stem en vrêmde sproak: „wohlselig liebes Mädchen an die Brust newoar?”

„Loop! vremd gespuus dat geen Hollands kan proaten,” gromt Peter nog
ens: „mein ie dawwe gek genogt zin um noar oe leugens te heuren. Zu’j
goan....? Wacht, ’k zal oe kriegen!” En, as ie rondziet dan roept ie:
„Tjie.... tjie.... Moor! Moor....!” stêkt hoastig de veurste vingers
ien de mond, en fluut, dat ’t schel ien ’t rond klinkt.

Zie, gunds bij den bongerd springt en zwarte hond over de breeje sloot
den hof ien: vliegt, langs de koolstruuken heer, ’t andivieveld over
noar deez kant van ’t arf toe; scheert voorbij de blom’ en deur ’et
snijboonenrieshout tot woar zien boas steet, springt noar ’em op, en
kwiespelt den steert en schudt er zien natte lief dat ’et water ien ’t
rond spat.

„’t Soa Moortje, ’t soa!” roept Peter en hitst noar de vrouw. Peter
weet wel dat Moortje niet biet, moar met zien snibbige tand’ die’j
altied zien kunt, het ie al dukkels schuuns volk van voaders arf
gejoagd. En Moortje—hie kiekt noar ’t wief, en schiet op heur toe, en
grienst met de tand’; moar—wat of ’t wêzen mag, doar trooit ie
achteruut, en jankt en trekt de steert tussen de been’. En ’t wief—dat
’em stief blieft oankieken met heur koolzwarte oog’, ze ziet ien ’t
eind noar Peter met ’en smoailikken lach, drêjt zich um, en smuuspelt
bij ’t weggoan, ’en woord—dat niemand verstoan kan.



Al siends ’en kertier is Peter noar binnen gegoan, moar Grietje, ze
vuult zich zoo zwoar um ’et hart. Sanne-meu was ’et beste mins van de
wereld; veur hóár as ’en moeder—alschoon ze liever had dat de minsen
meinden dat Grietje ’en jongere zuster was. Joa, Sanne-meu was best en
goed, moar, recht begrepen het Grietje heur nooit. ’s Zundags goeng ze
tweemaal noar de kark, en meinde dat ze hiernoamoals ien ’t helse vuur
zou branden as ze oversloeg, en toch—as ze Grietje, noa ’t erste gezang
’t loddereindeuske en ’en oogenblikske loater ’en pêpermunje
geprezentierd had, dan goeng ze sloapen, en schrok—veural ’s
namiddags—deur ’t noagezang erst wakker as domenei de predekoasie al
uut had. Voorders zei Sanne altied dat ze—’k weet niet hoe dukkels,
verkeering had kunne kriegen; en oome zei, dat ’et wel woar zou wêzen:
moar, wie dat ’et gewêst woaren, die heur gevroagd hadden, dat wou ze
niet zeggen. Sanne-meu kost ’et jongvolk dat verkeering had niet
lochten of zien, en—ien ’t algemein had ze ’en hêkel oan al wat
getrouwd was.

Êvel, was ’r ’en erm man gesturven, dan zou ze de wêduw en kienders
goeddoen en steunen wat ze moar kos. Zie, eigenlik was ze ’en bietje
onbegriepelik. Dat heur eiges den trouwlust nog ploagde....? ’t Kos
toch niet woar wêzen, meint Grietje, moar, hoe ’t ook was, as Peter,
die ’t meist um zien voader in zoo’n kwoaje noam sting, astrantig
genogt zou wêzen um over verkeering te sprêken, dan zou ’et wel
heelegoar mis zin.

Mis?—„Joa, nee, joa, nee,” telt Grietje en de kleine bloadjes van ’en
palmtekske dat ze plokte fledderen noar umlêg: „joa, nee, joa nee, joa
nee, joa!—Wát joa....? Zou ’t goed goan....? Ze weet niemeer wát ze
bepoald had van joa of van nee.—Harrejennig! wa’n groote kruusspin, die
vlak over t pad, tussen twee karseboom’, ien zien web hieng:


    „Mergen spin,
    Slecht begin!”


—Al zoo veul spin’ het ze van mergen gezien, moar deez, deez was al ’en
heel lillikke groote. Loop! ze gleufde d’r niks van. Peter schold en
lachte altied over die dinger. Alêvel, Sanne-meu had toch veur drie
joar al veurzeid: dat er bij Bouwels een starven zou umdat ie ’en
vleermuus ien’t kippenhok had gevonden; en noú, ien’t letst van de
veurige wêk is zien ouwe moeder toch ook moar krek gesturven. Dat er
teikens woaren dat ko’j niet tegensprêken, en of Peter ook over alles
lachte—over die proatjes van weerwolven en heksen en den Roojen Toren,
dat wou ze doarloaten, moar over meer natuurlikke dinger die ielkeen
geleufde, dat ko’j ook spotten nuumen, went Sanne-meu zei altied, as ’t
over veurzeggings te sprêken kwiem: „En deez het de gave der
gezondmaking en die der proffecie.” Zie dat sting ien den biebel en
ko’j niet tegensprêken.

Zóó prakkezierend is Grietje rechts van ’t woonhuus bij de hooge schuur
gekommen.

—As de keujes die ze wêteren most allegoar ien’t schot woaren dán zou
’t goed goan met Peter, moar, woaren ze d’r buuten dan.... zou....
’et....

Nou Grietje ’t lêge deurke wil iengoan, nou vuult ze—zonder te zien—dat
’en mins uut ’et hoazelhout lienks van de schuur, hoar op zied kumt.
Hoastig umgedrêjd kiekt Grietje ien’t scharpe koolzwarte oog van ’t
wief, dat kort gelêjen deur Peter wier weggejoagd. Grietje wordt wit,
went van dichtebij is ’t krek ’en gezicht um de kienders mee noar bed
te joagen; moar gunds op ’en distansie ziet ze Knilles de errebeier ien
’t noagres heujen, en ze sprêkt zoo stief as ze kan: „Hê.... wat wou
ie?”

„Iek mar weinig, schön Koniginneköpke, aber du soviel meer newoar....?”

„Hei’j niet geheurd da’j moar hoastig zoudt weggoan?” zeit Grietje en
sleet heur oog’ noar umlêg.

„Habs geheurd, fries, schönes Kiend,” smêrt ’et wief: „aber iek wiest
wohl das du miek heuren wolst; sonst wier iek gegoan sein; newoar?”

„Nee da’s niet woar!” spreekt Grietje: „’k Wil van oe leugens niet
gediend wêzen; giesteroavond het mien.... man oe gezeid, da’j van ’en
ander niks weten kunt.”

„Dulde, dulde, schön Augelein,” grienst ’et vrouwmins: „Könink Doaved
soll dei Mann sein, joa newoar, as Tante den Sjoen past.”

Grietje kriegt ’en kleur zoo rood as heur halsduukske. Arg beduusd geet
ze hoastig de schuur ien; smiet de deur achter zich toe, en ruts.... de
grundel d’r op.

Getik op de deur.

Nee, Grietje wil d’r niks van heuren. ’t Was oakelik. Hoe kos zoo’n
wild vremd mins van den doalia en den schoen weten, en boven alles dat
Peter heur man niet was. Zou dat wief verechtig kunne zien of ze Peter
zou kriegen of niet....?

Nee! tik moar, tik moar; ’k wil d’r geen spier mee van doen; Peter zou
mien uutlachen.

Moar—Peter keek toch óók vremd toen Moor met de steert tussen de been’
achteruuttrooi. Dat wief had heel andere oog’ as ’en gewoon mins; da’j
zieners hadt dat kos toch niemand tegensprêken, en....

Grietje schrikt, went veur ’t kleine roampke van de peerdstal tussen de
wingerdbloai ien, doar zag ze ’t heufd van dat wief weer, alschoon
ien’t duuster, umdat ’et wief noar binnen keek en de kloare zonnehemel
achter heur was. Zie, in den wenkenden vinger most ’en bezondere kracht
zitten, zooas ie oantrok. Grietje vuult ’et. Niewoar, doar ien de lêge
peerdstal was ’t donker.... geen mins zou ’t gewoar worden; ’t was toch
moar gekheid, um is te weten.... ’en oarigheidje anders niks. ’t Wief
verkocht striekzwêveljes en goaren en band; Grietje kos wat goaren
koopen en dan is vroagen meteen. Met de muur tussen ien, kos ’et wief
toch geen kwoad doen. Peter zei ook: ’t Was laf um bang te wêzen.

En zie dan, doar steet ’t oarig boerinnekes-köpke met twee donkere oog’
ien frisse tronie, bij ’t open roampke van de duustere peerdstal; ze
steet er met heur lêge geldknipje ien de eene, en heur bêvende andere
hand in de gêle hand van ’t vrouwmins deur ’t roampke heer. En ze
luustert, en heur harte bonst da’j ’et wel heuren kunt; en op ens word
heur fleurig geloat zoo wit as ’en dooje; moar toch, toch lacht ze,
zoo’n ongeleuvig lachske; en ’t wief.... ’t wief lacht ook, ze lacht as
ze groetende heergoat—zoo’n grienzenden lach.



En nou—al is ’t ook al méér as ’en half uur gelêjen dat Peter noar
binnen goeng, nog altied zit ie ien de keukenkoamer.

A’j, krek as Grietje deur ’t touwgoatje van de klinkdeur gekeken en
gezien hadt hoe Peter en oome Jan—zonder Sanne-meu—met ’en endje piep
ien de mond bij ’t vuur hadde gezeuten, dan zou’j deur ’t vergeliek,
nog bêter begriep hebben gekregen, dat Grietje den blonden blauwoog al
heel knap en oome Jan al heel lillik vond. Lillik, joa, moar dood-goed;
mo’j arg, vreeselik arg op dood drukken. Zoo moager as ie was, zoo knap
was ie, en zoo lang as ie was, zoo goed was ie.—Goed! al wel tienmoal
het ie gezeid, dat ie zich niet kos begriepen woar of zuster bleef, die
toch bescheid had gedoan dat ze kommen zou. Al wie weet hoe dukkels is
ie noar de dêldeur gegoan um Grietje te roepen, went Peter—die zoo
vrindelik was um die schoen weer te brengen, hie most toch ’en kummeke
koffie drinken en ’en sneedje mik êten.

Zie, Grietje kan ’t niet ontloopen; nog eer dat ze hoastig weggevlogen
buuten de dêldeur is, roept oome ien de klinkdeur heur toe: of ze nou
asteblief wou binnenkommen: d’r was ’en vremde die ’en kummeke koffie
zou.

Grietje most wel, en—oan ’t goeje gezicht van oome ko’j wel zien dat ie
meer schik had nou Grietje d’r ien was.

Bij zich eiges had Jan-boer wel is ’en roare gedachte gehad; moar
zuster....! en ’t oomschap! en Grietjes jonge joaren! Zoo’n adee
begriep ie?

Niewoar, a’j oprecht bint, dan is ’t niks meklik um iemand, die oe duk
um den hals had, gemergen te zeggen krek eender asof j’em alleen van de
stroat en de kark kent. Oome markte niet dat Grietje en Peter ’t zoo’n
klein bietje anders deejen.—Och, verdekseld! wat zou dat Grietje toch
’en oarig, bedrievig huusmoederke wêzen; denkt Peter. Wat dee ze die
koffie handig ien ’t kêtelje. Toen ze ’t woater uut den grooten kêtel,
die boven ’t vuur hieng, d’r ien schonk, en zoo vlak bij hem sting,
toen had ie hoar wel is êfkes ien den molligen erm willen kniepen,
moar—den oome met zien lange tronie zat d’r vlak tegenover. Kiek, wat
goeng dat alles vlug van de hand; hoe veurnoam: ’en wit servet op ’t
klap van de toafel; de mik, ’t roggebrood, de botter, alles d’r op
gezet; vief, gezwiend!—Harrejennig, ’t is hum nou niet genogt dat ie
Moor, die hum ’t köpke op de knie lei, langs de oor’ streelt....

„Wa’k zeggen wou, Jan-boer,” zeit Peter, asof ie uut ’en dreum kumt:
„’k heb wel is geheurd da’j ien vroegere joaren, toen ie nog ien de
harbarg kwiem, da’j toen zoo mooi den bromvlieg en de mug’ kost
noasoezen; dat mot heel oarig gewest zin.”

„Och nee—joa—wat za’k zeggen,” hakkelt Jan-boer, en bloast groote
wolken tabaksdamp um zich heer: „dat het zoo’n voart niet geloopen.”

„Joa, ’t mot toch méér as natuurlik gewêst zin,” zei Peter, „en dukkels
he’k gezeid, ’k gaf ’r ’en verrel tabak veur, a’k dàt is heuren kos.”

Jan-boer striekt de beie hand’ over de broekspiepen hen en weer; kiekt
strak ien ’t vuur, en bescheielik sprêkt ie: „Och, in mien jonge
joaren.... moar nou.... ’k zal ’t stik zin vergêten.”

„Nee, dat kan niet woar wêzen,” zeit Peter, en dan, as ie opstaat, tot
Grietje die mik snijdt: „Wat zeg gij d’r nou toe....?”

Grietje wordt rood en smuuspelt: „Nee, dat gleuf ik ook niet.”

Zóó, zoo’n bietje bedeesd, wat is ze dan oarig! Peter wordt arg
verliefd. Tot Jan-boer die mot bezwieken: „Och, a’j ’t moar is êfkes
prebieren woudt....?”

Jan-boer weet niet.... en grunnikt moar.... as ie Peter die zoo
vrindelik was, doarmee plezieren kos, dan.... hie zal ’t prebieren; mot
niet ten kwoaje rêkenen as ie ’t vergêten is.

„O nee, volstrekt niet!”

Jan-boer steet langzoam op; leit ’et piepke op de toafel; geet zoo lang
as ie is, met ’en bietje kromme rug noar ’et roam; striekt zich bedeesd
over ’t hoar; kniept duum en vinger asof ie ’en kluutie zal nemen:
kucht twee—drie keeren; zeit nog ens dat ie ’t verechtig vergêten is;
moar, as Peter: „Nee toe moar!” gezeid het, dan geet ie met de geknepen
vingers langs de gloas’ van ’t roam, noar boven en onder, op zied en
achteruut; en klinkt er—arg kunstig—’et soezend gesnor van den
bromvlieg, en ’t kloagend getjieng van ’et mugske, dat ’et ’en wonder
in oe oor is.

A’j goed hadt geluusterd en gekeken dan ha’j nog méér kunne heuren en
zien.

Nou Jan-boer met den rug noar hum toesting, nou het Peter zien oarige
Grietje ien de boutjes gevat; en—wat ze ook stribbelt—as Jan-boer krek
duut asof ie den bromvlieg al vatte moar dat ie weer vortvloog, dan is
’t metterdoad dat Peter al drie vliegkes van ’en zacht brommend munje
gesnapt het: hie kos ’et wat gauwer as Jan-boer.

Moar vrêmd! ’t is krek alsof dat eigenste munje niet lachen meer wil.
Peter begriept niet woarom, en as ie allinnig op Grietje moar let, heur
ien de donkere eugskes kiekt, en meint dat er treunjes ien springen,
dan markt ie te loat dat Jan-boer zien bromvlieg veur ’t spiegel nog
noazat, en, ’t stoan van heur bei met ’en oogslag gezien het.

Asof ’t getooverd was, sprong Peter van Grietje weg. Moar
Jan-boer—alschoon ien ’t zwak gegrepen, en meuglik ien nog wat anders,
lienks onder ’t wammes, Jan-boer was veuls te goejig—en nou ook
verlêgen—um te sprêken van wat ie gezien had; alêvel ien ’t brommen en
piepen had ie geen oarigheid meer en schee d’r mee uut. Toen Peter hum
vrindelik dankte veur ’t oarige spul, toen zeidie, arg goejig: „’t Is
tot oe dienst gewêst.” Zie, zóó begreep ie’t. Moar Peter, hie vuult en
begriept ook, dat: toen ie um Grietje is beet te pakken, oome Jan beet
nam, moar de spiegel hum beet kreeg, dat ie toen ’en lomp en oaverechts
feguur het gesloagen.

Um ronduut over Grietje te sprêken is ie hier gekommen, en nou—wat most
den goejigen Jan-boer nou denken van ’t lakspul!

Grietje vol schoamte is met de schort veur ’t gezicht uut de keuken
geloopen; moar Peter, as Jan-boer zien piepke weer opstêkt, dan trooit
ie toe um ook Jan-boer te zeggen, wat ie erst gemeind het allinnig veur
’t heugste gezag te motte bewaren, moar—krek as ie sprêken wil, dan
geet de deur boven ’t keldertrap open, en kumt Sanne-meu langzaam de
trooi van ’et kelderluuk af.

’En ummezienje geduld. Jan-bruur eiges keek d’r beduusd van. Moeders
trouwjapon van gruune sergie, ’en arfstuk bijkant tachtig joar oud, met
kort en lêg uutgesnêje bovenlief, krakte zuster Sanne um de magere
lêjen, aldat ie krek as ’en zak hieng; op ’t schêve heufd sting de
neiste kniepmuts met rood en gêl gemoesd lient d’r um, da’j schêf en
drêjerig wier a’j ’t oanzag. Den boot met dijemant—woar Bram ens
honderd doalder veur geprezentierd had—hieng heur op ’t gemoed. Bruur
begreep d’r niks van, moar dat hoefde ook niet. Nou Sanne zoo’n bietje
groacelik den Peter het gegroet, nou smuuspelt ze op zied tegen
Jan-bruur; en Jan-bruur begreep ’et, went, hie knikte zes- zeuven keer
achter mekoar; sting op, en goeng met zien dood-goeje lief de deur uut.

Peter was opgestoan toen de juffer binnenkwiem. Moor het de tand’ loate
kieken: moar as Peter: koest! tegen Moor, en: gemergen! tegen de juffer
het gezeid, dan houdt ie de pet veur zien mond, en ’k weet niet of ’t
bleuheid of lachen is.

Nee, bleuheid is ’t niet.

„Hei’j goed gesloapen juffer Goesterman?” zeit Peter met ’en knikske:
„’k Most êvel is komme zien of alles nog fris en gezond was noa
giesteroavend.”

Och, wat was den Peter bij daglicht ’en knap mins; veul knapper van
dichtebij as op ’en distansie.

„Joa, Mullenk,” is ’t antwoord, „wat za’k oe zeggen; d’r zin
umstandighêjens dat ’en mins die sloapen zou willen, geen oog kan
dichtkriegen.” Met ’en knikske: „Ge bint giesteroavend wel vrindelik
gewêst....; ’k had niet gedocht, went....”

„Joa, ’k weet wel juffer da’j altied, um ouwe onneuzele proatjes ’n
weerzin tegen voaders huus het gehad,” zeit Peter as die juffer op
Jan-boers ploats bij ’t vuur goat zitten: „Moar ’k docht ook: siends
giesteroavend da’k oe van dienst mocht wêzen, zu’j zeker wel heelegoar
oan geen proatjes meer gleuven.”

„Och nee!” smuuspelt Sanne: „d’r is zoo veul blammoasie ien de wereld;
moar van ou of oe voader he’k toch eigenlijk nooit....” ze zweeg en
keek ien’t vuur.

Peter is heel blied dat ie dat heuren mag. Niewoar, ’t was oakelik
genogt dat de minsen ien dezen tied nog zoo bijgeleuvig woaren; juffer
Sanne was ook veuls te verstandig; en—as ie dan van mergen ook al
doadelik was gekommen um de juffer te prezentieren wat ze verloor....
Peter ziet rond, en veur en achter zich, en—as ie den hond, die juffers
stoffeschoen het beet genomen en d’r krek mee oan ’t plukhoaren is, ’et
ding met ’en ruk uut den bek het getrokken, en wiejer den arg
vertrampenierden schoen, woar Moortje nog noar opspringt, ien de hugt
houdt, dan kiekt ie de juffer oan asof ie wil zeggen: Zie, da’s nou
spietig!

Moar o, die schoen: ’t had niks te beteikenen.

Joa juffer, da’s nog zoo zeker niet, a’j moar oan veurteikens hecht.

Alêvel of ’t ook spietig is, Peter kan ’t niet gebêteren. Moortje
kriegt ’en tik,—erme dier!

„Van mergen,” zeit Peter, „bin’k al vroeg de deur uutgegoan um den
schoen te zuuken, moar joa—goed Bêtuws, goed rond: de schoen is
eigenlik de sleutel gewêst um hier in huus te kommen.” Gemuuizoam:
„Juffer Sanna, ’k bin.... verliefd, arg verliefd!”

Och lieven heere, doar ha’j’t al!

„Siends da’k Grietje ’en joar gelêjen, veur ’t erst hier ien ’t darp
zag,” vervolgt Peter met klem: en sleet met de schoenzool op toafel,
„he’k bij mien eiges gezeid: die mot ’t wêzen, die en geen ander!”

De juffer schrok, vreeselik arg, asof z’n weerwolf gezien had;
misschien wel van die zoolslag op toafel, en ze kiekt naar umlêg onder
de schorsteen, en trapt met heur voet tegen ’t houtvuur, dat ’et
heelegoar deur mekoar velt.

„’t Was, toen’k bij domenei de doalioa’s zou opbeinden,” proat Peter
weer: „toen was ’t dat ze mien met heur vroolikke snuutje veur ’t erst
ien ’t gemoet liep. Hou! zei ik. Nee, zei ze. Joa! zei ik, en zóó goeng
’et, totdat domenei, woar ze ’en schelharst gebrocht had, uut de deur
kwiem, en—vort was ze. Juffer Sanna, ’t was altied gestribbel van
Grietje umda’j met voader.... ge weet wel.... En van mien was ’t
geploag en gevrij um ’en huukske; moar nou, niewoar, siends da’k oe
giester met die hand deur ’et huuf van de kar, misschien arg heb loate
schrikken, zu’j ’t wel gevat hebben; juffer Sanne ’k bin zoadoanig
verliefd op Grietje d’k verechtig....”

Moar wiejer spreken kan Peter niet, went krek as ie met ’en zoolslag ’t
slotwoord verstarken wil, en Moortje nog ens opspringt noar den schoen,
dan ziet Peter juffer Sanne opvliegen van heur stoel, en, as ze rukt
oan ’t mooie japon, dan heurt ie heur gillen en schráuwen; „Help, help!
ik stoai ien de vlam, heelegoar ien de vlam!”

En juffer Sanne as ze den zoom van ’t japon, die zeker deur ’en
vlammend op zied gevallen stuk hout ien brand kwiem, met heur hand wil
uutdooven, en zich doanig de vingers brent, dan gilt ze al starker en
starker; loopt Peter, die toeschiet, hoast t’onderstboven; vliegt,
altied schrauwend, met onzinnig geweld de dêl op, en Moortje, de
dartele Moor—wat Peter ook roept, hie vliegt heur schel blaffende noa.

En zie, as ’t wonderspektoakel de kiep doet uiteenstuuven op de dêl, en
de duufkes die op de deur zoaten, vortvliegen noar heur til, en de
verkens uut ’t binnenschot noar buuten joagt—zóó hoastig, dat ze met
heur drieën te geliek ien ’t nauwe deurke blieve stêken, dán, dán heurt
Jan-boer ’t vremde geweld en ’t wekt hum uut ’en triestige moalerij.

Krek sting ie te kieken naar den grooten parzik, die giester nog zoo
mooi tussen de gruune bloai’ te kleuren hieng, en woar ie nou zag dat
deur zoo’n stomme lillikke wisp ’en gat as ’en duum ien gevrêten was.
Zie, doar vloog de wisp met zien goudgêle lief d’r weer op toe, um ’t
hart d’r oan op te hoalen. ’t Zou niks, niks geen muuite wêzen um den
dief dat spulleke betoald te zetten, en ’em veurgoed te leeren dat ie
zien snoavelje had kunne thuus houen, moar.... wie kos nou eksplesieren
dat zoo’n parzik niet krek zoo goed veur den wisp as veur hum, veur
Jan-boer was geschoapen! Hie zou den beest moar met vrêje loaten,
went—Grietje most ook eiges weten....

Hoe Jan-boer van den parzik ien ens op Grietje kwiem, dat wiest ie niet
krek, moar nou—nou het ie ’t lêven van zuster geheurd, en ziet ie heur
gunds bij de put stoan, met ’en spektoakel asof ze den duuvel op ’t
lief had.

En joa, dát had ze. Dat ie heur beet nam dat vuult ze en weet ze zéker,
aldat ze ’t niet uutsprêkt. En toch, zie, den eigenste die ’t heur had
oangedoan, ’t was toch ook den erste, die heur ’en emmer met putwoater
over ’t brandende kleedoazie, en den blaffenden hond ’en eindwêgs op
zied smeet. Nee, ze weet niet of z’em vluuken of danken mot, went, nou
bruur Jan arg goejig steet te vroagen: of heur hand geen zeer deejen,
en of ie ook helpen kos, en hóe of ’t gekommen was—nou komt Peter, die
heel gauw noar binnen is gegoan, met Grietje uut ’t achterhuus al
weerum; boakert de lillik gebrende vingers ien döpkes van watten, en as
ze nou harder schráuwt van de pien, dan is ’et toch weer den eigenste
Peter die heur loat drinken uut den nap, die met ’en ketting oan de put
hieng. Joa joa, ze vuult ’et wel dat „de vijand” die volgens ’t planêt
ien den steenbok, „bij heur tabernoakelde”—onder den schorsteen—en heur
heel anders as ze gemeind had „ien vlam zette”, die ’en kiend vrijde
ien stee van hoar, dat ie heur toch ook goed was, went, hie steunde
heur onder den erm, en hielp hoar—nou ze op bezwiemen af is—met Grietje
’et huus in.

Da’j oe lillik de vingers kunt branden a’j onverstandig ien ’t vuur
tast—doar kreeg Moortje bij vergeliek ’en kloar begriep van, went, toen
ie de drie, met Jan-boer d’r achter, noar binnen zag goan, toen snapte
ie noar ’en vliegske dat ien de hugt hum veurbijstreek, en stiet zien
neus tegen den post van de schuurdeur.



En eer dat Peter noar huus trok, goat ie nog êfkes ien den moes- en
blomhof.

A’j d’r niet tegen kunt um ’en oarig boerinneke met heur mollige frisse
wengske tegen den schouwer van ’en knappe krullekop te zien leunen, as
ze ielkreis de donkere oog’ deur de lange zwarte weimpers noar ’em
opsloat; a’j d’r niet tegen kunt um heur henje,—zoo grof niet a’j
meint,—deur de forse warkhand van den blonden krullekop te zien
drukken, as ie meteen, zoo af en toe, op ’t veurheufd van ’t lieflikke
dernje zien reine lippen zet; a’j d’r niet tegen kunt um ’t oan te
zien, dan mo’j moar krek doen as Moortje, die oan de vuut’ van zien
boas leit en de oog’ het dichtgeknepen. Alêvel ge kunt toch heuren.

En Peter Mullenk, hie zeit tegen ’t oarige zwart-eugske: joawel, dat
’et heel best zal goan. Wat ie met redenoasies zeker nooit had
verwonnen, dat het ie grif metterdoad verkregen. Tante Sanne zal joa
zeggen, went, zoo woar as ie Grietje hier op ’t tipke van d’r neus
kust—Moortje kniept êfkes met de oog’—zoo woar is ’t ook, dat ’en mins
den angst veur andermans ziel loat stêken—aldat ie ’em duuvels
gleuft—as ie ’em goed het gedoan en hielp bij okkoazie van nood. Joa,
’t kan best woar wêzen, dat Grietje geliek had, toen ze van mergen
meinde, dat Sanne-meu nog eiges ’en leintebluumpke op ’t platte gemoed
wou, en dat ’en woarzeggerij van jonge joaren hoar nog altied beruurde;
moar, zóóveul is óók zeker, dat ze bij ’et ploatvuur over Peters
beduuling geen ummezienje ien de moaling is kunne blieven. Stil het
ze’t oangeheurd, en ze wiest nou sekuur, dat niks anders as mooi lief
hartewiefke troef was. Moortje kniept weer met de oog’. „Joa, zelfs,”
zeit Peter al wiejer, „toen ik straks de juffer g’endag zei, en
bêterschap wunste, toen het ze heel vrindelik, dag Mullenk en dank oe
gezeid, went—ook de road van de watten was goed gewêst, en ’t woaren
heur eigen watten, woar niks geen duuvelsspul mee kos gebeurd zin.”

En nou, nou mot Peter ’t liefste snuutje g’endag zeggen. Watblief....?
Of woarzeggerij wel altied leugen zou zin? Of Peter d’r nooit oan
geleuft.... Wel zeker, lief dierke, hie gleuft er wel oan. Weet ie
wanneer? A’j op de vingers kunt noarêkenen dat ’et uutkommen zal;
beveurbeild: oan ’et proffecie dat ie mergen noar B. zal goan um erst
is met Grietjes moeder te proaten; en beveurbeild: dat ’et oarige
zwart-eugske zien lieve wiefke zal worden, as ze moar tied van lêven
het: en..... dat ie heur zeker tien munjes weerum zal geven als zij hum
d’r één gêft.

En joa, ze duut ’et; en Moortje kan ’t niet loaten, um heelegoar noar
den boas en zien zwart-eugske op te zien; en hie kumt overeind, went de
boas kniept met de vingers en noojt ’em: „Kom Moortje, kom!” En Moortje
loopt de boas achternoa, ’t hek uut, lochtig en opspringend noar de
klappende vingers totdat ze soam al heel gauw vergoan veur ’t gezicht
ien ’t dicht gebloart van den grooten bongerd.

En Grietje—zie, ze blieft doar allinnig bij ’t hekke stoan, en as ze
tuurt naar den bongerd, en niks.... niks meer ziet, dan is ’t heur toch
asof ze dat lillikke wief weer ziet, en dan heurt ze nóg ens dat woord,
dat harde woord....

Moar nee, ’t woaren leugens, allegoar leugens! „De heerlikheid van den
oogst zou ze zien, de kou van den weinter zou ze vuulen, en de
leintebluumpkes zou ze weer ruuken; moar, aleer dat ’en nije oogst
kwiem, en de twoalfde moand van heur achtiende joar zou voleind wêzen,
most ze afvallen van ’t lêven as ’en korn-oar veur ’t sikkel!” Watte
proatjes! Peter zou d’r zeker um lachen as ie wist dat ’et wief zóó
veurspeld had. En toch—doar springen ien ens weer heur ooglee ien
troan’..... Peter het gezeid dat ze zien wiefke zou worden as ze tied
moar van lêven had; en Grietje, ze zucht veur zich uut: „Joa Peter,
joa—a’k tied maar van lêven heb!”



As Grietje moar tied van lêven het!

Siends den frissen September-dag, toen we ’s mergens ien den blom- en
moeshof van ’t Heunings-arf woaren, is ’t nog frisser geworden, en niet
gering. Erst, totdat de eerdappels uut den grond woaren, het October
zoo’n bietje kiekeboe met ’et zunneke gespeuld; moar op ’t letst het ie
heelegoar wolken veur ’t zunneke gebloazen, dat ’et ’en arg spul veur
de appel- en perenplokkers ien den bongerd is gewêst, um den oogst
buuten ’t nat en de kramp buuten de vingers te houen. Wat ’et moantje
belangt, ’t is deur den October, ien ’et letste veural, met vrêje
geloaten, en de druufkes oan de kleine wingerds ien ’t derp die niet
ziek woaren, ze hebben ’t letste zuut van ’t moantje gekregen. Grietje,
alschoon dat ’et fris ien den bongerd was, ze het toch tot ’et letste
toe mee appels geroapt, en ten einde toe gezien: „de heerlikheid van
den oogst;” zuute druufkes geproefd dat het ze niet; op ’t Heunings-arf
was de ziekte d’r ien.

November is lillik oan ’t roazen gegoan, en met zien kouen oajem het ie
al vroeg, en krek in één nacht, de doalioa’s glad verflenst, dat ze
groezelig zwart woaren en slap hiengen as ’en voatdoek. Keuning Doaved
had ook de mooie kleurige spullekes uutgetrokken, en zou moar sloapen
totdat ’et weer leinte was.

En December, aldat ie ook met zien kille hand af en toe de klisse klei
op de wêgen ien steen het veranderd en witte bluumkes op de gloas’
geteikend, en ’en dun vluurke asof ’t ’en spiegel was over woaien en
sloot’ het getrokken.... de Rien en de Woal tot stoan te kriegen, dat
het ie oan Jannewoarie te doen geloaten.

En Jannewoarie, met scharpe noagels het ie ’et altied hollende tweespan
ien d’r neusgoat’ gevat, en Rien en Woal zin op d’r achterste been’
goan stoan, en hebben geschuumd en gesloagen tegen kribben en diek.
Goddank niet óver den diek.

En Febrewoarie, as ie van voader ’t bestier had overgenomen, dan het ie
’et tweespan weer losgeloaten, en Rien en Woal zin weer lieberkes oan
’t loopen gegoan; krek as ’t minsdom doar buuten weer toog oan zien
wark.

De weinter was koud gewêst. Grietje had „de weinterkou gevuuld;” moar
de leinte is gekommen, en wermte en wasdom het ze gebrocht, en ’t korn
ien halm gezet, en den bongerd ien mooie bluumkes.

A’j Grietje op ’t Heunings-arf zuukt dan ku’j nog wel twee uren wiejer
goan.

Al vief moand’ umtrent—went we schrieven nou bluuimoand—is ze niet meer
bij Oome en Sanne-meu. Van lieverlee het z’en starke verzuuking noar
moeders huus gekregen, zóó stark, dat oome Jan op ’en kouwe dag ien
December, de kar moar iengespannen, en heur noar B. het gevoaren.
Sanne-meu hadden de troan’ ien de oog’ gestoan toen ze Grietje g’endag
kuste. Och! had ze niet alles gedoan um Grietje te plezieren? Op ’t
gefleem en geproat van den Peter, woar ze toch ’t rechte niet van
had—zoo’n vremde spitskieker as ie was—op ’t gefleem en geproat had ze
gezeid: „Nou as ’t dan mot, dan mot ’et met Grietje en ou.”

Moar ’t joa is d’r pas uut gewêst, of Sanne-meu het zooveul berouw
gekregen as hoaren.... nee van d’r hoaren sprak ze niet, ze het arg
berouw gekregen, went, toen ’t dan vroolikheid most wêzen, toen was ’t
van dag tot doage alles oakelikker en stiller geworden. Ien stee dat
Grietje vrijde noar beheuren, zat of liep ze heele doag’ zonder lach of
proat; zelfs as Peter kwiem dan was ze zóó wonderboarlik roar, dat
Sanne d’r geen begriep van kos kriegen en in Grietjes ploats heel
anders zou gewêst zin. Ien stee dat Grietje zich ’s Zundags opkleidde
noar beheuren, had ze dukkels ien’t warkendoagse jak en rok geloopen,
zonder noar de kark te goan; en, dat ze moager en bleik wier, dat zag
ielkeen die heur tegenkwiem. Moar Grietje niet allinnig, ook Jan-boer,
altied zoo goejig, is sikkeneurig en stil geworden; heele oavends had
ie in ’t vuur zitte kieken, en, as zuster nog is prakkezierde van
sukkeloai te drinken, woar ie altied zoo opgemonterd bij was, dan dronk
ie ’t wel, soms twientig kummekes, moar—niks geen vroolikheid.

Oan eigen gemoed het Sanne-meu al heel gauw gemarkt, dat er ’en zwarte
roaf over ’t huus was gekommen, en al kort, noadat Peter dat joa kreeg,
het ze kloar gevat, hoe ze: erst um eiges, en toen ter liefde van
Grietje zich deur den booze liet strieken. Wat ze vroeger glippen liet,
dat het ze weer beet gegrepen: die Peter die heur allen beruurde was
duuvels, en met den duuvel speulde ie koart. Gerr’t de veldwachter had
toch ook eiges gezien hoe Peter verleden joar bij burgemeister ien stee
van mest, zout bij de sparzieplant’ had gedoan.... zout! hoe ie de
boom’ met ’en vremdsoortig woater had gewasschen; boom’ te wasschen! en
stuufzwoavel over den wungerd had gestreujd dat ’et ’en schand was! Wie
van z’n lêven had van zukke duuvelskunsten meer geheurd! Joa,
burgemeister had van alles volop ien den hof gehad, moar watblief....
dat zien jongste dernje hoast deur ’t achtereind van zoo’n sliersparzie
ien’t kêlje, gestikt is.... watblief, ge most moar onneuzel genogt
wêzen um ’t verband niet te zien! En—„dat den Peter krek as zien voader
ook weerwolft,” had Gerr’t gezeid, „’k bin niet bang veur geen mins,
moar a’k ’em ’s oavends ien’t vezier kreeg dan druk ik de hand op mien
soabel en sloai ’en kruus.” Gerr’t was Rooms, juffer Sanne
Griffermierd, en alschoon de juffer niet begriepen kos hoe ’en mins zoo
onneuzel kos wêzen um oan de macht van zoo’n kruussloan te gleuven,
asof ’t biebelboek ten binnenste buuten zetten niet heel wat bêters
was, ze gleufde toch krek as Gerr’t—dat Peter weerwolfde en heur heele
huus had beweerwolfd.

Hoe ’t wêzen mocht—Grietje had gegreind toen Sanne-meu heur het
oangemoand um Peter zien woord weerum te geven, moar wonder bóven
wonder, gevroagd of gesproken het Grietje niks, heelegoar niks. Niks
het ze geproat, moar op ’en goejen dag dat ze Peter gesproken had, toen
het z’em zeker effektief de woarheid gezeid, went—’s oavends lei ze
lankuut met begoaves op den grond, en „de vluuk” is niemeer op ’t arf
gezien.

Moar, aldat Jan-boer ook weer ’en bietje tieriger is geworden, Grietje
niet. Sanne had dukkels oan Grietje gevroagd, of ze wel is ’en gevuul
had asof heur ’en groote kat op den rug sprong....? Nee!—„Met de
veurpoot’ hier, um de strot van de kêl heer....?” Nee! „’En koud gevuul
achter over de ruggegroat, krek eender asof ’en kelderslek d’r langs
heer kroop?” Nee, dat had ze nooit gevuuld. „En geen kiepevel ook niet
gekregen as ze met ’t lienkeroor ’s oavends ien’t kussen lei....?” Nee!
nee! Op alles was ’t nee gewêst. Nee, Peter wou ze niet weerzien.
Domenei d’r over sprêken, nee, dat kos.... en den dokter hoalen dat zou
iens geheel niet. Ze mankierde niks; ’t was heelegoar niks; heur, ze
zong al; zie, ze goeng al oan ’t wark ze.... Moar, goandeweg is ze zóó
vremd geworden, en gestoag het ze toch zóó dukkels van moeders huus
gesproken, dat Sanne ien’t eind, hoast oakelik van Grietje geworden
most toestoan en hêt oangezien, hoe ze, bleik en ontdoan, deur
Jan-bruur niet de kar wier weggevoaren.



En nou, nou is ’t ’en mooie vroege Zundagmergen ien de Meimoand. A’j
over den Rien-diek goat en bij ’t darp kumt woarachter ’t Heunings-arf
leit, dan mo’j toch êfkes stoan blieven zoo vrêjig en lieflik as ’t d’r
uutziet. Hier tussen de harbarg en ’t bakkershuus ien, loopt den afweg
noar umlêg, en vort met ’en kronkel langs domenei’s arf noar ’t
lindenbuschke woarboven de torn van ’t karkske uutstêkt. De blauwe
leikes gliensteren ien ’t zunneke, krek zoo blank as de blauwe leikes
van ’t kleinere karktorntje doargunds met ’en groot kruus d’r op.

Lienks en rechts, en overal ku’j ’t korn- en weiveld tussen de hoeven
zien uutblinken. Over ’t grauw plankenschutting van domenei’s arf doar
zie’j de gouwe-rêgen, de volle sering en de witte sneeböllekes tussen
de gruune bloai oan ’t lachen, en—of ’t van dóár kumt of van de
hoagedorn bij ’t bakkershuus of van de lindes gunds, ’t ruukt.... ’t
ruukt zoo zuut en lieflik da’j de neus nog wiejer ien de locht
veuruutstêkt. Ge zoudt ’en uur stoan kieken, ten mienste a’j niks
anders heurde as ’t zacht gegons um de oor’ en ’t zuut gefluut ien de
boom’, en ’t hoanje op ’t arf, en ’t oarig geklank en geklep uut de
torns; hier, zes uur ien den mergen, dóár nooiend ter vroegmis.

Moar nou, nou tuur ie noar wat anders. Gunds op den diek doar geet ’en
stofwölkske op. ’t Is ’en jong vrouwmins dat hoastig naar deez’ kant
veuruut kumt. Heur rok’ en schoen’ zin arg bestoven; zoo af en toe vêgt
ze den neusdoek deur ’t geloat, went de zweitdroppels glijen heur ’t
halsduuksken ien. Ze mot wel wied en hard geloopen hebben dat ze nou al
zoo werm is.

Woar ze vandoan kumt, en wie of ze wêzen mag....? Stil, doe moar asof
ie Grietje niet kent. Joa, eiges weet ze ’t wel dat ze bleik en moager
is geworden, oakelik, heel oakelik. Ze vuult wel dat ze hoast geen
kracht en geen oasem meer het um hoastig heurs wêgs te goan; maar toch,
tóch wil ze veuruut. Woar ze wêzen mot doar zal ze zin véúrdat ’et
karkvolk hoar ien ’t gemoet kumt. Nee, de dokter bij moeders huus hie
zou niet geleuven dat ’en mins met de têrink nog zoo wied loopen kos.
Eiges begriept ze ’t ook niet; al um drie uren is ze stillekes
opgestoan, heel stillekes, went, Peter zou ze toch weerzien, en de
bluumkes die ie heur gaf, en de duufkes op ’t til aleer dat ze
stierf.... O lieve God! wat griept heur dat woord ien de borst:
Starven!

En wiejer loopt ze, tot hier bij de harbarg. Den afweg mot ze af. Van
de blom’ die over domenei’s schutting hangen ziet ze niks, moar ze
ruukt toch.... wat zuute locht! Niewoar.... „de leintebluumkes zou ze
weer ruuken, moar, eerdat ’en neie oogst kwiem en de twoalfde moand van
heur achttiende joar....” ’t Klamme zweit striekt ze vort van ’t
vurheufd.

Zie, nou steet ze stil; ’en scharpen blik sleet ze óp noar de roam van
’t domenei’s-huus; de gardien’ hangen glad veur de gloas’; met ’en
zwonk schiet ze ’t hek van den hof ien. Achter ’t schutting, ien de
schauw van ’t sering en ander blomhout schuult ze weg, en tuurt en
kiekt onder de bloajers deur, ’et sliengerpad ien, ’t pad, woar ens,
veur ’t allerêrst den blonden krullekop bij ’t doalioaspark heur
toesprak van joa en van nee, met heur dolde en....

Zie, nou trilt ze ien al heur lêjen. Gunds uut ’t kleine deurke van de
steenen trekkast, kumt ’en manmins noar buuten; de bruuiroam’ zet ie
open....; lienks kiekt ie en rechts; noar de locht kiekt ie, en noar
umlêg op ’t park, woar nog heel kleine plant’ stoan bij hooge
doalioastokken; ’en vroolik zwart hunje lekt hum de hand en hie strêlt
’et den kop.

En.... ’et sliengerpad kumt ie af; zie.... recht op heur toe;.... ’t
blomhout veurbij, en—’t blomhout dat ritselt, as ’t kloagt: „Peter,
Peter!”

En Peter ontruurt en blieft stoan; moar, goeje God! mot dát Grietje
wêzen, zoo bleik van wang en hol van oog; kan ’t meugelik zin dat
lieflikste dernje? Moar joa, ze is ’t; ’t is Grietje die hum verstiet,
en zie, ze stêkt de bêvende hand’ noar ’em uut, en smuuspelt nog ens:
„Och Peter, mien Peter!”

En Peter, aldat ie hóár Peter niemeer is; aldat ook ’en kouwe weinter
hum ’t hart het bevroren, hie kumt toch noader, en as ie tegen Moortje,
die blafte: koest! het gezeid, dan vroagt ie heel koel en bedoard:

„Woar kom ie vandoan Grietje? Ge bint ziek, ik kan ’t oe oanzien. Wat
doe’j hier zoo vroeg ien den hof?”

Zie, ’en schuwen blik sleet Grietje noar ’em op, moar sprêken kan ze
niet; heur oajem is beklemd; ’t hart sloat heur hoog ien de kêl!
Niewoar, alles wou z’em gezeid hebben; alles wat ze vroeger niet
durfde: dat ze hum afstiet ien ’t droeve gevuul hum nooit te beheuren;
van ’t wief, dat heur woarzei den dag van heur starven; van den angst,
die op stond hoar beruurde, aldat ze ’t niet geleufde; van ’t langzoam
gevuulen, van ’t zuutjes vervallen, en ’t bijkant niet sloapen, van
alles! van alles!! went nóú, niewoar, nou zou er den Peter, den
liefste, niet lachen um ’t bijgeleuf: nóú zou ie ’t wél geleuven as ie
heur zag, en zeker niet kwoad zin op Grietje, die starft ien heur
schoen’.

Moar nou—zoo strak sprêkt ie heur toe, en antwoord geven dat kan ze
niet. ’En lange hokkende snik glijdt heur weg van ’t gemoed; ’en stroom
van troan’ schiet heur vort uut de donkere oog’, en Peter, hie griept
noar heur hand, went ze duuzelt zoo vremd asof ze zou neersloan.

Peter is stark; met ielke hand honderd pond te geliek op toafel te
zetten, doar moalt ie geen spier um, en as ’t gewed was dan zou ie
Grietje best van hier noar ’t Heunings-arf droagen; moar nou, wat zou
en wat kost ie nou doen? Tussen heur bei’ was alles gedoan;  doarveur
het dat malle schoap van ’en Sanne gezurgd, die zeker nee meinde, toen
ze joa zei van Grietje en hum; die altied valse laffe proatjes gesteund
het van voader en van hum.... dat vervluukte bijgeleuvige wief! Stil
Peter, ie meugt niet vervluuken. Nee, goeje groote God ’t is wel woar,
moar a’j de proatjes ien ’t darp hadt geheurd, en ’t sloan van ’et hart
ien de borst, en gevuuld wat ie um Grietje gevuuld het van ’t weinter,
dan—dan zou j’et begriepen, en begriepen óók: dat ’et nou heelegoar uut
is met hum en met Grietje, en dat ie met hoar niet kan droagen deur ’t
darp.

Woar mot ie noar toe? Ze zakt hoast ien zien erm....? Och Heere, wat
kiekt ze hum lief nog ien ’t oog; wat drukt ze nog oarig zien hand....
Moar nee, ’t spulleke van liefde is uut, heelegoar uut! En, as ie
beroait en dan sprêkt asof ie niks vuulde: „Ge bint muu Grietje, en
ziek; ’k zal oe bij Trien ien domenei’s keuken brengen, dan bêft ze en
steunt ze; „Nee Peter, nee, nee!”

Peter wier kwoad, dat wier ie meesttijds as ’en ander zou schrikken. De
hoefslag van ’en peerd het ie in ’t griend op den afweg geheurd; boven
’t schutting van den hof uut, zag ie ’en manskop veurbijschieten. De
manmins het Peter gezien met ’en vrouw in zien erm, en Peter het Oarie
herkend, de bruur van Grietje. En Peter fronst het veurheufd en zeit:
„Kom Grietje, ge most goan; oe bruur is op ’t peerd veurbijgerêjen,
licht dat ie oe zuukt, wat mot ie wel denken da’j hier zoo bij mien
stoat!”

Moar Grietje, ze klemt zich oan Peter vast; ze kan, nee ze wil niet
noar huus. En zie, oan ’t hek ien de schutting steet Moortje tegen ’en
vremde te blaffen. ’t Is Oarie—’en groote kerl. Oarie houdt zien
dampende peerd bij den toom en stêkt ’en geschild stuk wilgenhout, dat
zien rijzwiep is, noar veuren.

Of ie asteblief is weten mocht wat of den Peter op Zundagmergen, hier
met zien zuster van doen had?

Niks.

En wat of ze dan hier dee?

Dat most ie moar oan zien zuster vragen.

Of ie niet zag dat ze ziek was en muu?

Dat kos ’en stêkebliende wel zien.

Moar of den Peter niet begreep dat moeder ien droeven angst zat; of ’t
geen schand was, um ’en doodzwakke dern twee uren wied van d’r ziekbed
te lokken?

„Lokken!” roept Peter, en trooit met den voet veuruut. Starke Oarie,
veul grooter as Peter, trekt ’et heufd ien, en zeit zuutjes: „Kom
Grietje, kom mee!”

Moar Grietje kan Peter niet loslaten, en ’t smêkt van heur lippen: „Och
loat mien bij Peter: veur ’t letst mo’k ’em sprêken!”

Oarie’s moeder en Sanne-meu woaren kienders van dezelfde vrouw, van
hóár, die ’t Oracúlen-buukske ien d’r kammenet had; was ’t wonder dat
den Oarie ’en vremd gevuul kreeg, nou ’t scharpe oog van den Peter hum
altied moar oankeek. Had Sanne-meu eiges geen brief geschreven, dat de
heele ziekte van Grietje niks anders kos zin as dat den weerwolf van
Peter hoar ploagde, joa, dat Peters weerwolf heur uut ’t bed gehoald en
noar hier had gesleupt, ’t was kloar en bewezen.

Bij heurluu ien ’t darp ha’j óók zoo’n nietsige kerl, den Hannes Blits,
die weerwolven kos. Dukkels had Coarel Hout hem gezien dat ie veur dood
ien ’t heuj lei, en dan kroop hum ’en heel klein dierke den mond uut,
krek ’en speldeknop groot, en ’t liep al wiejer en wiejer, en ’t wier
al grooter en grooter,—of ’t ’en slengske of ’en duuvelje was, dat ko’j
met ’t bloote oog niet gewaar worden, maar wél wist ie, dat ’t op ’en
weerwolf goeng lieken, en dat ie dan beesten en minsen temtierde van
geweld. As ’t voorders was uutgeroasd, dan kwiem ’et ding den eigenste
weg weerum, en ’t wier al kleiner en kleiner, en kroop den mond weer
ien, woar ’t uut was gekommen, en de kerl wier wakker en was stik
veralterierd. Ens had Coarel Hout d’r oarigheid ien gehad, um ’t dooje
lief van den Blits ’en heel eind wiejer te sleupen, moar dat was
spektoakel! ’t Klein ding kwiem weerum op de plek woar Blits gewêst
was, en drêjde en drêjde ien ’t ronde, en, as hie hum toen niet krek
had gelegen op ’t stee woar ie êrst lei, dan was ’t nog de vroag of den
weerwolf niet altied d’r buute gebleven en Blits wel ooit weer was
lêvend geworden.

En met zulke dinger ien ’t heufd, was ’t dan vremd dat Oarie die
Grietje op ’t Heunings-arf had willen zuuken—dat Oarie heur nou rukken
wou uut den duuvelsklauw woarin ie heur vond? ’t Zou laf wêzen as ie
terug trooi, en heftig zeit ie: „Ge zult mien zuster losloaten of
anders....!” en griept noar Grietjes erm, en sleet den Peter onwillens
met de zweip ien ’t gezicht.

„Oarie loat stoan! Ik kan en ik wil niet!” kloagt Grietje. En Peter—al
’t leed dat ie droeg, hie vuult ’et niemeer; dat Grietje hum nóg en
verechtig liefhet, dát griept hum ien ’t hart, en alschoon ie ook
mistast, hie meint nou heel zeker: dat bijgeleufsdwang van stêkebliende
moagschap heur liefde versmoorde en ’t wit op heur koak’ lei:

„Nee! Grietje zal blieven, as ze eiges niet goan wil!”

En Oarie met duuzenden noald’ ien de oog’: „Dat, dát veur den weerlich!
dat zal ik is kieken!”

En kiek dan, rukkende met de linkerhand oan ’t halstertoom van ’t jonge
peerd, dat—altied oangeblaft deur Moortje—hoog met zien kop ien de
locht, achteruut trekt, griept Oarie nog ens met de rechterhand noar
zien zuster.

Peter houdt den erm as ’en schild veur trillende Grietje en trooit
achteruut.

Oarie, den toom arg gerekt, duut ’en stap noar heur toe. ’t Jonge peerd
sleet den kop al hooger en meer ien den nek, en—zie dan, doar knoept ’r
’en riempke van ’t heufdstel, en ’t heufdstel dat glijdt er den kop van
’et peerd af, en—Oarie ien’t trekken, hie smakt er veurover. Zie, ’t
peerd loopt ien run, met ’en drêj, weer den diek op; den Oarie springt
vluukend—zoo kwoad—overeinde, en vliegt dan ’et springende peerd
achterna, ’et peerd dat ie leende van Knilles zien buurman.

Ge kunt wel begriepen dat ’et volk uut de harbarg en ’t bakkershuus
noar buuten is gegoan, um met Oarie ’t peerd te vangen; moar, ge weet
niet woar Peter met Grietje noar toe is.

Loop den griendweg moar af tot ’et lindenbuschke; ’t karkske en ’t
karkhof langs, tot oan ’t eind van ’t eerdappelland; veurzichtig ’et
vonderken over, den bongerd deur, dan kom ie van eiges ien ’t huus van
Peters voader.

Ien ’t heldere licht van de zon, woar ’t lieflik ien ’t kämerke speult,
zitten Grietje en Peter bij ouwen Mullenk oan de toafel. Grietje het
twee kummekes varse room gedronken, en as Peter heur drong, het ze ’en
sneedje brood gegêten. Ze zit ien den ermstoel van ouwen Mullenk, en
Peter het heur ’en kussen ien den rug geleid, went, eerdat ie hoar noar
’t Heunings-arf kos brengen, most ze erst wat tot oajem kommen; slap
was ze, arg slepkes.

Ze sloapt. Peter kiekt heur oan. Erm kiend! Ze het hum alles gezeid,
alles! en joa, dat ze mergen verjoart, en hoe den angst hoar nou
starker beruurde.

Ze sloapt. Erm kiend! Had ze moar vroeger gesproken. Zeker, Peter zou
hoar de leugens uut ’t heufd hebben gejoagd. Moar, wat zeuven moand’
lang heur kneep ien de borst, dat het heur ’en têrink gezet, en—de
heldere lichtstroal van Mullenks huus hie kos er de duustere stee
niemeer kloaren.—Joa, ze het wel begrepen wat Peter en ouwe Mullenk
heur zeiën, dat er moar Een, één Eenige was die ’s minsen lêftied
bepoalde en ’t uur van zien starven; alêvel, da’j zieners hadt, dien
angst, dien angst kos geen mins hoar verjoagen, en ook.... Moar,
zuutjes, en ielkreis zin heur ooglee gezonken totdat ze ien sloap viel,
en Mullenk en Peter ze proaten niemeer, moar schudden ’et heufd: „Erm
kiend, erme Grietje!”



’k Heb ’en nachtstukske. Niewoar, ’t stuk speult arg ien ’t duuster!

’t Is denzelfden Zundag, elf uur halftwoalf, en, ’t zou niet zoo heel
arg duuster wêzen—went de moan steet ien ’n erste kertier—moar ’t
rêgent ’en bietje, êvel zonder veul weind.

A’j ien ’t ronde kiekt dan zie’j niks anders as grauwzwarte boom’ en
hofstêjen tegen den voalen hemel uutkommen; van onder—hier en
doar—zie’j ’en rood fonkellichtske deur de roam’ noar buuten blinken;
en, a’j oan oe voet kiekt, dan zie’j ook ’en glimpke, ’en glimpke van
’t gliemwurmpke ien ’t natte gres, as ’t stillekes proat: da’j licht
mot geven, veural ien ’t duuster.

Ge stoat op den griendweg die langs ’t Heunings-arf noar ’t darp en den
diek geet. Lienks bij de wilgen doar hei’j ’en vonder, en a’j ’t
overgoat dan is ’t ’en smal poadje dat vortloopt tusschen ’t rieshout
van ’en tabaksland, en ’t elzenhout op den kant van ’en sloot, en ook
de naaste weg noar de kom van ’t darp is.

Pas kort gelêjen zin vier mansluu zonder lanteern of lichtspul, ’t
vonderke zuutjes overgegoan. ’t Leek wel asof de erste ’en polsstok  en
de tweede en darde ielk ’en goavel of mestgreep ien de hand hadden.
Méér ku’j niks onderscheien. Gunds oan ’t eind van ’t poadje stoan ze
stil. Luuster:

„Alla, veuruut Sander! we kommen niet vort,” proat zuutjes de tweede;
en ’t liekt wel asof ’t de stem van Oarie, Grietjes bruur uut B. is.

„’k Zal ook niet langer veuruutloopen!” fluustert Sander, die zeker
Sander de errebeier van ’t Heunings-arf zal wêzen; en angstiger proat
ie nog zachter: „Doargunder, doar he’k wat gezien.”

„Woar?”

„Gunder—dóár; heel ien ’t duuster.”

„Nee, dat kan niet woar wêzen,” klinkt ’et schor uut den mond van den
achtersten man: „we motten veul wiejer; bij ’t griffermierde karkhof.
Toe Sander, veuruut!”

„Nee, dat verdrêj ik!” zeit Sander, want hie zweit, aldat ’et niks werm
is, en weer tot zien volgman: „Toe Oarie, loopt gij moar veuruut
asteblieft?”

Moar, dát was onneuzel, den Oarie uut B. hie kende hier êvel den weg
niet.

„As we ook moar weerumgoengen,” fluistert doodgoejig de langste, die
nommer drie van de vier loopt: „Sander schient ’en bietje bang te
wêzen, en.... ’t is zoo duuster da’j hoast niks zien kunt.”

„Nee, veuruut!” bromt Oarie: „wou’j dan mien zuster, ’t erme kiend, nog
langer ien den duuvelsklauw loaten!” Tot Sander: „Alla! laffe
schoapskop, goa gij noar achter. Hier Gerr’t, kom gij hier!”

Nee, most niet kwoalik nemen; veur den doalder dee Gerr’t heel veul,
moar veuruutgoan.... nee; as burgemeister ’t gewoar wier, dan kos ie as
veldwachter zien paspoort wel kriegen; burgemeister gleufde niet ens
da’j weerwolven hadt; asof d’r zelfs geen vurige veldspoken woaren! wat
blief!? Moar nee, veuruutgoan dat kos ie niet, went.... met zien
soabel, en.... burgemeister! Hie zou wel kommandieren van achter.

Oarie geet nou veuruut. Ge kunt straks niemeer heuren wat ze proaten,
went, as Gerr’t de veldwachter krek as ’en kerperoal gekommandierd het:
„Nou lienks den hoek um; dan schuuns bijhouen, ’t Willemsbroek en de
heining ó.... vér!” dan goan ze ook lienks den hoek um; de langste
toezoers zien oog’ op de breeje rug van Oarie, die ie nog êfkes zien
kan; de veldwachter dicht achter den lange, zóó dicht, dat de lange
doodgoejig vroagt, of Gerr’t hum asteblief niet op de hakke zal
troojen—hie dee ’et al dukkels.

Sander de errebeier geet nou achteroan, en—krek prakkezierde ie: wàt
gevoarlikker zou wêzen, um d’r bij te blieven, of moar stillekes alleen
noar huus te drossen, toen ie ’en lilleke vloek vluukte, went ’en natte
elzetak, door Gerr’t op zied gehouen, sloeg hum vlak ien ’t oangezicht.
Och mins, was dat schrikkes!

Tien menuten loater stingen de drie veursten op zied van ’en stuk
eerdappelland, tussen ’t schoolhuus en de griffermierde kark ien,
achter ’t uuteinde van ’en hoagedorn en dicht bij ’t vonder, woarover
Peter en Grietje ’s mergens noar ’t Mullenks-huus liepen.

Woar Sander was gebleven dat wiesten ze niet.—Ze stoan te kieken, stil,
doojelik stil. Ze hebben wat gezien.... ’t kwiem den hoek van den
karkmuur um. Één sleet de hand oan zien soabel en prêvelt wat tussen
den board. De langste drêjde ’t heufd noar ’en anderen kant. O lieven
heer! ’t was ’en heks met vurige oog’; hie zou roajen weerum te goan en
’t ding te loate loopen.

Moar nee, de veurste het bêter gezien; ’t gif sprong hum ien ’t gemoed;
dóár ha’j den duuvel, die ’t hart van zien erme zuster beruurde. Zie,
’t schuffelt hoastig langs de eerdappelplant’ op ’t vonder oan. ’t
Is.... Joa.... zeker! „Toe dan, veuruut!” smuuspelt ie zuutjes;
moar.... hie vuult zich trekken oan ’t pand van zien jas en ’t bêft ien
zien oor: „Oarie, Oarie! kom, loawwe goan!”

’En snijend en sissend gefluut schiet gunds uut de lucht, en—van de
karkmuur sist ’et weerum.

Zie, doar vliegen twee manskerls—één lange en één met ’en soabel—as
doojen van ’t hagedorn vort, achteruut.—Één blieft er, en schiet er
noar véúr; den iesderen mestgreep houdt ie met kracht bij den houteren
stêl. Een—twee trooi duut ie nog wiejer veuruut; de mestgreep smakt
vort, en—roak boort ie gunds met den drietand ’et lief in!

En ’t gefluut schiet weer deur de locht, en ’t sist langs de karkmuur,
en ’en oaklik gegil snijdt mee ien ’et ronde.



Gunds veur de deur van voaders huus steet Peter Mullenk. Hie heurt wel
’en vremd geschrauw, moar hie fluut toch nog ens en alweer op de
vingers, en ’t liekt asof de muur van de kark ’et hum noaduut. Moortje
lupt tegenswoordig wel is wat wied van huus as ie ’s oavends is
uutgeloaten. Moar nou: ’en dof gejank kumt uut den bongerd al noader en
noader en klienkt hoe langer hoe zwakker aldat ’et toch noader kumt.
„Zou Moortje....?” denkt Peter. Efkes loopt ie den kleinen hof ien, en
roept er: „Moortje! psst, Moortje, kom hier!”

En ’t hunje, half blaffend, jankt starker. Niemeer zooas anders springt
ie op vlugge peutjes zien boas ien ’t gemoet; nee, hie sleupt zich
veuruut, ielkreis vallend op zied. Erm hunje, goed dierke!

Ien ’t rêgen, die starker wordt, ku’j heel niks zien.

Nou, binnen ien ’t koamer wel. Doar stoan ouwe Mullenk en Peter bij ’t
stoel, woar ’t anders zoo vroolikke dierke, met drie diepe goat’ ien
’et lief, heel oakelik op neerleit.

’t Zou oe oandoen a’j ’t hunje zoo zag. Voader Mullenk, die veur alles
de beste road weet, umdat ie van jongs af gemeind het, dat verstandige
boek’ en schriftures toch óók veur den boer zin, en misschien wel
dóároan ’en deil van zien kwoaje noam te danken had, Mullenk het gedoan
wat ie kos, en biendt nou den doek nog vaster, die ie um ’t erme dierke
gesloagen het. Och, ’t goeje Moorke, wat het ie gejankt en gekarmd,
joa, hoast ook gebeten. Moar nou as Peter, van arge kwoadheid bekommen,
de troan’ ien de oog’ stoan, en, streelend zien köpke: „Mien oarige
vroolikke hunje,” kniezelt, dan geet er dat steertje toch êfkes nog hen
ende weer, en zien ook die kniepende eugskes nog êfkes noar Peter op
asof ze doar proaten: Boas, moed houen, boas!

Alêvel de boas, wàt kos ie nog moed houen....! Nee, erm vroolikke
hunje, èn Grietje—èn gij weg!”



Grietje! nee, ’t nachtstuk is nog niet uut.

Noadat Peter hoar ’s mergens ien domenei’s hof gevonden en heur ien
voaders huus wat verkwikt had, het ie hoar noar ’t Heunings-arf
gebrocht. Toen ze d’r oankwiem is ze van al d’r vermuujenis buuten
kennis geroakt. Sanne-meu, die d’r niks van begreep, het met arg veul
misboar geroasd, dat Peter zou weggoan, en geschráuwd dat Grietje d’r
uutzag asof z’ien de kiest most. Loater was ze met Jan-bruur en Sander
den errebeier krek oan ’t beroajen gewêst wat nou toch te doen, toen
Oarie-nêf—die ’t peerd ien ’t einde weerum had gekregen—de hofstee
kwiem binnengerêjen.

As Sanne-meu heur Grietje, van klein kiend afoan, net zoo lief had
gehad, dan zou ze ’t nou zeker niet gepermetierd hebben, dat ze weer op
heur vroeger zolderkämerke ien de bedstee geleid wier. Ze was oakelik
van Grietje; en niemand kos d’r kwoalik nemen dat ze heur met geen hand
of vinger oanruurde. Maar ook ’t was meer as tied dat ’r ’en eind oan
kwiem. Den dokter!....? Wát den dokter! die kos dranken geven en pols
vuulen, moar van zukke diepere dinger doar had ie geen onneuzel begriep
van. Gerr’t de veldwachter most noa karktied moar is komen: die wiest
’et. En Gerr’t is gekommen, en met héúr en Jan-bruur en Oarie-nêf, het
ie lang beroaid, en ’t besluut is genomen veur de weerwolvenjacht; en,
ge weet hoe ’et gegoan is.

Sanne-meu weet ’et nog niet, went ’et mansvolk kwiem nog niet weerum,
alschoon ’et ook loat is. Veur de sekurigheid het ze Nol den
errebeier—’en kerl as ’en boom—bij zich ien de keuken genomen, went ge
kost niet weten: met Grietje ’t behekste, ’t beweerwolfde kiend hier
ien huus!....

Joa, Grietje leit ien heur bedstee en sloapt. Van twee uur ien den
middag het ze gesloapen, aldat ’et dukkels was asof ze wakker wier,
went, dan proatte ze allerlei vremds deur mekoar, heel duk met de oog’
hallef open, en smeet zich op zied, nou rechts en dan lienks, dat ’et
noarigheid was.

Krek op d’ eigen stond dat ’en vremd geluud doarbuuten ien ’t darp
klienkt, striekt Grietje heur moagere hand langs ’t bleike gelaat, nòg
bleiker, nou heur glanzige zwarte hoaren, onder ’t mutsken uut, um de
sloap’ van ’t heufd zin gevallen.

Langzoam geet ze ien ’t bed overeind zitten.

’t Schiemert hoar ien ’t heufd dat ze lang, heel lang het gesloapen.

’t Liekt wel asof ’t twee daag’ gelêjen is dat moeder heur goeje nacht
zei.

Wat was ’et mooi ien den blomhof hê!! en de duufkes, ze pikten ’t korn
uut de hand’, en Peter....

Moar zie, hoastig schrikt ze op, sleet de hand oan ’t gardien, trekt
’et los.... O God! woar is ze....!?

Joa joa, nou weet ze’t, ze weet ’et weer alles. Niet in moeders huus,
moar op ’t Heunings-arf is ze; op hoar ouwe zolderkämerke;.... en van
mergen het ze Peter gezien: toen was ze bij hum; en hie het heur gezeid
dat ’et niet woar was van ’t gêle wief.... Nee! nee!! ’t zal niet woar
zin! As ’t woar was, dan most ze nog starven ien deez, deez eigenste
nacht. Nee, ’t kan niet wêzen! ’En mins dat starf wier koud oan de
been’, en ze gluujt, ze gluujt heelegoar. Ze zou, op Peters road, moar
goedsmoeds wêzen en vertrouwen dat God, en Hij moar alleen.... Joa,
zie, ze is bedoard, niks bang.—Ze zal nog ’en bietje goan liggen.

Phu! de bovenste dêken van ’t werme dek smiet ze op zied.

Zóó, met ’t heufd oan de buutenkant van de bedstee, dan kan ze de voale
glimp van ’et roam zien. De oog’ zal ze open houen, wied open, went de
dood, hie kumt as ’en dief ien de nacht. Hu! ien de nacht!—Ge most
woaken en bidden.

Bidden, joa! Kom, bidden!

Moar—o God! nou vuult ze zoo’n vremde, zoo’n wondere kou ien heur
been’.—De bovenste dêken trekt ze weer over zich heer. Moar die kou, ze
vuult ’em; joa, en ’t meist ien de knie’: „Moeder, Peter!” roept ze:
„as ’t êvel toch woar wier! Starven! „Help minsen!” Wat wordt ze roar,
zoo wonderlik roar. Ien de bedstee, hoe duuster, hoe oakelik duuster!
Nee, nee! nee!! ze wil nog niet starven; ze is nog zoo jong, zoo
kienderlik jong: „Moeder! Peter!—Peter!! Moeder!!” gilt ze al starker,
en de bedstee vliegt ze uut, en vort op ’et roam toe.... Lucht! phu!
lucht mot ze, lucht!!

Moar, zwakke kiend! heur kracht’ zin verlamd; dóár, met ’et heufd op
’en stoel, doar leit ze bij ’t roam op den vloer; doar leit ze, erm
Grietje! bijnoa as ’en dooje.

En—hoe lang ze doar leit, dat weet ze niet.

Van ’t rumoer ien huus, as ’t mansvolk weerum kumt, heurt ze niks.

Van ’t rêgengekletter tegen ’t vensterroam verneemt ze geen spier.

Ze ziet niet hoe ’t moanje nog êfkes kumt deurbrêken en lichten ien ’t
kämerke véurdat ’t weggeet.

’t Erste hoanengeschoater van hoeve tot arf, treft heel niet heur oor.

De mergen zuutjes zien oanlichten, dat kan ze niet, nee, went ze leit
doar nog altied zoo stil as ’en dooje.

En ’t vögeljesfluuten op ’t dak, en ’t gekor van de duufkes veur ’t
roam, ze heurt....

........Joa, zie: ’en heel licht lachske speult um heur mond. De
zwarte weimpers goan êfkes noar boven; straks dicht en weer open.

’t Gefluit en gekor.... nou heurt ze ’t.... welzeker, nou heurt ze ’t;
moar toch, ien ’t erst ze begriept en ze weet niet van woar....?

Alêvel, nou weet ze ’t: Joa zie, heur donkere oog’ goan flikkrend ien
’t ronde, hoast angstig zoo wild ien verrukking; uut heur borst
ontsnapt er ’en snik, hoast oaklik van vreugde. De erste
mergen-zonnestroalen ze hebben ’t hoar toegefluusterd. Ze vuult, ze
weet ’et: Die letste nacht van heur achttiende joar is veurbijgegoan! O
lieve goeje groote God, en ze lêft nog! Heur heufd is verward, en heur
lêjen zin muu, moar tòch—joa ze lêft!!—de toal van dat wief is leugen
gewêst. Zóó, met de hand op ’t gemoed, zóó vuult ze heur harteklop,
joa! O lieve goeije groote God, krek zeuven moand’ lang met dien angst
ien dat hart. Moar nou....

Zie, doar steet ze overeinde; ’t zoldervenster stoot ze van ’t grundel
los en noar buuten. ’En volle frisse zuute Meilocht stroomt heur met
kracht te gemoet ien de hijgende borst! Heur achttiende joardag—ze het
hum begroet; en de bluumkes ruukt ze—o, krek as ’et joar nog te veuren,
en de duufkes ziet ze, en de boom’ en de bloai’, en de blauw-blauwe
locht, alles, alles ien ’t ronde; en heur tand’ ze kleppren opeen, en
heur oog’ ze schieten ien troan’, ien bêvende, dankende troan’.... God
wiest ’et alleen, en God most ze danken!



Moar stil, aldat ’et zunneke op dien ersten dag van Grietjes
negentiende joar wel vroolik blinken mocht, toch zal ’t geen vroolikke
joardag wêzen.

As ’en felle en lange sturm den stengel van ’t jonge beumpke ter eerd
het gezwiept, wat mein ie, zal één enkele stroal van ’en lieflikke
Meizon hum starkte weergeven! Nee, en toch niewoar, ’t zunneke mocht
vroolik blinken, went ’t darp en den heelen umtrek kreeg nog ’en andere
stroal van licht—as van ’t zunneke eiges.

Hier en overal! op ’t veld, ien de schuur, oan den heerd, ien de
warkploats, overal, is ’t proatje volveerdig over Grietje en Peter en
Moortje—den ermen weerwolf!—Over Jan-boer die op den hoal is gegoan, en
zoo lang as ie was ien ’en sloot is gevallen. Over Gerr’t de
veldwachter, die van burgemeister geen kienderachtig repplement het
gekregen, en gekommandierd is, um uut eigen zak den veedokter te
betoalen, die ie heel handig bij ’t erme Moortje hoalen most.... of
anders.... rechtsumkeert, marss!

Zij hebben geproat en gelachen, allemoal—zelfs Sander de errebeier, die
’s nachts van den angst de koorts op ’t lief het gekregen,—gelachen,
hoe d’r minsen zoo dom kosten wêzen um oan woarzeggerij van zoo’n
zwêvelwief, en ’t geweerwolf van ’en mins te gleuven. Joa, ze hebben
geproat en gelachen, en er oarigheid ien gehad dat toch ’en vremde, den
Oarie uut B. en geen uut eigen darp, ’t onneuzele stuk had bestoan. Ze
zouen hum rekommandieren as juffer Sanne nog ens zoo’n weerwolf had
dood te stêken. ’s Middags op ’en karsenverpachting woa ielkeen Peter
de hand geven, dan kos ie zien dat zelluu niet zoo dom woaren as ander,
die zukke dinger geleufden.—Wat er bij veul van die lachers nog ien de
huukskes zat, doar wiwwe moar niet noar vroagen, en ook niet of ze dien
eigen oavend weer van die vremde verhoaljes hadden, die zij niet
geleufden, moar die voader of moeder of wie ook, toch eiges belêfd had;
we willen moar allinnig vroagen, of ’t zunneke op Grietjes joardag niet
vroolik schienen mocht, nou dokter—bekend met den aanleg van ’t
kwoad—oan ’t ziekbed van Grietje geroepen, heel goeje moed gêft; nou ’n
stroal van hooger licht over ’t darpke heerblonk, en prêkt: dat meer te
kunne geleuven as ’en ander gleuft nog altied geen wiesheid is; en, dat
’en mins arg mistasten kan zoolang ie ien ’t duustere tast.



En nou, nou mo’j nog is êfkes mee op ’en boerenwoagen. ’t Is ’en werme
zomer gewêst, ’en weldoajige zomer.

Alschoon ’t ook half September is, de kleiweg die van ’et darp, woar
Grietjes moeder woont, langs den Roojen Toren noar den diek goat, bleef
nog zoo hard as ’en bikkel. Met twee beste jonge peerds er veur, rolt
en doavert de boerenwagen, da’j ’em op ’en kertier afstands wel heuren
kunt.

Hoast krek ien ’t eigenste kleedoazie as ien den nacht toen we heur op
deez’ weg veur ’t erste zoagen, zit juffer Sanne van ’t Heunings-arf op
’t achterste benkske met Grietjes moeder, heur zuster Leene, noast
zich. Bij vergeliek ku’j oe nog bêter begriepen woarum zuster Leene ien
jongere joaren, zuster Sanne met den rechten Jozef is veurgegoan; ’t is
’en knap slag van ’en vrouwmins, en a’j goed kiekt, dan is ’t krek asof
Grietje heur van ’t geloat is geteikend.

Grietje.... joa, op ’t middelste benkske, doar zit ze, oan de
linkerzied van ’en jong manmins, hand ien hand met mekoare—woar
Sanne-meu onwillens den heelen tied noar kieken mot. Doar zit Grietje,
en ge zegt bij oe eiges: Verdrêjd, wat ziet ze d’r lieflik uut. ’En
blank streujen huudje met rooje en witte bluumpkes d’r ien, steet boven
’t plooimutske op ’t zwart glanzig hoar, en met ’en wit striekske is ’t
onder ’et kinneke vastgemoakt. Nee, ’t is geen ermoei; en op heur
lieflik geloat is ’t ook geen ermoei meer. Toen de angst, die heur glad
van de boan bracht, had uutgeroasd, toen is ze noa drie wêk van ziekte
zoo zuutjesoan weer in d’r fleur gekommen; en Peter, as ie heur
oanziet: dan kan ie ’t bij al ’t gedender van ’t boerengerij niet
loaten um zien lieve fleurige zwart-eugske is êfkes tegen zich oan te
drukken.... zóó, dat Sanne-meu op de achterste bank d’r roarig van
wordt; went, aldat ze ’t Oracúlen-buukske en al heur planet’, op
Jan-bruurs goejig verzuuk oan domenei het gegeven, en wel geleuven wil
dat al die woarzeggerij zundige leugen is, zoo meint ze toch dat ’en
mins van vieftig joar—asteblief—toch ook nog de minste niet was, as de
rechte moar kwiem.

Véur op de woagenkist zit ’en lang mins met ronden rug, die êvel met
vaste hand’ de peerds ien toom houdt; noast ’em zit ’en oud man met ’en
zwart hunje op schoot dat hum ielkreis de hand lekt.

En—ien vollen draf geet ’et de lies- en rietstreek veurbij woar de
Rooje Toren gewêst is. Of ze proaten of niet....? met al dat
woagengedender, en ’t geklepper van de vlecht’, en ’t gerengel van ’t
achterstuk oan de kettings, ku’j d’r hoast niks van heuren. Alêvel, as
’t zoo vortjoagt, den Roojen Toren langs, dan ku’j toch zien; zien hoe
Sanne-meu—alschoon ze óók wil gleuven dat al ’t geproat over dien toren
moar zundige gekkeproat is, dat ze toch ongevuulig ’t schêve heufd—nou
ze doar veurbijsnort—wat dieper ien de schouwers trekt: dat Jan-boer
arg wied van den slootkant afhoudt, went, „van ’en sloot doar het ie
genogt van”. Ge kunt toch zien, nou de peerds al wiejer met spitse oor’
en gestrekte been’ ien vollen run den opweg opjoagen, dat Peter
achterum kiekt noar Sanne, en met ’en ondeugend kniepeugske noar de
schoen oan heur voet wiest; en dat Sanne-meu half verknepen lacht, en
dat Peter en Grietje en moeder Leene ook lachen; en joa, a’j goed
luustert dan ku’j toch heuren ook, heuren hoe Sanne-meu tegen ’t
woagengedender ienschreeuwt: dat ’t toch geen wonder is da’j ’en schoen
verliest a’j ien de klesse klei trooit.

Nee, dóar zal Sanne-meu wel geliek in hebben. Alêvel, ’en verstandig
mins.... Moar stil, geen zêjeprêkskes op ’en boerenwoagen.

En de woagen jakkert over den hoogen grienddiek da’j de volgeloajen
appelboom’ oan weerskant, van ’t stof dat opvliegt, hoast heel niet
zien kunt. ’t Schuum broest de peerds onder heur tuug’ uut. ’t Snort
doavrend al wiejer, en ’t snoatert starker as ’t langs de huus’ goat
die tegen den diek stoan.

’t Liekt wel of Jan honger het, zoo joagt ie. Moar ho! Bij den afweg
tussen ’t bakkershuus en de harbarg ien, doar kan ie niet wiejer; ’en
voerbak is er midden dwars ien ’t spoor gezet; ’k weet niet hoeveul
jongens en dernjes uut de buurtschap, met Grietjes bruurs en zusters,
die veuruut zin gevoaren, of doar bij mekoar stoan.

Twee flinke jonge kerls houen de peerds vast, went de peerds kieken ’en
bietje schichtig noar de groote vlag, die ’en ander ien de hand houdt.

En—’t kan niet gebêteren: Grietje en Peter ze motten de woagen af.

Wel heere minsen, wa’n spektoakel! D’r af, d’r af-kommen dàt motten ze!

Hier—veur ielkeen is ’en blomruuker, van asters en rozen en doalioa’s
en eliantrops.—Wat ruuken ze lekker!

En Peter kriegt ’en segoar, zoo groot as ’en halven erm, van Bêtuwsch
gewas, met lienten d’r um; went, Grietje—’et oangenomen kiend—het van
oome Jan en Sanne-meu ’en tabaksploats gekregen, woar Peter zal boas
zin.

En Geurt de harbargier schenkt rooje wien met sukker veur ’t jonge
poar, dat beheurlik te B. deur burgemeister en domenei is iengezêgend.

En zie, doar goan ze, Peter en Grietje ien ’t midden van ’t jonge volk,
de groote vlag en ’t Wien Neerlandsbloed op ’en hand-harmonikoa
veuruut, met hoezees! en hoeroas! dat Jan-boer wark het um zien
tweespan op den afweg ien toom te houen.—Kiek kiek is! hoe die jonge
peerds met de oor’ speulen; nou spits veuruut en dan ien den nek.

Doar beneeje den afrit, woar de weg wat breejer is, doar snort Jan-boer
’t jongvolk veurbij. Sanne-meu kiekt van den woagen nog is um. Moortje
springt van ouwen Mullenks knie op den grond dat ie hoast onder ’t rad
kwiem. ’t Kleine weerwolfke—met drie koale plekskes op ’t lief—wil nou
toch liever bij den jongen boas wêzen; en Jan-boer het vree dat ’et
hunje weg is: „’t Is toch geen mooi hunje ook niet!”

En de boerenwoagen verdwient um den hoek. En bij ’t domenei’s-hek steet
’et jonkvolk stil. Domenei—niks bekanterig dat Grietje ien moeders darp
wou trouwen—kumt met de juffer en kienders noar buuten, en hie duwt
twee oarige dernjes ien witte jurkskes noar veuren um Mullenk—die
domenei’s blomhof niet zal vergêten aldat ie getrouwd en tabaksboer zal
wêzen—um Peter ’en ruuker te geven en ook een oan Grietje. En Peter
bedankt; en Grietje—as ze de kleintjes gekust het—dan sleet ze ’en
schuunsen blik ien domenei’s hof. Nou vief moand’ gelêjen toen stond ze
doar, dóár achter ’et blomhout, den dood op de koak, en nou....

Moar ’t geet weer veuruut, en ’t Wien Neerlandsbloed schoatert—wat
anders kos dikke Hein niet speulen—en niemand ziet de troan, die uut
’et zwart-eugske op Peters hand velt, de hand die ’t dwoalgeleuf zal
keeren van Grietjes pad, zoo goed as ie ’t onnut placht te keeren
tussen de bluumkes.

En veuruut goat ’et; ’t schoolhuus langs—’t schoolhuus woar goed zoad
gestreujd den vetsten akker vindt—lienks den rijweg, de iep’ en ’t
karkske veurbij, en ’t karkhof óók, woar de weerwolf van ’t darp
veurgoed ien begroaven leit; al wiejer en wiejer; straks ook met
vroolik gezang, tot gunder oan ’t Heunings-arf.

En doar, dóár motte ze wêzen! Doar stoan de toafels gedekt en
volgeloajen met eerdappels, stokvisch en riestebrij. Zie, bij ’t hek
doar steet Gerr’t de veldwachter ien groot pontefikoal, en ’t allererst
neemt ie den hoed af veur—Moortje, die, ’t voandel veuruut, hum veurbij
holt.

En, vroolikheid zal ’t wêzen op ’t Heunings-arf tot loat ien den nacht.

Jan-boer zal ’t ziene d’r ook toe bijpassen. Siends den mergen, dat ie
Grietje zoo wonder met Peter ien ’t spiegelglas zag, van dat oogenblik
afoan het ie vast besloten den bromvlieg nooit meer te vertoonen; moar
nou, op Grietjes brulloft, nou ’t jongvolk zoo drong en zoo nooide, nou
wou ie ’t dan êfkes nog wel is prebieren. In zien jonge joaren toen kos
ie ’t veel bêter, moar.... Joa, joa, hie zou ’et prebieren, en—doar
bromde en soesde ie weer; alêvel, veur ’t spiegel doar bleef ie veur
weg, went oog’ ien de rug dat was overdoajig.

En Sanne-meu is ook vroolik. Joa en da’s vremd genoeg: ’en brulleft te
vieren op ’t Heunings-arf ien heur eigen gedoei, ’en brulleft van ’en
ander!!.... Stil, ’k wiest wel da’j lachen zoudt over ’t malle
bijgeleuvige trouwlustige mins; moar nou—a’j goed van hart bint, dan
zu’j ze nou meeliejend oankieken, dát wiest ik wel zeker. Sanne is óók
jong gewêst.... en—as heur ien ’t duuster de weg is gewezen, en veur ’t
jonk en ontvanklik gemoed de woarzeggerij ’en minnespiegel het
opgehangen, wat mein ie, zal ’t lêven bij ’t altied weer zien en niet
griepen, geen kwellingen boaren en doojen ’t verstand? Wat den iendruk
kan hechten, dat, dát hei’j toch oan Grietje gezien.—En Sanne-meu is
vroolik. Niewoar, Grietje was ook heur liefste. Of ze êvel ien ’t korte
verloop heel heel kloar ziend’ is geworden....? Ik weet ’et niet zeker,
ze smuuspelt: dat Grietje gelukkig zal wêzen, went, dat ’et heur
trouwdag mooi weer is gebleven.

Op ’t oogenblik is Grietje geen klein bietje gelukkig. ’t Spiet heur
wel dat Oarie, heur oudste bruur, de eenige is, die stillekes te B.
bleef, went, siends ie den weerwolf zoo dapper versloeg, het ie ’t
verdrêjd um ooit weer ’en voet hier ien ’t derpke te zetten; ’t spiet
Grietje wel, moar toch—ze vuult zich zoo arg en zoo oaklik gelukkig;
niewoar, heur onspoed was leerink veur eigen en ander gewêst; heur
Peter, den liefste, hie nuumt hoar zien wiefke, en zal heur bescharmen
zoolang as ie oajemt.

En—zie, nou ie is êfkes met Grietje ’t gejoel ien de schuur is ontgoan,
de schuur woar Grietje de wroak van dat lillikke wief most betoalen;
nou ze soam ien den hof bij ’t volle moanlicht veur ’t blomparkske
blieven stoan, en Grietje te midden van ’t liefdegefluuster, de plek
wiest woar ’t gêle wief heur vast het beluusterd, nou vuult er den
Peter nog ’en andere liefdegloed. Zie, doar trekt ie den mooisten
Keuning Doavid, de forse blom van ’t doalioastruuk, en—„dat ’en mins as
dié woar de bluum noar genuumd wier, nog ens kos opstoan, met ’en
slienger ien de hand, en ’en meulesteen d’r ien, en alle dwoalgeleuf de
harsens d’r mee plette!” dat wou en dat bad ie, nou ie de blom plant op
Grietjes boezem.









BELLA ROEL.


’t Is ien de Mei; veurmiddag; zoo’n bietje deinzig. A’j langs den
Riendiek kiekt, zoo wied a’j kunt, dan zie’j niks.... as ’en volle
pracht van de appelbloesems; rechts lienks, rood-wit, jong zoo mooi,
da’j d’r verliefd van zoudt worden; en ’t ruukt.... Meiachtig, van
d’appelbloesems, meidoorns, sering’.... ’k weet niet wat.

Zie, nou ’t zunneke êfkes deur de deinzigheid brêkt, en ’en stroalje
glimt op de volle bloesempracht, nou is ’t um te lachen zoo mooi; en ’k
denk oan de vier modes van dat geboomt; Ien ’t zomer, gruun; ien den
harfst bruin, ge weet wel met rood er tussen; ien den weinter, krek
andersum as de minsen—die dik ien ’t pak stêken—of ien ’t wit, vol
smeltende diamant; en dan ien de Mei, zoo as nou.... Harrejennig!

Luuster!.... Wat klinkt doar van verre? Is ’t meziek?.... Ge kunt niet
onderscheiden.... Heur!—Nee, ’t is alweer uut.

Luuster hier, da’s ook ’en oarige meziek van de mus’ en spreeuw’ ien ’t
rond.—Snoaks!—Joa, alles op z’n tied; moar, as zoo’n mus of spreeuw ’s
oavends as de nachtegoal sleet, meinde dat ie mee kon
doen....!?—Complement!

Kiek, nou zwiebelt heel in de verte ’en droaiwölkske stof.—’t Kumt
noader en noader. ’t Hinnikt en briest doargunder. ’t Kleppert.—Meziek
klinkt. Luuster, ’t snoatert en schoatert al harder. Rood wit en blauw
zwiert onder ’t wit van de appelbloesems.—’t Is ’en stoet die al noader
kumt. ’t Geet ien gestrekten draf vort over den diek. De
peerdspooten—wel honderd—spitsen neer, en spatten ’t keizand
umhoog.—’En knappe jonge boer die met ’en oranjesjerp um ’t lief, op ’t
veurste peerd zit, zwoait met de vlag, en as ie zien vlugge bruine ’en
bietje loat kapriolen en altied zwiert met de vlag, dan roept ie ’en
jongeren rijer toe:

„Borst veuruut! Ge zit as ’en zoutzak! Alla jongens, toeter op! Hiep
hiep hoeroa! Lêve onze neie Burgemeister!”

En ’t getoeter, en ’t hiep! en ’t peerdsvolk ien run en de roai van ’en
rietuug knoerpend ien ’t zand, schiet joelend veurbij, en—veur ’t stof
kneep mooie Bella, die ter helft van den diek achter ’en appelboom
sting, heur oogen dicht; joa, heur gemoed schoot vol.... moar schreien,
nee dát dee ze niet.

Bella Roel drukte de beide handen vast voor ’t gelaat. Dan ziet ze op,
en naar ginder waar de stoet verdwijnt. Bittere droefheid spreekt uit
haar donkere zielvolle oogen, en starende naar de zij waar nu het
volkslied zachtjes wegsterft, lispt ze: „Goed zoo! lochtig en vroolik
moar Govert, welzeker! Ik bin moar ’en erme wees! Is er dan geen
woarheid meer! Most ik dát ondervienden! O God, zóó te motten lêven;
zóó, zonder....” Eensklaps ter zij van den dijk staart ze strak voor
zich uit.—Zie, gunds blinkt de zon ien ’t blauw van de diepe
woaikolk,—Och wóárum niet?—Bij voader en moeder zal ze
doarboven....—Vort, joa zeker, vort!—En den boezelaar trekt ze los; en
den halsdoek van den boezem; en.... doar is ie de woai, de groote en
diepe plas.—O goeje God!



Een half uur later zit Bella Roel onder een wilg aan den oever der
kolk, met de beide ellebogen op de knieën, en ’t hoofd in de handen.
Goddank! Heur vroeg gestorven voader had hoar toegeroepen:

„Bella, Bella, niet doen! Bella, ’t is slecht!”

Heur lieve moeder ien den Hemel had heur ien ’t hart gegrepen, en
teruggetrokken, en gefluusterd:

„Mien beste kiend, lêven zu’j zoo lank as God wil!”

En heur voader nog ens:

„Ik docht dat ons goeje kiend stark zou wêzen, zooas heur moeder stark
was toen ze achterbleef ien kommer en ellend.”

Moar, hoe kwiem Bella Roel dan ien d’ellend? Luuster: Al doagen lang
was ’t heele darp in rep en roer. D’r is ’en veurnoame heer in ploats
van den veurigen burgemeister benuumd; en, umdat Govert Ros van ’t
Hoenderveld d’r ’en poar honderd gulden extra veur over had, en, umdat
die neie burgemeister ook goed ien de moppen zit en zeker óók wat zou
doen, wou ’t jongvolk hum ienhoalen, noar den eisch. Nou, as Govert met
z’n centen oan ’t roer sting, dan was er geen kwoad bij, en hoefde geen
mins over ’en eereboog meer of min te prakkezieren! Govert was de
riekste boer uut den omtrek; pas vier en twintig joar, en—nog vrijgezel
ook. Dat was ’en goeje okkazie. Joa, en oogen had ie as kwik, en ’en
pestuur as ’en prins.—Veul zin er ook die Govert—’t liefst as ie d’r
bij is—vol verstand en wiesgeleerdheid nuumen, omdat ie wel is zoo’n
soort van fransig woord nuumt, en altied weet te redenieren; en veural,
omdat ie veur de vuust weg en veers kan dichten, of ten minste wel drie
keer achter mekoar ’en regel kan zeggen dat ’t riemt; bijveurbeeld lest
nog ien Bella’s oor:


    „Gijs de Rooje, is uut ’t darp van allemoal de roojste,
    Dooje Doan uut de Roskam de doojste,
    Moar gij lief dierke, gij blieft van allen de mooiste.”


En, in die veerzerij—veural ien verband met dat letste—dóárin zat nou
krek heur ellend. Niet dat ze zoo gern de mooiste wou wêzen. Nee, moar
dat Govert heur dát en nog zooveul méér gezeid het—alschoon ze moar ’en
loontrekkende op ’en andere hofstee was—dat ie hoar hart had weggenomen
en bijkans heur eer, dát was ’t; went luuster: Toen ie giester zou
uutsprêken wie ’s oavends nóá den ienhoal—as burgemeister de schoai
weerum, gaf—bij ’t zingen van ’t welkomstlied, den mooien blomruuker
zou geven—die hij betoalde—toen had ie Bella veurbij gezien, en Leene
Braks benoemd, zonder blikken of blozen.

O, met zien veerzerij kon Leene hum vleien en ien de locht stêken; zij,
moar dat kan Bella niet; went—behalve um dat ééne veerske misschien—het
Bella dukkels over die prulveerzerij heuren lachen, en zeggen dat ’t
noarigheid was. En nou....

Stil, ziet ze goed? Kumt doar....? Joa Heere, hie is ’t! Ien ’t
feestlikke pak; bestoven van ’t riejen.—Bella sleet heur hand’ veur de
oogen.

„Groote hemel! Bella, zit ie hier zoo alleen bij de woai?” roept Govert
reeds van verre, en naderkomende: „Iedereen vroeg woar mooi Belleke
was, en ’k wiest ’t niet.—Bella, woarum zit ie hier? Woarum?” Hij wil
haar hand vatten. Zij weert hem zachtjes af:

„Woarum Govert? Umdat er geen twee op dezelfde ploats kunne zitten.”

„Kemprie!” roept Govert Ros: „Joa wel, da’s ’en doorn van den
blomruuker, welzeker! Moar Bellekelief, mo’j doarum nou kwoad zin?
Luuster, ge weet ’et: Meister Lucht wou met alle geweld dat Leene—zien
appel van goud—’et peket van oavend oan burgemeister zou geven. ’k
Lachte wat ien meister Lucht, en zei: Bella zal ’t doen.—Nou kom ik
eergiesteroavend thuus, en ’t veers, da’k van oavend veur ’t festijn
most kloar hebben, ’t wou moar iens-geheel niet vlotten. Heur ’t begon:


    „’k Bespan de cyther met de snaren
    Ik zing een lied ter uwer eer
    Ik zing den neien burgervader
    Ik zing Wilhelmus v. d. Neer.
    Ik roem hem als een man vol stoacie
    En met veul duiten in de kast.


„Moar zie je, toen zat ik met stoacie en kast. ’k Was ’et riem
kwiet.—Goeje road was duur. Ik noar meister Lucht.—En joawel, hie ree
oardig op zien peerdje. Kemprie! ’k Most niet denken umda’k Govert Ros
van ’t Hoenderveld was, zei die, da’k doarum ’en oud man, die mien had
„zien leeren brood êten” ongemoeid zou achteruutzetten. Albeneur Bella,
’t was niet anders; hie wou dat z’n kleindochter Leene ’t peket zou
geven, of.... joa.... luuster: of boer Govert Ros, zoo dreigde ie, zou
zoo lang hie lêfde, nooit lid van de kark- of gemeinteroad worden, niks
nimmendal.”

„Precies! en toen?” komt Bella.

„Nee Belleke, stil, niet en toen; begriep ie dan niet da’k lillik ien
de knooi met ’et veers zat. Lucht keek as ’en spin, ’en ouwe!”

Bella ziet eensklaps op:

„En toen hei’j uut valse glorie—um met geleende veeren te kunne
pronken, toegestoan dat ’en ander zou doen wa’j mien vrijwillig hadt
toegezeid.”

„Noe! of ik begriepen kos dat ’t geven van die blommers zoo’n groot
plezier zou wêzen, en da’j dóár zóó op gesteld was!—Kom liefke, gêf
mien de hand?”

„Nee! Ge hebt oe woord gebroken. Ge hebt hóár liever dan mien.”

„Hoar!? Kom Belleke, ’t is kienderachtig. Um den ouwe plezier te doen
he’k Leene benuumd.”

„Nee Govert, niet um meister Lucht te believen; moar um oe veers kloar
te kriegen, doarum hei’j mien vergêten en achteruutgezet. Loop! ik
veracht oe!”

„Da’s stark! Jongens, ’k mot zeggen da’j vast in oe schoen’ stoat.”

„Dat he’k oe al meer geteund.”

„Belleke, ik heb oe lief!”

„Dat geleuf ik niet.”

„Meer as één ien de wereld!”

„Dat hou ik ’en leugen!”

„Bella, zoo wreed? Zou’k dan mien liefke, noa den woeligen rit van drie
uren, zuuken; ’k weet niet hoe lang, overal, as ze mien onverschillig
wier; zou ’k hoar zuuken as ’k niet verliefd op hoar was; as ’k haar
niet stelde bovenoan.... Bella....?”

„Bovenoan Govert? Boven Leene, goed! Moar ’k weet niet, bovenoan!?”

De jonge boer valt op één knie, ter zij van zijn liefke, vat haar om ’t
middel.... Nee ze weert hem toch niet af. En hij luider:

„Niet weten! Ondervinden zu’j ’t, joa, zeker! Ielkeen zal ’t zien dat
Govert Ros van ’t Hoenderveld ’t woord dat ie gaf weet te houen. Gij
zult van oavond den blomruuker geven, gij, en geen ander: de melkbooi
van de hoeve De Eendenkooi!”

Terzelfder stond ziet Bella hem vorschend aan:

„En oe woord dan Govert oan meister Lucht? Is dàt woord te brêken nog
niet arger dan ’t woord oan mien, a’j nou te schand zoudt stoan veur ’t
heele darp?”

„Moar ik lach ien ’t heele darp. Ik wil ou, Bella, en goedmoaken wa’k
misdreef; lieve dierke!”

Bella trekt haar blozend hoofdje ter zij:

„Govert, as ’k geen arme wees was op de wereld, dan sprak ik anders
misschien; moar nou, as de riekste jonge boer uut den umtrek de liefde
wil van een die veur loon dient, dan mot heur noam in zien hart stoan,
as ’en noam op ’en zark.”

„Moar Bella, zoo is ’t!”

„Kus mien niet Govert: erst wi’k de woarheid: Hei’j niemand liever dan
mien op de wereld?”

„Niemand! zoo woar as God!....”

„Vluuk niet. Ik ken toch een misschien.”

„Éen! wie durft dàt zeggen? Mein ie Leene toch weer?—Nog ens ik zweer
oe!”

„Nee, moar die, die doar!” en met den vinger op hem wijzende ziet ze
hem aan.

„Nou, da’s ’en mooie!—Joa, ’k weet wel da’k ’en knappe jong bin: moar
verliefd...! Harrejennig, nee, dat bin ’k op ou; deur vuuren za’k veur
oe vliegen.”

„Ge bint al te veul ien feeststemming Govert. Luuster kalm: Ik wil oe
gleuven, joa, went ik had oe ook wel lief, al was ’t umda’k niet vergêt
wa’j ien ’t letst oan mien erme moeder gedoan hebt. Moar toch, ’k wil
nou ’t bewies van oe liefde.”

„Vroag op, lieve snuutje.”

„Ik wil dat van middag op ’t feest alles zal goan zooas bepoald was,
moar één ding niet.—Nee, niet te hoastig.—De blomruuker zal Leene
geven, dát blieft bepoald; moar gij Govert: gij houdt oe veers ien den
zak!—Joa, kiek, dat wou ik....”

„Moar da’s ’en roare vroag. ’t Veers is....”

„Hei’j dan zelfs oe veers liever dan mien?”

„Liever!—Noe!” Na een oogenblik stilte, met verruiming: „Zeg, a’j mien
nou is fleurig woudt oanzien; a’j mien nou is kneuterig um den hals
woudt pakken, dan....”

„Nee Govert, erst oan mien veur den ontrouw ’t bewies van trouw weerum
geven: Oe veers—of eigenlik ’t veers van ’en ander—blieft ien den zak!”

„Van ’en ander! nee dat is ’t niet! ’En poar regels, noe joa; ’t veers
is van mien! Verechtig!”

„Zooas gezied is: ’t blieft ien den zak den heelen oavend; bij ’t noar
huus goan krieg ik ’t van ou as ’en mooie herinnering, en ’k geef oe
den zoen die ’k nou niet kan geven.”

En Govert, als hij Bella eensklaps vast aan ’t hart drukt, en bij
verrassing zoent op die donzige wang, dan roept hij: „’k Zou mien veers
liever hebben dan mien schat, mien liefste op de wereld! Nee Goddank!
’t Veers zal kapot zoo gauw a’k thuus kom!”

„Ik zeg Govert: ien den zak mot ’et veers, en dan niet er uut!”

„Ien den zak!? Nou albeneur, lieve kleine Koeje neur! Joa, gij kunt den
boas speulen over Govert Ros van ’t Hoenderveld. Moar—niemand zal ’t as
mooi Belleke alleen!”

Geen boas speulen wou ze; nee zeker niet. Alêvel hum kussen.... doar
kwiem niet van in, neen, nóu nog niet. „Moar,” fluustert ze: „’k gleuf
toch wel da’k oe nog liefheb Govert, joa, ’k gleuf ’t wel.”



Tegen zes uur in den middag was ’t dorpsfeest in vollen gang. De nieuwe
burgemeester, die des morgens met zijn jonge vrouw feestelijk werd
ingehaald, en over bloemen, door de jeugd gestrooid, zijn woning was
binnengetreden, had na ’t beantwoorden van de welkomstgroeten der
burgerlijke en kerkelijke autoriteiten, den vrienden een tot weerziens
in den middag toegeroepen, en—men wist wat dat beduiden moest.

’t Was alles van te voren zoo wat „bestoken”.—De ouwe meister Lucht was
ien ’t geheim, en Doan uut De Roskam was ook ien ’t geheim, van wegens
de tien groote kêtels koffie met zuut, en de zes voatjes bier, en de
drie mandes wien; bakker Wullings van wegens ’t wittebrood en de
krientebreudjes en de tullebands, en Dries uut de koomenij van wegens
de keeze, en de halve piepkes en de verrels tabak, alles noar den oard!

„Ik zeg, ’t is niemeer as rezenoabel dat ie zoo duut,” zegt dampend een
boer, die ’t gejoel zijner jongere medegasten op ’t ruime veld achter
’t burgemeestershuis met welgevallen beschouwt: „Govert Ros het zeker
’t grootste part van den ienhoal bekostigd, moar, ’t het mien alêvel
toch drie en twintig centen oan gruun moaken van de letste eereboog, en
negentien en ’en halve cent oan ’t opsieren van Dorus’ peerd gekost. Ik
zeg da’s toch soamen twee en dartig en ’en halve cent, niewoar? Nee,
dat ie ons nou traktiert, da’s niemeer as rezenoabel zeg ik.”

„Welzeker!” klinkt het uit bruin merrinos aan zijn zij: „’en mins is
zóó niet of wil de schoai wel gern is weerum hoalen; moar ’k moet dan
ook zeggen ’t is meer as oarigheid! Kiek, da’s al mien vierde
krientebreudje, en straks zeidie tegen mien: Kom juffrouw, u moet moar
toetasten: Op z’n Hollandsch, zie; moar vrindelik!—Luuster! heur!”

„Zeker hebben ze gunds met mastklimmen den heugsten pries gehoald. Kom
loawe es kieken.”

„Nee man, nee, loa wij hier bij de befettoafel blieven; ’t zeggen is
dat straks hier de tullebands kommen.”

Dat was oarigheid; ze wisten er allegoar van, allinnig burgemeister en
z’n jonge vrouwke niet. Doar kwiem ze oan: De winteroavend zangschool
met den ouwen meester Lucht en drie ekfetieve meziekanten veurop.
Behalve Lucht, de directeur, allemoal jong spul—boven de vieftien,
ongetrouwd.—Kiek, ze trekken tot bij de plek woar burgemeister met de
doames, en domenei, en de pastoor en notoabelen bijmekoar zitten. En,
ien ’en halven cirkel steet nou die zangschool; de boerinnekes
veurop—twee zin er bij die d’r al heel liefkes uutzien. Achter de
meiskes stoan de jonge kerls. Zie, allegoar he’n ze ’en pampier ien de
hand.

Meister Lucht, neemt met de lienkerhand den hoed af, sleet met den
veursten vinger van de rechter noar boven, en dan met kracht noar
umlêg,—’t klinkt verechtig lieflik rein:


    „Welkom in de vruchtbre dreven,
    Die in d’ arm van Waal en Rijn,
    Nog van ’t eerste Oud Neerlandsch leven
    De onverpoosde tolken zijn.

    „Welkom, welkom in deez’ oorden,
    Waar de lachende oeverboorden,
    Saam, als met een krans van blâren
    Tooien malsche koren-aren.

    „Welkom, waar de vette klei,
    ’t Rund doet tieren ien de wei,
    Waar het goudgele akkerzaad,
    Schittrend als een zonne staat.”


Ja „Welkom, „Welkom!” zoo ruischt het steeds voort: „Welkom in het
goede land, waar trouw en eenvoud wonen, waar men de grijsheid eert, en
liefde ’t cement blijft, waarmee men zijn huisaltaren bouwt.” En als nu
ten slotte den jongen burgervader nog uit volle borst een heilbee wordt
toegezongen; den wensch: dat hij de schoonste bloemen zal plukken in
den gaard van zijn ambts- en huwelijksleven:


    „Echt Betuwsche rozen; jasmijns, anjelieren,
          Lieflijk van kleuren;
          En, met haar geuren
    Zoet, als wanneer haar de dauwdroppels sieren.”


dan wuift meester Lucht, steeds de maat slaande—met den vinger tevens
naar de zij van een mooi blond boerinnetje, en, Leene Braks—meesters
kleindochter—verstaat dien wenk:

Een groote bloemruiker, dien ze onder haar hagelwit voorschoot
verborgen hield, te voorschijn halende, treedt ze—vluchtig blozend—uit
den kring naar voren, en biedt den jongen burgervader, met een soort
van schok—die voor dienaresse moet gelden—de bloemen aan, terwijl de
slotregels van het lied nog krachtig en welluidend klinken, en het
welkom, welkom herhalen.

Natuurlijk, men zag slechts naar burgemeester, die van mooi Leentje met
zichtbare ontroering de bloemen aannam, maar, als men op sommige leden
van ’t koor in dat oogenblik tersluiks een blik had geworpen, dan....

Op ’t gelaat van den ouden schoolmeester-directeur was een trilling van
victorie te zien, terwijl zijn wijsvinger het laatste woord der hulde
met een vervaarlijken ruk als naar zich toehaalde. Leenes broeder,
bijgenaamd Zwarte Jan—kon ’t niet loaten um gluups, links, ’en oog te
sloan op Govert Ros, die oan d’andren kant bij de bassen sting. Ros
eiges keek schuuns langs ’t meziekblad noar Bella, die êfkes ’en
pijnlik trekske um den mond kreeg, moar toch vigelant veur zich uut
zag; krek asof er ’s mergens niks nimmendal gebeurd was.

Moar luuster: Nou de zang gedoan is, en burgemeister met ’t groote
peket ien de hand stoat, nou drêjt ie zich zoo’n bietje um; kucht;
kiekt nóg ens um; kucht ook nog ens, en—luuster, luuster, hie sprêkt:

„Edele dorpelingen! Jongelui! Toen Zijne Majesteit onze geëerbiedigde
Koning, mij tot burgemeester van uwe gemeente benoemd had,
toen—ofschoon ik het zelf gewenscht had—toen bekroop mij allengs toch
de vrees dat ik mij—en vooral met mijn geliefde, die zich door den
teedersten band aan mij verbinden wilde, in uwen kring niet tehuis zou
gevoelen, omdat.... omdat....”

De jonge burgemeester hokt en kucht....

—Drommels! hij kon toch niet zeggen: Omdat ik hier een troep lummels en
pummels dacht te vinden; een troep schaapskoppen en ezels; volk dat
rechts niet weet dat links aan den anderen kant is; vrouwen als koeien;
en boerinnekes tot geen hooger trap van beschaving te brengen dan tot
„een schotsche drie op de hakken”. Sapperloot!—En hij herhaalde:
„Omdat....—Ik zeg.... omdat....” Maar hij was de kluts kwijt, en
kuchend stampt de jonge burgervader—die van z’n leven toch zoo menigen
gloeienden toost had geslagen, met den voet; en nu hij de meisjes
daarginds om zijn confusie de oogen ziet neerslaan—sommigen met een
ternauwernood bedwongen glimlach, sommigen blozende uit meelij, nu
voelt hij al zijn veerkracht wegzinken. Zijn handen beven en zijn
knieën klapperen zóó geweldig dat hij een stoel moet vastgrijpen om
zich te kunnen staande houden. Maar hoor, zijn jong vrouwtje met een
hoogroode kleur, fluistert hem angstig toe: „Omdat ik niet gedacht had
hier al dadelijk zooveel liefde te vinden.”

—Och hemel ja, ’t was dood eenvoudig. Hij herstelt zich:

„Omdat....”

„Joa we begriepen ’t best! Schei moar uut a’j beteuterd bint,” valt nu
eensklaps Govert Ros uit: „Burgemeister had niet gedocht dat ’t
boerenvolk zooveul stoacie zou sloan. Nou, ’t is niks; we begriepen oe
wel.—Alla jongens: Lêve de neie burgemeister! Hiep hiep hoeroah!”

Zoo iets moest den jongen Van der Neer wel totaal genezen. Welk een
vernedering. Een boerenknul zal hem zóó den mond stoppen!? Ha! nu zal
hij toonen wie hij is, en terwijl plotseling de student in hem opleeft,
wenkt hij gebiedend dat men zwijgen zal, en spreekt dan, ofschoon nog
klam van het angstzweet, dat hem straks heeft uitgebroken, en inwendig
bevend, een gansch kwartier lang zooals een student dat boven op een
tafel zou gedaan hebben. De woorden: Tot heil der burgerij. Heerlijke
Betuwsche dreven. Inspanning van alle krachten, en Jongste snik, zijn
de hoofdbestanddeelen der nu vloeiende improvisatie; maar, als ze
geëindigd is, en een driewerf herhaalde juichtoon moet zeggen: „Je hebt
het netjes overgedaan!” en de leden van den Raad en de notabelen, en
dominee en de pastoor, hem weer de hand drukken, maar—zooals Van der
Neer meent—er allemoal zoo’n valsch lachend bakkes bij zetten, dan is
er maar één, die het heele Betuwsche dorp met al zijn bewoners op de
Mookerhei wenscht, en dat is de jonge burgemeester in eigen persoon.



Weinige minuten later stond Govert, met Leene Braks en Zwarte Jan en
nog anderen, achter in den boomgaard, waar zak werd geloopen.—Zwarte
Jan speulde veur kemiek. Hie trok ’en gezicht asof ie ’en gluujenden
eerdappel had iengeslikt, en keek benauwd—kemiek—krek as burgemeister
toen ie er straks niet uut kon.

Al ’t jongvolk lachte dat ’et schoaterde.

„Schei uut!” riep er een: „’t is um te bezwieken!”

Jan trok nog gekker gezicht en knikte krek as burgemeister met de
knieën.

„Hou-op! Ik stik van de lach!” klonk het weer.

„O lieve mins, as Govert Ros hum niet op z’n plaats had gezet, dan
stond ie er nog met z’n totteloazie!” riep Leene Braks.

En Govert van ’t Hoenderveld keek heur oan—ze was toch mooi—en hie zei:

„Ja ’k wou ’em is teunen dat welluu hier ook niet van giesteren zin as
’t um ’en oanspraak te doen is. Ik zei ’t hum netjes niewoar?
Ekfetief!”

„Nou dat zal woar wêzen!” riep Leene: „En wa’n kienderachtig stemmeke
het ie! Toen gij goengt sprêken, toen was ’t krek asof ’t karkurgel
tegen ’en krekel begon.”

Govert lachte tevreden.

„Heur ie wel Bella, hoe Leene Govert ien de locht stêkt?” fluistert
molenaars Driekske, die Bella’s liefste vriendin is.

Bella keert zich van Driekske af en ziet gunds ’en jong die zakloopt
keukelen, en dan—’en bietje loater Govert oan den erm trekkende:

„Govert, heur is.”

„Zoo lief bekske, bin ie doar.”

„Joa, luuster is êfkes.—Kom mee?”

„Meegoan?—Allo, waar mowwe noar toe?”

„Govert, ’t is in mien oog, van Zwarte Jan ’een loensche streek, um den
mins te bespotten woar we nog pas dat welkom oan zongen.”

„Och, oarigheid moar.”

„Nee, da’s geen oarigheid; da’s valsch!”

„Noe!.... ze zeiën niks anders as dat hie ’en kikkert in de
redenierkunst, en ikke hum wiedweg de boas was.”

„Zóó! Hebt gij dan een toesproak gehouen?”

„Wat blief! Toen ’k hum zoo netjes op zien plaats en op z’n gemak heb
gezet!”

„Nuum ie dat ’en toesproak!? Nee, ’t speet mien Govert, da’j doar, bij
al die grootheid—en domenei en allegoar—de mins ien ’t geloat sloeg.”

„Ikke?”

„Zeker!”

„Jandorie dern, a’j niet zoo’n duuvels mooi snuutje hadt, en ’k oe nog
drie keer liever as ’en ander had, dan....” Eensklaps ernstig:
„Belleke, zeg: ’k heb oe zoo lief; moar gij—as ’en ander d’r wat opdoet
dan kniep gij d’r altied weer ’en stukske van af. Da’s niet oarig
Belleke, went ze zegge allemoal dat ikke nog veul bêter burgemeester
dan hie zou wêzen.”

„Zeg Govert, as ’en mus meint dat ie ’en nachtegoal is, wát zou’j dan
zeggen?—Kom! wês wiezer.”

Govert vuulde ’en heeleboel kruuzen en krieskrassen over de borst en
deur ’t hart goan. Wat weerlich, allegoar zeien ze toch dat hie....
Moar verdrêjd, as ie dat snuutje oanziet, harrejennig! Én, ze het zich
eiges toch goedgehouen aldat Leene ’t peket had gegeven.... Alêvel ’t
is ook woar: umdat Leene dat gedoan het, mot ’t veers nou ien den zak
blieven!—Anders, joa ’t zou nou nog ’en ander effect moaken as veur ’t
geval dat burgemeister niet was blieve stêken.—Jong!—Moar nee, Belleke,
z’n lieve dierke mot toch ’en teiken hebben dat ie hóár en geen ander
lief het.

Heur, doar klinkt de meziek. ’t Is ’en Schotse Drie!—’t Soa!—Hij pakt
heur vast in de boutjes!—’En kus?—Nee, nóg ens nee! die geeft ze nog
niet; moar de Schotse Drie, albeneur! En Govert Ros en Bella Roel ze
zwieren mee met de bonte paren die wielen op ’t malsche grastapijt.

Zwarte Jan speult niemeer veur kemiek. Hie stoat noast zuster Leene
achter ’en appelboom onder de volle bloesems. Straks, toen Govert en
Bella samen apart goengen sprêken, toen is ie heur zuutjes noageloopen,
en het ie heur ongemarkt beluusterd.

„Kiek, nou dansen ze alweer,” zegt Leene: „Ik gleuf toch niet Jan, dat
Govert ’t op mien het.”

Jan geeft geen antwoord en kiekt op den grond. Hie en Leene, alschoon
ze van moeders kant, grootvoader tegen meister Lucht motte zeggen, ze
zin toch ekfetief van de boerendêl; moar—vetpot was ’t bij voader op
den kleinen pachthof niet; en....

Jan sting nou met Leene achter den boom, en hie zag Govert met Bella
dansen, en.... O! wat gluujde ’t hum van binnen: as rieke Govert Ros,
Leene tot vrouw nam en zien zwoager wier, en as Belleke met heur mooie
oogen dan in zien armen lee. Och Harrejennig!

„Geen nood Leene, da’s moar dansen veur ’t fatsoen. Ou het ie ’t peket
blommen loate geven; da’s genogt, en—zoowoar as ze mien zwartkop
nuumen, zóó woar zulde gij boerin van ’t Hoenderveld wêzen.”



’t Was wat later. Zwarte Jan hield Govert Ros vertrouwelik bij den arm
vast, en zei:

„Wel Heere-minsen! zou’j oe veers niet veurdroagen! Moar dat zou zunde
en schand zin! ’t Is ’en pracht, verechtig!”

„Joa wat dát betreft! Moar.... Nee! ’k zeg nee! ’k Heb er mien
redenoasie veur!”

„’k Weet niet Govert-boer of ie ’t niet verplicht bint.”

„Ikke?”

„Zeker! As ze stommerikken en stotteroars hier as burgemeisters sturen,
dan motten ze niet denken dat welluu hier ezels zin!”

„Nee, dat motte ze net niet! Doar zouwe ze nog ’en punt oan kunne
zuugen.”

„Grootvoader Lucht zei giester nog: Jong, ’t is toch jammer dat boer
Ros niet op studie is gewêst.”

„Zoo! zeidie dát?”

„Joa Govert. Nou! en ge weet ’t ook eiges wel. Gij schudt ze uit de
mouw. Grootvoader zeit dat gij, a’j veerzen moakt, net zooveul mans
bint as hie eiges.”

„Joa, wat ’t kunnen betreft....! As ’k op streek bin dan is ’t
oarigheid! ’k Mot soms wel is lank prakkezieren eer ’k ’t riemwoord kan
vienden; moar, soms ook smiet ik ze zoo uut de mouw.... vrouw, dauw,
lauw, bouw, trouw, zou.... Heur ie? ’t Kan mien niks schêlen, al wou’j
d’r nog tien!”

„Nou da’s oarigheid! Moar van vrouw en trouw gesproken Ros, ’k gleuf
verechtig da’j ’en goed oog op Belleke het. ’t Is ’en oarig kiend.”

„Nou! en niet kienderachtig!”

„Nee zeker niet. Moar of ze ou ien alles verstoat!?”

„Wat mein ie?”

„Begriept ze oe veerzen Govert? Ku’j met er proaten over de
versefecoasie zooas grootvoader ’t nuumt?”

„Dat he’k nooit geprebierd; moar....”

„Nee, dat gleuf ik toch niet. ’t Is ’en mooi en lief dernje, aldat ze
arm en ’en wees is—doar niet van—moar ’t verstand! Grootvoader zei
letst nog dat ’t verwonderlik was hoe twee uutersten mekoar zoo
opzochten; toen sprak ie van ou Ros, en van Bella Roel.”

„Noe! dat ze ’t groot op veerzen en wiesgeleerdheid het, dat za’k óók
niet zeggen; ten mienste....”

„Watblief?”

„Ten mienste.... Joa, ze het mien eiges gevroagd ’t veers ien den zak
te houwen.”

„Wat zeg ie doar!?” zegt Jan—krek asof ie straks niet geluusterd had:
„Het ze dàt gevroagd! Moar da’s te arg, da’s.... Goeje God as boer Ros
van ’t Hoenderveld zich zóó koejeneeren loat!”

„Koejeneeren! Nee zie.... moar ’t was, umdat....”

Ros stond nou ook—krek as burgemeister straks, noar ’t woarum te
zuuken. Hie kon toch oan Jan de woarheid niet zeggen. En Jan, snel
invallende:

„Allemoal ’tzelfde wóárum! moar ik zeg, da’s te arg!” en roepende noar
de zij van een paar jonge boeren en boerinnen—waarbij zuster Leene zich
bevindt: „Wat deksel; mag boer Ros ’en veers dat ie eiges gemoakt het,
moar zonder veurdracht loaten!?”

En Jan trekt Leene oan heur jekske; en Leene, zacht kleurende:

„Wel zekerlik niet! ’t Woar zunde en schande!”



’t Wier donker.

„Joa zunde zou ’t zeker wel wêzen! dát mot de jonge boer van ’t
Hoenderveld zich eiges grif akkerdieren; moar.... Nee, ’en geldig
„maar” is er toch niet. Jan het geliek: ’t Is geen mooie trek van mooi
Belleke: Uut wroak dat ie Leene—’t kleinkiend van meister Lucht ’t
peket liet geven, mot Govert nou ’en stuk ien den zak houen woar ie wel
dartig dagen op gedicht het.

Govert staat eenige oogenblikken later—onbespied, en nabij een papieren
lichtballon—met zijn gedicht in de hand. Zachtjes de lippen bewegende,
leest hij. En dan: nee ’t was toch onverstandig van Belleke um zóó te
willen regieren. Belleke most begriepen dat ze geen cent ien de wereld
had, en dat Ros.... Noe joa, moar aldat Ros nóg zooveel had, en Belleke
geen joa wou zeggen, dan kon Ros nog voor tienmaal zooveul geen Belleke
oan zien hart drukken.

....Nee! Da’s woar! Verdrêjd!—Vort met ’t ding, vort er mee! Zie zoo!
’t kan loater bij ’en andere okkoazie nog wel te pas kommen. As ie ’t
bijveurbeeld veur ’en trouwerij of ’en begroafenismoal wat veranderen
kos....? Loa’s kieken!

’t Veers weer ien handen, tuurt Govert er in. En ’t is toch jammer; ’t
slot was óók zoo mooi; krek asof ’t ’en ekfetief gedrukt veers was:


    „En leeft gij samen onvermeden.


Onvermeden, joawel, dat wil zeggen da’j alles vermeejen hebt of
vermijdt.... van noarigheid, begriep ie:


    „Ien eendracht, vreugd en nog veul meer,
    Dan zal ik steeds den dichter wezen,
    En zing Wilhelmus Van der Neer.”


Nee, veur ’en andere okkoazie zou ’t toch slecht te sjanzieren
zin.—Noe!—as ’t op ’en verjoardag van den ouwen Vermeer kos wêzen; of
op den vief en twientigjoarigen dienst van den domeneer. Joa, t woord
is domenei, moar as ’t um de moat en ’t riem zoo wêzen most, dan ko’j
ook zeggen: domeneer. Meister Lucht sprêkt altied van dichterlijke
vrijhedens.

En dan—zoo prakkeziert Govert al wiejer, dat ik nou geen ens de
dichterlikke vrijheid zou kunne gebruuken, um met dit veers den stadsen
kwiebes is te loate zien, wát er ien ’en boerenkop kan stêken. Och
harrejennig, ik moak en ik brêk ’em; dát he’k allang begriepen.—’t Is
vremd da’k niet eerder op ’t adee kwiem dat ze mien hier burgemeister
hadde motte moaken. As ’t gewed was dan dee ik ’t op riem; ten mienste
de trouw-redenoasies. Noe, dat zou oarigheid zin! Jong! Mien Belleke
burgemeistersvrouw!—En dan... soamen ien de dubbele karkbank.
Harrejennig!—Joa, as ik mien veers nou veurdroeg, dan kwiem ’t
misschien wel bij ’t verslag van burgemeisters ontvangst, ien de krant;
joa! En dan, as ze ’t lazzen, dan zou zoo’n govverneur, en zoo’n
menister ien Den Hoag, zich ook nog wel is achter ’t oor krabben,
en....

„Wie roept doar?”

’t Is Jan. En Jan zeit dat ’t onvergeeflik en onbegriepelik was zooas
Ros noar zich wachten liet. Allegoar wisten ze ’t nou dat ie uut noam
van ’t jongvolk—nee van ’t heele darp—den neien burgemeister ien
dichtmoat zou toesprêken, went—Govert most niet kwoalik nemen—zoo’n
bezonderheid uut ’en boerenmond doar hadden Jan en zien zuster Leene
niet van zwiege kunnen: en kiek, nou ielkeen gespannen was, nou bleef
ie weg: „Kom Govert-boer, kom mee?”

En Govert-boer keek nóg ens noar ’t licht ien den papieren ballon,
en—volgde Jan.

’t Was eenige minuten later.

Bij en onder de veranda van ’t burgemeestershuis zat de grootheid, met
de voornoamste en oudste boeren van ’t darp, ien ’t licht van ’en
oarige illemenoasie.

Ge kondt wel marken dat burgemeister op alles gepreparierd was gewêst,
en dat ie van klienktum had!—Noe, d’r was getraktierd, en geklonken, en
gedanst, en zie, boer Govert Ros, sting boven op ’en stoel, en Zwarte
Jan op ’en andere noast ’m, met ’en brandende vetkeers op ’en flesch
ien de hand.

En Govert, met ’en rooje kleur—went ien ’t letst was ie oarig oan de
natte gewêst—Govert riep met ’en handzwonk noar umlêg:

„Alla, stil dan jongens!” En verder met ’en forsche stem: „Proaten is
proaten, moar ieder mot de eere hebben, die ’em toekumt; en as ik den
neien burgemeister zooveul as vereerd heb met ’en dichtstuk te moaken,
dan zeg ik: dan ie dan alêvel de eer zal hebben ook!”

„Goed zoo! Lêve Ros den dichter!” krijschte Zwarte Jan zwaaiend met de
kaars, zóó dat ze bijkans uitging; en ’t jongvolk riep mee: „Lêve Ros
den dichter! Hiep hiep hoeroah!”

„Doar niet van,” vervolgde Govert: „moar die ’t licht het, die mot ’t
loate schienen zeg ik!”

„Krek zoo, dát mot ie!” gilde Jan en hij zwaaide zóó dat de vetkeers
uitging. Zuster Leene stak ze weer aan, en met de hand er voor, gaf ze
de kaars aan Jan terug, terwijl Govert vervolgde:

„Sprêken is niks; moar zooas Keuning Doaved bijveurbeeld of voader
Cats, of domenei Ten Koate die te Hemmen ien de leer is gewêst, op riem
dat ’t klapt—zooas wij zeggen—da’s de boas! En, alda’j veur prefester
in de wieg bint geleid, moar da’j geen heufd veur verssefekoatsie hebt,
dan bi’j nog heel wied van de heugste wiesheid af, went de heugste
wiesheid had Soalemo, en Soalemo het ’t Hooglied gedicht. Zoo is ’t er
mee. En nou, nou za’k niet weerstoan as ze mien de eere geven; went ’en
mins die zich verhooveerdigt op geld of goed is dwoasheid, moar die de
wiesheid eert zal wandelen. Doarum bij ’t vreugdevolle drinken, zal ik
mien gedicht loate klinken!”

„Broavo!” riepen de meesten; en de grootheid glimlachte bemoedigend.
En zie, domenei en de pastoor ze nammen—asof ’t afgesproken was—te
geliek ’en snuufke, ielk uut z’n eigen deus, en keken toen mekoar ien
’t geloat, asof ze zeggen wouen: „Hé, doet uwe d’r ook aan!?”

Meester Lucht sprak met de jonge burgemeesters-vrouw; en het vrouwtje
vernam natuurlik in ekfetief Hollandsch—dat de dichtkunst van dien
jeugdigen grondeigenaar wel niets beteekende, maar dat hij een zeer
edelaardig karakter bezat, weshalve hij—meester Lucht—dan ook niet
aarzelachtig was om hem zijn kleinkind tot vrouw te geven.

—Of Leene dan al met Govert Ros....?

Luuster:

Op dit oogenblik trekt Bella’s beste vrindin, Driekske van den mulder,
den jongen boer van ’t Hoenderveld bij zien jas, en Govert kiekt noar
under:

„Wat blief?”

Driekske fluustert: „Of ge niemeer oan Bella denkt?”

„Oan Bella? Wel zeker! Moar....”

„Ge hebt Bella oe woord gegeven da’j....”

„Kom wat leuter ie toch!” roept Zwarte Jan en zwaait met de vetkaars
langs Driekjes hoofd: „Veuruut er mee Ros, ze kieken oe allegoar oan!
Lêve de burgemeister! Lêve de dichter Govert Ros!”

Den jongen boer van ’t Hoenderveld is ’t ’en oogenblik asof ie begoaves
kriegt. ’t Suuzelt hum ien ’t heufd; ’t is hum asof al de grootheid met
de veranda en de heele illemenoasie met erms en been’ ien de locht
stoan!

—Lêve de burgemeister, lêve Govert Ros....!

Wie, wie is hier dan de burgemeister? Wie te deksel mot dan teunen dat
ie méér is as ’en domme boer? Allo Govert! ’t was ’en kienderachtigheid
van Bella. Wat!! Steet ze doar? doargunder....? met de troan’ in de
oog’?.... hum smêkend: Govert dóárdeur zou’j mien bewiezen da’j niemand
liever hebt op de wereld....?—Moar veur den weerlich! is ’t dan geen
gekheid da’j nog zult bewiezen wat geen bewies meer neudig het! En
ziedér, ’k stêk veur Belleke ’t heele Hoenderveld ien brand as ze d’r
schik in het. Moar alêvel, um zoo’n veers, da’j eiges gemoakt het, ien
den zak te houen as ze oe allemoal zoo oankieken. Nee!

Dat alles is Govert ien ’en zwonk deur ’t heufd gegoan, en toen:

.... Nee tóch niet! Verdrêjd! Nee! Ien één sprong was ie den
stoel af. ’t Veers zou d’r in blieven! Zeker!

Moar—Jan en Leene woaren d’r ook nog. En, ’k weet niet, d’r kwiem toen
zooveul lêven, zooveul rumoer. En hie pruufde nog ens. En, hoe ’t zoo
liep wist Govert ook niet, moar.... ’en klein bietje loater toen sting
ie weer op den stoel, en—joa dan; ’t veers zal ie veurdragen. As ie
stark prakkezierde dan kos ie ’t wel van buuten. Luuster.... Nee, erst
begon ie met ’en roadselje:

„Noe! ’t zal der uutkommen en toch d’r inblieven. Roaje-roaje wat is
dat?”

Jan en allemoal hadden ’en schik van geweld. De jonge burgemeister
kneep zien gezicht asof ie óók lachen most. En Govert begon, uut ’t
heufd:


    „’k Bespan de cyther met de snaren
    Ik dicht een lied ter uwer eer
    Ik zing den neien burgervader
    Ik zing Wilhelmus Van der Neer.
    Ik roem hem als een man vol stoacie
    En met dik duiten in de kast,
    Al met een vrouw, alsook vol stoacie
    Moar nog geen kienderkroost tot last.


’t Goeng best zoo. En Belleke: Joa ’t veers bleef ien den zak. Nou
wiejer, met ’en ophoal:


    „Ik zing den man, die ons zal leien
    Gelijk een hond den blindeman
    Die anders wied van ’t spoor zou glijen
    En zonder hum niet loopen kan.
    Ik zing....


„Ik zing.... Wat duuvel! Ik zing. En zonder hum niet loopen kan.—Ik
zing.... Wel verdrêjd!”

„D’r uut er mee! Ik zal ’t oe veurlêzen!” klonk ’t bij de vetkeers.

—Jong dat was ’en goed addee! Moar—’t most dan tóch den zak uut. Alêvel
dat zou sikkepittig wêzen: ’t zat ’m toch niet ien dat ien den zak
blieven, moar wél ien ’t veurlêzen.

En ’t veers kwiem er uut, en Zwarte Jan las, en fluustert:


    „Ik poot tabak en....’”


„Nee, doar is ’t niet!” zegt Govert. En Jan weer:


    „Eerdappels ien de klei gestoofd.”


„Nee nee! hooger.... Ik zing....”

„O!”


    „Ik zing de goedheid die noar ’t klein tracht.”


„Dat steet er niet.”

„Joa wel! Zie moar.”

„Nee, weg er mee.... Ik zing....” En Jan weer:


    „De goedheid....”


En Govert met kracht: „Nog ens, ik zeg nee! Zoo is ’t niet!”

„Nou lês ’t dan eiges. Wie kan ’t bêter as gij.”

En Ros?—Wat weerlich zal ie zóó nog langer veur gek op den stoel
stoan!—Zie, hij grijpt het papier, en vuurrood geworden, galmt hij nu:


    „Ik zing de goedheid die zich klein acht.”


Ik.... IK en nog vijftigmaal IK; en als ’t gedaan is, en de vetkaars
halve cirkels van vreugde door de lucht beschrijft, dan galmt het nog
sterker dan vroeger:

„Lêve de burgemeister! Lêve de dichter Govert Ros!”



Bella Boel, de wees, die haar loon op de groote boerenhoeve De
Eendenkooi trok, en dat loon méér dan waard was—umdat er geen tweede
zoo veur de melkerij bekwoam wier gevonden—Bella is den dag na ’t feest
al heel vroeg opgestaan.

A’j niks geweten of begrepen hadt, dan zou’j oan Bella ook niks gemarkt
hebben.

Erst—zooas altied—goeng ze noar ’t land um te melken. Ien ’t veurbij
loopen, bij ’t goan en weerkommen, keek ze ’en poar keer strak noar de
woaikolk. Nou, ’en mins mag toch wel noar ’en woaikolk kieken. Wat zou
dat!—Ien ’t melkhuus gekommen, schonk ze de melk ien de vleuten; dee
dit en dat, en trok toen ’t bovenjekske uut om oan ’t karnen te goan.

Mooi is ze. Zoo, wat minder stief ien ’t kleedoazie, en met de beie
hand’ oan den karnboom, dan is ’t oarigheid veural, en wel begriepelik
dat zelfs de rieke Govert Ros....

Nee, kiek moar, ze denkt niet oan Govert. Ze het er zich overheergezet;
heelegoar; zie moar.... Jong wa’n kracht! Tjieng-tjoeng-tjieng-tjoeng;
altied moar vort. Kiek, nou zakt ’t heufd wat umlêg. Altied karnend,
tuurt ze nou stief op de rooje vloersteenen van ’t melkhuus. Zie,
ienéns geet ’t heufd weer noar boven, met ’en lach, moar ’en schampere
lach; en—altied karnend, klotst ’t nog starker ien ’t karnvat, en piept
en snauwt ’et scharnier van den karnslinger met geweld, en jankt heur
toe asof ’et heur uutlacht....

—Uutlachen! dát, nee dat kos ze niet verdroagen. Nee, dan schiet heur
de kracht toch tekort. De karnslinger glipt uut heur hand’, en jankt en
grienst nog êfkes; en, as ie stil is, dan.... Och zie—met ’en slip van
’t bonten boezeloar op de mooie donkere oogen gedrukt, schreit Bella;
joa! veur ’t erst sedert voader- en moeders dood. Erm kiend, wat
schreit ze! Joa goeje God, ze was wel stark, moar toch niet van iezer
of steen.



Govert Ros zag Bella wel, al zag zij hum niet, en al is ’t ook pas
zeuven uur ien de vroegte. Toen Bella straks van ’t melken weerum
kwiem, en langs de kolk goeng, tóen zag ie hoar al.—Hie wou noar heur
toeloopen.... Moar nee.—Wóarum niet?—Joa hie durfde wel veul, went op
’en roazende stier was ie ens iengevlogen, en had ’em den kop met ’en
kartouw gestriekt; en, twee ienbrêkers had ie ens van ’t Hoenderveld
afgesmeten dat heur ’t karkas had gekroakt; moar nou—noar mooi Belleke
toe te goan........ nee!

Achter ’en plankenschuurke het Govert gestoan toen Bella
veurbijliep.—’t Was.... onneuzel; moar toen ze op geen tien passen
afstand schuuns langs hum heer kwiem, toen zelf het ie geen koeroazie
gehad um Belleke toe te sprêken.—Wát! zij, zoo’n erme simpele melkbooi;
en hie, Govert Ros van ’t Hoenderveld, de darpsdichter, de....—Lêve de
burgemeister! lêve de dichter Govert Ros! hebben ze giester geroepen.
Joa, dat most de meining zeker gewêst zin: Lêve de burgemeister-dichter
Ros! Natuurlik a’j zoo uutblinkt!

En toch—nou, hie durfde niet ens noar Belleke toegoan.—Zie, doar goeng
ze ’t hek van de hofstee De Eendenkooi ien.—Nou lupt ze noar ’t
melkhuus.—De glimmende koperen kan op heur rug blinkt en flikkert ien
de zon asof ze roept: „Kom moar; Belleke zal ook wel lachen a’j ze weer
helder ien de oogen ziet.”—Moar nee, ’t was toch noarigheid; hie vuult
dat ’t stark spektoakel zal wêzen. Hie wil....

Op dit oogenblik stoat Govert aan den achterkant van ’t melkhuus op een
hoogen hoop takkenbossen, met den neus tegen een klein verweerd
tuimelvenster gedrukt. Door ’t grauw-groen-roodachtig glas, vol spinrag
in de hoeken, tuurt en kiekt ie.—Zie, heur jekske geet uut. Och
harrejennig!—Nee, ge kunt niks geen verdriet oan d’r marken; niks, geen
spier.—Ze karnt.—Kiek; forsch!—’En goeje boerin! Noe!—’t Is wel zeker
dat ze d’r niet meer oan denkt; went zie, jong, wat karnt ze! Kloek!
egoal!—Moar, ’en burgemeistersvrouw, wat zou die oan de
karn!—Burgemeistersvrouw! Alêvel, Govert zou nou wel is vieftig
rieksdoalders wille geven as ie wiest woar of Belleke nou krek oan
denkt.—Jong jong, wa’n oarig pestuur! En wa’n bekske! Och harrejennig!

Met ’en schrik trekt Govert eensklaps het hoofd terug. Bella keek naar
boven. Had ze hum gezien? Zou ze gevuuld hebben dat hie.... um
hoar....?—Nog êfkes, heel êfkes mot ie kieken:

De karn steet stil.—En, och lieve God, is ’t woarheid; ziet ie goed
deur dat hoornige glas: Steet Belleke doar met de boezeloar veur
d’oogen, ien weemoed te schreien?

—Vort, vort, da’s ’en oakelik gezicht. Vort!



Bella schrikt. D’r wier op de deur geklopt.

„Wie is doar?”

„Ikke. Govert.”

Bella vliegt noar de deur.—Zóó, met éen knars dan sleutel umgedrêjd ien
’t slot!

—Ze was oan d’r wark en veur niemand te sprêken.

—Moar hie most heur vragen; hie moet heur toch zeggen....

—Stil! Bella Roel most hum zeggen, dat alles uut was finoal! Ze had ’et
allang zoo veurzien.

Terwijl Bella sprak, wischte zij zich haastig de tranen af; liep snel
naar de pomp; drukte met kracht den slinger omlaag, en, als nu de
zilveren straal naar beneden schiet, dan vangt ze dien op in de volle
hand, en verdrijft met het ijskille water het laatste spoor van een
dwaze weekheid.—Nu zegt ze luider:

„Nee Govert Ros, ik spreek oe niemeer. Nog ens: ’t is uut!”

En Govert?—Hie wil hoar toch zien en sprêken. Hie mot heur de troanjes
wegkussen uut d’oogen.

„Dat mag doen wie God wil,” roept Bella: „moar gij Govert, nooit!”

Kiek, dóar was ze bang veur gewêst: Nou steet ie veur ’t venster;
schuift ’et roam op; en—eerdat ze ’t gebêteren kan, is ie ien ’t
karnhuus gesprongen:

„Liefste Belleke, ik heb oe zien schreien!”

„’k Zou niet weten woarum boer Ros; of ’t most um de anstrantigheid
wêzen da’je deur dat roam hier binnenkumt.”

„Bella, ik heb oe toch verechtig lief.”

„Da’s niet woar; en al was ’t zoo, IK heb ’t oe niet.”

„Och Bella, toe, vuul nog is êfkes oan ’t hart.”

„Met ’en zwak mins hei’j deernis. Oe vrouw wor ik nooit!”

„Bella, sprêk rezenoabel; was ’t niet te kienderachtig van ou, um zoo’n
eisch te doen!? Is ’t kwoad of zund dat ’en mins d’eere kriegt die ’em
toekumt. De eere is ’en heerlijkheid woar we zelfs den Heer mee dienen.
Nou, en as zoo’n stadskiend van ’en burgemeister—woar ik nog ’en halve
zak guldens veur wegsmeet—stêken blieft as ’en kiend, dan....”

„Dan hadt gij toch motte onthouen d’j oe woord gaf oan mien.”

„Moar zou ’k oe dan tóch niet trouw blieven ien der eeuwigheid!? Och
Belleke, gij vuult niet wat de eere is. Toen ik mien veers had
veurgelêzen, riepen ze allegoar asof ze ien den darden hemel woaren; en
ielk die me nou tegenkumt ziet me zoo verheerlikt oan, asof ze denken:
doar hei’j ’em nou.... hum!”

„De gek.”

„Watblief?”

„Ze denken: doar hei’j nou de gek. Joawel, zoo is ’t! Doarum he’k oe
gewoarschouwd. Mein ie niet da’k allang geheurd heb dat ze oe uutlachen
met oe prulveerzerij.”

„Bella!”

„Joa! Ik zeg oe, zoo is ’t! Die oe verheerlikken, ze doen ’t um oe room
en oe wien; um oe gunst en oe geld! Van Leene wi’k niet spreken; ’t is
natuurlik dat ze gern oe vrouw wil wêzen, en ’t vleien leert van zoo’n
luupert as Zwarte Jan.—Moar zeker is ’t, joa ze lachen oe uut!”

„En ik zeg, die oe dat wies moakt is ’en leugenoar. Heb ik geen duuzend
bewiezen veur één, da’k ze allegoar beteuterd heb. Mien veers was zelfs
bêter as ’t lied dat we zongen; dat zei Jan, en dat zeien ze allegoar.”

„Welzeker! Bêter as ’t Welkomstlied, dat meister Lucht niet ens
heelegoar eiges dichtte, moar deur z’n nêf ien Den Hoag, van een, die
altied ekfetieve drukveerzen moakt, ien de moat brengen liet.”

„Ik zeg oe, ’t miene was bêter. Ze schrauwden wel éns zoo hard toen ’et
uut was!”

„Umdat ’t uut was.”

„’k Had nooit gedocht da’j zoo stêkelig woart, Bella.”

„De stêk van ’en wesp is venijn moar ’en dokter kan ook ien ’en wond
stêken ten nutte.”

Bella opent nu de deur, die ze straks heeft gesloten; en dan: „Moar ’t
past niet da’j hier nog langer ien ’t karnhuus van De Eendenkooi stoat.
Goa weg Ros; ’t is uut! ik heb ’t oe gezeid.”

Govert Ros was wit, spierwit. As ’en ander zóó gedoan had, dan zou die
ander allang met den neus op de rooje steen hebbe gelêgen. Nou sprêkt
ie:

„Bella, wie anders as gij kos tegen mien moar de helft zeggen van ’t
geen da’j gezeid hebt. En nou, nou wies ie mien nog ’t gat van de deur.
Weet ie wel wie da’j dat gedoan hebt?”

„Dat he’k ’en mins gedoan die de koei vergêt, die ien de sloot viel, en
loat starven umdat ie de geleerdheid en de stadslui zit noa te knooien
um gedichtstukken te moaken? dat doe ’k ’en mins, die tweemoal op één
dag loat zien dat ie uut malle glorie zien liefste ontrouw kan wêzen—en
wel ien de doagen van ’t dolst verlangen; ’en mins die liegt; die
alleen zien lust wil koopen deur ’en trouwwoord op ’t roadhuus en ien
de kark; ’en mins die gek is umdat ie z’n eigen zottetoal veur de
heugste wiesheid houdt.”

Ros was nog witter geworden. Zoo as ’t hum nou ien de borst krabde en
schrijnde, had ie ’t nog nooit gevuuld.—Bij God ien den hemel! was er
dan grovver toal te heuren!—Wat hum ’t liefste was, stond doar as de
nijdigste, de alleen ongeleuvige, de tegenstander; as één tegen duuzend!

—Bedoar Govert, bedoar! vermoant ie zich eiges: Ge kunt zoo’n mooi
kiend den hals toch niet brêken. Redenier as ’en wies mins tegen ’en
dom mins. Bedoar!—Joa mooi is ze, moar.... met zóo’n onverstand en
onbegriep te lêven op den duur.... nee, da’s onmeuglik!—Wát is ’en
vrouw die geen verstand en geen wiesheid het, en veural geen vereering
veur d’r man, as ie zóó bij ’t heufd is! bedoar Govert Ros!

Eensklaps vast besloten um de dwoasheid veur de wiesheid te loaten; nóg
spierwit, moar ook—joa verechtig, niet zonder weemoed, zal ie in alle
woardigheid en bedoardheid ’t weerwoord geven:

„Bella, ’t is zeker, ’en gek mins kan met ’en wies mins niet lêven. Wie
’t gekke mins van ons beien is doar za’k niet op antwoorden. Ik veur
mien doei iemand niet gern zeer ien ’t gemoed. Moar as ik oe dan deur
dát gat van de deur zal verloaten, dan he’k oe niks anders te zeggen as
wa’k ien de letste woorden van zoo’n gekkeveers—niewoar heb gezeid, ’en
veers, woarvan Jan en allegoar, zeien dat ze ’t nooit zoo geheurd
hadden. Luuster:


    „Moar ik zeg, albeneur, in de wiesheid is ’t gelêgen;
    De Heer schiep de zon, en de Heer schiep de rêgen.”


Ien ’en schoaterlach is Bella losgebarsten toen ze Govert met z’n
wiesheid van zon en rêgen zag vortgoan.

Moar die lach.... Nee.... En toch.... O God! ze most zoo lachen; zóó,
dat heur de oajem beklemd wier: zóó dat ze te stikken docht....! Zóó,
dat ze zich noar de borst greep.—En zie, woar ze stond op de rooje
steenen, doar lag nou Bella neer; witter dan Ros, toen ie goeng met z’n
wiesheid van zon en van rêgen.



Toen de boer van ’t Hoenderveld thuus kwiem—op z’n stedeerkamer! toen
was ’t al oavend.—’t Heufd het ’em ien de loatste doagen zoo roar
gesoesd; moar, ien de Roskam en oan ’t veerhuus—en ook wiedweg oan
gunne kant van ’t darp ien de Zwarte Moor, doar had ie oarig verzet
gehad, en veul vrindschap en erkenning genoten van wat ie—ook met zien
gedichtstuk—veur ’t heele darp gewêst was, zoodat ie met plezier
getraktierd en had vrijgehouen.

Woest was ie op ’t loatst ien ’t heufd gewêst, moar ook—zooas Lucht
zeit: zénioal! Joa, went toen er één ’t glas had genomen en geroepen;
„Ik drink de gezondheid van boer Govert Ros van ’t Hoenderveld met z’n
liefke mooi uut De Eendenkooi”, toen was ie ienéns opgestoan, en had ie
zoo moar veur de vuust weg gedicht:


    „Dóárop drinken?
    Za’k verzinken!
    Belleke
    Kan veur mien part blieve melleke!”


Toch, nou ie thuus kwiem, was ie vremd en roar.—Hie kos nog niet
gleuven dat ’t uut was met dat lieve snuutje.—Lief....?—Nee, nijdig,
zonder verstand. En ’t mooie oog? Nee, eigenlik dof; joa, dof.

—Prulveerzerij! Wel Heere bewoare! as dàt zoo was, dan zou die heele
grootheid en veural de ouwe Lucht hum niet zooveul eere hebben
toegezwoaid.

’t Is zeker, ’en poar van ’t jongvolk het ie ’s oavends bij ’t
veurdroagen, zien smuuspelen en lachen, alêvel dat was geen uutlachen,
moar um de oarigheid van ’t gedicht gewêst. Zeker!

Ros werpt zich in den stoel voor zijn toafel; trekt de la open, en
neemt er eenige papieren uit. Op één er van blijft hij turen.—Zou zóó’n
veers niet goed wêzen! zóó’n veers!—Riemt ’et niet allegoar?
Schoot-dood; man-kan, mins-kind.—Mins-kind? Watblief?—Joawel,
mins-kind.—Welzeker!—Wacht êfkes.... mins-prins zou toch bêter zin.
Krek, mins-prins dat riemt sekuur. As ’k nou van dat kind ’en prins kos
moaken....? Joa woarum niet!—Moar.... ien ’t gedicht kamt heel niks
prinseliks ien.—Hoe ’em der bij te kriegen?—Kiek, da’s den
dichterskunst da’j d’r krek van moakt wa’j wilt.

Moar verdrêjd, mins, dat mot eigenlik op z’n goed Hollandsch mensch
wêzen, en.... dán kan ’t weer geen prins worden. Noe joa, zóó ku’j wel
oan de gang blieven! Wat weerlich!

Hos valt met den elleboog op de tafel dat ’et dreunt; en, met het hoofd
in de hand blijft hij voor zich heenstaren.

„Bella!—Prulveerzerij!” zegt hij overluid, en nog eens: „Bella!”

Wat heurt ie?—Kiek, doar vliegt Zwarte Jan de koamer ien; ’en groot
pampier houdt ie in de hugt. ’t Is ’en krant.

De jonge boer van ’t Hoenderveld ziet ’et, en wordt zoo rood as ’en
hoanekam. Hij begriept; hij vuult ’et: doar mot zien noam ien gedrukt
stoan!

„Luuster!” roept Jan: „Luuster is Govert.” En Govert luistert met
opgespalkten mond noar ’t lêzen van Jan.... den kleinzeun van meister
Lucht:

„„Voor weinige dagen werd in het naburige E. de nieuwbenoemde
burgemeester Mr. W. Van der Neer feestelijk door de gegoede bevolking
ingehaald en ontvangen....”” Sprekende: „Nou kumt er ’en heele boel
woar we niks oan hebben. Wacht, hier he’k ’et: „Onder de dorpelingen,
die wel voornamelijk den dank van denzelven”—dat sleet op den
burgemeister—„verdienden, moet in ’t bijzonder worden gerekend den Heer
Govert Ros, vermogend grondeigenaar, die....””

„Steet er dat....!?”

„Zeker! Kiek moar.” En wijzende met den vinger: „„die niet slechts op
de meest onbekrompene wijze uit deszelfs eigen middelen, eerebogen en
een eerewacht had daargesteld, maar ook deszelfs dichttalent in een
sierlijk en diepgevoelig lied had neergestort.””

„Nee Jan, nee! bi’j gek; dat steet er niet.”

„Hier, gedrukt ien de krant!” Weer lezende: „„Algemeen was de
opgetogenheid toen dezelve had geëindigd. Den dank werd hem van alle
zijden toegebracht, alsmede dewijl hij de schoonste onder de jeugdige
vrouwelijke feestgenooten, eene kleindochter van den straks genoemden
onderwijzer Lucht, Helena Braks, in staat had gesteld om den nieuwen
burgemeester een bouquet te overhandigen die inderdaad prachtig mocht
genoemd worden. Dat behalve de nieuwe burgemeester, de genoemde heer
Ros en mejuffrouw Braks verder de middelpunten van des burgemeesters
avondfeest waren, zal niet vermeld behoeven te worden, en evenmin dat
door allen, bij wie de herinnering aan het gevierde feest levendig zal
blijven, de wensch werd geuit: dat de heer Ros zal kunnen besluiten
zijn gedicht door den druk voor de feestgenooten verkrijgbaar te
stellen, met welken wensch wij ons, voor de ingezetenen van E., ten
volle vereenigen.””

Govert Ros wist niet krek woar ie was.... wat ie dee: „Zal ik die krant
hebben?” zei ie ten letste met bevenden greep noar het blad.—En Jan:

„Joa wat za’k zeggen, over ’en half uurke wacht grootvoader de krant,
en....”

Govert wist nóg niet wat ie dee. Hie keek op z’n gouwe harlozie, moar
zag eigenlik niet hoe loat dat ’t was: „Zal ik die krant hebben?” zei
Govert nog ens met ’en schorrigheid ien de kêl; en—nee, hie wiest ien
’t geheel niet wat ie dee, te geliek stak ie ’t harlozie oan Jan
toe.—En Jan:

„Wat! Veur mien!?”

„Noe! Wat kan ’t schêlen! kunt wel houen. Gêf mien, gêf mien die krant
moar.”

’s Anderendaags toen de dorpsklok tien had gebromd, zaten de
loontrekkenden van ’t Hoenderveld aan de avondpap, en gedurig was ’t
’en verknepen gelach um te stikken: Veurtoan mosten ze den boer,—zoo
had ie gezeid—menheer nuumen. Hie sting—zeidie—zooveel as op de
nommennoaise veur burgemeister; en—as ’t op wiesheid oankwiem dan sting
ie ien ’t gelid van de keuningen Doaved en Soalemo.

’t Booienvolk lachte. En Ros: Hie zat weer op z’n stedeerkoamer, en hie
kos ’t niet loaten um zien gedichtstukken nog is noa te kieken. Zie,
veural ’t pronkdicht op den keuning van Holland. Jong, dát was toch
oarigheid. Luuster, nee maar luister:


    „O Sire Majesteit
    Die in heerlijkheid
    Met uwes gemalin
    En Sire’s kinderen
    Als zonen van Oranje,
    Die vochten tegen Spanje,
    Op ’t Loo en ien den Haag
    Gezeten zijt, welaan,
    Ten troon verheven vorst
    In goud en zij gedost,
    O vaar des vaderlands
    O spruit eens dooden thans
    O Konink Majesteit
    U zij mijn lier gewijd.
    De boer zaait rog en weit
    Maar uwe heerlijkheid
    Oogst lauwers, roem en glans.
    De mol die wroet en graaft
    De ezel zwoegt of slaapt
    Elk zingt zoo op zijn wijs;
    Maar komt een adjedant
    Die zeit de boer is dom
    Dan zeg ik ezel kom
    Eens op met jou verstand;
    Dan roep ik Majesteit
    Kom met uw heerlijkheid
    Ook eens bij Govert Ros
    En voor een groots bestaan
    Zeg jij is hij bekwaam
    En dichter is zijn lot,
    Zoo leef dan Koning vorst
    Ten troon nog lang gedost
    En met zijn krijgsgeluk
    En hoor wat ik je zeg
    Jaag alle ezels weg
    Een boer die heeft zijn nut.”


„Nou, dat was toch niet kienderachtig, en dat eigenste veers, jong,
doar zou ie plezier van gehad hebben as ie ’t den keuning bij ’en
woatersnood had kunne voorlêzen; moar ’en woatersnood was er ien de
Bêtuw niet gekommen. Alêvel nou, as ie ’t den keuning stuurde.... joa
met de krant er bij woar zien noam in sting! Jong! jong!

Ros gronnikte, en dan, dan lachte ie êfkes da’j ’et heuren kos.

Nou kiekt ie op.

Zie, doar geet ie noar ’en kleerkast; ’en laai trekt ie open; ’en witte
doek kriegt ie er uut en vouwt ’em als ’en halsdoek.—Zóó, tweekeer geet
de doek um den hals. Nou deftig ’en knoop er ien.—Hie kiekt in ’t
spiegel. Harder lacht ie. Hoa....! Dichter-burgemeister! De heer Govert
Ros!—Alles ien éénen oajem met Mejuffrouw Helena Braks. Hoa....! En
wijzende naar den spiegel: Kiek, en dat bin ik. Dichter Burgemeester!
Dat is die—die doar. ’t Steet ien de krant! Hoa!........ alles ien de
krant!



Toen Ros ’en groot uur loater sliep, vast sliep, toen sloeg buuten in
’t essenhout de nachtegoal lieflik. Moar toen Ros ’s mergens wakker
wier, en de krant onder ’t heufdkussen uuttrok, en er doadelik ienkeek,
toen.... toen piepten en sjielpten de musschen en spreeuwen op ’t dak
van geweld: Of ze hum uutsjielpten, dát zeien ze niet.



En dien zelfden morgen toog Bella Roel weer vroeg naar ’t melkland. ’En
frissche wiend woei deur de locht, en koelde den gloed van heur wang,
went gesloapen had ze niet. Toen ze de kolk veurbij goeng.... nee, toen
keek ze niet noar de kolk, nee, went ze zag de witte bluumpkes afwêjen
van de appel- en peerbooms langs den diek, en ze heurde nog ens de stem
van heur lieve moeder ien den hemel: „Schrei niet um de bluumpkes die
vallen, den oogst zal ’t goedmoaken.” En nog weer, heur trouwe vader:
„Wês kloek en stark mien liefste kiend, zooas oe Moeder stark was, toen
z’ alleen bleef ien kommer en ellend.”



Moar driemoal ien’t verloop van den ganschen zomer en ’t noajoar er
bij, zag Bella Roel den jongen boer van ’t Hoenderveld.

De erste keer was ’t op ’en vroege mergen toen ze mee ien ’t heujland
hielp.—Zie, doar gunds doar ree ie over den hoogen diek ien de fergon
met twee peerden.—Zwarte Jan zat noast ’em. Govert had ’en hoed op;
stads!—geen pet—en uut z’n das stakken oan weerskant spitswitte
boorden, zóó dat ie zich niet drêjen kos of hie prikte zich eiges.

Derk van De Eendenkooi wist wel woar dat noar toe most. Noar stad. Doar
goeng ie tegenwoordig krek alle doag’ met Jan noar toe, went ze woaren
er doende um al zien gedichten ekfetief te drukken. Jan had dat veur
achthonderd gulden geakkerdierd, moar dan mosten ook al die exemplaren
met gouwe letters buutenop uut de pers kommen, krek as van de dichters
ien stad, en eenige nog mooier veur den Keuning ien Den Hoag en voorts
veur de menisters en de govverneur van Oarem!

Zie, doar ree ie! Govert Ros.—Bella leunde op de hark, en keek ’em
noa.—Toen ie uut ’t gezicht was toen gleejen heur oogen gunds over de
weilanden, die allemoal van Ros woaren, moar woar ze geen volk tussen
de heuj-oppers zag, alschoon ’et heuj toch krek als hier diende
geburgen te worden umdat er verandering van weer oan de locht was.

Bella keek nóg ens noar den kant woar Ros verdween, en nóg ens over
zien heujvelden, en—ze schepte diep oajem, en toog weer oan ’t wark.



De tweede keer dat Bella Govert-boer zag, dat was ’en heele boel
loater, op ’en karmisoavend ien September, toen Govert veur ’t erst met
Leene Braks oan den erm ien ’t pebliek langs de kroamen kuierde.

De jongens oan de koekblokken keken-um, en lachten. Ros was ien ’t
spiksplinternei, en alles neimodisch deur Limpers de darpskleermoaker
noar ’en ekfetieve modeploat van zestien joar vroeger, gesneejen en
gemoakt. De jas was rejoal lang—’en verrel over de knie; soepjees had
ie onder de leerzen: ’en wit vest had ie oan—’t zeggen liep umdat ie
geheurd had dat Voader Tollens ien ’t bosch bij Rotterdam óók ien ’t
wit goeng.—Nou, de jongens lachten; geen wonder, went boer Ros had ’en
knêvel loate stoan, en ’t gekste was nog dat ie vergêten had um uut z’n
ooren de zilveren ringkes te doen, die toch niet pasten onder den
glimmend zieden hoed en de spitse boorden.

De jongens lachten en wezen naar de bovenste verdieping.

Bella lachte niet.—Ze stond achter ’t zeil van ’en koekkroam. En
Ros—zonder dat ie Bella zag—bij ’en Neurenberger speulkroam.

Zie, Leene Braks had ’en zwart zieden japon oan; en rood lient op hoed
en gemoed. Moar, heur gezicht was ook rood. Ze keek zoo schuchter, asof
ze bang was dat iemand heur vragen zou van ’t een of ander; en van de
okkoazie—ge weet wel.

Bella zag Govert: moar hij zag hoar niet. En Ros vroeg noar ’en
handharmonikoa, went hie wou de schoone kunsten ien de hand warken.
Keuning Doaved speulde ook op de harp, zeidie; en ’en oogenblikske
loater vroeg ie oan den koopman: of ie wel wiest met wie ie de eer had
te sprêken?—„Nee;” zei de koopman. Ros hoalde toen uut den achterzak
van z’n lange jas ’en buukske met gruunen umslag en gouwe letters d’r
op—hie had er altied bij zich—en gaf ’et den koopman met dichtgeknepen
oogen, en sprak:

„Nou weet ie veurgoed met wie da’j de eer hebt te sprêken.”

„Ja kind,” zei de kramer tot een klein meisje, terwijl hij meteen het
exemplaar, getiteld: Kleibloesems en Vruchten aannam: „Ja dat vogeltje
kost ’en stooter; a’j d’r van onder op drukt dan zingt ’et.”

’t Kind drukte. ’t Vogeltje mauwde.

„Net ’en kat!” zei het kind, en liep lachende heen.

Govert zag Bella niet.—En Bella? Bella Roel gieng noar huus; en toen ze
thuus op haar bovenkämerke was, en ’en halfuur lang met de kin ien de
hand veur ’t kleine venster ien de locht had zitte kieken, toen sprong
ze op, en proatte bij zich eiges: Moar as z’em dan gek moaken, gek: Mot
ik dát oanzien.... dát!?—O goeje God, joa. Wat kon ze!—Ze most ’et!



En de darde keer dat Bella hum zag. Luuster:

’t Was ien October, nacht, stikduuster. Bella sliep niet, went, over
drie doagen dan zou ’t wêzen; ge weet wel van Govert en Leene Braks.—’t
Zeggen was gewêst dat er zwoarigheid tegen heurluu trouwerij had
bestoan, umdat Govert zóó vremd en wonderboar handelde da’j denken
zoudt dat ’t ien ’t heufd niet pluus bij ’em was; althans, hie zou ’en
stuk bij den notoaris hebbe wille teikenen, woarbij ie Jan Braks,
Zwarte Jan, veur z’n heele lêven tot z’n secretoaris benuumde „met den
uutkeer doarveur,” zoo had ie gezeid, „van z’n halve koninkrijk.”—Och,
dat halve koninkrijk—had Jan gegronnikt—dat was moar ’en oarigheidje
van den boer; zie, hier stond ’t bêter beschreven.—De notoaris had ’et
gezien, moar van onderteikenen was toch niks iengekommen, en, ’t
oarigheidje was oarigheidje gebleven.

Alêvel, wat er ook van Goverts verstand wier geproat, zóóveul was
zeker, dat ’t overmergen wêzen zou, van hum en Leene.

En Bella lei nou te bed, en, as ze uut ’t bed noar de donkere glimp van
’t roam leit te kieken—went sloapen dat kan ze niet—zie, dan is ’t krek
asof ze rooje slengskes en ook somtieds ’en rosse gloed veur d’oogen
kriegt.—Och, bij ’t noar bed goan toen is ze nog êfkes kienderachtig
gewêst; en nou, van ’t lange kieken ien ’t duuster, niewoar?—Alêvel....
was dat verbeilding....? Starker tuurt ze. Die slengskes....? Die rosse
gloed....? Nee zie, die gloed is buuten; gunds ien de richting van ’t
Hoenderveld.

In één oogwenk is Bella het bed uut.

Weer tuurt en tuurt ze.... En: „Joa, God, zoo is ’t!”

Ien ’t zelfde oogenblik het ze wat kleeren oan ’t lief:

„Op! Op!!” roept ze: „Brand ien ’t darp. Brand op ’t Hoenderveld!”

Eer nog iemand op de hofstee De Eendenkooi kon gereed zijn, was Bella
al ter deure uit op weg naar ’t Hoenderveld. De nacht was donker en
koud. Het dorp sliep. Er waakte geen Wacht. Die kwam eerst met
November.

Toen de dichter Ros er van ’t zomer voor zorgde dat zijn: Kleibloesems
en Vruchten werden verduurzaamd; toen lette boer Ros niet op ’t
avondrood, of op ’t roepen van den koekoek, of op de slakken om te
weten of ze kropen met zand of ’en streujken op den steert.—’t Letste
heuj dat ien ’t darp wier binnengehoald was ’t natte heuj van den
dichter van ’t Hoenderveld.—En toen? Ien de bargen was ’t geloajen en
broeiig hadden de heujbargen wel geroken, moar—geen mins docht er
giesteroavond oan dat de broei zoo stark was.

Ge weet ’t, as ’t zoo arg broeit ienwendig, da’s verrotting, en as ’t
op z’n strafst kumt dan sleet er de vlam uut.—Da’s ’t verhoalje van ’t
helsche vuur misschien.

En o God! de vlam sloeg nou den heujbarg uut met geweld; en tussen den
heujbarg en ’t roam van Goverts sloapkoamer is krek zooveul breedte dat
er ’en kar kan stoan moar ook niks meer.

Bella op de bloote vuut’—wat schêlt ’t hoar—is ’t erf van Govert
opgevlogen.

Alles is er in diepe rust. Alleen de vlam is wakker, en uut den barg
spitst ie de tong noar ’t vensterluuk woarachter de dichter sloapt.

Bella beukt op de deur der hofstee.—De honden blaffen binnen en buuten.
„Brand, brand!” roept Bella.

—De kalkoenen beginnen te schoateren, en de hoan krêjt van geweld;
alêvel de minsen doarbinnen droomen wel dat er onroad is, moar blieven
sloapen.

Ien ’t eind doar geet ’en bovenluuk open. En gunds, zie, deur ’t hek,
doar kommen ze ook al oan met lanteerns en emmers en slangen en hoaken
en ’k weet niet wat.

En ’t klotst doargunder op klompen; en ’t roept en schrauwt. En ’t vee
loeit ien den bongerd. En de honden roazen jankend, met den neus’ ien
de locht. En ’t woater knettert al ien den brand; moar de heujbarg
sleet twee armen vuurs uit, die de hoeve ien gloed zetten.—En ’t vuur
lacht um ’t woater en stêkt er al sissend z’n gluujende tong tegen
uut.—Luuster, nou bromt ook de brandklok.

En binnen de opkamer, Goverts slaapvertrek? Ros sliep er.... Nee....
hie zat er noast Keuning Soalemo op ’en troon, net as er ien den
ploatenbiebel sting; en Ros speulde op ’en trom.... bom bam, bam bom—’t
was de brandklok doarbuuten—altied deur bam bom, bom bam bom.... veur
’t plezier van Keuning Soalemo.—En de zon scheen fel—gluujend fel; moar
hie kon toch oan Keuning Soalemo z’n gedicht Op den Keuning van Holland
veurdroagen. ’t Was ’t erste uut de Kleibloesems en Vruchten.

En Keuning Soalemo, en al ’t volk, dat al gedurig onder ’t lêzen had
gejubeld—altied met de Turksche trom er tusschen—ze hadden toen ’t uut
was, losgebroken, met ’en geweld asof ze ’t heele kastêl—went ze woaren
ien ’en kastêl met piloaren, net as ien den prentenbiebel sting—asof ze
’t kastêl met den troon en alles ten onderstboven schupten; jong, zoo’n
lêven!—En Goverts noam hadden ze gegild; en gebeukt op de piloaren;
moar ’en ander dan hie eiges sloeg nou de trom: luuster, veel starker:
boem bam boem bam....

Zie Leene en Jan stonden gunds ielk op één been boven op ’en kolom met
’en soabel ien de hand’ en ’en tulleband op ’t heufd. Zie, en ienéns
wieren ze zoo rood as vuur, en ’t donderde overal; en de bliksem
schoot, en de trom sloeg moar altied deur; en.... O God! ienéns smakte
Keuning Soalemo van den troon, en, Ros met ’em mee.

Govert ontwaakte: Woar was ie? Wat was er?—Deur ’en benauwden damp zag
ie nou gloedrooje randen flikkeren um ’t venster, en de halve moantjes
ien ’t midden, goud-rood as ’en felle oavendzon.

Wat, wát was er!? Heur, ’t gilt: „Ros, wor wakker! Op! Brand!” En op
d’eigen stond krakte de deur met donderend geweld, en stormden twee
mansluu de kamer ien.

’t Was Goverts manier dat ie ’s oavends de grendels van binnen
dichtstreek veur venster en deur, went dóár ien ’t kammenet doar had ie
z’n geld ien. Alzoo, die buuten woaren hadden de deur motte stormloopen
en brêken. Nou grepen ze den boer bij den erm en riepen:

„Ien Godsnoam, kom mee; ’t beschot van de bedstee steet al ien gloed!”

Govert was nog sloap-suf, went.... niewoar, keuning Soalemo.... en....
’t kastêl, en.... luuster moar, hier sloeg toch de trom nog: boem
bam.... En zie, doar was Jan de secretoaris ook. Joawel! Ros wreef zich
de oogen: „Brand!? wát brand!?” roept ie: „’t Is werm ien ’t Oost en
keuning Soalemo....!”

Weinige oogenblikken later terwijl Govert door de forsche hand van zijn
bouwknecht was buiten gebracht, stond de slaapkamer in
lichtelaaie.—Maar toch waren Ros en zijn bouwknecht niet de laatsten in
’t vertrek geweest.

Geen seconde was er voor Zwarte Jan te verliezen. Hij heeft Ros met den
bouwknecht in den rook zien verdwijnen. Hoa! ’t brêkiezer het ie nog
ien de hand. Behalve de specie lee doar ien dat groote kammenet wel
veur anderhalve ton oan alderlei pampier. De secretoaris wist ’et! Hoe
was ’t meuglik dat Ros dat alles vergêten kon. Jan vergat ’et niet:
Lienks ien de loai.... Krak krak! Harrejee!

Wezenloos, als versuft zat de jonge boer van ’t Hoenderveld buiten
tusschen eenig uitgedragen huisraad neer, terwijl de vreeselijk door
den wind gesarde vlammen, steeds woester om zich heen grepen.

’t Werd ontzettend, dat vuur. Ook de tweede hooiberg was door den
eerste in laaie vlam gezet. ’t Gekraak binnen de hoeve: ’t Gerakkel der
pannen: ’t Gesis en geknap van spek aan balken en in schoorsteen; ’t
ontploffen van eenig buskruit, ’twelk de kast waar het inlag deed
uiteenslaan; dit alles, vermengd met den naren brul- en janktoon der
dieren en het geschreeuw der toegestroomde helpers en kijkers, ’t moest
wel in ’t hart grijpen.—En dan, rood was alles! Rood de appelbongerd
gunds; rood de donkere hemel—helsch ien vuur—en ’en rood geflikker was
’t mee op al die gezichten, ook op ’t geloat van Govert, dat nog altied
as wezenloos stond, als verlamd deur den schrik.

En zoo, zóó zag Bella hum veur den darden keer.

Moar kiek, ienéns vliegt de jonge boer uut de bedwelming op; ze hadden
hum gevroagd: Woar z’n geld lee. Ze zouwen ’t nog zien te redden as ’t
ien ’t achterhuus was....?—Zie nou vliegt ie overeind, en springt half
op een stoel, en half op een neergeworpen klaptafel. Zijn oogen
fonkelden akelig, vuurrood in den gloed van den fellen brand.—En
luuster.... nou gilt ie, terwijl ie ’t rooie peerdedek, dat z’em straks
over de schouders sloegen, vast um zich heer klemt:

„Begriep ie dan niet woar mien schat brandt!? Helpt! helpt! ’t Vuur
vliegt er op oan! Helpt! Ze branden! Al de zeuventig banden
Kleibloesems en Vruchten branden! Help minsen, helpt!”

Met akelig krijschenden kreet het laatste herhalende, springt Ros
vooruit en over de hindernissen heen; werpt twee mannen ter zij, die
hem weerhouden willen: „Vort, vort! Zie je niet dat ik de keuninklike
dichter bin!?”

O God, dat mot z’n dood wêzen! As roazend vliegt ie ’et brandende huus
in. Joa roazend, krankzinnig is ie, wel zeker. Wie zal ter redding
meevliegen in dien helschen gloed!? Niemand, nee! Heur, ’en dikke
stroal woater sist ’em noa; nog een; en nog een! Alêvel wat zal ’t
boaten!

„O Heere, Heere!” roept Leene Braks: „de arme gekke mins!”

„Stil, geen nood meer!” fluustert Jan: „Hier Leene, hier he’k den oap.
Loat hie moar zuuken, de gekke mins!”

Alêvel, op d’eigen stond trilt Zwarte Jan deur al zien lêjen.

Wie houdt ’em vast ien den erm as ’en knieptang....?

Wie dondert hum in ’t oor: dat de dief noar den toren mot....?

Steet ie doar de neie burgemeister, de stotteroar....? Moar gekscheren
is ’t niet.... en, wat ie ook spartelt—de veldwachter kumt er nog
bij—vort mot ie, vort, noar den toren!

Moar de erme gekke mins?—Joa ’t is nou zeker wat allang ’t geproat was,
erme Govert-boer!—Roazend mot ie wel wêzen. ’t Brandend stuk hout, dat
ien de huusgang noast ’em neersmakt, ziet ie niet. Den smook en damp en
gloed hie markt en vuult ze niet. Doar gunds ien z’n stedeerkoamer,
boven ’t melkhuus, doar liggen ze, de zeuventig banden! Zou dan de
schat van zien harsens ien damp vergoan! Zou keuning Soalemo ien de
hand hebben geklapt as Jehova niet wou dat zulke bloesems en vruchten,
krek as de Psalmen en ’t Hooglied, ien den biebel kwammen, en de
dichter eiges op ’en troon van goud, met ’en harp ien de hand, krek as
keuning Doaved boven op ’t urgel ien de kark?

Vort! geen nood! Dat vuur doar, da’s ’t Dichtervuur!—Moar ’t vuur sleet
hum ien ’t oangezicht.—Hie heurt ’t sissen van zien hoaren. Hie
vuult....

Nee, vort mot ie! Redden zien schat!

Alêvel, nog êfkes blieft ie stoan.—Ziet ie goed....? Steet doar, doar
gunds ien ’t luuk van ’t melkkelder.... den Engel Goabriël?—Zal die hum
helpen?—Nee! Jehova eiges mot ’em bijstoan. De hits gluujt te stark; de
oajem.... Alêvel Vort, vort! Zien schat mot ie redden! Vort!

En, de brandende koamer wil ie invliegen. Erme krankzinnige mins!—Moar
zie, de Engel Goabriël—heelegoar ien wit gewoad—kumt veuruut:

„Hier gauw! Kom mee!” roept ie wenkend: „’k Heb den schat al gered!
Zie. Kom mee Govert Ros?”

En Ros? Joa, zoo is ’t! De engel het de Kleibloesems en Vruchten zeker
geburgen toen Govert eiges nog bij Soalemo was. Kiek moar: Ien den
grooten zak doar het ie al de exemploaren bijeen. En Goddank dat den
Engel hum ’en anderen weg wiest; went, vanwoar Govert straks noar
binnen kwiem, sloeg ’t vuur nou met heele balken kroakend en spattend
neer.... En de oajem.... en ’t gevuul........

„Hier, hier!” riep den Engel Goabriël. En met Ros oan de hand vloog ie
de keldertrappen van ’t melkhuus af.—En doar? Joa, de borst wier er
minder beklemd. En straks op ’en oanrecht geklauterd, en dan ’t kleine
losstoande keldervenster uutgeklommen, zin ze buuten, buuten! Goddank!

En Ros, as ie doar steet en oakelik rondziet, is ’t zeker, dan oajemt
ie ruimer! Moar o God, die pien overal; en ’t suust ’em deur ’t heufd,
en hie zakt ien de knie, en hie smakt....

Nee, ge begriept ’t; ’t was Bella die ’em ’t erst mee opving en
steunde. Heur inval, um oan den achterkant van ’t huus deur ’t kleine
roam van ’t melkkelder noar binnen te goan, en hum met ’en zak vol
boonen die ze vond—echte kleivruchten—te lokken, die inval had hum ’t
lêven gered. Eh och, ze kos ’et niet loaten, straks zonk ze noast hum
op de knieën neer, en dankte God: en ’en troan blonk ien heur eug: O
goeje hemel! den erme krankzinnige Ros!



Er is een nacht, een sombere nacht gevallen over ’t leven van den boer
van ’t Hoenderveld. Schrikkelijke pijnen heeft hij geleden. En, toen ze
voorbij waren... och, toen duurde de nacht toch voort.

Nee, hie was niemeer woar ie vroeger lêfde. Heel andere minsen zag ie
rondom zich, in ’en groot huus ien stad; veul vremds, veul droevigs.
En, geen korn, of weiveld zag ie hier; noch koeien of schoap’; en de
forsche rozen niet in den hof; en ook niet.... den Engel Goabriël....!?
Watblief? Wie was dat.... de Engel Goabriël?

„Stil Govert Ros, ge bint nog zwak en verward; moar luuster. De
kleibloesems en vruchten ze kommen uut den grond en oan de boomen
niewoar? En de boer is geen Keuning, niewoar?”

„Nee, nee!”

„En de boer die zien wark loat verloopen, en dicht en meint dat ie
dichter is....”

„Nee, nee! Moar den Engel Goabriël dan? Zou die, zou dat....? Joa, die
was er toch gewêst, niewoar....? Dat was zij. Zij.... Belleke!....
Joa!!!”

En zoo, zóó is dan langzoam, heel langzoam de zon weer oan den hemel
gekommen.



’t Was op ’en oavend, ’en groot joar loater.

Veur de nei opgebouwde hoeve ’t Hoenderveld zoaten er twee, alleen met
z’n beien, ien ’t kamperfoeliepriëel. De zon ging lieflik onder,
glanzend over de gelpe weit en peerse kleevervelden. En ’t kamperfoelie
rook.... o zoo zuut.... Zóó zuut da’j—ge weet wel!

Nou ’t was dan ook liefde in ’t priëel, reine klinkkloare liefde!

Met heur erm om zien hals, kuste ’t wiefke den lieven man, nou heel uut
zich eiges.

En Ros? Hie vlocht zien hand met die van Bella ineen; en dan met de
andere hand gestrekt naar de rosse akkers:

„Dat zin de echte kleibloesems en vruchten, mien beste wiefke.”

En zij, noa ’en knikske:

„Heur Govert, hoe mooi dat de nachtegoal sleet.”

En Govert met zachte stem:

„En de musch, hie spielt en piet niemeer, umdat—niewoar m’n engel—umdat
ie begriept, dat toch ’en wies mins”—hie kust hoar,—„met ’en gek mins
niet lêven en kan.”









’T HART OP DE VÊLUW.


Phu! zoo gluujend was ’t ien doagen niet gewêst. Wie over den Rien
voer—van de Bêtuw noar de Vêluw, of andersum—die most, as mins, al z’n
verstand gebruuken om niet over den rand van ’t bootje as ’en rot ien
’t water te springen, went die zon.... neemoar die zon, ze stak as ’en
noald! Wiend? Zelfs geen onneuzel trekske liep er over ’t woater.

As Bram Oarends, uit de Bêtuw, niet zoo arg verliefd was gewêst, dan
zou ’t hum zeker berouwd hebben dat ie zich met zóó’n hits noar de
Vêluw liet overzetten.—Brams voader zei giesteren da’j van zoo’n hits
heelegoar versmelten kos, krek as ’en keers deur de vlam.—Nee, gekheid!
Alêvel, ’t is toch gluujend op den Rien.

Bram streupte de mouwen van zien Zundagsche jas op, en sliert de beie
hand tot over de polsen deur ’t woater. Moar wat helpt ’et! ’t Water is
zoo werm dat de boars d’r wel goar ien mot wêzen.—Phu! wat ’en hits!

Nou, ’t lupt op ’en eind; de boot kumt ’t kribhout al noader. Teun de
veerknecht zeit: „Goddank!” Bram griept ’en tak van ’t rieshout oan den
Vêluwschen oever; zeit: „G’endag soam!” en stapt dan de boot uut.

Teun de veerknecht brendt zich bijkans de vingers oan den ketting van
’t oakske dat ie vastleit; kruupt onder ’en wilgeboom; bloast tegen de
knoas’—’t klein gediert’—dat ’em ien de oog’ wil vliegen, en gluurt
toch Bram noa; Bram, die nou al gunder oan ’t eind van de wei, de
zwoare eikenloan ienstapt, woaronder ’t zwart ziet, arg
lommerig-duuster, met kleine glimpscheutjes van de zon d’r deurheer.

Teun kiekt ’em noa, en gronnikt met ’en bezonderen gloed ien ’t oog.
Hie weet er meer van! Bram Oarends het niet zwiegen kunnen. Bram het
’en liefke op ’t Hoog. Moar sjuut! d’r kos niks van ienkommen; went,
a’j zooas Brams voader groote gloas’ ien oe hofstee, en dik duiten ien
’t kammenet het zitten, dan zu’j ’en erm kiend van ’en tolboas toch
krek zoomin oanzien as ’en verloopen schoenzool.

—Alêvel, wat schêlt ’t mien, denkt Teun, en kiekt nog lilliker: ’t
Geval is er veur mien niet te slechter um. Aldat Oarends en de vrouw ’t
goedvonden; Nolleke Janssen zal in ielk geval as roazend wêzen. Van
kiends af oan woaren Bram en Nolleke oan mêkoare toegezeid. De Janssens
en Oarends zin altied koek en ei.—Joa, Nolleke zal schuumen van
kwoadheid; en ikke...... Wel deksels ding! doar was hum en knoaske vlak
ien ’t oog gevlogen; hie drukte ’t dood, en ’t beet hum ien ’t
oog.—Zu’k duuvels gediert’!

’En klein bietje loater kwam Teunes hoastig onder den wilg uut, en
stapte weer de boot ien.—’t Woater liep ’em met heele stroal’ langs de
hoaren, went hie roeide zoo hard as hie kos noar de Bêtuw weerum, veul
harder dan straks met Bram noar de Vêluw.

Teun had ’en adee gekregen; ’en ienval, sekuur! Hie zou ’en brief
schrieven op den noam van ’en ander.

Toen ie straks thuus en op zien kämerke kwiem, toen nam ie uut de loai
van z’n loaitoafel, ’en gruune portefeuille; scheurde ’en blad er uit,
en schreef met potlood:

„Mejuffer Nolleke Janssen!

„Wetende dat UE in de rechtveerdigheit zeit, en geen verdraaijing of
logentoal duldende, zoo heef ik UE kennis te geven alsdat UEdles
uitverkorene, vol haat en tegenstand, schandelijk leugens tegen UEdele
uitbroeit als een kiep z’n eiers. Hij heeft UE. smadelik verraaijen als
een Judas Iscariot, want ofschoon UE meer as meer zijt van aanzien en
biên, zoo heef hij zich eiges verslingerd aan een vrouwspersoon dat
krek zooveul as niks is.

„Als UE. daarvan meer wil weten dan heef ik UE. bloot den noam van een
manspersoon te noemen die....”

Teun scheurt opnieuw een blaadje uit de portefeuille en schrijft dan
verder:

„.... die altijd zeedig en onbesproken van handel en wandel, er niks
geen belang bij zou hebben om UE tegen het adder op te stoken, maar hem
over het water mot schipperen als hij zijn eigen op Het Hoog gaat
verslingeren. Deze persoon, zijnde Teunis Van Vlot, veerknecht, raai ik
UE aan van denzelven de waarheid en niks dan de waarheid te goan
vernemen. Deze persoon is een vriend van mij, ofschoon hij niet
wetenschappelijk is dat ik UE deze schrijf, moar ikke weet dat hij u
ganschelijk vereert omdat UE de eerste uut de Bêtuw zijt van aanzien en
biên. Wetende alzoo dat alles in de overtuiging is gelegen, en van niks
geen nietsigheid, eindig ik met de pen maar niet met het hart, mejuffer
Nolleke Janssen, zijnde ik uw Vriend....”

Even hield Teunes op; zag eenige oogenblikken naar boven; en schrijft
dan: „Jan Peper.”

Teun lachte, ’t was goed geprakkezierd: Jan Peper! Zoo’n mins was er
geen ien ’t heele darp.

—Zie zoo! Nog ’en dubbel blad uutgescheurd; nou ien ’t vierkant
gevouwen, den brief er iengeleid; ’t adres er buuten op; ’en rood
ouweltje d’r tussen; zes keer den duum met den noagel er op gedrukt....
Kloar is ie!

Omstreeks denzelfden tijd zat Wouter Arends, de dikke boer van de hoeve
’t Rijnland, onder de linden aan de schaduwzij van zijn schoone hoeve,
puffend en blazend zijn portie bier te verorberen.

Arends zag er al heel welvarend uit.—Moar, zeit ie: schien bedriegt.
Zooas ie hier bijveurbeeld op deze bank zit, is ie nog goed genogt um
’en oog over ’t volk te houen; welzeker, en um van doag met ’t
ienvoaren van ’t heuj toe te zien of de vrachten, die ’t hek
binnenkwammen, en langs hum heer noar den heujbarg reejen, wel goed zin
geloajen of krek genogt op tied kommen, moar, och nee, met den
oardschen tabbernoakel was ’t anders noarigheid!—Loopen, dat goeng al
bijzonder slecht; wiejer as de harrebarg kwiem ie niet mekkelik. Joa
wel, zeker, hie kon wel loopen, moar ’t dee hum kwoad; ’t loopen parste
hum altied ’t bloed noar ’t hart, en doar ko’j ’en hartteering van
kriegen had den ouwen dokter gezeid. Den ouwen dokter had er bij
gelachen; moar dokters worden op den duur ook wreed van gemoed. Geen
wonder a’j alle doag’ ermen en beenen afzoagt asof ’t um ’en sneedje
Dêventer koek was te doen.

Wouter-boer is niet in ’t beste memeur. De knoas’ zin lastig; de wispen
snorren hum langs ’t geloat; en ’t is ’en hits um iemand, die toch niet
te best is, heelegoar van de been’ te smieten.—’t Zou bêter zin as ie
stillekes wat kos goan liggen. As ’en mins sloapt dan rust ’t bloed.
Natuurlik!—Moar hie kan ’t volk op den dag van ’t heuj ienhoalen toch
niet heelegoar oan zich eiges overloaten.—’t Was ook ’en miesderoabel
onneuzel ding dat Bram ’t krek nóu ien ’t heufd het gekregen um noar ’t
Hoog te goan. Moeder Lina had ’t niet permetiere motten. Phu!

Wouter-boer vat nu langzoam de kruik; schenkt zich het loatste glas
bier in; ledigt het glas; steekt dan zonder om te zien, den duim noar
achter, en tikt, twee, driemoal tegen het vensterglas.

Vrouw Lina wist wat dit beduiden moest.

Uit den kleinen voorkelder haalde ze aanstonds een versche kruik bier;
ging er mee naar buiten; kwam ook êfkes phu tegen de zon, die heur ien
’t geloat sloeg; ging toen onder de lindes, en zette de volle kruik, in
plaats van de leege, op tafel.

Vrouw Lina was ’en heel knap mins,—’en bietje te schroal veur ’en vrouw
van ien de veertig, zei Wouter, moar zei Wouter ook: wat nog ’t argste
was, de vrouw mankeerde nooit niks, en doarum had ze geen begriep van
andermans leed, en nooit geen woord van beklag.

„Kh’m! Ik begriep toch niet Liene, da’j Bram vandaag naar ’t Hoog liet
goan.”

„En hie het van mergen oan ou zelf gevraagd, Wouter.”

„As ’k joa heb gezeid, dan he’k eigenlijk nee willen zeggen,” is
Wouters antwoord: „As ’en mins sloapt, dan is ’t onverstandig um te
vroagen, Liene.”

„O, ’k docht da’j den heelen nacht geen oog had dichtgedaan, Wouter?”

„Den heelen nacht! kh’m, nee geen half oog, went, as ik ’s nachts op de
rechterzied lig, dan begint de linker milt altied op te speulen van
geweld, en a’k dan op de linkerzied keer, dan begint de rechter milt
weer van veuren af oan da’k er oakelik van wor; en joa, dan soezel ik
’s mergens wel zoo’n kertierke, moar sloapen, nee!”

Of Wouters rechter milt weer begon op te speulen? althans, ter wijl hij
in een enkele teug het nieuw ingeschonken glas verdwijnen deed, trok
hij een leelijk gezicht, en zei toen blazend:

„Moar sloapen of niet sloapen Liene, ik weet dat Bram noar ’t Hoog is.
Met lammers of schoap’ het ie nou niks van noode; en a’j mien niet
heelegoar ziek en dol ien ’t heufd wilt moaken, zeg dan wát ie d’r doen
is?”

„Moar Wouter hoe zou ikke....” zegt vrouw Lina, en ze draait zich wat
ter zijde, want ze vuult dat ze verschiet ien ’t geloat.

„Hoe zou ikke! k’hm! Hoe zou ikke!” herhaalt Wouter: „Komplotjes!
Iemand ziek, iemand gek moaken! Hoe zou ikke....! Wát ikke? Woarum is
ie noar ’t Hoog, zeg?—Geen antwoord? O God, a’j is vuulde hoe ’t bloed
mien noar ’t hart schuumt. Mo’j zóó oe man liefhebben Lina?—As ’k
denken most dat Bram um die gekkigheid naar ’t Hoog was gegoan!—Wat
blief? Denkt ie oan ’t kiend dat ie ien De Pauw zag? Sprêk! O Heer, a’k
met de teerink of ’en verval van krachten lig, dán zu’j sprêken, dán,
as ’et te laat is!”

„’k Weet niet Wouter woarum ie weer zoo woest bint! Noe joa: en aldat
Bram dan nou is ’en gekkigheidje ien ’t heufd had; aldat...”

„Aldat!” roept Wouter-boer zoo rood als ’en kreeft: „Aldat! ’t Mot een
spichtig ding wêzen. Hei’j plan um oe zoo tegen oe wettigen man te
verzetten? Is de jong verechtig doarum noar ’t Hoog toe! Dát zal m’n
dood wêzen, went, wát heb ik anders op de wêreld as dat eenige kiend!
Niks geen spier! En as ’en moeder dat kind dan opzet um zich eiges te
versmieten; en vergêt dat we hum oan de Janssens hebben toegezeid!—O
God, a’k ’en hartsteerink krieg dan bin gij d’r schuld van, zeker!”

Vrouw Lina zweeg: nam Wouters rooden zakdoek, die op de tafel lag, en
wischte er hem de zweetdroppels mee van het volle gelaat—Ze heeft
alweer gehoord: Wouter had niks, volstrekt niks anders op de wêreld as
zien eenig kiend!—O, ze wist ’et allang. Vroeger kon ze schreien as ze
’t heurde, moar nou, nee, ze had er zich overheer gezet; ze zou er wel
oan wennen ien ’t eind.

„Ge mot oe niet kwoad moaken, Wouter; ge kriegt ’t toch al zoo werm van
’t bier,” zegt ze een oogenblik later.

Van ’et bier!—Wouter bloasde.—Hie zal moar zwiegen. Dommer proat was er
niet te heuren. Asof de wermte van ’t bier en niet van de zon kumt!
Welzeker van ’t bier, went ’et bier kost ’en bagatel geld, doarum! En
dat eigenste bagatel zou ze liever oan ielk ander as oan hum gunnen. As
Lina moar ’en kriezeltje verstand had, dan zou ze begriepen dat zien
lêver ’t best bij ’en gluujende ploat is te vergelieken: kwiem d’r niet
ielkreis ’en afkoelsel op, dan sloeg de brand noar ’t hart, en: genacht
soam!

Wouter dronk. Sprêken, nee, dat dee ie niemeer. Hie vuult dat ’et hum
kwoad doet.—Met vrouw Lina is toch geen verstandig woord te redenieren.
Moatregels zal ie nemen!—As ’t jungske ’en oaverechts adee het, en deur
zien moeder bedurven en verleid wordt, dan zal ie met geweld ’en
stökske d’r veur stêken, en zeggen: D’r uut er mee jungske! A’j
gekkigheid ien ’t heufd het, stêk dan oe kop ien ’en kuup koud woater;
en bi’j verliefd da’j ’et trouwen ien ’t zin kriegt, neem dan ’en
dernje van pestuur en fatsoen, zooas we allang veur ou destenierden;
zeg oan Nolleke dat ’t meines wordt en....

Zie, of ’t was afgesproken, doar kwiem Nolleke krek ’t kleine hek van
den bloemhof ien.



Nolleke kon ’t hek hoast niet deur, zoo breed van heup as ze was; en
bukken most ze ook um onder den pompoen deur te kommen, die ien den
boog boven ’t hekske hing.

Jong: wa’n stevig Nolleke! ’En breeje rand van ’en bruin streujen hoed
dekt heur geloat veur de zon, moar as ze ien de schauw van de lindes
kumt, en „g’endag soame” zeit, dan zet ze bloazend den hoed af, en a’j
ze dan goed ien ’t rooje ronde geloat hebt gezien, dan ku’j zeggen: zie
zoo dat he’k gezien.

„Complement van voader en moeder en of Bram van middag mee
spekpannekoek kwam êten? Hie lust ze zoo gern.”

Dat Nolleke ’en liefelikke stem het, doar ku’j ook niet in roemen.

„Bram is noar ’t Hoog toe,” zegt vrouw Lina.

„Noar ’t Hoog! Wat duut ie op ’t Hoog?” vraagt Nolleke, die den
valschen brief van den pseudo Jan Peper eerst bij haar tehuiskomst zal
vinden.

„Kh’m! Lammers koopen,” zegt Arends; en dan: „Lust ie bier Nolleke?”

„Nee, bier lust ik niet.”

’t Is toch ’en lomperd, denkt vrouw Lina en gaat naar binnen.

„Wanneer kumt ie weerum?” vraagt Nolleke.

„Wanneer? ’k Weet niet,” zegt Arends met dichtgeknepen oogen. Een
oogenblik later: „Kom is êfkes hier bij me zitten?”

Nolleke zat al. Dat wil zeggen, niet op de bank naast Wouter-boer, maar
met één been half op de tafel, zoodat de tafel onder Nolleke krak zei.

Wouter-boer schenkt zich in, en dan:

„’t Is te werm um druk te proaten, en êvel ’k heb toch al te veul
geproat Nolleke. Bram is ’en goeje jong, niewoar? En gij—kh’m, gij bint
as melk en bloed!”

Nolleke wier nog roojer; moar, dat sjapieter doar had ze wel oarigheid
ien. Ze smiet den elleboog op de knie, en ’t heufd ien de hand:

„Goddank, ik bin gezond van harte.—Bram ’en goeje jong.... Wat zou
dat?”

„Nou, niewoar, ge meugt ’em gern?”

„Bij de oor’ trekken, zeker.”

„En op spekkoek traktieren?”

„Noe joa, as we eiges genogt hebben.”

„’t Most er moar gauw toe kommen Nolleke.”

„Met watte?” en ze trekt een blad van den boom, en haalt een wesp, die
in Wouters glas viel er mee op ’t droge: „Stom ding! Vort! Zie, doar
snort ie.”

„Met watte!?” herhaalt dikke Arends: „Wel met de groote sprong van oe
beien.” Zachter: „’t Wordt tied Nolleke.—’t Geet met mien achteruut.
Joa zeker, ’t is niet richtig met mien. Bij veurbeeld, ge ziet da’k
bier drink, moar da’k dorst heb, nee, dat kan ’k niet zeggen, en da’s
’en slecht teiken.”

Nolleke gronnikt.

„Ge ziet er anders nog al welvoarende uut boer Oarends.”

„Kh’m! dat zeggen ze; moar ’en mins vuult z’n eiges ’et beste.”
Geheimzinnig: „’s Oavonds geen êtlust Nolleke. As ’k drie sneêen mik
met ’en eindje worst heb gegêten dan, ’k weet niet, dan gêf ik um de
dikke melk geen spier meer.”

„En loatst zag ik oe twee borden met smoak d’r op toe êten.”

„Kh’m! joa; moar, alle goeje dingen bestoan in drie, Nolleke.—Nee: ’t
wil niet meer, en doarum,—ge zult ’t alêvel verstoan: ’en voader wil
z’n kiend dan toch nog gern gelukkig zien.—Nou! Bram is stil van memeur
en koerakter. Heur is: ’k zal ’em zoo gauw as ie thuus kumt bij oe
oansturen.—Gij Nolleke, bint meer mans as hie; ge mot ’em moar ’en
bietje ien ’t gevlei kommen....”

Nolleke springt in ’t zelfde oogenblik van de tafel; en dan, in haar
volle breedte er voor, met de handen in de zij, roept ze:

„Zou ik ’em oanlonken!? Nee Wouter-boer; a’j denkt da’k doartoe
kapoabel bin, dan hei’j de rechte niet veur.”

Arends wischt zich onrustig de zweetdroppels van ’t voorhoofd. Nolleke
vervolgt in éénen adem:

„Da’k nee zou gezeid hebben as ie ’t heel gern wou, dat gleuf ik niet,
went goed is ie; en ook, as gelluu kumt te vallen dan zit ie dik ien de
moppen. Hoe meer bij mekoar hoe bêter; ’en mins kan ze gebruuken.
Moar....”

Arends schuift heel onrustig op de bank heen en weer, zoodat de bank er
van kraakt. Nolleke kos zoo oakelig rondborstig wêzen.—Goeje hemel: as
gelluu kumt te vallen! Wouter het geen dreuge droad oan ’t lief; en
Nolleke proat al wiejer:

„Moar a’j meint da’k ’em op spekkoek zou traktieren um ’em met stroop
te smêren, zie, ’k smeet húm en oú en oe allegoar nog liever met ’en
gluuiende spekkoek vlak ien ’t oangezicht.—Goeje mergen!”

Wouter-boer was er perplekst van. Doar liep ze vort, dikke Nolleke; ’t
hekske met muujte weer deur, zich bukkende veur den grooten
pompoen.—Vort was ze!—Nee moar, Wouter-boer was er kapot van! ’t Zou
hum kwoad doen, opbrêken, zeker! Wa’n bretoale mond kos dat Nolleke
opstêken. En toch,—as Bram zich eigen oan ’en spiering op ’t Hoog
versmieten goeng—Nolleke.... wa’n keurlik pestuur!

Wouter-boer wischte zich nog eens de zweetdroppels van ’t gelaat,  en
toen, toen stak hij zonder om te zien den duim weer naar achter, en
tikte op het venster, om—z’n darde kruuk bier.



Inmiddels heeft Bram Arends aan de overzijde van den Rijn, onder ’t
dichte eikenloof zijn weg vervolgd.

Bram wist het: hier, bij den grooten plas, waar de laaghangende takken
zich in den donkeren spiegel baden, hier moest hij rechts het tamelijk
steile grauwgele zandpad op—Vóórdat Bram echter den Veluwschen bergrug
beklom, blijft hij nog even staan. Z’n hart begon zoo wonder te
kloppen. As ie boven op den barg is, en dan ’en goed eind deur ’t bosch
en ’t akkermoalshout loopt, met nog ’en klein eindje rechts den
stroatweg, dan zal ie heur lêvende snuutje al vlak veur zich zien,
dan.... Och lieve deugd, ’t hart klopt ’em as ’en gek, as ’en harlozie
dat gauw geet. Moar toch, hie kan ’t lachen niet loaten, joa lachen mot
ie. Och hie is zoo verliefd.

Nou schept Bram oajem, en zie, doar geet ie ’t pad van den barg op.



In de deur van een klein huisje met een tolboom aan den straatweg,
stond terzelfder tijd Driekske van oome Thijs den tolbaas—die vroeger
schaapherder was. Ze stond er in de schaduw. Natuurlik, went ie zolle
niet gleuven zoo werm as ’t binne in ’t tolhuusken was.—Oome Thijs had
gelachen, dat Driekske ’t opgemoakte brood niet noar den bakker hoefde
te sturen, went dat ’et nou van eiges wel bakken zol.—Oome, och
joa—oome is zoo’n beste vroolikke mins! Was er wel één dien ze liever
had op de wêreld! Moar ’t is toch vremd, denkt Driekske al verder:
siends da’k de veurige wêke met de mart ien stad was, ben ikke lank zoo
vroolik niet meer, en—nee, zoo goed veur oome ook niet.—’t Was ’en
vriendelik jungske; heel vrindelik! Moar ’t zou bêter gewêst zin as ie
met den martdag uut De Pauw te Oarem was weggebleven, went, nou kumt ie
mien ielkreis weer veur den oandacht: en, dan zeit ie: Zóó, bin ie ’en
dochter van den tolboas Witte? En zoo al wiejer.—Wat ie mien loater zoo
heel zacht ien ’t oor fluusterde, loa’k doar niet oan denken. De
Bêtuwsche boerkes zitten zoo vast ien de vette klei; en ikke....? O
foei! ’k bin oomes kind, en oomes zuster, en oomes vrouw. Kom, loa’k
liever is zingen, ’t is bêter as prakkezieren.

En heur stem klonk as ’en klökske; zóó rein, dat ’en eekhornje ien den
beukeboom bij ’t tolhek, z’n snuutje um den boom stak, en luusteren
bleef.

Heur, nou begint ze:


    „’t Was lieflik en stil in den oavendstond,
    De veugeljes zongen heur liedjes ien ’t rond,
    De moan blonk ien ’t bosch en ze lachte vol vree;
    En Elsje, mooi Elsje, die dee ’t met heur mee.
    ’t Was lieflik ien ’t bosch en geen bloadje bewoog,
    De nachtegoal zong, en de moan lachte umhoog,
    Nou, lachen, dat mocht ze; moar Elsje nog meer,
    Went—koozend zat Reindert ien ’t mos bij heur neer.”


Of ’t eekhornje boven ien den beukeboom meinde dat er onroad was....
Vort wipt ie van tak op tak ’t bosch ien.

Driekske had bij ’t letste woord dat ze zong noar den hoek van ’t hout
gezien woar de zandweg op den stroatweg uutkomt, en—’en kleur as vuur
had ze gekregen. Krek geliek dat den eekhorn ien ’t bosch sprong, is
zij met ’en zwonk de deur van ’t tolhuusken iengevlogen.

„Wel mien snuusken, loat ie Reindert en Elsje moar zoo ien ’t mos
zitten! Woarum vliegt dat zoo pardoes den tol ien?” zegt Thijs de
tolbaas, die ’en wollen sok zit te breien, en lachend den blik naar ’t
meisje wendt.

„Ik kreeg ’t zoo werm, oome.”

„Van ’t zingen? Dóarum doen de nachtegoals ’t misschien as de zon ien
’t west is,” lacht Thijs: „Van den kuulen oavend te zingen a’j ’t zoo
werm hebt, kan anders geen kwoad. Zie, ’t frischt mien op da’k grovve
wollen sokken brei; noe denk ik oan den winter as ’t kolde is, en hoe
we dan met ’en roojen neus noar ’t zunneken uutkieken.”

Driekske hoorde maar half wat oome verder sprak; ze keek naar de deur;
zette een stoel recht; nam haastig een paar voorwerpen van de tafel,
die er anders volstrekt niets misdeden; trok even aan haar heldere
mutske, en—’t was wel ’en wonder van Driekske—êfkes, zoo heel êfkes met
’en zwonk keek ze in ’t kleine spiegel.

O Heere, doar was ie!

Bram Arends stond op den drempel.

Bram had allegoar zwarte en rooje sterrekes veur de oogen; misschien
umdat ie pas uut de felle zon kwiem.

„Is doar iemand?” vroeg Thijs, terwijl hij toch Bram met zijn groote
blauwe oogen vierkant aankeek.

Bram had iets vremds ien de kêl dat ie niet proaten kos; alêvel ’t
antwoord was toch ook niet neudig, went de kleine mins keek ’em vlak
ien ’t oangezicht. En,—Och lieve heer, dóár was zij!

„’k Zeg, Driekske, is doar iemand?” herneemt Thijs iets luider, en ziet
nu ’t meisje vragend aan.

—Joa, d’r was iemand.—Wat ie wol dat.... nee, dat wist ze
niet—Misschien wol de vrindschap is opstéken? Misschien....?

Bram Arends begriept dat ie toch zoo niet kan blieven; went die groote
blauw oogen van den sokkenbreier zien hum moar altied stief oan, en hie
zeit:

„G’en dag soame boas Witte; ikke bin ’et.”

„Ikke!” lacht Thijs, „da’s sekuur genoeg. ’k Weet niet of er drie of
vier millioen ikkes in ’t lieve land zin. Wês welkom ikke. Goa er
zitten. Daar steet ’en stoel.” Thijs wees waar de stoel stond.

„A’k me niet bedrieg,” herneemt Thijs, „dan he’k ’t plezier ’en
manspersoon van jonge joaren veur me te zien....?”

—Nou da’s en mooie! denkt Bram, zou de tolboas meinen da’k en verkleed
vrouwspersoon was.—Efkes ziet ie naar Driekske: Och goeje hemel, zóó as
ze doar steet, schuchter met den veurscheut zoo half ien den mond, nou
is ze nog honderdmaal fiener en mooier as loatst te Oarem ien ’t
lozement De Pauw.—’t Was krek ’en engeltje van ’t urgel ien de kark;
moar met kleerkes oan en ’en frisse kleur zonder bazuun.

Bram had ’et vreeselijk warm, moar hij verstout zich. Schuins naar ’t
meisje ziende, gaat hij een schrede vooruit, steekt den tolbaas de hand
toe, en zegt:

„Ik kom kennis moaken boas Witte. ’k Weet da’j vroeger schêper bin
gewêst, en umda’k lammers wou koopen, zoo docht ik da’k hier wel road
zou kriegen.”

’t Was vremd, Bram hiew de hand al veuruut, moar Thijs scheen er geen
trek ien te hebben.

Bram wier nog wermer; de mins keek hum toch zoo wonderlik oan.—Zou ie
’t begriepen wát lammeke hum noar ’t Hoog had geroepen? Zou ’t ook van
dien mins ’et ooilam wêzen dat ie hoalen wou noar de Bêtuwsche klei?

„Oome is blind, heelegoar blind,” fluistert Driekske met meewarige
stem; en luide: „Oome hie stêkt oe de hand toe.”

—Die blauwe heldere oogen, blind, stêkeblind! Dát greep Bram diep in ’t
hart, en hij drukte de hand, die nu veuruut was gebracht.

„Da’s te zeggen, krek blind bin ik niet,” valt Thijs in: „went a’k nou
moar wete, hoe da’j d’r zoo wat uutziet kammeroad, dan zie ik oe m’n
heele lêven zoo goed as ’en ander.”

Driekske heeft den boezeloar al loaten glippen, ze leunt nu op den
schouder van Thijs, en—toch zoo’n bietje schuchter zegt ze, terwijl ze
zoo half-oogig soms noar ’t Bêtuwsche jungske ziet:

„Blonde hoaren Oome. ’En knap rond veurheufd. Oogen licht blauw,
kleur.... as van de bluumkes op ’t porselein. Knappe neus.”

„Groote neus?” vraagt Thijs.

„Nee,” zegt Driekske, „volstrekt niet; noar den oard oome.”

Bram meinde dat z’n neus groot was: alêvel as dat snuutje ’em noar den
oard vond, dan zou ’t wel zoo wêzen.—Bram keek strak veur zich uut.
Luuster, ’t mooie kiend teikende wiejer:

„Ooren half onder ’en blond vlökske hoar, dicht bij ’t heufd; niks
rood; zonder ringskes. Kin rond; zoo’n klein bietje veuruut. En frisse
kleur. Blauwloakensch pak; bruin vest met botten knoopen, en....”

„Ho, ho!” roept Thijs: „Niet te hoastig snuuske; ie hebbe nog niks van
den mond ’ezeid.”

Zou Driekske ’t vergêten hebben? Ze kreeg een kleur as vuur; en Bram
die ’t met ’en schuunsch oog gewoar wier, kreeg van de weerstuut d’r
een as ’en zon bij ’t ondergoan. En Driekske zei zuutjes:

„De mond oome—o, dat schikt genoeg: ’en knappe mond oome.”

„Rooje lippen?” vraagt Thijs.

Bram—’t was oarig—Bram kon dien eigensten mond niet stilhouen; ’t
woater kwiem ’em oan de lippen; hie dee heel zuutjes ’en stap noar
Driekske veuruut, en—nee, met ’en schuunsch oog zag ie noar den blinde;
nee, ’t zou gnieps en slecht wêzen, met zoo’n erme mins; en Bram trok
den roojen neusdoek uut den zak, en wischte zich eiges er mee deur—’t
pertret.

„Best zoo snuuske!” valt Thijs nu in: „Nou zie ik hum goed. Driemoal
knap niewoar? Wi’k oe zeggen wie ’t is? ’t Is ’et jungske van den
veurigen martdag uut De Pauw te Oarem.”

Bram meent dat het onweert bij zonneschijn. Wat deksel! hoe kon de
blinde dat weten!

Driekske is er kloar van geschrokken: hoe kon ie ’t zoo roajen!

„Joa, kammeroad,” herneemt Thijs: „da’j zonder licht ien de oogen, zien
kunne, dat begriept niet ielke mins; moar ’t is zoo.—Eén dink is jammer
veur oe; ’t lammeke zal van heur schêper niet af willen, aldat zelfs de
schoapskooi in oe vette Bêtuw wied veur d’r open stoat.”

—Och, Thijs weet wel bêter, as ’t er op oankumt dan zal zelfs ’t lieve
Driekske, „heur driemoal knappe jungske, met ’en mond noar beheuren”
niet veur den blinden oom ien de stêk kunnen loaten; da’s den amoer;
moar tegenstand uut de Bêtuw dóár is ie bang veur. Alêvel op d’eigen
stond as Thijs van ’t lammeke sprak dat heur schêper niet zou willen
verloaten, is ’t hart van Driekske oan ’t kloppen gegoan, zóó dat heur
willens of niet de trönjes ien d’oog’ zin gesprongen. Ienéns, pardoes,
doar lei ze um den goejerd zien hals. Zou ze húm, den stakker, den
besten, den vroolikken blinde verloaten!

„Nee oome, nee! van oe afgoan dat doe’j ’k niet; nooit van z’n lêven!”
roept ze, en verbergt haar lief gezichtje voor de oogen van dat knappe
Bêtuwsche jungske, oan oomes trouwe borst.

Bram Oarends was d’r beduusd van geworden. Onderwêg had ie straks wel
honderd keer bij zich eiges gerepeteerd hoe ie met zien amoer veur den
dag zou kommen. Hie had gemeind dat ’t wel oavend worden kon eer ie ’t
woord ronduut tegen dien oome over de lippen zou hebben. En nou, ’t is
nog geen tien menuten dat ie binnen den tol was, en—zonder dat ie één
éénig woord had gesproken, was ’t al alles d’r uut; en—’t leek zoo te
wêzen—al uut er mee ook.

Alêvel da’s toch als-tee gezwiend! Bram had ’et werm; moar, luuster,
dom is ie niet:

„Da’s gauw begrepen boas Witte, en gauw besloten van ’t lief Driekske
ook. Nou, ’t verlocht mien da’j alles geroajen hebt; en ’t duut mien
ook goed dat Driekske oe zoo lief het, en oe nooit wil verloaten. Da’s
een goed teiken boas Witte.”

Driekske zag op, en noar ’t Bêtuwsche jungske. Och, wat sprak ie oarig.
Moar kiek, hie wischte zich ’et geloat. Och heere, hie zou wel dorst
hebben, en wel muu zin van ’t loopen ook.—Alschoon ze oome nooit
verloaten wou, ze kon ’t jungske, dat heur ien De Pauw te Oarem zoo wat
oarigs ien ’t oor het gefluusterd, toch wel ’en goed hart gunnen;—en
’en stoel geven;—en ’en glêske suukerwoater met en scheutje azien
prezentieren; woarum niet; ’t azienwoater zou hum verkwikken; bêter
drank is er met de wermte ien de heele wêreld niet te prakkezieren:
„Niewoar oome Thijs?”

„Wel zeker snuuske,” zegt de blinde, en Drieksje ruurt met een pleeten
lepeltje in haar Veluwsche limonade; en Bram, as ie ’t glas neemt, dan
zeit ie: „O!” went hie had die kleine pink er hoast bij genomen. En as
ie den drank drinkt, dan zou misschien ’en ander ’en zuur gezicht
hebben getrokken, moar hie—nee, nooit had ie zoo’n verfrissing
gepruufd, en nooit had ie eugskes gezien, die hum zóó lieflik vroegen:
of ’t hum goeddee, en of z’em ook nóg op zoo’n glêske traktieren
kos.—Noe joa, ’t glee toch zoo koel noar binnen, en: „Geen nood boas
Witte, te gauw drink ik niet.”

Hoe ’t zoo geloopen was kos Bram zich eiges niet verkloaren, moar, met
’en wondere franse slag had die tolboas hum tot den aftocht bewogen.
Nee, ’t hoefde met dat liefke niet UUT te wêzen had ie gezeid, en
Driekske toen ze hum bij ’t afscheid die kleine hand gaf, toen het ze
ook gefluusterd: „Oome verloaten doei ik wel nooit, moar ou
vergêten.... ’k zou niet weten woarum.” Alêvel ’t was hum toch wat al
te gauw huus-in huus-uut gewêst; en, hie zou dan nou weer alleen....

Zie, dát was wonderboarlik! Toen Bram den blinde ’en hand tot afscheid
wou geven, met de belofte dat ie erst met voader en moeder zou sprêken,
toen het de blinde gezeid, dat ie ’en goed eind meeging um Bram ’t
allernoaste pad over den barg deur ’t bosch te wiezen, went de rechte
weg, niewoar, was toch altied de kortste, en hier óók de beste.

’t Was al heel wonderboarlik: Thijs Witte wou niks van geen vasthouen
weten: ’En dun hoagedorn-stökske had ie ien de hand en doarmee spitste
en tikte ie veuruut en op zied—krek as ’en peerd met de oor’ speult.
Joa, asof ie ’t heele landschap ien ’t heufd had, zoo sprak ie van de
hei op zied, en ’t beukenbosch gunds, en ’t deurzicht op de Bêtuw; en
de bremstruuken hier en de wilde eerdbêzen doar ien ’t gres.—En op ’t
smalle poadje deur ’t hout, liep ie Bram veuruut; niet te hoastig moar
heel sekuur. Zeker, ’t was ’en miroakel!

As Bram ’t niet eiges gezien of geheurd had, hie zou niet geleufd
hebben dat ’en blinde zich zoo redden en op ’t gevuul af kieken kos,
moar nog minder dat ie vroolik zou proaten as de kloarziendste mins,
alschoon de heldere gruune zomerdag, toch stikduustre nacht veur ’em
was.



Terwijl de beide mannen nu juist bij een kromming van het smalle pad,
den heuvel afdalende, achter het struikgewas verdwijnen, heeft er aan
de Betuwzij nabij de rivier, een ander tooneel plaats.

Nolleke Janssen, die pas nietsig van kwoadheid over de proat van boer
Oarends was thuus gekommen, het deur ’en errebeiers kiend ’en brief
gekregen; den brief deur Teunes geschreven.

Nolleke het den brief gelêzen, en, van vuurrood is ze spierwit
geworden; heur dikke hand’ het ze tot vuusten geknepen; ze is zich goan
wasschen oan den put; en boven op heur cel het ze oan ’t
loddereindeuske geroken. Maar nou—weg met die gekheid! Zoo, nou vuult
ze zich stark. Vort mot ze noar ’t veerhuus!

Teun de veerknecht lei oan ’t woater platweg achterover op den grond,
ien de schauw van ’en rietmat. Toen ie Nolleke van verre zag oankummen,
toen kneep ie de oogen dicht.—Hij sliep.—Doar kumt ze. En dan, as
Nolleke al veur de darde keer zien noam het geroepen, en êfkes met heur
voet hum ’t wakker worden meklik moakt, dan zeit ie verwonderd:

„Hê, wie is doar?”

Nolleke wou wel is weten of Teun bevrind was met ’en mins die Jan Peper
heitte?

Teun was al opgestoan.

„Bevrind,—nee, moar ik ken ’em van oanzien; hie kumt zoo’n enkelen keer
hier over ’t woater. Wat zou dat juffer Janssen?”

Nolleke kiekt ien ’t ronde.—Niemand ziet ze.

—Of Teun dan is êfkes deez brief wil lêzen?

Teun sprak gemuujzoam:

„Nee, mot niet kwoalik nemen, andermans brieven.... nee!”

Nolleke stampt met den voet. Ze wil dat ie den brief zal lêzen.

En Teun, as ie dan tóch zoo asstrant most zin!.... Hie lêst; en as ie
’t gedoan het dan kiekt ie beschoamd, en zeit:

„Och, wat za’k oe zeggen juffer Janssen: ’t is woarheid, zeker!”

„Wát is woarheid vroag ik?” stampt Nolleke weer.

Teun ziet heur oakelik oan:

„Och juffer Janssen, ge weet niet hoe ’t heele darp oe beklaagt.”

„Bekloagen! Mien!? ’k Wil weten woarum!?”

Teun wijst naar den brief, en dan:

„Moar ’t most er van kommen.”

„Mins ik stik! Sprêk, wat mein ie?”

„Ien de wieg oan mekoare gekoppeld! Och heere, den amoer as ’en leske
van buuten geleerd! Ielkeen juffer Janssen, bekloagt oe; schoon kiend
as ge bint!”

Nolleke bijt zich de lippen in bloed. Teun vervolgt:

„Joa juffer, noe den vremde oe ’t oog het doen opengoan, nou, ’t mot
gezeid zin: ’t is ’en schandoal!”

En Nolleke forsch:

„Wat weet ie van Bram Oarends? Allô!”

—Och! Teun wou er liefst niet van sprêken. Peper had zwiege motten;
moar, nou Peper zoo’n brief had geschreven, en as ’t dan zoo wêzen
most, dan zou ie ’t heur zeggen—Teun zag noar den opweg en voorders ien
’t rond.—Joa, dan zou ie d’r moar veur uutkommen, dat Bram, krek as ien
den brief sting, z’n eigen had verslingerd oan ’en licht vrouwspersoon,
woarmee ie te Oarem kennis had gemoakt en nou op de Vêluw in ’t geniep
verkeering hiew.

„En dat weet ie sekuur?” zegt Nolleke met vlammen in ’t oog.

„Zóó sekuur as dat de zon oan den hemel steet,” zegt Teun: „en krek zoo
zeker as dat ’et God gekloagd is dat zoo’n melkmuul ’t welgeschoapenste
kiend uut de Bêtuw—gekoppeld of niet—zoo schandelik vergêt.”

Nolleke Janssen kon niet spreken. Zóóveul leed en op zoo’n wermen dag;
en zóóveul loopen; en a’j zóó zwoar van pestuur bint!—Ze snakte noar
oajem....

„Bewiezen!” zegt ze: „Ik vroag noar bewiezen?”

Teun kumt noar heur toe; vat—alsof ’t zoo van zelf sprak—heur hand; en
dan....

Moar Nolleke—klets!—„Handen thuus houen; vort! Ik vroag oe bewiezen!
Wie het ’t oe gezeid?”

Teun begriept dat ie te gauw van wal is gestoken.—Alêvel, noe zal ie
hoar dan ook bescheielik de moat volmêten:

—Al dukkels, en ’t meest bij oavend en ontied, zei Teun, had ie Bram
motten overzetten; en, Bram had de reden woarum ie noar ’t Hoog goeng,
niet kunne verzwiegen. Teun had hum toen ’t verkeerde kloar veur oogen
gesteld, en op juffer Nolleke gewezen—die toch meer as meer was. Moar,
fluite! niks had geholpen. Gek was ie noar dat vrouwmins, stoapelgek!

—Of Teun hoar kende?

—Wel zeker, hie kende hoar best.

—Of ze groot van pestuur was?

—Joawel, groot en permantig; moar veural ’en valse tronie; gouwe
bellekes ien de oor’. Schandoalen, schandoalen! O! En rauw ien d’r
mond! Juffer Janssen zou ’en kleur kriegen as ze ’t alles noar woarheid
vernam. Moar, dat den kwiebes weerd zou wêzen, dat ’en lieflik kind as
Nolleke, nog zie zóóveul van ’em weten wou, dát nee,” zei Teun, „da’s
krek zoo onmeugelik asdat ik oe kan oanzien zonder.... Och Heer!” kwiem
ie toen met ’en diepen zucht, en nóg ens: „Och Heer!”

Nolleke wist niet wát Teun in ’t letste gezeid het. Wark het ze um hoar
troan’ te bedwingen. Ien éns had ze gevuuld dat Bram hoar toch diep ien
’t gemoed lei.—Och, ’t was altied, van klein kiend af oan, zoo’n oarig
jungske gewêst!—As noaste buren woaren ze krek as van éénen heerd! Woar
was de tied dat ze soam den grooten karnhond veur de prikslee spanden,
en ielk verzet op de slee goenge zitten; toen ze soamen mussen ien de
knip vongen; en witte konien’ hiewen, niks as witte, wel vieftig, met
rooje oogen!

Nolleke vermant zich nou ze oan rooje oogen denkt. Den Teun zal niet
marken hoe’n slag ze op ’t hart kreeg. Moar, Teun sprak onwoarheid! ’t
Kon zóó niet wêzen!—Had ze dan geen gevuul veur Bram asof z’em
lêvenslank op de spekkoek met stroop wou traktieren; en hie, het ie
zelfs nog loatst niet gezeid, dat geen mins ze zoo lekker kon bakken as
zij?

Nolleke vuult dat ze wit wordt. Bij al wat heur lief is, as ’t woarheid
mot wêzen, dan zal ie ’t onderveinden dat Nolleke zich niet bespotten
loat! Dan zal ze zich wrêken!—Alêvel, zekerheid wil ze.—En tot Teun....
Nee, erst, nógens—klets! Weg met die hand!—Luuster: „A’k zekerheid
kreeg dat ie zich oan zoo’n slecht vrouwmins kon versmieten....”

„Dan was ie weerd,” valt Teunes in, „dat ie den hals brak, juffer
Janssen.—As Bram ’t woater weer overkumt, dan za’k ’em zeggen dat ie op
d’eigen stond noar oe toe mot um zich vrij te sprêken; of—en zoo zal ’t
wêzen—as ie ’t niet durft, en j’em loater met blauwe oogen en ’en
dikken neus deur ’t darp ziet goan, denk dan moar dat Teunes Van Vlot
niet zal verdroagen dat ’et liefste kiend uut de Bêtuw, bespot en
vertrampt wordt; en.... Och juffer Janssen!”

Nolleke kwiem nog êfkes, klets, met de hand op Teunes’ hand, moar niet
zoo straf as de twee erste keeren. Heur gemoed was overvol. As ’t
uutkumt dat Bram zich eiges en hoar vergat, dan.... O! ze kan ’t niet
langer uuthouen; heur oogen schieten ien troan’. Oan Teunes drêjt ze
den rug toe. En, vort is ze, den weg op noar huus.



Een klein uur later heerschte er bij boer Arends op ’t Rijnland de
grootste ontsteltenis.

Zoo even was er van de overzij der rivier een boodschap gebracht, dat
Bram niet thuis kon komen, want, dat hem op ’t Hoog een overval had
getroffen,—waarschijnlijk van de warmte of te sterke verkoeling—en, dat
hij nu bij Witte den tolbaas, in huis lag.

—Bij Witte den tolbaas! ’En overval! O God, dát het boer Oarends wel
altied gedocht!—Moeders onverstand zou ’t verdarf van ’t kiend wêzen;
’t ongeluk van ’t heele huus!—’En overval!.... Starke
verkoeling!—Arends schoof het volle bierglas ter zij: ’t Was dom en
onverstandig van Lina dat zij ielkreis de kruuk moar weer vulde; ’en
mins die dorst had, dronk toezoers deur, moar dat most ’en mins die
geen dorst had, tegengoan. ’t Was meer geluk as wiesheid dat hie eiges
ook in geen overval lei.

„Wouter, ik wil terstond noar ’t Hoog,” zegt vrouw Lina: „En gij....?”

„Ikke noar ’t Hoog!” roept Arends: „Zeg Lina, is ’t oe niet genoeg da’j
oe kiend tot schande oanzet en doardeur Gods wroak op ’t lief hebt
gehoald?”

Lina vermant zich:

„Wouter ik loat de sjês ienspannen; te loopen dat duurt te lang.—O,
mien erme kiend!”

—’t Erme kiend! Joa, denkt Wouter, vrouw Lina mot opstond noar ’em toe,
went geen is er zóó ree um iemand bij te stoan; moar, ’t peerd en de
sjês, en—ge kost niet weten: as hie eiges d’r tegen den oavend noar toe
wou:

„’t Is bêter da’j te voet goat Lina; gij vuult niet wóárum, moar ’t is
zoo.”

„En as er gevoar bij was, zou ’t erme kiend starven zonder zien
moeder!” roept de vrouw.

Wouter-boer wordt wit:

„Starven!—Wat mein ie, Bram starven!—Moar dóár is toch geen denken oan.
’t Zal zoo arg niet wêzen. Weet ie wát Lina: we loaten ’t
speulwoagentje ienspannen, dan voar ik tóch met oe mee, en kunnen we
Bram ienloajen ook. Moar starven....” Haastig: „’k Wou da’j van die
dinger niet sprak.”

Moeder Lina is reeds verdwenen. Geen tien minuten later staat het
bruine kapwagentje voor de deur der hoeve. Dikke Wouter-boer heeft de
leidsels en zweep reeds terhand genomen om na vrouw Lina in te stappen;
de bouwknecht geeft den boer een steun onder den arm. De rechterveer
van het wagentje vertoont een sterke drukking.—Arends roept zwaar
blazend: „Vort Piet.” Breede rimpels plooien den bil van het bruine
paard. Arie de bouwknecht licht de pet op; en—’t echtpaar rijdt het
witte met hooivlokken beslingerde hek der hoeve uit.



Teunes de veerknecht zou er niets van vernemen dat de boer en de boerin
van ’t Rijnland met het kapwagentje naar de overzijde der rivier
gingen.—Arends vond het bêter over Oarem te goan. Dóár ha’j de
schipbrug; en hier oan ’t veer was ’t met ’et ienvoaren van de gierpunt
gevoarlijk veur ’en mins, die zoo zwoar van pestuur was.

Vrouw Lina is er niet in geslaagd om hem van besluit te doen
veranderen. ’t Was voor haar om te schreien. Meer dan twee uren te
moeten omrijden; en niet uit den wagen te mogen springen; en haar
jongen ziek te weten bij vreemden, misschien gevaarlijk ziek! „Och,”
heeft ze nog eens gezegd: „loat mien dan over ’t veer goan, en loopen
Wouter. Wat zou ’t wêzen as ik te loat kwiem.”

„Hum!” heeft Wouter gekucht: „Te loat! Ik zeg oe nee!” En dan: „As oe
eigen man onderwêge ’en ongeluk kreeg, niewoar, dat dee d’r niet toe;
die zou j’ ien de stêk loaten! Watte gekheid, te loat!”

Te Arnhem over den Rijn, en alzoo op den Veluwzoom gekomen heeft
Wouter—weinig bekend met de wegen aan gene zij der stad, en met een
toestemmend antwoord op de weinig doordachte vraag: of die stroatweg de
stroatweg noar ’t Hoog was—in plaats van den Utrechtschen weg, den weg
naar Apeldoorn gereden. Vrouw Lina had al gezegd, dat ’et niet in de
richt was, maar Wouter had beweerd dat de weg toch hoog-op liep.

Aan den eersten weg heeft hij zijn dwaling vernomen; langs een
binnenweg, dien men hem aanwees zou hij nu—ofschoon het een heele reis
bleef—toch eerder op den rechten weg komen dan wanneer hij over Arnhem
terugreed. Men moest bij den Lichtenbeek nog den Amsterdamschen
straatweg passeeren en dan maar rechtuit rijden: „Goeje middag!”

Goeje middag! Jawel, maar ’t was al avond toen Bruin met schuim
overdekt het speulwagentje met een paar schokken uit een der zandwegen
op Utrechtschen straatweg terecht bracht.

Vrouw Lina’s onrust heeft geen grenzen gekend, en, Arends zelf, heeft
Goddank! gezegd, want Lina’s sombere voorspellingen op dien langen
tocht, hadden hem bij de inspanning van het hortend en stootend dwalen
op zulke vreemde wegen, gedurig het angstzweet doen uitbreken, en,
eerst tegen half zeven in den avond bereikten de echtgenooten den tol
van baas Witte.



Teunes de veerknecht had intusschen zijn besluit genomen.—Hoe ie ’t ook
prakkezierde, ’t stond bij ’em vast dat—mocht Bram ook jollen en dollen
met ’en liefke op ’t Hoog, ’t spul toch zekerlik met ’en trouwerij
tussen Bram en Nolleke z’n beslag zou kriegen. De duiten! niewoar, de
duiten!?—En zie, as ’et zoo loopen most, dan was en bleef die Bram
Oarends—hoe ’en mins ’t ook berêkenen wou—niks meer as overkompleet.

’t Is toch vreeselijk donker in ’t hart van Teun den veerknecht
geworden.

Hie prakkezierde! ’t Schee-mes da’k altied op zak heb, is scharp
genoeg; moar—bloed is ’en helle kleur.—Watblief? ’t Blauwe diepe woater
op ’n sturmdag?—Nee, sekuur was dát niet. Schippers oan den oever, en
’t volk ien de weerden kosten ’t verroajen.—’t Bosch?—Joa, ’t bosch oan
d’overkant van ’t woater!—Zoo’n bosch is ’s oavends duuster. Wie zal
doargunder op ’t Hoog adee op Teun den veerknecht kriegen; doar zin
streupers en polderjongens: kwoad volk dat loert op ’en vette beurs uut
de Bêtuw. ’t Gebeurde soms dat dóár iemand verdween zonder dat ie ooit
weer terecht kwiem. Bram Oarends is ’en kiend, ’en zwêvelstökske! ’t
Kos alles in ’en ummezien geschied zin!

—’t Zal wel loat worden eer ik weerum kom, had Bram gezied. Nou, de
moan is dan in ielk geval wel onder, en ’t bosch goed duuster.—Ze
zeggen ien ’t darp dat Nolleke Janssen meer wicht ien goud het te
wachten as ze zwoar van pestuur is.—Ei wat verspeult de Bêtuw oan Bram
zoo’n wittebroodskiend? En ikke!? As ik ’en mol stêk, of ’en hoas
striek, dan zeggen ze, knap zoo. Wat oe ien de weg stoat—vort er mee!
krek as van rupsen en al zu’k gesnor; dat steet ien den almenak.—’En
liester ien ’t strik drêj ik den hals um. Domenei zei letst ien ’t
predekoatsie, dat ’en mins zelfs nog minder as ’en vogel was, went ’en
vogel kon vliegen en dat kon ’en mins niet. En bijveurbeeld, as zoo’n
voader en moeder van Bram dat kiend heelegoar niet gekregen hadden dan
was ’t er ook heelegoar niet gewêst, niewoar? Of, as ’t ien de luiers
gesturven was.... Welzeker!

Teunes Van Vlot heeft toen eenige oogenblikken met de hand onder de
kin, voor zich heen zitten staren. Toen heeft hij rond gezien.... en
even ’t mes uit de schee naar boven gehaald; maar, ’t ook aanstonds
weer laten zakken.—Scherp was ’t genoeg; giester het ie ’t nog
geslepen.—Stil!—ze zouen oan ’t strak kieken kunnen marken dat ie wat
ien ’t adee had.—Trek ien ’t êten....? nee trek het ie niet. Boven op
zien cel doar het ie ’en fleske met kloare; hie zal d’r ’en kluutje
goan vatten; joa, twee of drie as ie nóg ens zoo gek is um zich te
verbeilden dat ie Bram al heurt schrauwen. Nou, as Bram moar ens ien ’t
bosch onder d’ eerd leit, dan, och God, dan krêjt er geen hoan noar.

Buuten krêjde de hoan, moar, Teunes Van Vlot hie heurde ’et niet, en,
dronk zien darde glas kloare.

Nolleke Janssen is arg dik, alêvel d’r zit stoal en iezer in.

Tegen zessen is ze—’en goed half uur hooger op ’t revier—in heur
voaders visch-oak gestapt, went Janssen had oalskurven in den Rien. Met
de roeispoan’ kos Nolleke krek zoo goed overweg as met de
riestenbrijlêpel.—En nou, ze was ien spanning d’r bij. Weten zou ze ’t!
Rust had ze niet.—Klets, kloeng! ’t Woater spatte heur somtieds ien ’t
gezicht, moar ’t oakske vloog toch deur ’t nat, en Nolleke—as ze oan ’t
overkant van den Rien de boot oan ’en kribpoal het vastgebonden, dan
trekt ze wel ’t halsdoek af, en wischt ze zich ’t rooje geloat, moar,
vigelant stapt ze toch deur de weies op den barg met z’n bosch toe.

Veurzichtig had ze uutgevischt woar ’t slechte vrouwmins kos wonen, en,
ze geleuft wel te weten, woar ’t jong zal te veinden zin.



’t Was omstreeks acht uren in den avond en heel donkere onweerslucht.

Driekje van baas Witte heeft er niet eerder aan gedacht om de tollamp
buiten bij ’t koninklijk wapen te ontsteken, want de spanning, waarin
men binnen den tol verkeerde, was sedert den middag schier van
oogenblik tot oogenblik geklommen.

—Zie, doar lei ’et knappe jungske uit de Bêtuw, karmend en kloagend en
somtieds gillend, zoo wit zoo doojelik wit ien Oomes bedstee.—En zij,
Driekske, zij het er schuld oan: Joa alle schuld! Och, as zij den azien
met suukerwoater moar niet had gegeven! Hie was te werm gewêst.—En nou,
doar leit ie!—Onderwêges met Oome toen had ie ’t gekregen.—Oome het
zelf den dokter uut ’t darp goan roepen, moar, wat dokter veurschreef
het goar niks geboat. En nou, sinds de dikke boer en z’n vrouw uut de
Bêtuw der woaren, was ’t heelegoar oaklikheid.

De dikke boer had gevroagd: „Hoe geet ’et Bram? Wat is oe overkommen,
en hoe kwiem ie hier?”—Moar Bram had niks gezeid, en alleen
gekarmd.—Toen is de dikke boer op ’en stoel goan zitten, en het zich
gedurig met ’en roojen neusdoek deur ’t geloat gestreken en gekarmd
asof ie ’t eiges in ’t lief had.

En de moeder? Goed mocht ze wêzen, moar bitter ook; och heere zoo
bitter! Toen ze ’t heurde van ’t azien met woater, toen het ze Driekske
oangekeken met oogen as vuur, en gezeid: „Oanlonken en vergift in ’t
lief gieten! Beest!”

—Beest! het die moeder gezeid. Dat was oakelik. Goeje God,—beest!—Moar
oome het Driekske in ’t oor gefluusterd: „Stille moar kiend, as den
emmer vol is dun lupt ie over.”

„O God!” steent de moeder, terwijl alle hulp weer vruchteloos bleek: „O
God, hie zal ’t bestarven.”

In een vreeselijken aanval van pijn hief de arme jongen nu de handen
als radeloos ten hemel, en dan, terwijl hij zijn moeders hand greep,
sloeg hij meteen den matten blik op het van verre staande meisje, en
riep op droeven toon:

„Driekske, hier kommen! Lieve Driekske!”

In ’t zelfde oogenblik is Driekske schreiend toegesneld, en ligt om
vrouw Lina’s hals.

Hoe! schreit dat kiend oan héur borst?—Dát most wel ien ’t hart
griepen.—As dat dernje slecht was, dan zou ze niet zoo snikken; dan zou
ze niet um moeders hals zin gevallen.

„Nee kiend, nee, beest dat he’k niet gezeid, nee, onverstandig he’k
gezeid van ’t azienwoater; moar nee, gij kondt niet weten dat ’t Bram
zou kwoaddoen.—Zeker liefste jong, ze gaf ’t oe uut bestwil, moar....
’t was niet goed da’j ’et dronk.—Nee kiend, nee, beest dat he’k niet
gezeid. Nee; God bewoare!”

Geen vijf minuten later was de toestand van den armen Bram zoo
zorgwekkend, dat moeder Lina in de hevigste onrust haar ingeslapen man
wakker schudde, en drong om oogenblikkelijk nog eens den dokter van ’t
naaste dorp te gaan halen.

Wouters paard was in het kleine schuurtje gezet, en het wagentje stond
er nog buiten.

„Ikke.... de dokter....?” soesde Wouter ontwakend, en in den aanvang
niet wetende waar hij zich bevond: „Joa, allang gezeid; ’k heb ’en
zwelling noar ’t hart.... Watblief, veur Bram den dokter
hoalen?—Ikke?—Bi’j gek Lina; ikke?”

Maar ’t was geen gekheid.

Er was de grootste haast bij. En wie anders zou ’t moeten doen! De
moeder zelve? Het jonge meisje? De arme blinde misschien? Voort moest
Wouter op d’eigen stond.

—Moar ’t was buuten zoo duuster, en Wouter kende hier op ’t Hoog den
weg niet; zonder lanteernspul kos ie ien geen geval voaren deur ’t
donkere bosch.—’t Zou met Bram wel zoo arg niet wêzen; en luuster:
buuten roasde de wiend; ’en hoagelslag kletterde tegen de gloas’; ’en
schel licht glansde langs de luuk’ en onder de reet van de deur; ’en
roatelslag van geweld knetsknatste vlak boven ’t huus; en.... O God wat
zou doar wêzen....? ’t Bonsde op de deur, en ’t schrauwde doarbuuten:

„Doe open! Doe open!”

Dikke Nolleke Janssen kos goen oajem meer kriegen. Ze had geen lid oan
d’r lief dat niet trilde.—Stoapelgek was ze gewêst om zoo’n aventuur te
riskeeren! Wat goeng ’t hoar alêvel ook oan of Bram hier op den
Hoogkant noar ’en andere vree!—Bram—zoo’n kiend! zoo’n zwêvelstok! Nee,
liefde had ze nooit veur ’em gevuuld: ’en oarigheid ’en roarigheid, noe
joa, moar niks meer.—As ze ooit had geweten dat ze deur hum in zoo’n
onweer en nood zou kommen, dan had ze hum liever as kiend zien stikken
ien ’en gluujende spekkoek....—nee dát toch niet: moar zóó te motten
dwoalen ien ’t bosch; en dan die bliksem, en donder, en hoagel! ’t Is
asof heur ’t heele geloat met gluujende spiekers geprikt is.

„Doe open! doe open!” roept ze nog ens, en al weer: „Ik zeg doe open!”

Driekske keek naar buiten. De wind sloeg den hoagel noar binnen, en te
geliek met ’en zwonk, dikke Nolleke mee de koamer ien.

As er met Bram niet zoo’n nood en ermoei was gewêst, dan zou vrouw Lina
van Nolleke geschrokken zin. Arends schrok nooit, behalve as ie den
Dood zag, en—Nolleke was de Dood niet. Nee ’t lêven! ’t Was ’en
bestierink van God: de liefde veur Bram zal Nolleke noar ’t Hoog hebben
gejoagd toen ze van ’t overval heurde; en uutgemoakt was ’t nou meteen
wie den dokter kos hoalen. O liefde Gods nooit recht geprezen!—„Kom is
hier Nolleke?”

Moar Nolleke—toen ze den hoagel uut d’r hoaren en rokken geschud, en
woater uut de oog’ had gewreven, toen keek ze asof ze betooverd was.
Van ’t ongeval had ze niks geheurd, en nou.—Zag ze goed! Zat doar dikke
boer Oarends van ’t Rijnland? En stond doar zien vrouw? En gunds, lei
Bram doar karmend ien ’en bedstee!?

Woar was ze dan?—Toen ze buuten, ien de bosschen verdwoald, zoo angstig
vortjoeg noar ’t rooje lanteernlicht van den tol, dat ze deur de
bloajen zag gliensteren, hoe kon ze toen denken dat ien dat eigenste
huus ’t heele Oarendsnest uut de Bêtuw bijeen zou wêzen.—Of ’et
toevallig was?—Geen spier, a’j nog weet dat de tol bij ’t bosch ’t
eenige huus was da’j op ’en verrel uur afstand ien ’t ronde zou
vienden.—Moar toch, a’j van droomen sprêkt: en van wakker worden, en
niet weten van hóé en van wát, dan mo’j nog altied bie Nolleke Janssen
wêzen.

„Bi’j boer Oarends van ’t Rijnland, of bin ik duuvels geworden?” zegt
Nolleke op haar krachtigsten toon.

—Ho! Nolleke most stil wêzen. ’t Noodweer had hoar zeker versuusd; ’t
was mooi van hoar dat ze ook was gekommen.

„Mooi! Wát mooi!?—Is er met Bram ’en ongeluk gebeurd?” Ze begriept er
nog niks van.—Ze hadden hoar gezeid dat Bram bij ’en schêper ien ’t
bosch met ’en slecht vrouwspersoon vree. Dát had ze willen zien; moar,
zuukend noar ’en schêpers-huus, had ze gedwoald ien ’t groote bosch. En
’t booze weer was heur overvallen; en, toen ze noar dees kant ’en licht
deur de bloaj’ had zien gliensteren, toen was ze d’r op toegeloopen.
Zie, zóó kwiem ze ’t bosch uut, op den stroatweg, hier oan den tol.

Alêvel Nolleke zou toch uut den droom kommen.

Al kwam ze nog niet op ’t adee dat ze hier bij dien eigensten schêper
met ’t slechte vrouwspersoon was, woarvan Teun heur ’t heufd zoo werm
het gestookt, ze begriept toch wat er gebeurde, en, dat de ouwers uut
de Bêtuw noar ’t Hoog geroepen, ien angst en ien zurg zin. Moar ’t was
niet meuglik Nolleke nóú alles uut te leggen, went op dat eigenste
oogenblik ha’j ’en konsternoasie van geweld.—Moeder Lina riep: „O
Heere!” went ze zag heur erme lieveling, krimpende van pien, met de
peerels op ’t gelaat!

Nolleke had nog niet begrepen dat ’t zóó arg was; moar nou, op de
bedstee toegeschoten, greep ze ’s jungskes hand en riep:

„Bram, hei’j’t zoo kwoad? Stumper! Stakker da’j bint! Kumt dat van ’t
loopen noar ’t Hoog! Zoo’n schoelje van ’en vrouwmins!”

Bram trok oakelik met de oogen. Nolleke lei hum de hand op ’t
veurheufd.—Maar Bram: „Phú! die werme dikke hand! O God! benauwd!”—Hie
smeet zich um, en gilde van pien.

Zie, doar kwiem de dochter van ’t huus—went Nolleke hiew Driekske veur
’t kiend van den tolboas—doar kwiem ze met ’en wermen drank—zóó werm
dat de woasem heur as ’en glimp veur ’t gezicht stond, en ze fluusterde
met ’en stemmeke as suuker:

„Hier jungske, wês noe moar stille; ster-annies en vlier is d’r ien.
Oome zei dat ’t goed was; en as de dokter dan kumt....”

Dat letste gaf vrouw Lina ’en schok. Hoe! kos ze ’t nog oanzien dat
heur ooilam stuuptrekkend was, en dat z’n eigen bloeds-voader, zonder
hart, as ’en os ien den stoel lee:

„Zal dan niemand, niemand noar ’t darp goan um den dokter te hoalen!?
Man! mins! Wouter! a’j nog langer zuumt en oe eiges ’t noaste bint, dan
bin gij voor God en de minsen Brams moordenoar!”

„Ziede roazende gek Lina! Wie sprêkt er van moordenoar? Zou ’k veur
Bram niet alles doen; moar a’j zoo as ik, ’en zwelling noar ’t hart
hadt met ’en gevuul as van ’en kronkel ien de moag; as ’t oe krek was
as vuur en vlam ien de harsens....”

„Mins goai, of ik goai!” roept de moeder.

Arends was zoo rood als ’en kreeft toen hij opstond.

—Moar luuster—asof ’en engel hum op ’en kouwen dag ’en glêske annies
had geschonken, zoo glee hum ’t stemmeke van Driekske as ’en werme
gloed deur de nieren:

„Blief ie moar stille boer Oarends; Oome Thijs is al ’t achterhuus uut.
Oome hoalt den dokter; en—’t ster-annies en ’t vlier zal goeddoen nog
eer ie d’r weer is.”

„Wat! de blinde?” roept Arends. En dan, neervallende in den stoel: „O
goedheid Gods....” went zeker, as hie had motte goan, ’t zou z’n dood
zin gewêst!

Ook Nolleke was er beduust van. Hoe! was die tolboas, met z’n groote
blauw oogen, ’en blinde?

„Wel Heere mirakel!” roept ze: „’En blinde met zoo’n noodweer op ’t
pad!”

En Nolleke ziet de achterdeur open, en—van heur hoastigen stap trillen
de kummekes op den siffenjeere; en met heur breeje heup schuuft ze
dwars deur ’t smalle deurke ’et achterhuus in.—Dien kant had ze den
tolboas zien weggoan, en van doar zou ze hum volgen.

Maar Driekje volgt háár.

Een oogenblik later stonden dikke Nolleke en ’t slanke Vêluwskiend
achter buuten den tol.



’t Onweer had uutgeroasd. ’t Rêgende êfkes, moar heerlik was ’t, en, ’t
rook noar denne-noalden zóó frisch asof ’t brulloft ien ’t bosch was.

’t Goeje hart had Nolleke gedreven, moar hoe ze den blinde ien ’t
duuster zou gevolgd zin, dat wist ze niet.—Goed zoo, nóú had ze ’t
verstoan: d’r was geen gevoar veur den blinde. Oome kende den weg; en
veur hum was ’t altied nacht, of altied dag, krek zooa’jt nemen
woudt.—Nolleke begriept niet alles, moar ze vroeg noar wat anders. Ze
zou wel gern is weten hoe Bram Oarends ien den tol was gekommen, en
woar hier op ’t Hoog ’t slechte vrouwmins zou wonen die Bram—zooas ’t
proaten was—met de grootste schandoalen noar de Vêluw had gelokt?

Driekske is arg van die vroag geschrokken. Zou ’t zóó zin geschoapen!
Wier d’r al zóóveul van hoar en van ’t jungske geproat! En was dan deze
misschien ’en vroegere liefde? Gelukkig—die ’t gevroagd het, kan niet
zien dat Driekske zoo’n kleur kreeg.

„Joa kiend,” herneemt Nolleke: „hier op ’t Hoog mot ze zitten; bij ’en
schêper ien ’t bosch. ’En groot permantig vrouwmins. Eén van ’t slag
uut de stad; ge weet wel; met ’en lonkig oog, en gestolen goud ien de
oor’. ’k Was roazend toen ’k ’et heurde, en ’k wil dat vrouwmins de les
lêzen, dat ze ’t kiend van ’en jong zuukt te verdarven.—Woar stêkt dat
kat van ’en wief—rechts, lienks: woar woont die schêper met ’en slang
in z’n huus?”

Driekske was er beduust van. Moar, nou schrok ze van wat anders.

’t Akelig smartgeschrei van den armen Bram klonk tot buiten den tol.

„O Heer!” roept Driekske, „zou ’t zóó arg zin!”

Weg is ze noar binnen, en, Nolleke heur achternoa.

Joa, ’t leek wel of ’t met ’t Oarendskiend op ’en eind zou loopen. As
’en dood mins die nog lêft, zóó lei Bram in moeders arm; moeder Lina
gehurkt oan de bedstee.—Wouter-boer sting d’r bij met soamgeknepen
handen.—Hie wiest bêter dat ’t geen starven was. Starven dat was geen
ding, dat zoo moar ieder oogenblik gebeurde; verechtig niet! Dat was
’en ding van wiedweg, ien ’en duusteren hoek; ’en ding veur den
ouwerdom. Joa ’t gebeurde wel op jonge joaren, moar altied bij andere
minsen; en ’t was ook meer ien ’t adee, went behalve ’t gelui van de
karkklok wier ’en mins, die verstandig thuusbleef, d’r niks van gewoar.
Ien ielk geval zou ’t al ’en duuzendste tref wêzen, dat krek nou, dezen
eigensten oavend, ien ’n vremd huus, zien eenige kiend.... Nee! uut!
hie mag er niet oan denken.—En, as ’et toch zoo wêzen most! Moar nee,
’t zou, ’t kos, ’t mocht niet zoo wêzen. De blinde zal wel opstond met
den dokter weerum kommen, en dan....

„O, man, da’j zoo rustig kunt stoan!” schreit de moeder.

„Watblief....? Ikke? Rustig!”

„Woater, azien! Gauw! Hie starft!” roept vrouw Lina een oogenblik
later. En boer Arends hie karmt: „O God!” en sleet de beie hand’ veur
de oogen.

Maar Driekske, ien één zwonk het ze ’t gevroagde bij moeders hand; en
Nolleke, as ze ’t oankiekt en bij zich eiges vluukt: „’k Zou ’t wief
kunne vermoorden die ’em lokte en zóó ien den duuvelsklauw brocht,” dan
ziet ze ’t slanke dernje, met troangeglienster in ’t oog, neervallen
bie de bedstee, en de handen vouwen; en de lippen van heur kleine munje
ziet ze bewêgen ook, moar—dat ze bidt: „Och Heere God, loat ’em lêven
veur z’n moeder, en ook veur mien,” nee dát heurt Nolleke niet.

Alêvel, Nolleke kreeg veur dat dernje ’en gloed ien d’r ziel; en heur
mollige hand lei ze op Driekskes heufd, en fluustert:

„Goed zoo kiend; doar kan onze lieve Heer geen nee op zeggen. Zie moar,
’t schoap van ’en jong, ’et erme kiend leit al stiller; zie, Goddank!”

En Arends:

„Watte? Stiller? Wordt ie bêter? Joa, ’k wiest ’et wel zeker. Moar
zeker wiest ik ook dat er niemand oan mien zou denken. ’k Smoor van den
angst en den dorst. Woater! ’k zeg woater—of bier. ’k Heb ’en brand op
de moag da’k mein te stikken.”

Maar, bier kwam er niet, en Arends bleef blazen en steunen. Wat hie
niet most uutstoan, dat geleufde geen mins.



Thijs Witte vond ook dat ’t heerlik buuten ien ’t bosch rook. krek as
op ’en keunings ientocht in stad. De koekoek wist van geen uutscheien,
en de veugels kosten den sloap niet vatten, went, ’t was zoo lekker en
malsch asof ’et ien ’t prilst van de Mei was.—Moar toch, ’t onweer
dreef nog niet glad van de locht.

Thijs stapte zoo hard as ie kos ’t pad dat ie kende, en tikte met zien
stökske, rechts-lienks om sekuurder te loopen.—Heur, heur de nachtegoal
is sloan!—Och goeje God, wat is ’t toch mooi in Oe groote huus, denkt
de blinde: Heur moar, de krekeltjes kunnen d’r ook niet van zwiegen.
Tot half tien mot de moan ien ’t erste kertier boven de hei stoan. ’k
Wed dat de duuzende rêgendröppeljes ien ’t bosch gliensteren as ’en
Friezin die de bruud is.—De bruud!—Driekske?—Och joa, as alles ten
beste nog keerde, as den dokter met Gods hulp nog road en doad had; as
’t pak van ’t hart was dat Driekske, met heur drank, dat jungske den
dood dee; en.... as ze verechtig ien ’t eind nog de knie noast ’em boog
ien de kark, dan.... Witte schudde het hoofd: Och, ’k was heur dan
kwiet, heelegoar kwiet!—Nee, den ouwe Vêluwschen boom zou ien de
Bêtuwsche klei niet oarden en wassen.—Lief kiend; zuut snuuske!—Toen
mien Turk dood was—den goejen hond! toen docht ik: Uut er mee; geen
schoap en geen hond meer. Moar, postorie! ’k zag ’em nog alle doag’.
Joa ’k zie ’em zelfs nou weer: Gunds snuffelt ie bie de bremstruuk; hie
zet de kroag op; nou rent ie den troep noa; d’r veur; d’r achter;
opzied; jong wat loopt ie!—Hier Turk! Kieviet! Beste jong, woar is de
hond dan!—Moar as Drieksken weg was, dàt zou toch anders—heel anders
wêzen! Turk sprak geen woord. Driekskes babbelmunje steet niet stille;
en as ze mien „genacht oome” kust, och lieve Heer, al kos ’k vier oogen
weerum kriegen, ’k zou er den mond niet veur missen willen. Mien lieve
snuuske; Zoo’n hart motte missen!.... Watblief? As ’t jungske uut de
Bêtuw starf, zou er dán geen nood wêzen dat Driekske heur oome
verliet....?

Witte schrok van zich eiges. Had zoo’n adee hum ien de olde harsenkast
getrommeld? Wel deksels, as de nachtegoal ’t wiest dan schee ie d’r uut
met z’n zang, Fie! slechte mins! Allo, veuruut! Ku’j niet wat harder
loopen? Mot dat Bêtuws-jong starven umda’j ien ’t gniep oan oe eiges
prakkeziert—umda’j dat kiend wilt bewoaren? Fie, ouwe zelfzuchtige
mins! ’En mond noar beheuren! da’s wat bêters veur ’t kleine snuutje as
oe griezen board. En as die mond dan nou dichtgoeng.... veur
altied!—Vort Witte, vort luie domme gekke slechte mins!—Rechts ’en tik
op ’en tak; links ’en klats tegen den ouwen mos-tronk.—Veuruut! Hier is
de steenen jachtpoal. Nog driehonderd-vieftig trooi tot onder den barg
ien de eikenloan, en dan nog ’en duuzend tot den meulen bie ’t darp.
Vort ouwe Thijs! Die zieke jong da’s de liefde van ’t
snuuske...................... Moar stil: wa’n geritsel; wa’n roar
gesnirp.—Nóg ens—Sjrrrt!—Luuster!— Nee, nou is ’t alles weer stil.

Wat het geweest is?

In het dicht gebladert’ ter zij van het boschpad, heeft zich een hert
gedurende het onweer schuil gehouden. Naderende voetstappen troffen
zijn oor. Met den fijnen snuit naar boven en het fiere gewei in den
nek, heeft het een wijle geluisterd.

Het hoort een klits-kletsend geluid door het slaan van den blinde op de
natte takken veroorzaakt. Zijn lichaam trilt. De slag op de steenen
jachtpaal heeft het bloed als kwik door de aders gestuwd. Het spant de
spieren. Een zwaai van ’t gewei, en de takken en blaren wijken van een.
Een rasschen sprong, en het snirpt door de bramen en heesters. Zijn
voet drukt het boschpad.—Weer staat het en luustert. Van de hooge zij
dreigt het gevaar.—Voort! Als een kever door de lucht, zoo snort het
langs ’t hellend pad naar omlaag.—En, of de nachtschaduwen zijn ranken
bouw en gevleugelden voet ook verbergen: het nat gewei glinstert in het
snel doorbrekende licht der maan, en flikkert langs de struiken en
stammen, terwijl zijn oog bij ’t angstig voorwaarts jagen, vonken
schiet van een koortsig vuur.

—’t Mot ’en hert of ’en ree zin gewêst, denkt de blinde, en alsof hij
werkelijk meent dat de oude hond aan zijn zij loopt, fluistert hij:
„Hier Turk, koest! d’r achter, stille, d’r achter!”



Een paar uren vroeger stapte Teunes de veerknecht op Veluwschen bodem
het bosch in.

Wat ie van plan was dat wist ie; en dat ’et geen kwoad was, doar had ie
nou heelegoar zekerheid van. Toen ie te middag nog soesde en bang veur
de doad wier, toen had ie ien den koeistal, bloot toevallig, ’t oog op
’en spin gehad, en ’t onneuzele mugske dat ien ’t web vloog, was deur
die eigenste spin uutgezogen, zoo netjes as ’en mins ’en glêske rood
deur ’en piepestêlje opslurpt. Zie, en as dan den een ien de wêreld ’t
lêven van den ander niet nemen mocht, woar bleef ie dan met de spin en
de mug en met Gods eigen uutvindsels? En ook—was ’t niet asof God zelf
den road gaf: A’j in oe eigen belang mot agieren o mins, zie noar de
spin, die kruupt óók in de hoeken en goat’.

—Welzeker. En wat de natuur zeit, dat is de natuur. Geen mins zal zich
eiges ongestraft zien goed loaten ontstêlen; dóárveur het God de messen
en vuurwoapens ook ien de wereld geschoapen. En zou zoo’n kwiebes van
’en jong dan mien pestuur ien den weg stoan!—Wês geen kiend Teunes; as
gij ’t mugske niet vangt dan geet die jong ien ’t eind toch met Nolleke
strieken, went, die vlocht noar den Hoogkant da’s geen Oarendsvlocht;
doar zouwen de ouwen op ’t nest toch sekuur ’en stökske veur stêken.
Kortwieken, Teunes, dat er geen kop of steert van te zien blieft!

—Luuster, wat was doar?

—Niks; ’en dood stuk hout dat langs de bloai op den grond viel.—Arg
onneuzel um dóárvan te schrikken.

’t Is al schiemerig ien de zwoare allee.—Kumt doar van verre ’en kar
oan?—Joa, ’en kar met ’en os bespannen.—Vort dan, de loan uut, over de
kleine beek gesprongen: den barg op!—Pad of geen pad, dat duut er niet
toe.—Hier, op de helling, achter struuk’ en sparreboom’, kan geen mins
hum zien. As de kar beneden veurbij is, dan zal ie ’t wark noast ’et
boschpad beginnen. Joa, ’t kleine klauw-iezer het ie hier onder ’t
wammes. Geen mins zou er arg ien hebben.—Wat zoo’n kar met ’en os
langzoam veuruut geet! ’t Kumt niet noader.

Nou heurt ie toch ’t knoerpen van de roajen ien ’t spoor.

„Vort os! Hört!” roept de boer. En alweer roept ie ’t; en ’t geknoerp
wordt starker.... En harder klinkt ’et, veul dichter bij:

„Hört ze’k! Vort!”

Heere, wat schrok ie! Teunes’ hart sleet fel tegen ’t klauw-iezer
oan.—De boer had ien ’t veurbijvoaren, noar dezen kant den barg
opgekeken.

Heere bewoare, wa’n schrik!—Laffe jong, denkt Teunes: Die boer kos niks
zien, geen spier. En is ie bêter as gij? Nee, ’k zeg nee.—Heur, nou
roept ie weer: Vort os! Hört ze’k! en ’t erme beest sleet ie met z’n
zwiep op den pokkel. Zou den os niet liever één por veurgoed, as dag op
dag ’t geturf op zien moagere ribbenkast hebben!? Temtieren is ’t,
doagen en jaren lang. Moar wat ikke wil, da’s ien ’en ummezienje
gedoan. Die dood is, het er êvel geen weet van; en.... Dikke Nolleke
zal mien wêzen, joa, met heur centen d’r bie!



Een paar uren later, toen Teunes op een kleinen afstand van het
kronkelend boschpad, achter een braamstruik zijn werk reeds lang
voltooid had, toen is hij bij ’t wachten op den armen Bram, van het zoo
plotseling losbarstend onweer wel geschrokken, doch angst voor donder
of bliksem kende de veerknecht niet. Dat onweer zou hem zelfs
verfrisschen en moed geven. Niewoar, de Heer was óók zoo kienderachtig
niet. As ’en huus of ’en mins of ’en beest den Heer ien den weg stoat,
dan smiet Ie den bliksem d’r in. Noe, het de mins, die noar Gods beeld
is geschoapen, geen donder of bliksem in zien macht niewoar, dan neemt
ie ’en mes of wat veur de hand leit. De vroag blieft moar of ’et ten
nutte en veurdeil is; en—doar ku’j over rêkenen: Nolleke Janssen....
bóven bidden en wunsen!

—Geduld dan Teunes, zoo denkt de veerknecht voort: ’t schoap van ’en
jong mot dezen weg afkommen. Geduld!—As ie kumt za’k ’em erst met ’en
proatje.... Nee, niks geen proatjes, went ze zeggen wel dat de bosschen
ooren hebben. Och, gekkeproat!—Moar, boschnimfen die alles
afluusterden, die zin d’r toch vroeger wel gewêst. Joa, krek zoo goed
as de weerwolven bie ons ien de Bêtuw. Van witte wieven he’k dukkels
geheurd, die kommen moar zoo uut den grond....—Kom jong, bi’j gek!—En
toch, as er nou een, zoo ien éns uut den grond kwiem—hier uut den
kuul....

Teunes streek zich het uitbrekend angstzweet van ’t gelaat. En dan zich
vermannende: Nou, woarum niet! ’k Zou zeggen: Wel juffer hoe geet ’et?
Kom hier ’en bietje bij me zitten a’j plezier d’r ien hebt. A’j meint
dat Teunes Van Vlot bang veur ’en vrouwspersoon is, dan bi’j van de
wies af. Alêvel a’j soms streken ien ’t zin hebt, dan za’k van den
amoer niet gediend wêzen, en, woar oe dan zoo’n bietje veur Teunes,
went hier het ie ’en dingske van stoal, zoo scharp as ’en noald.

Moar zu’k heksenvolk doar hei’j geen tast en geen vat oan. Ze drêjen
’en mins den hals um eer dat ie ’t markt.—Alêvel ’t is loarie! Moar, as
’et toch woar was dat zu’k gespuus.... Nee, niet woar! Kienderproat,
allemoal gekketoal! Loat ze kommen veur den duuvel....—Duuvels? da’s
geen gekheid; boschduuvels die zin er, da’s heel zeker!—Peter Knoop het
er een gezien, zwart as de nacht, met bokspooten en horns op den
kop.—’k Zou op den duur niet ien ’t bosch willen wêzen; veural niet
zooas nou met zoo’n duustere locht.—’t Schoap van ’en jong, woarum komt
ie nog niet?—Luuster, ik heur wat.—Nou zal ’t er op los goan.—Stil;
achter den boom.—Zoo! As ie krak veurbij is, dan griep ik ’em vast ien
den strot.—Heur! Wa’n roar en snorrend gedreun? Zou ie den uutvoart
zingen?—Kom moar menneke, ’t mes zal geliekweg de moat sloan....

En de veerknecht tuurt en tuurt langs de donkere struiken van ’t
boschpad noar boven; hij tuurt en luistert; zijn polsen slaan sterker;
zijn hart bonst geweldig. En nu, ’t was alsof men den gorgel hem
dichtkneep.

„O Harre Jezus!” heeft hij gegild.—Doar kwiem ie, den duuvel; doar was
ie; zwart as de nacht met gluujende oogen en vlammende horns op den
kop!—„O Harre Jezus, vort, vort!”

En geen twintig schreden van den boom waarachter de veerknecht zich
schuil hield, blijft het hert, plotseling zijn vogelvlucht stuitende,
als roerloos staan. De ranke voorpooten gestrekt, snuift het de lucht.
Zijn gewei flikkert. Een sprong rechts, en, in ’t hout langs de
struiken en stammen, is het spoorloos verdwenen.



Thijs Witte heeft een angstkreet gehoord.

—Wat ’et wêzen zol? Misschien ’en sprokkeloar, die veur ’t weer het
geschuuld en van ’t hert is geschrokken. Dat er ’en hert gepassierd is,
dat kan ie ruuken.

’En eindje wiejer gekommen, roept Thijs:

„Is hier iemand op ’t pad?”

Geen antwoord. Alles blieft doodelik stil.—Watte? zou ’et verbeilding
gewêst zin? Krek op ’t oogenblik toen Thijs dien angstkreet heurde,
toen docht ie oan Driekske. Had ie misschien den schrauw in zien
binnenst geheurd? Was ’t ook de stem van ’t snuuske gewêst die ’em
toeriep: Oome, loop harder. O mien erme jungske! Toe vort, eer ie
starft!



En ien den tol was ’t alles ermoei en wanhoop.

Nolleke kos ’t niet uuthouen. Zoo’n oakelikheid had ze nooit ien de
wêreld belêfd.

En boer Arends:

„Ik starf! Ik kan geen lucht kriegen!” had ie den heelen tied geroepen.

„Kom dan noar buuten,” had Nolleke gezeid, en ze had Oarends met de
vuust ien de zij gestooten, went, woedend was ze; woedend dat de dikke
kerel zoo’n voatdoek was, en—dat ze eiges geen hand ten nutte verruuren
kos.

Zie, buuten was ’t weer donkere locht, rêgen en wiend. En ien de verte
klonk ’en posthoorn.—Ien ’t eigenste oogenblik vloog ’t kiend uut den
tol óók noar buuten. Den tolboom smeet ze open.

„Och!” zucht Driekske, „wa’n duustere locht!—Ho! volk veur den woagen!”
riep ze op d’eigen stond.

„Ho!” riep Kees op den bok; en de dillezjanspeerden stonden as kalvers;
en de lanteerns schoten kriskras blinkende stralen deur den woasem die
er afsloeg.

—Gauw! Met één slag den tree neer; ’t portier open!—Klats! Weer dicht.
En—krek toen de voerman: „Hiep, Hurt!” zei, viel dikke boer Oarends al
steunend en zuchtend in ’t kussen van den stootenden snorwagen neer.

’t Was van Driekske ’en ienval en ’en bestiering gewêst.—As oome—zoo
had ze gedocht, den dorpsdokter wel meugelik niet thuus had getroffen,
of ook met dien donkeren onweersoavend ’en bietje in ’t ongereede was
geroakt, hoe licht kon ’t lêven van ’t erme jong d’r mee gemoeid zin!
Zoo’n vader die niks dee, dat mocht toch niet wêzen: Allo dan; en vort!
hie most noar de stad.

Dikke Oarends schommelde en soesde en steunde ien den woagen; moar
Nolleke—toen de dillezjans al bolderend wegschoof ien de natte
donkerheid, toen beet ze zich eiges ien de karsrooje onderlip. Ze zag
’t ranke dernje uut den tol, weer vlug as ’en huusmus noar binnen
wippen. Nee zóó’n gezwiendheid en zóó’n overleg en zóó’n dressuur—zelfs
over den puffenden Oarends—doar had ze geen begriep van.—Nou, Nolleke
kreeg ook ’en ienval. As ze oan moeders huus de slacht deejen, dan zou
ze zes dikke metworsten noar den tol sturen, ielk zoo lank as ’en arm.



Om de streek van tienen stond oome Thijs op heete kolen ien ’t
doktershuus. Ielk oogenblik kos dokter weerumkommen zeien ze, moar
Thijs most wachten, altied wachten, al kreeg ie den kriewel in ’t lief.

Eindelik doar was ie. Goddank!

En Thijs wol dat dokter noe op stonde zol meegoan, went, noar alle
berêkening was er uuterste nood. Alêvel, dokter—die den dokterstitel
moar oannam, aldat ie niks meer as ’en plattelands heelmeester
was—dokter had er geen trek ien.

—Thijs most begriepen—zoo had ie gezeid, dat ie krek schunnig nat was
thuus gekommen. ’En dokter was óók ’en mins. Allinnig wie met ’en
rietuug of ander gevoar kwiem, kos op doadelik meegoan rêkenen. Nou de
moan op ’t ondergoan was, kon er êvel—met zoo’n duustere
onweerslocht—oan geen voaren op den boschweg gedocht worden, en oan ’t
loopen op ’t kronkelend boschpad nog veul minder.

—Moar dokter kos toch ’en luchte—lanteern—nemen, had Thijs geroajen, en
gedrongen had ie met klem: „Kom dokter, ik bid oe eer ’et te loat is?”

Ien ’t lange letste doar woaren ze dan met heur beien op ’t pad. En
joa, alschoon de lucht zoo zwart as ’en moor was, deur ’t darp en langs
den meulen goeng ’t alles best, Moar dan! den barg op, en wiejer ’t
boschpad onder de zwoare beuken en loariks, jong, ’t was veur dokter
’en spul van belang!

„Ho! hei!” riep dokter opéns, want en snijjige wiend had zien licht
uutgebloazen en stond ie pal ien ’t pikzwarte duuster.

Heel stil bie zich eiges, most Thijs d’r um lachen; zoo’n helderziende
mins wiest geen road!

„Kom moar zuutjes-oan hier dokter,” zoo riep ie: „Geen nood! Joawel,
vat ie den slip van mien olde schêperskiel moar. Zóó, op ’t sleuptouw
achter mien oan; krek as de scheep’ achter de stomboots op den Rien.
Joawel, bestig! Met alle plezier!”

En ’t wier doar oarigheid op ’t boschpad. Boven de dichte bloaren en
denne-noalden, joeg ’en lucht as inkt, en d’r onder doar wees ’en
stêkebliende oan ’en helderziende den weg.

„Joa bestig,” zei Thijs, „dokter mot zoo ien den pas moar meeloopen.
Zie je; hier is de rooje steen; hier hei’j den doojen tronk:—klats, ’en
tik op den jachtpoal; wat wiejer ’en slag op den beuk met z’n knoest as
’en wrat—tante Koatje genuumd.—En zoo goeng ’et al wiejer; en
Turk—schoon al drie joaren dood—toch d’r achter, krek ien den pas, niet
te gauw, moar sekuur.

„Heere bewaar ons!” riep de dokter.

„Watblief?” vroeg Thijs.

„Zoo’n bliksem!” was ’t antwoord: „en dat onder die hooge boomen!”

„Bliksem? Ei! Dan zuwwe ’t best doen um gauw uut ’t bosch op den
stroatweg te kommen. Gunds zie ik ’t licht van den tol al; went
hier—klats! hier he’k mien witte schoap, den berkeboom. Kom, ’k heur
den hoagel van verre weer soezen, en, de erme jong leit te wachten. Kom
dokter, vort!”

’En oogenblik loater toen Driekske „Goddank” riep, umdat ze oome met
dokter den tol zag binnenstappen, en krek ook toen de hoagel suuzend en
kletterend neersloeg ien den umtrek van ’t boschpad; rakk’lend op de
lanteern en de roams van ’t tolhuus; springende, neerspattende op den
stroatweg, en dáár, deur den joagenden wiend gezwiept ien witten glimp
langs den duusteren berm,—op dien eigen stond, klonk er van den
bargrug, niet ver van ’t pad, woar ’t jungske ’s mergens zoo vigelant
gepassierd was, ’en akelik gesteun en gekarm.

Teunes Van Vlot, die den boarlikken duuvel gezien had, met horns en
bokspooten en vuur ien de oogen, Teun lag nou met de erms slap, en met
’t heufd op ’en dikken boomwortel, star ien ’t duuster te
kieken.—Vluchtende van ’t zandpad, is ie bij ’t afjagen van den
bargrug, uutglitsend op de gladde denne-noalden, tegen den grond en met
’t heufd op ’en afgehakten sparreboom gesmakt, dat ’et gedreund had: „O
God!” had ie geschrauwd, en loater was ’t stil geworden, oakelik stil.

Toen ie veur ’t erst de oog’ weer opsloeg, was ’t al ’en goed uur
gelêjen. Teun meinde dat ie met zwoare hoofdpien te bed lei. Luuster!
De wiend sloeg deur ’t open roam, en de gardien van de bedstee
fladderden en moakten spektoakel asof er ’en hoagelslag op ’t dicht
gebloart’ van ’en bosch viel.—Nou schrikt ie op.—Wat was dat? Sloegen
de hoagelsteen’ deur ’t bedstee-zolder hum op ’t gluujende heufd? Hie
kiekt; hie speurt, en tuurt....

—Heere God, woar was ie!? Joa, zie, nou weet ie ’t; hie lee ien ’t
groote bosch. En gunds, doar gunds—zie je’m niet? doar, achter ’t
dichte hout, doar steet den boarlikken duuvel! O Heere! O God!

En de hoagel grienzelde langs den bargrug. En Teunes, hoast bezwiemende
van smert oan ’t fel gesmakte hoofd, zocht tastend den weg noar umlêg.
Angstig gejoagd, kwiem ie in ’t eind bij de boot oan den Rien, en
uutgeput viel ie ien ’t oakske neer, nog karmende en kreunende: „O
Heere! O God!”

En terwijl zijn eigen duuvel den veerman nog steeds in ijlende droomen
vervolgt, is ’t binnen den tol met Bram Oarends op ’t argste
geschoapen.

—Neen, ’t zou zeker niet lang meer duren heeft dokter gezegd. Er was
geen pols meer te voelen. Wat hij nog verzonnen en gedaan had om de
levensgeesten op te wekken, ’t was vruchteloos geweest: „Ja, tegen Gods
wil en tegen den dood moeten wij ’t opgeven,” had hij ten laatste
gemompeld, en daarbij de wenkbrauwen opgetrokken als wilde hij zeggen,
dat zulks voor de faculteit en inzonderheid voor een
plattelandsheelmeester bepaald onaangenaam was.

„Wees bedaard vrouwtje,” sprak hij iets later tot de luid snikkende
moeder, die hem, in haar smart, zijn onmacht verweet: „En bedenk dat ik
meer voor je gedaan heb dan men billijkerwijs van mij kon verlangen.
Een blinde te volgen, nietwaar.... in een noodweer? En, na een
vermoeienden dag zijn rust geheel en al op te offeren.... me
dunkt....!”

Thijs begreep dat die moeder ’t niet langer kos oanheuren. Hie troonde
dokter mee ien ’t kleine achterkämerke.—Zie zoo, hier kon dokter wat
eten en drinken, en sloapen ook as ie ’t wol op den streuzakke
doar.—Zie zoo! En zelf goeng Thijs weer hoastig noar veuren.

’t Was noarigheid; luuster, moeder Lina schreide nog starker; en och,
nou roasde ze woest: „Mien kiend, mien lieve jong! Zien oogen stoan
stief; zien oasem is weg! O God.... die ’t gedoan het die is....”

„’En kiende met ’en hart zoo kloar as gewassen schoapswol,” fluistert
Thijs: „dat zeit oe ’en bliende, die ’t schouwspel taxieren kan, juffer
Oarends.”

En Nolleke—straks lodderoogende op ’en stoel, moar nou weer vlak op de
been’, ze kos ’t niet verdroagen dat ’et vlug spichtig ding geblamierd
wier:

„A’j ’t kiend de schuld gêft, dan mo’j ’t liever Hum doen, die ’t kiend
het geschoapen! Wat er gedoan wordt dat duut de Heer!”

’t Was er bie Nolleke moar zoo uutgerold. Of ’t krek woar was of niet,
dat, dee d’r niet toe. Moar bij die moeder was ’t roak gewêst. Zie, dat
de Heer ’t bestuur ien de hand hiew, dat was veur hoar ’en woord as
zalf. En ’t wier weer kalmer ien ’t joagend gemoed. Alêvel dat heur
eenige kiend, hier op den vremde, starvende was.... en dat heur leven
en vreugd met zien letsten oajem veur altied vervloog.... O, ’t dee
heur de handen wringen en karmen: „Heere God, neem mien; moar hum, loat
’em lêven!?”

—Nee, zoo was ’t niet besloten. Zie moar.... die oogen, ze brêken; de
kleur wordt voaler en witter. Geen oajem is meer te heuren.

„Heere Jezus!—Kiend, liefste kiend!” gilt vrouw Lina: „Dokter!
Hier!—Woar is z’n voader?—O bermhertige God!”

’t Was goed dat Nolleke Janssen ’en stevig pestuur had: vrouw Lina, die
in mekoar zonk, ving ze op; en ’t spichtige dink, die wit as ’en doek
op den dooje sting te kieken, gaf ze ’en stoot met den zwoaren
elleboog, en zei:

„Toe, bi’j noe de kluts kwiet! Gauw ’en emmer koud woater, doar mot ze
met ’t heufd ien!”

„Wàt Driekske..... dood?” fluistert oome. En Driekske al snikkende:

„Joa oome, joa, DOOD!”

Moar luuster, ’en kar of ’en woagen houdt krek veur het tolhuusken
stil. Thijs Witte is al buuten de deur. Den tolboom smiet ie open. Dat
voartuug kan met ’en boodschap noar stad, wel meuglik van dienst
zin.—Moar, heurt ie wel goed? Mot dat hier wêzen? Is de man, die
bloazend de tree van ’t rietuug doet kroaken, de dikke boer uut de
Bêtuw? En, brengt ie ’en dokter nog mee uut de stad?

—Groote hemel, denkt Thijs, as die voader verneemt wat al geschied is,
dan zal ’t ’en uutbarsting worden.

„Bin ie boer Oarends? Wacht êfkes. Ik mot oe sprêken,” zegt Thijs.

„Wachten? Zou ’k dóárum den dood te gemoet zin gegoan?” roept Arends al
blazende: „He’k niet den hemel oan ’t weerspannige jong verdiend! Zie,
den dokter is al de deur ien.—Loat me, went a’k geen rust krieg dan
sloai ik d’r neer as ’en steen. ’t Karkas is mien krek as gekroakt!”

En de dokter uut stad was al oan ’t bed van ’t arme Oarendskiend.

Moeder Lina zag schichtig op, en streek zich langs ’t veurheufd. En ’en
oogenblik loater ging er ’en schok deur de koamer. Moeder Lina riep: „O
God van genoade!” ’En gluujend rood vloog Driekske langs ’t wit van de
koaken. De blauwe oogen van Thijs ze gliensterden fel, asof ie kloar
ien de zon zag. En Nolleke, voal peers verschoten, plofte ze ’t heufd
ien de handen, en riep dan: „Miroakel! ’En dood mins weer lêvend!
Miroakel van God!”

Dat de dokter uut de stad, met ’en simpele loating, den ander van ’t
darp ’en bril op den neus had gezet, dat most moar ien den tol blieven,
zei Thijs, went de mins had kienders.—Wat ie vroeger verordineerd had,
’t was toch alles richtig gewêst; en—wie ien ’t duuster, ’en ander die
zien kan, nog moar vastholden wil, die is nog zoo kwoad niet.



Krek twee moanden noa den nacht ien den tol, ha’j op de hoeve ’t
Rijnland ien de Bêtuw, ’en andere okkoazie.

Wat er te doen was, da’s ’t allererste op de hofstee van Nollekes
voader te heuren.

Nolleke is zoo rood as ’t kalkoensch gebroed dat buuten op ’t arf moar
altied schrauwt, omdat ’t ielkreis klinkt asof er op ’t Rijnland ’en
deur wordt dichtgesloagen.

Of ’et doargunder geweerschieten is, en—of ’t van de kalkoenen lachen
of kwoadheid zou wêzen....? Nolleke weet ’et niet. Ze kiekt ien ’t
spiegel:—Nee, dat ze geschreid het van nacht, en straks ook nog, dat
ku’j niemeer zien. Wat vlamt heur ’en gloed ien ’t geloat! Boe! ’t
zwart zieden kleed zit heur veuls te strak um ’t pestuur. Phu! ’t is um
te bersten. Vort er mee!—Zóó, ien ’t gruune japon met de roode bluumkes
kan ze zich ruuren. Welzeker, vigelant mot ze wêzen. Vader en moeder
het ze belêzen um zonder hoat en nêteligheid, mee noar de Oarends’ te
goan. As Nolleke nou eiges ’en strak gezicht zette dát zou gladweg
verkeerd zin.

En toch, ’t schiet heur weer noar de oogen: Nou ’t er op oankwiem, nou
vuult ze toch meer as meer dat Bram nog diep in heur hart lei.—Krak,
zei ’en stoel, went Nolleke viel d’r op neer.—

Joa, diep ien ’t gemoed!—Zekerlik—as ze noadenkt—’t was gekheid gewêst,
groote gekheid, went heur spichtige jungske was nooit met woord of doad
uut den hartshoek gekommen. Kontroarie! Ens zeidie—toen ’t op ’en
oavend wat gekkigheid wier: „Ge bint zoo zwoar van pestuur Nolleke.” En
dan nog den dag veur ’t geval op den Hoogkant, toen zeidie: „Nolleke,
weerd bi’j da’j gelukkig ien trouw wordt, moar, met pestuur van ’s
gelieke.

—Lief kneuterig jungske....! En luuster, doar schrauwen de kalkoenen
weer umdat ze schieten ter eere van hum en dat Vêluwsche kiend.—Dank
God, spichtig schroal kerlje, dat ’et zoo’n lieflik dernje was en geen
ander; dank God dat den Teunes Van Vlot.... Stil, de gekke mins is ’t
niet te wieten dat ie onwoarheid en zottetoal sprak; en.... Nou schrok
ze.

„Nolleke! Kom ie? As we goan zullen dan wordt ’et hoog tied!” Nolleke
vloog op.

„Joa,” riep ze: „Joa!” En den palmdoek sloeg ze um ’t zwoare pestuur;
en den streujen hoed met rooje en blauwe kornblommer zette ze op; en de
neie zêmleeren handschoenen greep ze; moar zie, met den hoast berstten
ze heur van de hand’.—Alêvel wat schêlt ’et—as d’r tóch zooveul berst
ien de wêreld!—Vort nou noar ’t Oarendshuus, um er zêgen te wunsen oan
’t jong en zien Driekske.



’t Was er opgetuugd, heur! Toen Nolleke achter voader en moeder Janssen
de mooi gesierde pronkkoamer van ’t Rijnland ientrooi, toen kon ze ’t
niet gebêteren dat ze oan weerskant van de deurposten ’en vlerk van de
gruune slingers met zich meezwiepte. Alêvel, ’t kwam geliekweg weer ien
’t fatsoen.

En Janssen en de vrouw, ze zeien tegen heur buren,—de Oarends’—alschoon
d’r ’en koeligheid zat:

„Gods zêgen d’r op!” En tegen ’t jong met z’n fienneuzig bruudskiend:
„Gods zêgen d’r op!” En tegen ’en mins, met groote blauw’ oogen, die
stief veur zich uutkeek en zeker de bruuds-oome was: „Gods zêgen d’r
op!”

Zag Nolleke goed? Nee ’t was geen vergissing: die strakke groote blauw’
oogen sprongen êfkes ien troan’.

Nolleke zag ’t. En, doar begon ’t weer te kloppen ien heur gemoed: moar
toch, asof er ’en wicht van heur hart viel.—Erme mins! ’t was zien
ooilam, dát had ie gezeid! ’t Licht in zien duusteren nacht....

Nolleke kos soms zoo wonderlik uutpakken. Met den streujen hoed ien de
ééne, en de vastgegrepen hand van den tolboas ien de andere hand, zei
ze met ’en stamp op den grond:

„Zie, as ’et bruudskiend troanen in die oogen weerd is, dan kan ze Bram
Oarends wel op den deurslag d’r bij kriegen! Gods zêgen d’r op!”

Bram is de wêreld te riek! As Nolleke van kiend afoan wat minder
breed-moederke had gespeuld, nou ens sukkerzuut; hum droagende,
sussende, traktierende; en dan weer, kletsende um de oor’: hier jong!
zêk! Kommandieren asof ’t den hond ien den karnmeulen was, misschien
zou Bram dan wel gemarkt en zelfs geleufd hebben dat Nolleke meer veur
’em vuulde as buurmanskiend. Moar ’t was hum nooit ekfetief ien de
harsens gekommen dat één enkel mins, ien woarheid, aan Nolleke en hum
as man en vrouw kos denken.—Voader? Noe joa, um ’t pestuur. Alêvel,
noar ’t veurbeeld van voader en moeder had ie zoo’n adee, dat ’en
honderdvieftig pond overwicht oan den één of den anderen kant, nou krek
geen noodzoakelikheid veur den balans ien ’t huwelijk was.

Bram denkt er niet oan dat Nolleke veur hum op dit oogenblik nog wat
anders vuult as ’t pleizier dat ie weer vigelant op de been is; en dat
ie zoo’n schoapske van ’t eigen pestuur z’n wiefke mag nuumen.

En Nolleke, nou ze Bram Oarends de hand drukt—wa’n andere hand as van
’t oarig fien snuuske, denkt Bram—nou zeit ze kelant:

’t Was verdiende loon gewêst a’j van ’t gulzige drinken gekrepierd
woart. Oan dát kind hei’j noast God ’t behoud van oe lêven te danken.
’k Zal ’en oog op ’t arf houen da’j goed veur d’r blieft! Sprêk van
geluk da’k geen slecht, permantig vrouwmins met gestolen goud heb
gevonden! Nou, ’t zal zoo wêzen met oe beien! Gods zêgen d’r op!”



En ’en half uurke loater zoaten ze allegoar, met nog anderen meer, oan
den grooten disch. Stokvisch was nommer één; riendvleisch met grauwe
erwten nommer twee; ham met groote boonen nommer drie; riestenbrei met
sukker nommer vier en spekkoek met stroop nommer vief.

„Êt ze met smoak en tot verzoadiging!”

Toen ’t hoast zoo wied was gekommen, schonk boer Oarends zien hooge
bierglas vol wien. Hij dronk, zeidie, allereerst op ’t jonge poar—noar
den eisch; moar dan—dan dronk ie op zich eiges; went êten en drinken
was niks, en, dat ’en moeder ’en kiend kreeg, dat was noar ’t bestoan
van de vrouw, moar, dat ie metterdoad as voader z’n eenigste kiend van
den dood weer lêvend had gemoakt, en dat zonder zien voart met de
dillezjans ien zoo’n noodweer noar stad! geen miroakel oan Bram zou
geschied zin, dát kos iedereen getuigen: zoodoende dat ie dan dronk op
de liefde van zich eiges veur zien jong, en dat de Heer hum nog lange
joaren den dank van dat kiend as ’en arfdeil zou schenken, ien breedte
en overvloed!

Bram trok ’t lieve snuutje noar zich toe. Hie wist wie ’t bestier had
gehad.—En oome Thijs die noast zien snuuske zat, hie heurde zoo’n roar
geluid, en zuutjes zeidie:

„De pertretten die zuuken mekoar. Hê snuuske: ’en mond noar beheuren?”

„Mien goejerd!” zeit Driekske, en as ze den erm um oome z’n hals sleet,
dan:

„Hier hei’j d’r ook een.” En, ’t klinkt as ’en klökske.

Toen ’t spekkoek op tafel kwiem, en de stroop ien stroalen d’r op wier
gekringeld, toen kreeg Nolleke ’t weer te kwoad; moar, ze vermande
zich. Ho! ’t was nou krek den tied om heur plan te besloan. Ze stond
op, en, met ’en kleur as.... boer Oarends, zei ze:

„Ik moet ook wat zeggen: Die ien ’t vette zitten, motten oan ’t
schroale denken.—Ielkeen weet dat de veerknecht Teunes Van Vlot op den
oavend dat Bram veur dood ien den tol lei, ’t verstand verloor. Zeker
het ie ien ’t bootje—wachtende dat Bram zou kommen—’en slag of ’en
schrik van den bliksem gekregen.—’t Is ’en oakelik ding a’j altied
meint dat de duuvel oe achter de vodden zit.—Phu!” kwiem Nolleke d’r
tussen: „En dóárum vrinden en brullofstgasten, um den ermen mins noar
eisch te besteën, mot er ien den buul getast.”

Van overspanning liepen Nolleke de peerels langs ’t geloat; moar, ze
kreeg zêgen op den ienval: de erme krankzinnige mins, die—zoo docht
ze—zeker al vroeger niet snik was gewêst, hie zou deur voader Janssen
en ’t heele Oarendsnest, en nog anderen, gesteund en gestut worden.

Op ’t zelfde oogenblik dat Nolleke van den duuvel sprak, lei ’t hert op
den Hoogkant goed verschanst ien den kuil, die Teunes Van Vlot er op
dien oavend had gegroaven. En as et doar rustig herkauwende—moar toch
altied luustrende, neerleit, te midden van de dorre bloai, die de
harfst ien den kuul het gestreujd, dan denkt het zeker niet, dat ie ’en
trouwe blinde mins misschien veur ’en wreejen oanslag het bewoard. Ien
’t duuster toch, zou Teunes den blinde welzeker veur ’t jungske hebben
gevat.—En vast denkt ’et hert met zien mooi gewei, al krek zoomin, dat
’et ’en zundig mins, veur heel zien lêven, as duuvel deur de harsens
zal speulen.

Toen de trouwfeesten uut woaren, goeng ielk noar zin eigen huus. Bram
met zien wiefke noar de neie hoeve De Hartenkamp. Dat er ’en hart van
’t Hoog ien ’t spul was gewêst dat kos ie niet weten, moar dat zien
hart heelgoar op ’t Hoog was gewêst, dát wist ie sekuur.

En Thijs, den ouwe Thijs Witte?—Wat Driekske ook gevleid en geschreid
had, hie most noar den tol op den Hoogkant weerum. Met ’en olde nichte
zol ie er ’t lêven prebieren. ’t Was bêter, veul bêter. En Driekske
most zwiegen.—Noe, goed dan, prebieren!

Moar nog geen joar noa de trouw, zat Thijs al veurgoed bie Bram en
Driekske op De Hartenkamp. Doar, oan den heerd zou ie ’t werme huukske
hebben, zoo lank as ie lêfde. Al had Driekske—dat handige vlugge wiefke
oan Bram ’en best en trouw jungske, toch kos ze den blinde-kloarziende,
niet missen, ien ’t lêven. En nóu—lieve mins, wat zou ze nóu zonder
oome gewêst zin!

Driekske zat, met ’en kussen ien den rug, halverwêge overeind ien de
bedstee. Oome stond er veur met de blauwe oogen star op heur mond. Zien
kos ie niet dat Driekske ’en heel klein köpke met ’en pluummutske ien
den arm oan heur borst hiew; moar, heuren kos ie, o zoo best, Luuster:

„Joa, allerliefst ziet mien kleine mol d’r uut oome,” zegt Driekske;
„En hoe? Kiek, blonde hoarkes, zilverig, glanzig, krek as zien oome. ’t
Veurheufd breed, en blank as ’en spiegelje. Oogen? blauwe kroaljes,
ondeugend, o zoo ondeugend! ’En kinneke as ’en albaster. Wengskes,
rond, licht rooje bollebloazers, och zukke oarige wengskes!”

„En ’t munje Driekske? Noar beheuren?”

„Nee oome, nee! ’t onderlipke krek ’en zuute meikars; en ’t
bovenlipke.... de vleugels van ’en engelje!—Dot!” zei Driekske en ze
mokkelde ’t kienje.

„’t Is ’en pertret van mien engel heelegoar!” zei oome: „God gêf dat ie
wordt zóó as zien lieve moeder.”

Doar kwiem volk.

Of ’t zoo afgesproken was: voader en moeder Oarends kwiemen te geliek
met de Janssens de koamer ien.

Nolleke gaf bie ’t binnenkommen voader Bram—’t was um te lachen, die
spichtige jong nou al voader!—noe, ze gaf hum ’t allererst ’en
elleboogstoot; en dan:

„Pak oan! ’En mik van vieftien pond zwoar; ’k het er raziens ien
gebakken, die lust ie zoo gern.—Noe, met den pluummuts: Gods zêgen d’r
op!”

De mik plofte hoast op den grond, toen Bram ’em oannam uut den
geknupten doek; zóó zwoar had ie d’r nooit een gezien.

Moeder Lina, och, ze schreide van vreugd toen ze ’t kleintje ien den
erm had. En Oarends?—Hie was te vrêjen zeidie. De roem was uutgesloten,
moar—al dat heil hadden ze metterdoad oan hum te danken, went, niewoar,
as hie niet met de dillezjans....

„Bekend!” zei Nolleke. En dan: „’t Geet oe goed niewoar boer Oarends?”

Oarends zat op ’en stoel te bloazen. Nou trok ie ’en bedenkelik
gezicht, en zuutjes:

„Niemand markt ’et Nolleke; moar, da’k tegenswoordig zoo wel bin, en
zelfs zoover loop, da’s niet goed; da’s ’en slecht teiken. Ik gleuf oan
’en sukkerterink; erst alles zuutigheid en overvloed en dan Nolleke,
PAF, GENACHT SOAM!”









KRUUZEMUNTJE.


Daar blinkt een vroolijk zonnetje op het geveltje eener kleine
armoedige hut. ’t Is een zeer armoedig bouwvallig huisje. ’t Geveltje
is van steen. Ja, maar hoe ze op elkander blijven de steenen, dat
begrijpt zoomin de storm, die in het najaar giert, als de kou, die ’s
winters door de open voegen, haar scherpe pijlen in het hutje zendt.

’t Is erg bouwvallig dat huisje. ’t Lage stroodak dat rust op vermolmde
binten, is groenachtig zwart en schier geheel vergaan. Als ’t regent,
dan drupt en lekt het water langs de ingezakte stroowisschen op het
lage zoldertje, zoodat de binnenmuur heelemaal nat wordt, en de
bedsteden ook, en—da’s arg; Arie kan d’r wel tegen, moar veur ’t kleine
ding en veur grootmoeder is ’t noarigheid. Grootmoeder is rimmetiek,
veur de ouwe ziel is ’t al heel arg!

Maar zie, ’t zonnetje blinkt nu vroolijk op het geveltje, en ’t
geveltje ziet er in zijn zomertooi zelfs bevallig uit. Immers de slanke
wingerd zendt zijn sierlijke ranken naar het stroodak heen, en
beschauwt met zijn hel verlichte frischgroene blaren, ten deele het
oude dak en het geveltje, en ook het grauwe schuinsgezakte venster met
zijn verweerde ruitjes, door welke ruitjes op dit oogenblik klein
Anneke naar buiten ziet.

„Kom grootmoeder, loawe noar buuten goan, kom, o ’t is zoo lekker
buuten grootjelief,” vleit Anneke.

„Joa lieve dernje, joa, grootmoeder zal meegoan; wacht, grootmoeder mot
erst de eerdappels ien den bak doen; wacht, hier he’k den emmer.—Anneke
kan wel ’en emmer woater uut de zeeg scheppen, is ’t niet Anneke?”

„Nou! al zoo dukkels he’k woater geschept grootmoeder! Zie zoo, ’k zal
moar vast veuruutgoan en ’t woater buuten neerzetten bij ’t benkske; en
dan za’k oe veurlêzen grootje, uut ’t boek, woar van den prins, en den
ezel, en den dief iensteet, van alles.”

„Goed, liefke, blond muulpeerke, kleine prefester,” zegt grootje. En,
Anneke is al de deur uut, en grootmoeder Bette doet ’en schoonen
boezeloar veur, en goat dan ook noar buuten.

Anneke heeft een emmer water uit de zeeg geschept—halfvol, moar, toch
genoeg voor de aardappels, die grootje zal schillen; en grootje zit nu
op ’t bankje voor het hutje, en Anneke zit vlak naast haar met een
boekje in de hand; en, ’t is lekker buiten, zoo recht zomerachtig; ’t
zonnetje is warm, en de schaduw van een pruimeboom—waarin de geelachtig
witte pruimen al mooi glanzen—die schaduw doet goed.

„Woar was j’ ook weer gebleven Anneke?” vraagt grootmoeder.

Anneke met een soort van verslikkende verrukking: „As dat de prins
tegen den boer zei, dat z’n eigen voader ’en keuning was; en toen nam
de boer z’n hoed af, en toen bakte de boerin spekpannekoeken, en toen—”
Annekes oogen glinsterden.... „en toen kreeg de prins ’en kummeke
stroop bij de pannekoeken, joa, umdat ie zooveul as prins was,
grootmoeder.”

„Joa krek, nou weet ik ’et weer, en toen kwiem er ’en os....”

„Nee grootje, nee.... da’s ’en ander verhoalje, nee; en toen ne....
toen de prins dan genogt had, toen schonk de boer ook nog ’en glêske
bier oan den prins; went prinsen drinken nooit schoon woater—is ’t wel
grootje....? en toen ie dat ook óp had, toen gaf ie den boer en de
boerin de hand—dat was vrindelik niewoar? en zei, dat ie ze nooit zou
vergêten, en....”

„Moar hoe was die prins met zoo’n honger bij den boer gekommen, klein
klapheuveltje....?” zegt grootje weer en ziet Anneke vragend aan,
terwijl zij een geschilden aardappel in den emmer laat vallen dat de
waterpereltjes er glimmende in ’t zonnetje, van opspatten.

„Wel, dat ie verdwoald was op de hei.... de hei, ge weet wel zooas oan
d’ overkant [1] achter Oosterbêk grootje.”

„O krek krek! nou weet ik ’et, klein meisterke. En toen....?”

„En as dat de prins, toen z’n voader starf, en de prins ienéns van
prins tot keuning wier, dat ie toen op ’en goejen dag ’en erm mins oan
den weg zag liggen die blind was, en niet zien kos, begriep ie
grootje?”

„Ja prefesterke.”

„En dat ie toen afstapte uut de koets umdat ie.... en dóár wasse we
gebleven grootje.”

„Krek zoo Anneke, lês dan moar wiejer.”

En Anneke, terwijl zij met haar wijsvingertje de woorden uit het boekje
volgt, leest eenigszins hikkend en wel wat eentonig, maar toch op z’n
boers-Hollandsch, en met het aardige stemmetje niet onwelluidend, het
slot der vertelling:

„En dé koning steeg uit dé koets, en terwijl dé paarden stonden te
trappelen, en al de kamerheeren van des konings hofstoet en al het
gevolg er naar keken, ging hij op den armen blinde toe, gaf hem de hand
en zeide: Mijn vriend, sta op, ik zal u eere geven en alles wat gij
behoeft; en tot zijn kamerheeren zeide hij: „Plaatst dien armen man in
mijn rijtuig....”—Hê grootmoeder, in ’t rietuug van de keuning!”

Grootmoeder hield op met schillen en bleef verbaasd naar het wonderboek
staren: „He’k z’n lêven.”

En Anneke las weer: „Dé kamerheeren waren, evenals het gansche gevolg,
ten hoogste verbaasd dat dé koning zulk een bedelaar in zijn eigen
rijtuig wilde nemen; doch de brave koning dit ziende, zeide zoo luid
dat allen het hooren konden: „Ja mijne heeren, toen ik dezen man
beschouwde, herkende ik hem terstond voor den gullen landman, die mij
eens, toen ik vermoeid en afgedwaald was, gastvrij in zijn woning
ontving, en mij alles gaf wat zijn woning opleverde. Een mensch mag de
weldaden niet vergeten, die hem door zijn evenmensch zijn bewezen, en
een koning mag dat het allerminst!”

„En toen....?” zei grootmoeder.

„Nou is ’t uut grootmoeder; da’s spietig hê?”

„Wel he’k z’n lêven! ien de koets van de keuning!” zei grootje, terwijl
ze nog altijd met een ongeschilden aardappel in de eene, en het
mes—waarvan het heft op de knie rustte—in de andere hand, naar het boek
zat te staren:

„En goeng ie toen met de keuning noar ’t kastêl? en zou ie doar
gebleven zin en krek as de keuning gegêten en gedronken hebben....?”
vorschte grootje.

„Dat weet ik niet grootmoeder; moar al die verhoaljes zin zoo opéns
uut, en dan is ’t gedoan; dan heur ie d’r voorders niks meer van. ’t Is
moar ’en vertelselje, zie.”

„Nou dat was oarigheid Anneke! ’En mins kan d’r veul uut leeren; ’t is
wiesgeleerd zeg ik.”

„Dat zeit meister ook grootje.”

„Ik vuul ’em best: goed doet, goed ontmoet! zeit ’t sprêkwoord; zie dát
is ’t: Voader en grootmoeder en meister en allegoar, die goed veur ou
binne, ook altied liefhebben, heur ie.... en God bovenal!”

„Joa zeker grootje.—Za’k nóg eentje lêzen....?”

„Nee kiend, nee, ’t zal te loat worden; zie da’s de leste eerdappel; ’t
is al halftwoalf op de zonneploat van den toren, en as voader thuus
kumt motten de eerdappels kloar zin. Heur is....”—terwijl zij een
vinger lang wijst—„’k het nog zoo’n stukske spek van ’t breien
verdienst; mergen met den Zundag dan zal grootmoeder is keuninkske
speulen, heur ie. Joa klein babbelmunje, mergen zal grootmoeder ook is
op spekkoek traktieren; zoo erm bin ik niet, of ’en moatje mêl zal
mergen met mien stukske spek toch de pan ien! Zie zoo, kom....” en
omziende naar den rijweg, die langs het hutje loopt, zegt ze tot een
man die voorbijgaat: „Dag veldwachter!”

En Anneke, die nog in ’t boek tuurt, ziet ook op, en zegt met de hand
boven de oogen—de zon is zoo straf: „Dag veldwachter.”

Een keelgeluid zonder woord klinkt van de wegzijde.

„Wat kiekt ie lillik, grootmoeder.”

„Misschien weer wat veul in ’t glas gekeken.”

„Bêter in ’t boek kieken grootje?”

„Nou, sneu-dingske! nou!”

Grootje is binnengegaan, en Anneke, die nog wat lezen blijft, springt
eenige minuten later haastig van het bankje op, en loopt zoo snel zij
kan een man te gemoet, die met een spa over den schouder van de
dorpszijde komt aanstappen. ’t Was aardig om te zien hoe de arme
daglooner, wiens gelaat door de zon was verbrand, en wiens handen door
den arbeid waren vereelt, het achtjarige dochtertje streelde en
liefkoosde, om in ’t einde hand aan hand met zijn eenig Anneke het
armoedig erfje te betreden.

„Kiek is voader wat die pruum’ al mooi worden!” zegt Anneke, terwijl ze
naar den boom wijst dien ze voorbijgaan.

„De pruum’! nee dernje, riep zin ze nog niet.”

„Nee, allemoal niet voader, moar die en deez; zouwe die niet riep
wêzen, voader....?”

Arie schudde aan den boom: „Ze zitten nog te vast, d’r velt er geen
een!”

„Joawel, kiek.... doar velt er een tusschen de koolplant: kiek....
kiek, en doar ook een.... kiek.” Anneke zocht en vond de pruimen: „doar
nóg één, dat is drie; één veur grootje, één veur voader, en één veur
Anneke.”

„Kom dingske! kom, nou ’et huus ien!”

Arie bukte zich, en—terwijl Anneke hem volgde, ging hij door de lage
deur zijn hutje binnen.

t Was een sober maal. Grootmoeder had wat onriepe afgevallen appels
deur de eerdappels gemoesd; met ’en lengsel van mosterd en zout was ’t
smoakelik genogt, en ’en snee roggebrood met wrungel—gestremde
karnemelk—smiekt best veur ’en noahap.

Moar Anneke had nóg wat—veur ielk ’en pruum. Joa, ’en bietje zoer
woaren ze wel, moar ’t smiek toch pruums, en de pruumboom was ’en
beste!

Grootmoeder zette den boel aan kant.—Arie hikte zoo’n bietje véúrdat ie
z’n half uurke goeng sloapen; en, Anneke ging haastig naar buiten, went
ze heurde gerij.... de koets van ’t kastêl kwiem den darpskant af. Vlak
zou ie langs ’t huuske kommen. Zie, grootje kwiem óók buuten: ze sloeg
’en poar natte voatdoek’ over de kleine doornheg, die ’t erfke van den
landweg schei, zette toen de linkervuust op de heup, en hield de
rechterhand boven de zestigjoarige oogen.... ’t spul zag ze groag, en
van mergen, met dat verhoalje, had ze ’t rietuug van ’t kastêl den
heelen tijd in de verbeilding al veur zich gehad.

„M’nheer Van Zwiet het er de jonge peerds veur,” riep Arie die ook naar
buiten kwam.

„Mooie peerds voader,” zegt Anneke: „Ze loopen zoo krul en kroms met
den nek!”

’En bietje schichtig, meent grootmoeder.

„Vurigheid!” zegt Arie: „Drie joar oud. Ze kosten viefhonderd zei de
koetsier.”

„Viefhonderd! hê!.... Zou m’nheer Van Zwiet net zoo riek as de keuning
zin?” vraagt Anneke.

„De keuning! nee, die is altied ’et riekste van allemoal,” antwoordt
grootje.

„Wat speulen ze met de oor’!” zegt Arie, naderbijkomende.

Het rijtuig nadert al meer en meer.

„Da’s oarig: de peerds kieken noar ons!” zegt Anneke. Maar—terwijl Arie
de pet van het hoofd neemt, en Anneke, evenals grootje, naar de lui in
’t mooie spul kiekt.... spitsen de jonge bruintjes sterker de ooren;
zien met schuwen blik langs de ooglappen naar de zij van ’t hutje, en
dringen eensklaps, met een rukkende beweging, naar de andere zij van
den weg waar een breede sloot loopt.

Een luide kreet in het rijtuig doet het dagloonersgezin ontstellen.
Arie vliegt den weg op. In ’tzelfde oogenblik dat het bijderhandsche
paard slechts een voetstap van den slootkant is verwijderd, grijpt Arie
den vanderhandschen bruine bij den toom. Met krachtige hand dwingt hij
het paard naar het midden van den weg. Terzelfder tijd doet een
duchtige zweepslag van den menner den bijderhandsche vooruitschrikken.
Nog één zweepslag klinkt er. Een „Dankje, laat los!” klinkt mede....
en—met de wijd gesperde neusvleugels schier tegen de borsten, de ooren
scherp vooruit, rent het den weg op.... „Harrejennig!” zegt Anneke.
„God bewoare!” zegt grootje: „’t Is niet alles in zoo’n rietuug; ’t lee
doar hoast ien de sloot.”

Geen twintig schreden van Winkels hutje en schuins er tegenover, stond
Bol de veldwachter op den drempel van zijne kleine woning. Eer hij den
heer Van Zwiet kon te hulp komen, snorde het rijtuig hem reeds voorbij;
maar, de heer Van Zwiet, of althans diens echtgenoote in het rijtuig,
moest zijn ijver bemerken. Zie, met een dreigend gebaar wijst hij naar
Arie’s hutje, en, als het rijtuig reeds om den hoek in een stofwolk is
verdwenen, dan treedt hij met een kwaadaardige uitdrukking op het
gelaat, en met den veldwachtersstok naar de doornenhaag wijzende, op
Arie toe:

„Mo’j met dat lorretuug op de heg te hangen, m’nheer Van Zwiet ien de
sloot joagen? Altied schorremorrie oan de weg!! Nog ens, heur, dan zu’j
met burgemeister te doen hebben!”

„Nou Bol, moak moar zoo’n lêven niet!” zegt Arie bedaard: „hoe kos
moeder denken dat die jonge peerds veur ’en onneuzel duukske den angst
zouwe kriegen.”

„Dat kos ze best begriepen as ze niet kiendsch is!” roept Bol met een
leelijken vloek. „Pas op!” En weer met een vloek: „Die Bol zuukt, zal
’em veinden ook!”

Anneke keek grootje angstig vragend aan, en grootje zag haar zoon aan:
Hoe de veldwachter zoo kwoad kwiem?

Toen Bol met een gesmoorde verwensching op de lippen naar zijn woning
was teruggekeerd, haalde Arie de schouders op en zei: „Joa zoo is de
mins: a’j iemand de woarheid zeit—al is’t ien z’n eigen belang, dan
geet ie ’t oe wrêken.”

„Zeg Oarie, hei’j Bol de woarheid gezeid.... en wát hei’j gezeid?”
vischte grootje.

Maar Arie zei: „Och ’t was zoo arg niet.” En grootje vischte nog wel,
en Anneke keek ook wel met spitse eugskes; maar Winkels trok de pet op
den neus, um nog ’en kertierke te sloapen. Niemand had er mee van noode
dat ie Bol van mergen had gewoarschouwd, arnstig gewoarschouwd; umdat
ie ’em giesteroavond stomdronken noar huus had zien goan.

’t Is drie uren den middag. Winkels is al lang weer naar zijn werk.
Anneke heeft een mooien bos goudsbloemen met een paar boerentuin-rozen
en wat vlierloof er tusschen bijeengeplukt,—veur mergen as ’t Zundag
is,—en grootje zit zoo’n bietje te dummelen achter ’t verweerde
roamglas.

Grootje dummelt onrustig, heel onrustig. Telkens komt er een pijnlijke
trek op haar goedig gelaat, en nu en dan klinkt er door ’t kleine
vertrekje een kreuntje of zucht.

Zeer zachtjes komt Anneke met den bloemruiker in een waterkan binnen,
stillekes, went grootje sloapt. Nee, grootje sloapt niet:

„Da’s mooi Anneke! heel mooi!—Och heere!” zegt grootje en trekt bij die
laatste woorden weer een pijnlijk gezicht.

„Och heere....!? Wat is ’r grootje?”

„Niks kiend, och niks! ’en bietje ien ’t lief.”

„Ien ’t lief? Hei’j kramp ien ’t lief, goeje grootje?”

„Joa blombluumke joa!.... O lieve heer wat kniept ’et!”

„Misschien van de pruum grootje,” zegt Anneke.

„En de appels en wrungel, alles bij mekoar,” steunt grootje: „O minsen,
minsen!”

Anneke streelt grootje de wangen; maar, dat helpt haar niet. Wat zou ze
doen? ’En bietje woater ophangen en ’en kummeke werme koffie
zetten....?

„Woater ophangen? Joa da’s goed, dierke.—O lieve heere!—Moar koffie,
nee.—Ai!—Heur is Anne.”

„Watte grootje?”

„A’j is ’en bietje kruuzemunt woudt hoalen, en....”

„Bij den dokter grootmoeder; moar dat duurt wel ’en uur zoo wied as ie
woont.”

„Nee proatgauwke nee, niet bij den dokter.—O heere! nee.... ge weet
wel.... toen we lest langs den diek goengen....—O!”

„O joa, joawel grootje, bij ’t veerhuus niewoar? bij de hofstee van
boer Vledder?” valt Anneke in: „Joa, toen hei’j mien de kruuzemunt
gewezen, die doar allegoar ien ’t wild oan dien diek gruuit. Joa, die
za’k hoalen, dat was goed veur pien ien ’t lief hei’j toen gezeid, en
zoo’n bloadje smiek lekker ook. ’k Zal loopen wa’k loopen kan beste
grootje;” en, zonder meer wipt het vlugge ding het hutje uit, en ziet
grootje—krampschommelende met ’et lief—deur de ruutjes heer hoar
hartlepke noa, die den weg oploopt, noar den diek—zoo gauw as ’en
hoaske!



Hijgend, gansch amechtig—met de woaterpereltjes onder ’t kleine
neuske—komt Anneke, geen kwartier later in ’t hutje terug.

Grootmoeder had ’et arg te kwoad. Af en toe was ’t minder gewêst, moar
dan weer.... O harrejennig!

Geen nood! nou zal ’t gauw bêter goan. Kruuzemunt het ze ien overvloed;
en ze is straf genogt, joa hoast zoo straf as ’en pêpermunje.—Wacht, de
bloadjes van de stengeljes afgestreupt.

„Best zoo dingske,” knikt grootje hoofdschuddende van pijn.—Ziezoo, al
die bloadjes ien ’t kêtelje gedoan.... zooveul as ’t moar kos.

Veurzichtig met den zwoaren woaterkêtel; ’t is kokend, dingske, pas op!
O lieve deugd!” komt de oude er weer tusschen.—Geen nood, ’t hengsel
blijft aan den kettinghaak hangen; Anneke behoeft de tuit maar te
richten, en zie.... ’t kokende woater kumt ook krek met ’en vollen
stroal ien ’t kêtelje, en—’t ruukt al kruuzemundig!

’t Is alsof de reuk grootje al goed doet; misschien ook werkt het
gezicht van Anneke mee; ’t keteltje zet zij op ’t vuur:

„’t Mot trekken, zie. Niewoar grootje?”

„Zeker liefke!”

„As ’t getrokken is dan zal ’t krek zoo goed as en drank van den dokter
wêzen, niewoar grootmoeder?”

„’t Zal best wêzen Anneke.”

Annekes oogkes blijven strak en vol blijde hoop op het keteltje staren:
„Zou ’t al goed zin grootjelief....?”

„Nog niet kiend!”

„Wacht, zal vast ’en kummeke kriegen. Ziezoo... Nou zal ’t wel goar zin
grootmoeder; kiek moar, de woasem kumt al de tuut van ’t kêtelje uut.”

„Nou dingske, toe dan!”

Met het boezelaartje ’t warme hengseltje vattende, schenkt Anneke een
kommetje van ’t groene vocht voor ’t lieve grootje in; en grootje, als
zij blazende telkens een teugje neemt, knikt ze tevens Anneke toe, want
Anneke ziet haar aan met een gezichtje, dat geheel en al de vragen
teekent: „Doet ’et goed grootje? Ku’j’t al vuulen? Zou ’t bêter goan?”

En ’t goeng bêter, en een half uurtje later zei grootje: „Joa, klein
dokterke, ’t is bêter, Goddank!” En, als zij haar mokkelt en zoent, dan
heeft grootje voor ’t kleinkind haar duizend en eersten naam, en zegt
ze: „Heel bêter, mien lief, mien oarig Kruuzemuntje!”



Een week verliep en ’t is weer Zaterdag. Zaterdags wordt er geen school
gehouden, en Anneke die weer vrij heeft, zal heden een plan ten uitvoer
brengen: ’en mooi spulleke dat ze eiges geprakkezierd het.—„Zoo’n wies
dingske!” heeft grootmoeder gezegd.

Grootje staat in de schaduw van den pruimeboom, en Anneke treedt door
het kleine hek in de lage doornenhaag den landweg op; ziet nog eens om,
en knikt grootje toe, grootje die wuift met de hand; en dan stapt ze
met iets gewichtigs in haar tred meer voorwaarts, terdege den zak
omklemmende, die haar over den schouder hangt, maar, ze ziet alweer
eens om, en roept zoo hard als ze kan: „Dag grootjelief! dag!!”

Grootje wuift nog van verre, maar Anneke verstaat niet best met waffer
bijnoam grootje heur noaroept.

Bij ’t bruggetje gekomen, waar de zeeg onderdoor gaat, kijkt Anneke nóg
eens om, heel ien de verte ziet ze nog wel ’t peerse jak van
grootmoeder, moar, grootje geet krek de deur van ’t huusken
ien.—Grootmoeders oog’ zin niet zoo stark as de hoare.

En Anneke stapt sneller voort. In een uur tijds zou ze terugwezen.
Iedereen die ze tegenkomt zegt ze g’n dag, met ’en knikske, en
allegoar—zelfs boer Balders van ’t Bijenveld—zeggen weerum: „Dag
Anneke!”—De kwoaje schepershond van ’t Gouwe-erf, die heur met den
schoapstroep veurbijkumt, grumt geen spier, moar striekt met z’n kouwe
neus of natte tong—Anneke weet eiges niet wat—langs heur kleine hand,
asof Filax heur kussen wou.

„Gemergen scheper!”

„Zoo Anneke.... goa’j gres snijen....?”

„Nee scheper, kruuzemunt!”

„Kruuzemunt.....? Zoo!—Goeje mergen!”

„Goeje mergen scheper.”

Ja, Anneke gaat kruizemunt snijden. Dat was een heerlijke inval
geweest: kruuzemunt was goed veur de krampen in ’t lief. Bij ’t
veerhuus bezijen den hoogen Riendiek doar sting kruuzemunt, ’en
heeleboel; nooit wier ze afgeplukt.... „en”—had ze heel zachtjes in
grootmoeders oor gefluisterd: „as we dan ’en heele zooi bij mekoar
hebben grootje, dan zuwwe ze dreugen op de vuurploat, en oan den dokter
verkoopen; en veur de centen ’en tabaksdeus veur voader koopen as ie
joarig is, en—moar dat zei ze niet: ’en neië snufdeus veur grootje
d’rbij.”

’t Is een belommerd gedeelte van den hoogen Rijndijk nabij het
veerhuis. Aan weerszijden van den dijk staan, ongeveer ter halverwegen
van de glooiing, flinke appelboomen vol pardiezen en rabouwkes, moar,
riep zin de appels nog bij lange noa niet.—Even beneden de appelboomen
aan de buitenzijde van den dijk is een rasterwerk, waarachter de vette
ossen in de heerlijke uiterwaarden grazen tot op den oever van den
frisschen Rijn; en evenzoo bevindt zich ter halverwegen van de
dijkglooiing aan de binnen- of Betuwzijde, een rasterwerk ter
verbinding van een op onregelmatigen afstand gescheurde doornenhaag,
welke haag mét rasterwerk, de hoeve van boer Vledder—aan de
dijkzijde—bepaalt.

En hier is het dat Anneke den zak van den schouder glijden en haar
oogen met blijdschap over de kruizemunt-pollen weiden laat. De pollen
zien d’r hoast als pollen brandnêtels uut, moar ze hebben kleinere
donkerder bloadjes, en—prikken, dat doen ze niet.

Wacht—grootjes kniepmeske uut den zak gehoald, opengedoan, nou oan ’t
snijen.

’t Geet langzoam, moar ’t geet toch.

„Zoo druk aan ’t wark Anneke?” roept Truitje van ’t veerhuis, die met
de glimmende koperen roomkan op den rug, en een emmer aan den arm, in
de hoogte op den dijk voorbijgaat.

„Joa Truitje, en ’t is werm, zelfs hier in de schaduw van den
appelboom,” roept het kleintje weerom.

„Wi’j ’en munje vol room, Anneke?”

„Nou! asteblief,” zegt Anneke. Ze steekt haar mes ien den grond; klimt
de glooiing op, en als zij boven is gekomen dan bukt zich Truitje,
en—Anneke mag het holle deksel uut de koperen kan trekken, en uut den
emmer volscheppen, en dan lêgdrinken, heelemoal lêg. Jong zoo
lekker!—„Dank oe vrindelik Truitje!” zegt Anneke, en de blanke room,
die nog om ’t munje glimt, striekt ze weg met den rug van ’t kleine
henje.

„Tot oe dienst Anneke. Ziezoo!” De koperen stop steekt weer in de kan,
en, als Truitje haar weg vervolgt dan glimt de kan nog een poosje in
Annekes oog, totdat ze haar mes weer opzoekt en met vernieuwden lust
aan ’t werk gaat.—De zak is nog geen darde deil vol; ’t geet langzoam,
moar ’t geet toch.

Twee hoogbeladen hooikarren knarpen door ’t kiezelzand al nader en
nader op den Rijndijk. Anneke ziet even naar boven. Zij ziet karraderen
en paardepooten en menschebeenen, maar voor het stof knijpt ze de oogen
dicht.

„Zoo, bi’j oan ’t appels zuuken!” roept een mansstem van boven: „’t
Spul is niet riep,—Mot er geen êten, klein ding!”

„Nee! ’k bin oan ’t kruuzemunt snijen!” roept Anneke.

Of ’t niet verstaan was? althans de stem klinkt weerum:

„Wacht, hier hei’j ’en bêtere. ’t Is ’en vroege renet; a’j ’em nog ’en
poar doag’ ien den zak houdt dan zal ie zoo mul zin as koek.” En—op
’tzelfde oogenblik ziet Anneke ’en appel, niet ver van heur af, op de
diekhelling neerkommen, en, rollen noar lêger.... onder de rastering
deur—’en heil eind wied, in den bongerd van boer Vledder.

„Wat zoo’n appel kan loopen, en zonder been’ oan ’et lief!” roept het
van boven op wat verderen afstand.

„Dank oe!” zegt Anneke, en luider vraagt ze: „Zou ’k moar deur de
rastering goan?”

„Woarum niet!” klinkt het nog eens, maar meer uit de verte, en—de
wielen der hooggeladen karren hoort ze steeds minder en minder kraken
in ’t kiezelzand; maar ze volgt ze niet met de oogen, want ze tuurt
naar de plek waar ze meent dat de appel in ’t gras ligt.

Nog maar half besloten, staat Anneke eenige oogenblikken met den voet
op den ondersten legger der rastering; maar dan—woarum niet....?—dan
bukt ze ’t kleine köpke umlêg; ’t rugske krom; ’t eene beentje zet ze
over ’t hout, ’t andere beentje hoalt ze met de rökskes noar zich toe,
um hoastig noar de plek te loopen woar de appel leit, moar—de appel
leit er niet. Hier niet, doar niet, woar is ie gebleven....?

Da’s spietig!—Anneke kan ’em niet vienden.

Nou meent ze.... moar nee, ’t is ’en roodachtig kleiwortelbloadje—Doar
ziet ze.... nee, ’t is ’en kleine paddestoel tussen ’t gres. Hier....
nee, dat gruune appelje kan ’t niet wêzen, da’s afgevallen van den
boom. Wacht.... doargunder....!?

„Wel doe bliksemsding! mo’j appels streupen in boer Vledders bongerd!?
Herruut ze’k! herruut!”

Met een vuurrood gezichtje schrikt Anneke op. Zoo’n stem had ze nog
nooit geheurd; de beentjes trillen heur onder ’et liefke. Boven op den
diek steet de veldwachter, en hij kiekt zoo iesdig kwoad, en hie dreigt
met den stok noar veuren, krek as loast bij voaders huuske: alêvel,
toen woaren voader en grootje d’r bij, moar nou.... O lieve heer! doar
kumt ie den diek af.... altied den stok noar veuren.

„Zu’j d’r uut! kleine feeks van ’en dief! zeg?” schreeuwt Bol de
veldwachter opnieuw: en Anneke ziet hem, o goeje hemel! de rastering
overklimmen, en wordt zoo wit als een dooje!

„Moar.... moar.... ik zocht....” brabbelt Anneke angstig.

„Appels stêlen! veur de galg opwassen! lui dievenpak!” schreeuwt Bol,
steeds naderkomende en nog altied den dreigenden stok vooruit: „Herruut
ze’k! Allo!”

Maar Anneke—in een wip heeft zij de klompjes van haar voetjes gesmeten,
vort! en.... loopen doet ze, loopen wat ze kan, harrejennig zoo’n
viefke!—Bol is woedend.

„Hier ze’k! hier!” schreeuwt hij het vluchtende haasje na, en als hij
zich mede in de vaart zet om spoedig het kleintje te achterhalen,
dan.... dan zwakt hij en zwikkelt, en smakt ie voorover.—Anneke ziet
even angstig om. Woar was ie?—Maar zie, doarginder wordt het kleine
klompje van Anneke luide verwenscht, doch door het ongeval nog meer
verwoed, weer overeind gesprongen, vliegt Bol opnieuw het meisje na,
dat intusschen een goed eind op haar vervolger heeft voorgekregen.

„Zu’j stoan! zu’j stilstoan....!?” schreeuwt Bol; maar Anneke den man
weer ziende, snelt opnieuw weder voort, en ofschoon ze verbijsterd van
angst niks, nee hoast niks meer ziet: loopen kan ze nog, loopen best!

Moar o heere! ienéns mot ze stilstoan, pal ienéns veur de breeje
sloot;—en—doar kumt ie....! Zal ze rechts, zal ze lienks....? O heere
doar kumt ie! ’t Schiemert heur veur de eugskes: ze sleet er de henjes
veur; nou ziet ze niks meer, moar eindelik doar was ie, en ’t was hoar
alsof ’en knieptang heur vast ien den erm kneep.

„Zoo kwoaje dern! he’k oe doar! Wou’j mien ontloopen zeg! Allo
veuruut!” bijt de veldwachter het bevende kleintje in ’t oor, en met
forschen ruk dwingt hij haar terug te keeren op haar pad, tot bij de
plek waar haar klompjes liggen, ’t eene klompje van boven gebersten,
straks deur den voettrooi van Bol.

En of het arme Anneke met bevend piepend stemmetje al roept dat ze niks
gedoan het, en dat ze kruuzemunt snee—met al die leugens het de
veldwachter niks van noode: „Vort! allo vort!”

Arm klein dingske! de leelijke veldwachter, die haar den zak heeft op
den schouder gelegd, duwt haar met forsch geweld de glooiing op, en
dwingt haar op den dijk voor hem uit te gaan. Met de punt van zijn stok
stoot hij haar boosaardig van tijd tot tijd in de lenden, en zegt dat
ze wat gauwer mot loopen. Maar Anneke kan niet gauwer, want het
gebersten klompje doet haar bij iederen voettred zoo zeer op de wreef:

„Ik kan niet veldwachter, ’t vuutje duut mien zoo zeer!”

„En ik zeg oe: veuruut: doe luiwoammes,” roept Bol en stoot haar
opnieuw met den stok in de lenden.

Anneke begint bitter te schreien. Ze had toch niks geen kwoad gedoan,
en woarum dat de veldwachter dan zoo wreed was? Nooit van d’r lêven was
iemand zoo kwoad tegen hoar gewêst; en wat zou grootje wel zeggen dat
hoar klompje kapot was. En, woar zou ze noar toe motten; woar....?

„Och veldwachter, loat mien asteblief noar huus goan?” zegt ze
snikkend, terwijl de tranen haar over de mollige koontjes biggelen.

Maar de veldwachter heeft een duivelachtig genoegen in de vrees en
smart van het lieve kind.

Arie’s vermaning steekt hem in de borst, en die moet hij wreken; de
lafaard! De postbode, die op eenigen afstand naderde, moet het hooren
dat die kleine schavuut ’en appeldievegge is.

„Wat! Slim Anneke van Arie Winkels?” zegt de bode, die nu zijn
geregelden tred vervolgende, het tweetal is genaderd en nu voorbijgaat:
„Za’k ze dan moar mee noar stad nemen veldwachter? Doar hei’j ’en huus
met dikke troalies.”

„Dát was niet kwoad bode, moar hier onder den toren hewwe ook goed
lozies, en ’t is zoo duuster as ien de hel, en rotten zin d’r....
Atjuus, plezierge wandeling.”

„Atjuus!”

Anneke voelde haar knietjes knikken:

„Nee, nee! niet onder den toren veldwachter; nee!” roept ze angstig en
onder het schreien door.

En weer krijgt ze een duw met den stok, en zegt de nijdige lafaard:
„Allo ze’k! veuruut!”



De burgemeester van het dorp is een dikke heereboer met een rond rood
en vol gezicht. Hoe het mogelijk was dat hij burgemeester is geworden
begrijpt hij zelf niet, want van de ambtsbezigheden weet hij bijna
evenveel als de ganzepen, waarop hij altijd kauwt indien hij een
moeielijk geval heeft; en „alle gevallen” zijn in het oog van den
ronden burgemeester, „moeielijk, zeer moeielijk.” Het allermoeielijkste
van alle gevallen is de omstandigheid, dat juffrouw Lus—zijn
echtgenoote—niet verkiest dat manlief voor het burgemeesterschap
bedanken zal.

Eén ding is gelukkig voor burgemeester Lus: hij heeft een uitmuntenden
secretaris, en de secretaris is altijd present—want burgemeester is
roojaal—dat is ie! Ook Bol de veldwachter is een zeer bruikbare vent.
Niet alleen dat Bol altijd met plezier boodschappen voor de juffer van
den burgemeister doet, beveurbeeld visch uut stad hoalen, of wijn
bestellen, maar hij is ook „slim op z’n vak” zeit de burgemeester;
jammer dat ie een bietje veul „klaart en rooje-jenevert”, maar anders
best en actief—soms al te actief.

Klein Anneke staat voor een tafel, waarover een groen lakensch kleed
ligt, en waarop een hooge looden inktkoker met dito zandkoker staat.
Achter die tafel zit Lus de burgervader. De secretaris Hoefzoetnagel
zit aan een kleinen lessenaar bezijden de tafel, zóó dat Lus hem zien
kan als hij zich even ter zij wendt.

De veldwachter staat naast Anneke.

„Zoo, heb jij appels gestolen, zoo!” zegt de burgemeester: „Zoo, heel
goed! Ahja.... hoe is je naam?”

„Nee nee!” schreit Anneke: „nee burgemeister, zoo woarlik nee!”

„Zu’j stil wêzen,” zegt de veldwachter: „Heur ie niet dat burgemeister
vroagt hoe da’j heit?”

„Anneke, burgemeister!”

„Anneke? Zoo, heel goed. En je ván?”

„Ván....? van voader burgemeister. Moar appels gestolen dát he’k zoo
woarlik niet!”

„Zóó, maar je voaders naam wou ik weten.”

„Arie Winkels, burgemeister.”

„Winkels. Zóó, heel best! Ouderdom?”

„Watblief burg.... meister....?”

„Hoe oud da’j bint!” snauwt de veldwachter.

„Ikke.... tien joar burgemeister.”

„Beroep.... of nee.... Watblief secretaris?”

Hoefzoetnagel is den burgervader met een papier genaderd; wijst er met
een vinger op, en fluistert meteen den edelachtbare wat in ’t oor.

Lus knikt, en zegt van tijd tot tijd zachtjes: „Jawel.... Ja
Ja!—Sjuust! Dunkt mij ook....! Docht ik net al!”

De secretaris zit weer voor zijn lessenaar.

De burgervader knauwt op de veder van zijn pen, en, straks op den
looden inktkoker turende zegt hij: „Een moeielijk geval! hum!” Dan
eensklaps tot Anneke: „Zul je ’t nooit wéér doen, zeg?”

„Nee burgemeister, nee! moar ik heb niks gedoan.”

„Zu’j den mond houen met de leugens!” grijnst de veldwachter: „Zeg,
zu’j!?”

De ronde blozende burgervader is te goedaardig dan dat hij—vooral na
het fluisterend gesprek met zijn secretaris— geen medelijden met het
lieve schreiende kind zou hebben. Den veldwachter vindt hij een beetje
erg actief, ja barbaarsch.... Tedeksel.... baars....! Daar valt hem wat
in. Als hij ’t vergat dan zou vrouwlief zenuwachtig worden: „Och Bol,
zou jij de baars ’reis eventjes uit de kaar willen halen; we zouen ’en
sausbaarsje hebben van middag. Wil je?”

„Tot je orders burgemeister, moar met je permissie burgemeister, zou ik
dat galgen-oas hier, niet erst is veur ’en uur of wat onder den toren
zetten? ’t Is van ’t repalje, burgemeister.”

Lus ziet toevallig naar zijn secretaris. Hoefzoetnagel is druk aan ’t
werk, maar zijn neus wijst in de richting van de deur.

„Veldwachter!” herneemt Lus deftig, en voegt er nu eens in het volle
besef zijner edelachtbaarheid bij: „Vertrek!”

„As je kleine dieven loopen loat dan worden ze as groote gehangen!”
grauwt Bol, met den duim op Anneke wijzende: „En as burgemeister zoo
weinig um peliesje geeft, dan kan Bol wel goan hengelen in ploats van
z’n eigen dood te loopen.”

De neus van Hoefzoetnagel wijst nog spitser in de richting van de deur,
terwijl ’s mans oogen onveranderlijk op zijn schrijfwerk zijn
gevestigd.

„Bol, geen praatjes. Dat voegt.... dat past.... niet. Ik ben
burgemeester, en jij veldwachter, weet je,” zegt Lus.

De vleugels van Hoefzoetnagels neus applaudiseeren.

„Ja dat weet ik best!” zegt Bol: „moar as de secretaris z’n eiges met
de affeeres bemoeit”—en hij werpt beurtelings een nijdigen blik op den
schrijver en het kind—„dan motten ze hem moar in jou plaats zetten, af
anders veur mien het dievenpak achter de vodde zitten.”

Een kleine tien minuten later is Anneke op vrije voeten. Zij is nog erg
beverig op de beentjes, en de oogen doen haar zeer van ’t schreien,
zoodat zij ze haast niet kon openhouden in de felle zon. Maar toch, zoo
snel als ze op het geborsten klompje voort kan, stapt ze den dijk over
tot bij den afweg die, langs kerkje en schoolhuis en kleinere woningen,
naar vaders hutje voert. Gelukkig heeft burgemeester haar den zak met
kruizemunt weeromgegeven, maar bitter leed doet het haar dat
burgemeester, die toch op ’t laatst zoo vrindelik was, niet gleuven wou
dat Bol onwoarheid sprak; ’t was slecht van Bol, heel slecht!

„Wat schêlt er oan, klein blauweugske?” zegt een blonde krullebol van
dertien jaren omtrent, die in ’t gras naast het kerkhof köpken-over
heeft gekeukeld, en nu met een paar luchtige sprongen op het kleintje
toeschiet.

Willem krijgt een kleur van kwoadheid nu Anneke hem alles heeft
verteld, en zegt dat die Bol ’en gemeene vent is, en dat ie den hals
moar had motte brêken toen ie over d’r klumpke viel, en, joa, dat ie
voader centen zal vroagen om veur Anneke ’en poar neië klumpkes te
koopen. Anneke most maar goedsmoeds wêzen. Wacht! hij zal den zak veur
hoar droagen; ze was ’en oarig dingske, dat zei meister ook, en dat
zeiën ze allegoar!

Och lieve minsen, wat hêt grootje in den angst gezeuten! Om negen uur
is ’t kleine liefke de deur uutgegoan, en nou, op slag van twoalven
doar kumt ze pas oan. Goddank dat ze d’r weer is! Wel heere m’n tied!
zoo’n veldwachter! Ze zal ’t oan Oarie vertellen, hoe ie ’t lief en
oarig kruuzemuntje getemtierd hêt. „Lief klein hertelepke!” en grootje
kust Anneke wel tien keer achter mekoar, zóó, dat Willem ook hoast trek
kriegt um ’t blondje te kussen, moar nee: G’endag soam!—Noar huus loopt
ie zoo hard as ie kan: um vader en moeder wat centen te vroagen, en
t’oavend de klumpjes te brengen.

Nee grootje! nee, niet oan voader zeggen, nee! As voader kwoad was dan
kon ie noa ’t êten niet sloapen; en grootje zei: „Krek zoo!” En voader
mocht ook niet weten van ’t kruuzemunt um den verjoardag en de neië
piep.—Net zoo, denkt Anneke en........ de snufdeus voor grootje.



De zomer is voorbij. De tabakslanden zijn kaal geplukt. De appels en
peren—zelfs de heele late—zijn alle van de boomen; in één woord, de
oogst is binnen. Hoe rijker de menschen zijn hoe meer dat ze lachen
kunnen. Vooral de burgemeester Lus; boer Balders van ’t Bijenveld;
Romein de vetweier en niet ’t minst m’nheer Van Zwiet kunnen lachen.
Hun schuren en bergen zitten vol, en—’t vee is duur, en ’t koorn is
duur, en veur de tabak hebben ze al twintig gulden geboojen, eerd-
best- zandgoed-lompen, alles deur mekoar. Twintig gulden de honderd
pond! „Wat zukke minsen riek worden!” zegt grootje.

Grootje is niet jaloersch, „nee, moar ’t is toch vremd ien de wereld,”
denkt ze: „de rieken lupt alles mee, ze kriegen meer as meer, en de
erme zal nog onspoed hebben ien ’t geringe.” ’t Was niet anders! ’t
Klein bietje eerdappels dat ze te roojen hadden was niet meegevallen,
en dan—’t was moar ’en onneuzel ding—moar, ’t kruuzemunt woar ’t kleine
dernje zoo’n zoeren oogst oan gehad had, geen tien stuuvers.... geen
dubbeltje.... geen rooje cent had ze bij dokter der veur kriege kunnen.
Alles wat dokter ien de apteek noodig had, dat kreeg ie uut de stad
zeidie; en zoo had Anneke met heur kruuzemunt weer aftrekke kunnen.
Dokters juffer had heur wel noageroepen, en heur ’en poar zuute
kuukskes gegeven, moar ’t kleine ding, die ze veur grootje en voader
bewoarde, had ze zeker ien ploats van ien ’t zekske te stêken, der
noast gestoken, went, toen ze thuus kwiem had ze geen centen en geen
kuukskes ook. ’t Liep alles zoo tegen. ’t Was noarigheid!

Maar op zekeren morgen had Anneke toch een kleur van plezier. Aan ’t
geval met Bol den veldwachter dacht ze niet anders dan wanneer ze hem
met een norsch gelaat voorbij zag gaan, of ook, als ze somtijds naar
het geborsten klompje keek, dat de klompenmaker met ’en klein houten
beugeltje gemaakt had. Willem Stoete had zeker geen centen kunne
kriege, went neië klumpkes had ie niet gebrocht, en, sinds dien morgen
had ze hum niet gezien, went bij m’nheer Van Zwiet was ie tuinjongen
geworden, en Willems voader woonde oan gundsen kant van ’t groote Van
Zwiets-huis.

Moar nu—zie, nú heeft Anneke ’en kleur van plezier. Met twee schoentjes
in de hand staat ze bij grootjes stoel aan de kleine klaptafel. De
schoentjes zijn niet nieuw, nee, alles behalve, maar ’t zijn leeren
schoentjes, zie moar, en krek zoo groot as heur vuut’! En Willem Stoete
steet vlak tegen heur over; en hie kiekt er noar hoe Anneke ’t zool
onder tegen ’t vuutje past; en z’n oogen gliensteren ook van plezier,
went.... Mie de kindermeid had ze oan Herm den „hoazenvilder” verkocht
met ouwe linten en ’en kniepmuts en kersjet; en toen, toen het ie de
schoentjes van Herm veur ’en dubbeltje weerum gekocht—dát was z’n halve
wêkloon;—um ze oan Anneke te geven; went—vergêten had ie Anneke en de
belofte niet; en: „Niewoar, schoentjes zin nog zachter as klumpjes?”

Als Anneke wat kreeg van voader of grootje, dan kuste ze voader of
grootje altied. Nou had ze Willem ook wel willen kussen; moar, Willem
sting oan den overkant van de klaptoafel, en Anneke kuste grootje; en
grootje zei dat Willem ’en beste jonge was; en Anneke knikte van joa!
en trok de schoentjes aan, en liep—zoo zacht asof ze op de kousevuut’
liep—met een vaart naar het lage houten broodkastje; trok een bovenla
open; nam er wat uit; stopte het Willem met een zenuwachtig schokje in
de hand, en—voort was ze op haar schoentjes de deur uit.

„’En vuursteen!” zegt Willem en ziet grootje half vragende aan.

„Meugt ’em best houen jungske!” knikte grootje: „’t klein ding het ’em
eiges ien ’en griendhoop gevonden; ’en vuurkei kent ze best uut
duuzenden steen’!”

En als Willem heengaat met den ruwen steen in den zak, dan ziet hij ’t
hutje nog eens rond, maar, Anneke ziet hij niet.—En grootje, als ze
Anneke straks noar binnen roept, dan denkt ze: ’t Kiend is krek as de
keuning uut ’t verhoalje: Goed veur goed gift ze weerum, heel anders as
Bol, die gaf kwoad veur goed, en heel anders as de rieke Van Zwiet, die
niks dee, en toch ien de sloot had gelêgen as Oarie z’n peerd’ niet ien
’t spoor had gehouen.



De herfst werd nat, heel nat. Overal was ’t soeperig en klesserig: op
de kleiwêgen, ien ’t broek, zelfs op den grinddiek, overal. ’t Kwiem
zeker van de nattigheid, meende grootje, dat zij weer zoo rimmetiekig
was, en ’t kwiem ook zeker van al die natte vuut’, dat d’r zooveul
krampziektes in ’t lief woaren; ze had al heure proaten dat de vrouw
van Roelvink....

„Nee moeder nee! d’r wier d’r eentje verwacht,” zegt Arie: „en toen ’t
kleintje d’r was, toen....”

„Och lieve heer.... is Willemke Roelvink zóó heergegoan.... Krek as
Annekes moeder, mien beste Hanske!” Grootje veegt met haar boezelaar
een traan weg.

Arie kan bij dat sjepieter niet lang stilstoan, dat moakt ’em altied
zoo kienderachtig.

„En ’t geval bij m’nheer Van Zwiet, Oarie! Is de koetsier dan
niet....?”

„Nee moeder, allegoar proatjes! Die kerl het z’n eigen overvrêten, dát
het ie. Met de andere booje had ie gewed dat ie ’s middags ’t spek veur
z’n vieren heel allinnig zou opêten en nog drie dikke weitemêls-koeken
d’r bij. Toen ie den darden koek zoo gluujend noar binnen had, doar
zakte ie in mekoar, en, veur húm had de dokter veur niks de wiesheid
geleerd; dood was ie, stik! as ’en plank! Joa, ’t is wel zundig dat ’en
mins ’s Heeren goeje goaven zoo dierlik misbruukt.—Wiwwe bidden....?”

„Joa!” zei grootje met een zucht, en ze vouwde de handen, liet het
hoofd zoo’n beetje op zij zakken; sloot de oogen, en dacht—„En welluu?
welluu hebben niks as eerdappels met ’en klein bietje azienreuzel!”

Arie drukte de pet voor de oogen, en zei ’et: Onze Voader! En Anneke,
Anneke zat haast krek as grootmoeder; maar, toen ze: ’t Heere zêgen, en
wat er meer volgde tusschen de roode lipjes gepreveld had, en naar de
aardappels zag, die in den rooden schotel dampten, terwijl de azijn met
het weinigje reuzel zoo lekker rook, toen zei ze zachtjes zoo in haar
eenvoud: „Wij zullen ons niet doodêten, Goddank!”

’t Was dien zelfden avond al heel vroeg donker en erg donker ook. Het
eenige licht dat er op den dorpsweg viel—waar ook Winkels’ hutje
stond—kwam uit de kleine smidse. ’t Was een mooi gezicht voor de
kinderen in de buurt; dat rooje vuur, en dat gloeiende ijzer, en Paul
de smid met zijn bloote armen zoo hel verlicht; en dat afspatten van de
vonken als hij op het ijzer sloeg: Hê, smid worden! dacht Anneke, die
er ook naar keek: „as ik ’en jongen was dan wier ik ’et zeker!” Paul
wischte zich juist met den ruigen blooten arm de zweetdroppels van het
voorhoofd. ’t Was niet alles dat warken!

Maar toch, Paul werkte stevig door, en bemerkte niet dat Anneke en de
andere kinders, die buiten stonden, de hoofden van hem hadden afgewend.
De lichtglimp, die uit de smidse kwam, gleed den weg over, juist tot
aan de woning van Bol den veldwachter.—Wat was doar te doen? Telkens
zag Anneke in ’t glimplicht minsen hen en weer schieten, en as Paul ’en
oogenblik ophiew met beuken, en de bloasbalk niet soesde, dan ko’j
duudelik heuren dat er druk wier geproat.

’t Was erg klesserig op den weg, en de klompjes bleven haast steken,
maar Anneke, die ’t veldwachtershuis toch voorbij moest, liep de andere
kinders na, en stond weldra onder meer anderen, aan ’t eind der lange
glimp uit de smidse, voor ’t veldwachtershuisje. Maar, Anneke kon niet
te weten komen wat er eigenlijk te doen was. „Watte....?” zei ze een
paar keeren achtereen. Maar een groote man riep: „Vort! de kinders
motten noar huus toe!”

Ja, Anneke begreep ook dat ze noar huus most, went ’en schel klökske
klonk in ’t veldwachtershuus, en sloeg hoastig zes. Moar ze wou toch
wel weten of Bol ’en ongeluk het gekregen of wat ’et is....? Achter
haar zegt een vrouw op gejaagden toon tot een andere—Anneke kan niet
zien wie het zijn: „Ja ijselik is ’t! Um schiemeroavend is ie noar Van
Dulms harbarg gegoan; ien de gelagkoamer het ie ’en munje vol gepruufd;
toen ien ’t veurhuus riest en kluutjes gekocht en ook ’en flesch
jenever. Onderwêge noar huus, mot ie weer arg trek ien ’en slukske
hebbe gekregen, en de flesch oan den mond gezet.”

„Zoo’n zuuperd!” zegt de andere.

„Joa mins, doar hei’j wel geliek in,” herneemt de eerste: „en dát mot
God bêter’t op oe en mien en ander volk passen dat zuinig en altied
bekwoam is; moar ik zeg die God hebben wil die kan ie wel kriegen ook!”

„Nou, dat geleuf ik mins, of ie!”

„Joa, as drek en modder viel ie in mekoar. Gillend en roazend is ie bij
Limpers op ’t brugske ieneengezakt, en hebben ze hum gevonden met ’en
flesch vol fijtriool noast ’em; de slok fijtriool is as gluuiend iezer
noar binnen gekommen. Luuster moar, luuster, nog ku’j ’em doarbinnen
heuren karmen van kramp en van pienen in ’t lief.”

„Heere bewoar ons! Geen wonder, geen wonder!”

Tien minuten later staat er al meer volk voor de woning van Bol. ’t Is
natuurlijk dat ze er blijven staan, want—de veldwachter zelf is nu niet
present om zoo veel belangstelling met zijn stok uiteen te drijven.

„Nou wat mo’j, zeg! mo’j ’en mins de rok van ’t lief trekken, zeg!? ’t
Onmundig spul mot tegenswoordig ook al overal met den neus bijwêzen.
Goa sloapen, da’s bêter as neisgierig de oogen ien ’t vuur te stêken!”
Zoo snibt en snauwt een klein vrouwmensch en stelt zich vierkant in de
groep, om met haar breede figuur een kind dat haar ter zijde trad, den
doortocht te beletten. Maar het kind heeft de onvriendelijke rede niet
eens ten einde gehoord; bij de eerste tegenkanting is het al aanstonds
zijwaarts omgegaan, en nu, zie—’t licht in ’t veldwachtershuisje
teekent even de kleine schaar, die wauwelt voor de deur, want het licht
gleed naar buiten, omdat het kind naar binnen is gegaan.

„Da’s zeker Mareitje, die noar dokters huus is gewêst,” zegt er een uit
de nu weer duistere groep.

„Nee nee.... ’t is Anneke; Anneke Winkels!” roept een jongensstem.

Anneke hoort niet wat Willem Stoete en de anderen nog meer zeggen; de
deur is achter haar dichtgevallen.

Daar staat Anneke in het kleine vertrek. Anders is zij zoo bang, zoo
bleu en bang; moar nou, ’t is heur krek asof de man met de holle oog’,
die in de bedstee krimpt en karmt van de pien, asof ie heur voader is,
en krek asof d’r geen andere minsen ien de koamer zin:

„Hier! hier he’k kruuzemunt vrouw Bol.... hier!” zegt ze met een
hijgend stemmetje, dat van de haast getuigt waarmee zij den tocht heeft
volbracht: „Da’s goed, o zoo goed veur de krampen ien ’t lief.... Mo’j
thee van zetten vrouw Bol.... veul kruuzemunt en weinig woater zei
grootje,” en den vollen boezelaar met het gedroogde kruid schudt ze op
den stoel naast de bedstee, en.... Bol ziet heur oan met die holle, van
pien zoo oakelikke oogen, en smiet zich um ien de bedstee, en karmt: „O
Heere! o God!”

En Anneke—ienéns wordt ze bang, bang en beduusd. Wat ze zeggen dat
heurt ze niet, en.... dat ze buuten gekommen ’t gebeugelde klumpke ien
de klei loat zitten dat vuult ze ook niet, moar thuus velt ze um
grootjes hals, en bêft ze asof ze kwoad had gedoan. ’t Was oakelik
gewêst, arg, vreeselik arg!

Onneuzel klein dingske! Kruuzemunt brengen oan ’en mins die zóó te pas
kwiem as Bol!

Ja klein blondje, er zijn er die gelachen hebben toen ze ’t hoorden:
Kruuzemunt! De veldwachter had ’et gerij niet kunne zien, en gewezen
dat ze ’t weg zouwe doen. Wat zou kruuzemunt veur zoo’n pien! Moar
vrêmd, loater het ie steunend en karmend um ’en tekske gevroagd en hie
het ’et ien de hand genomen, en—’s andren doags lei Bol met de oog’
star en stief noar boven, en ien de vuust die op de borst lei, zat nog
’t tekske kruuzemunt, vast, heel vastgeknepen. Nou—’t was geen kwoad,
en ’et tekske kon d’r wel in blieven ook.

„Arg onneuzel!” zei het dikke korte vrouwmensch, dat zich ’s avonds zoo
vierkant in Annekes weg had gesteld: „Arg onneuzel!” zei ze toen ze ’t
vernam: „Doar mo’j kiend veur wêzen!”

Krek, breed, dik, klein vrouwmins! doar mo’j kiend veur wêzen. Ge kent
de geschiedenis niet, en doarum begriep ie ’t niet, moar, alda’j z’ook
kon weten, dan begriep ie ze nog niet: Mo’j kiend veur wêzen, breed,
dik, klein vrouwmins, kiend!

Willem Stoete had ’et begrepen. ’s Nachts kon hij er bijna niet van
slapen. Drie- vier- vijfmaal is hij de bedstee uitgesprongen; maar in
’t laatst van November komt de zon zoo vroeg niet. ’t Was of ie de
rooje lipkes van Anneke zag toen ’t rood oan den hemel kwiem; en ’t
blauw dat woaren d’r eugskes, en—maar rust had hij niet, en, fluks in
de kleeren, is hij al de deur uut, opweg noar.... neen—niet naar
Anneke, maar op weg naar ’t groote Van Zwiets-huus, reeds lang vóórdat
de zon door de openstaande bedsteegordijntjes, Anneke met een helder
blinkend straaltje op het gladde voorhoofdje wakker kust.

’t Was maar goed dat ze nog wat geslapen had het lieve kind. D’r heeft
een loftrompet geklonken zoo hard dat men ’t misschien in ’t hutje had
kunnen hooren.

En grootje, als ze ’t kleintje daar nog slapen ziet, dan veegt ze zich
een traan weg, en fluistert Arie toe, terwijl ze hem ’en kummeke koffie
bij ’t morgenbrood schenkt: „Oarie, zóó’n kiend is er geen tweede ien
de wêreld,” en als Arie knikt met een Goddank in ’t hart, dan zegt
grootje nog bij zich zelve: „Goed voor kwoad! As zóó een ien ’en koets
kwiem te zitten dan zou’j zeggen da’s rechtveerdig.... as ’t zoo wêzen
kon!”

Harrejennig wat had Willem gebloazen en getoeterd; ’t heele Van
Zwiets-huus op de been; zóó hard en zóó mooi dat de jonge freulekes de
troan’ over de wengskes liepen, en m’nheer Van Zwiet ’em oankeek asof
Willem ’en toovenoar was, die op de hark—woar ie mee in de hand
stond—’en engelenzang had geblazen.

En m’nheer Van Zwiet had gevroagd woar of dat Anneke woonde; en Willem
had gezeid: „Ien dat hutje ien de darpsstroat m’nheer, woar ie van ’t
zomer hoast met de jonge peerds ien de sloot had gelegen.” En m’nheer
Van Zwiet had lang noar den grond gekeken en niks meer gezeid....

Nou, ’t was ook zoo vremd niet dat ie ’t vergêten had.

Maar ook, nog denzelfden dag, stond m’nheer Van Zwiet met de mevrouw en
de twee freulekes half en half buiten het hutje.—Grootje was d’r
verlêgen mee. Verlêgen met zooveul grootheid.—Willem sting bij den
pruumboom, die koal was; en de freulekes hadden ’en mooie pop en ’en
groote koek veur Anneke, moar, Anneke begreep d’r niks van, en begon
hoast te schreien zoo beduusd as ze was. En mevrouw Van Zwiet proatte
met grootje—die zich schoamde umdat ze geen stoelen veur al die
grootheid had en volstrekt ’en kêtelje koffie wou zetten, en.... van de
twee rieksdoalders veur ’t oarig kruuzemuntje ook schiemerig ien de
oogen wier.

En m’nheer Van Zwiet sting met Winkels bij de heg te proaten. Winkels
met de pet ien de hand; en Winkels zei: „Joa m’nheer ten mienste—as
boer Limpers de jonge peerds veur den boerenwoagen prebieren wil, dan
het ie altied gern da’k noast ’em veurop kom zitten; zie m’nheer, de
eene mins—wi’k is veronderstellen—het ’en handigheid met ’en spul, en
’en ander zoo niet!”

’t Was al schemerdonker toen in den omtrek van Winkels’ hutje, en
vooral bij de smidse, het groote nieuws wordt verkondigd en bebabbeld:
„Winkels kumt ien de grootheid, en misschien wel in ’t livverei van den
dikken koetsier, die zich eiges te bersten at!”

Tien blijde lentes hebben sedert dien natten herfst het Betuwsche
dorpje verjongd, maar—grootje is van al dat verjongen niet jonger
geworden.—’t Kan d’r spieten, arg spieten dat heur lêvenstied zoo
opkort. Ze het ’et zoo best, zoo kostelik best gehad in die leste tien
joaren. In ’t linkervleugel van ’t Van Zwiets-huus—eigelik ’et
tuinmans-gedoei, moar nou, umdat de tuinman ’en eenloopend mins is: ’t
koetsiershuus—in dat knappe spul woont ze met Oarie en Anneke ien ’t
vette der eerde, jong zoo’n lêven! Jammer is ’t dat die tien joaren
vervlogen zin, arg spietig!

Anneke kan ’t zoo spietig niet vinden. Willem Stoete ook niet. Loat er
één kommen, die zeit dat Anneke niet ’et knapste, mooiste, liefste
bekske van ’t heele darp is. Och verdrêjd, ’t is zoo’n oarig blumke van
twintig joar, dat blonde kruuzemuntje! En, as ze hum kust met die rooje
frisse lipkes, en as ie hoar ien de eugskes kiekt, en as ie heur hartje
oan zien borst vuult kloppen, dan....

Stil, grootje dribbelt onrustig heen en weer: Joa ’t zal d’r toe kommen
vandoag; vandoag toe kommen; joa! Kruuzemuntje zal ien ’en koets voaren
en grootje ook. M’nheer Van Zwiet zal ze met de mooie koets noar ’t
roadhuus en noar de kark loate riejen. Willem en Anneke noast mekoar,
en Oarie en grootje ook noast mekoar. Buys de bouwmeister zal veur deez
keer koetsier wêzen. Al z’n lêven! Doar kwiem de koets al.—En—doar geet
’et. Grootje kiekt asof ze eiges ten trouw voart, en is den keuning te
riek af. Ien ’en koets! en Anneke hoast as ’en juffer ien ’t pak! En
Willem de goeje jong zal straks ook hoar kleinkiend wêzen; en allebei
blieven ze op ’t Van Zwiets-huus, went, Willem zal d’r over drie doag’
tuinboas ien ploats van tuinknecht zin;—en—as ’t nog ens zóó wied kwiem
dat grootje óvergrootje wier!!! Och harrejennig! En—zie, allegoar die
ze voorbijriejen blieven stoan; sommigen nemen den hoed af, en ander’
kieken asof ze denken: Kiek, grootje ien ’en koets!—Joa minsen: grootje
ien ’en koets en met al wat heur lief is op de wêreld.

’t Gaf Anneke ’en vremd gevuul toen ze doar nog ens veur de gruune
toafel kwiem, woarachter burgemeister Lus zat—’en bietje ouwer—moar
anders nog krek as tien joar gelêjen, en de secretoaris Hoefzoetnagel
oan den lessenaar, zoo’n bietje schuins op zied.

En ’t scheen ditmaal voor burgemeester Lus geen „moeielijk geval” te
zijn; ten minste zijn aanhef luidde: „’t Is mij een aangename taak om
u, o edel bruidspaar, die de genoegens des huwelijks met elkander
wenscht te smaken, bij dezen in den zaligen echt te vereenigen!”

Hoefzoetnagel kwam met ’en boek en wees met zien neus woar Anneke
schrieven most, vlak onder Willems noam, tot twee keer toe.

En de karkklok luidde, en ien de kark wier ’t alles bezêgeld: maar,
toen de goeje brave dominee, die zoo’n bietje van den ouwen stempel
was, onder veel dat gepast en hartelijk mocht heeten, toch ook als naar
gewoonte van de eeuwige verdoemenis sprak, en de harten zijner kudde
bij steenen vergeleek—toen dacht Willem aan den steen, die ie van
Anneke kreeg en altied op zak had, en had wel willen roepen: Moar ik
heb ’en vuursteen dommenei!—Alêvel te roepen dat goeng niet, maar
hebben is hebben en dat is ’et veurnoamste!

En bij ’t thuuskommen, toen ze uut de koets stapten, toen stonden de
lui van ’t huus allegoar met blommen ien de hand, en hing er vlak boven
de deur van ’et tuinmanshuus ’en loofkrans, woar binnen ien geschreven
stond: Leve Willem en zijn Kruuzemuntje.









’T REUSKE VAN ’T DARP.


’t Is ’en September-oavend, en volle moan. Arg droomerig is ’t; en
veural, umdat kleine zwarte wölkskes af en toe veurbij ’et moanlicht
joagen.

A’j van de donkere lindeloan, bezijen ’t karkhof op den grooten weg
kiekt, dan zie je den veurgevel van ’t witte schoolhuus ien ’t volle
licht; en lienks—oan den schoaduwkant—doar hei’j twee strepen met
rossen gloed.—’t Zin de roams; en de rosse gloed kumt van ’et
lamplicht, dat nog ien de school brendt.

Joa, alschoon ’t geen schooltied is, ’t mot tóch nog schooltied wêzen.
Luuster! Doar klinkt ’en lied; en de stemmen zin krachtig; en moatvol
is ’t; en, a’j scharp luustert—misschien umdat ze de schooldeur al
opendoen,—dan heur ie nog kloar de slotwoorden van ’t lied in diepen
moar vreugdvollen toon:


    „Want des werelds hoogste goed,
    Is de vree van ’t rein gemoed.”


Heur! Nóg ens die regels, en nou is ’t uut.

Van half acht tot negen duurde de Zoaterdag-oavond zangschool, en hoog
boven de lindes gromde de karkklok, dat ’et ook lang genog, en krek
tied van uutscheien was.

Of de karkklok soms van ’t jongvolk, as ’et noar huus goeng, dinger zag
of proatjes heurde, woar ie—veural zoo kort tegen den Zundag—geen vree
mee had;.... ’k weet niet, moar zooveul is zeker, dat de karkklok nooit
zoo hoastig en korzelig bromde, as Zoaterdags oavends noa ’t
zangles.—En dan, van negen tot tien; ’t was krek asof dat ouwe domme
ding van ’en klok ’t er op gezet had um van ’et mooiste uurke niks meer
as ’en klikke te moaken.

Dat vond Dorus Roelfsen: en terwijl het zanglievend, altemaal volwassen
jongvolk het schoolgebouw uit, en de frissche avondlucht te gemoet
stroomt, fluistert Dorus, die onzichtbaar een kleinere hand in de zijne
houdt:

„Kom Janna, wij goan lienks. Onder de lindes bij ’t karkhof is ’t
duuster en ziet ons geen mins.”

Janna zei niks; heur hand had ’et antwoord gegeven.



En um den schoaduwhoek van ’t schoolhuus zin ze al heel gauw verdwenen.
’t Was ’t duuster, droomerig duuster onder de lindes, en op ’en enkel
ploatske moar, speulden iele bloadjes lochtig kantwark tegen de
helblanke moan.

In zoo’n glimpke, gunds bij de steenen hekposten, staan Dorus en Janna.
Alêvel ’t licht loat Janna’s mutske wel blinken asof ’t moanlicht op
sneeuw was; moar, ’t snuutje dat blieft toch in ’t duuster.

„Och, loa’k oe joa nóg ens heuren Janna, ’t klienkt mien zoo zuut en
zoo oarig!”

„Malle jong! Joa blieft joa, tot ien ’t lest van ons lêven.”

„O Janna, a’j nou is vuulde hoe lucht mien hart sleet! Giester, joa
zelfs van oavend ien’t zangschool, toen ha’k nog duusterheid en bange
klopping ien de borst. Ielkreis a’k Willem of Gijs of Govert noar ’t
mooiste en ’t lieflikste kiend zag kieken, dan was ik pardoes de moat
kwiet! en, a’k dan docht hoe d’r dukkels over oe gesproken wier, en
Willem nog letst zei dat gij ’t lievenheerskuukenje van ’t darp woart,
en dat ie oe zeker allang veur den prêkstoel zou hebben gehoald, as ge
niet....”

„A’k niet van ’en arg schroale bouwing was,” valt Janna in: „en ook, as
ik húm gewild had!”

„Joa krek Janna, als gij hum gewild hadt; en—as er geen ander was
gewêst die nou de wereld te riek is!”

’t Bleef toen een heele poos stil.

Of de moan was verloopen, of Janna’s mutske ’en bietje verschoven
misschien? althans de lichtglimp, deur de bloajers, blonk nou op Dorus
vurheufd.

—Kloeke kop! had meister altied gezeid;—en ’t was zoo. Moar zie, ook
ien d’eigensten stond blonk nóg ens ’et hoagelwit mutske, krek bij dat
kloeke vurheufd; en.... ÉÉN gromde de torenklok.

Janna was er van geschrokken. Halftien! Ze kan ’t zich niet begriepen
dat ze hier al ’en half uur getoefd het.

„Al halftien,” zegt ze zuutjes: „Kom nóu dan ’t geheim Dorus, went
moeder zou ongerust worden.”

„’t Geheim Janna? Och, ge weet ’et da’k voader niet van mien liefde
veur ou of van trouwen dorst sprêken, umdat ie mien nog te min veur ’et
smidswark acht. Moar, zeker, ’t zal nou mergen wêzen.... Alêvel Janna,
’t geheim most zoo lang tussen ons nog moar geheim blieven ook.”

„Ge proat zoo vrêmd Dorus. Ik zou ’et weten en zien, a’k oe mien joa
had gegeven?”

’t Kloeke vurheufd en ’t mutske ze glommen weer êfkes te zoamen ien ’t
licht; en joa dan, ’t geheim zou ze weten; z’n leven; z’n liefde; z’n
wiefke!

Arm in arm, de handen ineen, zoo gingen nu de gelieven voorbij de kerk,
die pas hun ja had gehoord, en traden op een achterweg toe, die de
Waaistraat genoemd wordt.

In de zeer verspreide meestal kleine huizen, brandt ginds en her nog
een lichtje, doch ook hier voert de maan zacht glanzend gebied: ze
blinkt in de rimpels, die ’t koeltje blaast op ’t effen vlak der
waaikolk achter die huisjes; ze speelt met de zilveren blaadjes der
slanke schotwilgen omhoog, en wiegt met blauwe glimpglanzen in de
wingerdblaren langs de lage gevels, of hier en daar in de moesplanten
der tuintjes, terwijl ze matte vonken schiet—ginds op een sterk
bedauwde roos, en op goudsblommen hier, die ook nú nog „Oranje boven”
roepen. Straks een smaller zijpad inslaande is Dorus al spoedig een
klein tuinhek binnengegaan. In ’t smalle paadje met maagdenpalm
bezoomd, kunnen ze niet naast elkander loopen. Toch houdt Dorus Janna’s
hand in de zijne, als vreest hij dat de pas verworven schat hem nog als
een droombeeld ontvluchten zal.

En Janna volgt met kloppend hart;—went, toen ie hoar ’t allererst van
liefde had gesproken, toen het ie hoar meteen ’en roadselje ien ’t oor
gesuusd:

Van kiends af oan was Janna zijn liefde, en altied zou ze ’t
blieven—zoo had ie gezeid: moar, voader, schoon braaf en goed, was
korzel van oard; en Dorus, dorst hum—ge weet ’et—van geen liefde te
sprêken, eer ie—noar voaders begriep—bekwoam veur ’et smidswark zou
zin. Dát kos nog lang, nog heel lang duren, went, de grofsmeejerij was
meer ’en arbeid veur hand as veur heufd; en as voader de hand niet
krachtig oan ’t werk zag dan sprak ie van soezen en droomen en
onbekwoam!

Moar luuster: schoon de hand toch ook zoo zwak niet was bij ’t
doageliks wark, ’t heufd had ien ’t droomen nog wat anders gearbeid.
En, as dát ien’t licht kwiem, dan zou voader den droomer, dien ie toch
liefhad, ook as warkman erkennen, en Janna zou ie mee liefhebben as z’n
eigen kiend. Méér had Dorus toen niet gezeid. Moar nou, nou zou ie ’t
roadsel verkloaren.



Aan den voorkant van een tamelijk groote woonstee is de smederij van
Dorus vader. Door het tuintje bezijden het woonhuis gaan de gelieven
langs de achterzij naar een schuurtje, ’twelk zich op slechts weinige
schreden afstands van de woning bevindt, en waarvan de lage deur geen
vijf voeten van een planken stap aan de waaikolk is verwijderd. Twee
breede holle knootwilgen baden er hun takken in den vloed.

„Wat was doar?” zegt Janna, en ziet naar de wilgen.

„’t Zal de koater gewêst zin,” meent Dorus: „hie zit gern ien den
wilg.”

Janna ziet nog eens om; maar Dorus, die de deur van het schuurtje reeds
heeft ontsloten, vat haar bij den arm, en dwingt haar met zacht geweld,
hem te volgen, waarna hij haastig de deur achter zich sluit.

’t Was arg duuster. Janna kos niemendal zien.—Ze was niet bang; moar:

„Wat mot ik hier in dit schuurke, en heelegoar ien ’t donker?” zei
ze.—Nee, ze wist wel dat Dorus geen kwoad wou; moar as heur iemand
gezien had! Ze meint toch vast dat de schoaduw van ’en mins langs den
wilg bij de woai was gevlogen.

„’t Zou misschien bêter zin gewêst Dorus, a’k op kloarlichte dag met oe
mee was gegoan. ’k Wiest niet dat oe geheim ’en geheim achter slot
was.”

Een oogenblik later was Janna gerustgesteld.—Met ’en striekzwêveltje
had Dorus ’en olielempke oangestoken, en met ’en kus hoar gezeid, dat
mooie snuutjes niet altied onroad ien ’t duuster motte zien.

Zóó was ’t dan goed!—En ’t geheim niewoar?—As Janna nou asteblief moar
êfkes wou meegoan, en achter dat planken beschutsel kieken.
Veurzichtig, ze moest niet vallen over die houten, en zich niet stooten
oan de warkbank of ’t blok.

„Zie, doar steet ’t!” zei Dorus heel zacht: „en zoo woar a’k oe liefheb
Janna, zóó woar bin gij, op Thom noa, de eenige die ’k er van sprak, en
’t nou ook te zien geef.”

„Wátblief! Wat is dat?” zei Janna, toen Dorus, met ’t lampje omhoog,
naar een voorwerp wees, ’t welk, oppervlakkig beschouwd, wel eenige
overeenkomst met een scharenslijp had.

„Wát dat is?” zegt Dorus nog zachter, terwijl zijn oogen nochtans bij
’t lamplicht flikkeren: „Wat dat is!?—Da’s wark van den droomer!—Twee
joaren lang he’k er op gezonnen en figelierd Janna; maar nou, Goddank,
nóú is ’t ien de wêreld!”

’En bietje loater lei Janna met ’t köpke oan Dorus borst. Alles het ie
heur uitgeleid en verkloard. ’t Was ’en haksel- of streu-snijer zooas
er nog geen gemoakt wier. As ’en veerke licht ko’j ’et groote rad
drêjen, en, deur de vangers hier, schoven de garven vort en goeng ’et
hakmes op en neer, krek zoo gauw as ’t rad moar snorde.—Wát ie doarmee
veur had?—Zie, ’t was ’en stuk veur de Landbouw-Tentoonstelling; en de
droomer zou dan is kieken of voader ook wonder zou stoan, as ’t
onneuzele wark—alschoon lang niet volmoakt—toch met eer wier
genuumd.... joa, misschien zelfs bekroond!

En Janna rustte nog aan Dorus borst, moar—toen ze noar ’em opkeek, toen
zag ze dat Dorus niet, zooas straks, op heur „fleurig snuutje” tuurde,
moar, dat ie noar dat ding zag, noar dat ding van iezer en hout, totdat
ie ien ’t einde hoar stoan liet, en weer d’r op toetrooi, en keek, en
drêjde, en nog êns prebierde, umdat—zooas ie bemerkt had—’en
kleinigheid nog niet ien den hoak was.

Toen Janna zei dat ’et meer as tied wier noar huus te gaan, toen schrok
Dorus ’en bietje, en liet op stond z’n uutvindsel voaren.—’t Was vremd:
zoo gauw as ie bij ’t ding kwiem, kos ie de hand’ er niet afhouen; moar
nou was dat toch te gek, niewoar?

„Joa liefke, hier bin ik. Wat zeg ie nou, hê?”

„Ikke.... dat ’et tied wordt noar huus te goan Dorus.”

Dat dee hum zeer. Geen enkel woord van zien vinding; zien wark; zien
schat!

„Hoe liekt oe ’t geheim Janna? ’t Is toch oarig niewoar? En a’k er ’en
pries mee behoal....”

„Heel oarig!” zegt Janna. En dan, as ie ’t liefke weer vast oan ’et
hart drukt, dan fluustert zij nog: „Joa Dorus, heel oarig; alêvel....”

„Alêvel?”

„Alêvel,” zegt Janna: „Ik had toch gedocht dat ’et wat anders zou zin.”

Janna had gedocht dat ’et geheim wat anders zou wêzen. Wát, dat wist ze
niet. Ze had wel zoo’n adee gehad; beveurbeild dat Dorus van zien
voader de smeejerij alvast present had gekregen; of dat ie van zien
moeders versturf ’en schenking veur hóár bewoarde; of, dat ie misschien
’en heuge ien de lotterij had gespeuld. Toen ze straks ien dat schuurke
goeng, toen het ze op ’t allerminst oan de gouwe grenoatring gedocht,
die Dorus moeder vroeger gedroagen had. Moar,—krek zoo riek as ze d’r
iengoeng was ze d’r weer uutgegoan. Niet dat ze begeerig was;
alêvel.... ’en streusnijer! ’en uutvindsel zooas geen mins ’t nog
gebruukte! ’t Was dwoasheid; zoo’n dink dat hie had geknutseld, doar
zouen ze hum op de Toonstelling ’en pries of medalje veur geven! Dát
ko’j begriepen!

’En oogenblikske loater was ’t weer duuster ien ’t kleine schuurke.
Gunds op de breeje stroat, ien ’t volle glans van de moan, doar goan
Dorus en Janna.

Moar,—tussen de wilgen en de kolk, ien ’t schoaduw van ’t schuurke,
doar sting er een die ze noakeek.

Alschoon ’t ’en frisse oavend was, had ie ’t zoo oakelik werm. Met
oanstoande karmis was ’t krek ’en joar gelêjen, dat ie noast ’t mooie
kiend ien die mallemeulen rondgedrêjd en hum alles veur de oogen
geschiemerd had. ’t Urgel speulde ’en „Schotse drie”, en de trom
donderde d’r tussen da’j ’t gelach en getier van ’t jongvolk niet
heuren kos; moar, dat Janna toen,—zoo’n bietje karmismuu—met heur köpke
hier tegen zien schoer het gelegen, en niks, goar niks geroasd het toen
ie, bij ’t uutstappen, êfkes heur wengske beruurde, joa, dat wist ie,
en dat vergêt ie nooit zoolang as ’t hart hum ien ’t lichoam zal
kloppen.

En—wat ie deez oavend noa ’t zangschool bespeurde, most dát de
genoadeslag wêzen!? As ie den ersten oandrift gevolgd had, dan zou ’t
moanlicht nou zeker zoo vroolijk niet blinken op de diepe kolk.
Goddank, dat ie dien oandrift weerstond. Alêvel, ’t geen ie, turend
deur ’t kleine venster van ’t schuurke, kos zien, dát het nog ’en
uutzicht gegeven:

—Joa, Dorus Roelfsen, zoo peinst ie: d’r is nog wat anders da’j
liefhebt: liever misschien as hoar die oe ’t joa gaf; en, Janna Peters,
ik gleuf niet dat gij oe veur altied loat binden met zoo’n pronkstuk
van iezer en hout!



A’j ’s and’rendaags ’s mergens zoo vrindelik wilt wêzen ’t kleine
boeren-erfke van Peters binnen te goan, dan ku’j mooi Janna nog is
bêter bekieken.

’t Is een frisse September-mergen. De schoaduws van den appelboom
buuten, speulen en dansen op de blankgeschuurde tafel bij ’t roam. Zoo
êfkes het Janna ’en mandje met parziks op die toafel gezet; parziks die
oe toelonken da’j ’t woater d’r van ien den mond kriegt.—Toen Janna de
parziks oan ’t schutting had geplukt, toen het ze alleen moar gekeken
of ze riep woaren; moar nóu neemt ze, ielk verzet, nog ens ien de
handen, en kiekt noar ’t blank en rood, en noar ’t donzige vel.

Zie: ien ’en lichtstroal van de schommelende bloaj’ is ’t köpke van
Janna nou krek as ’en glans ien de koamer geteikend. As ze de lange
donkere weimpers opsloat en oe oanziet, dan bi’j d’r beduust van; stik
beduusd! ’t Is, asof ze oe al ’t moois van de wêreld opéns loat kieken.
’t Heele köpke is ’en fleurige meidag, en heur oogen zin blauw—diep
blauw, as ’en hemel.

Jammer dat er zoo gauw wolken oan den mooisten hemel kommen!

Alêvel nou zin d’r geen wolken. Sinds giesteroavond was ’t alles
kloarheid en licht. Dorus had hoar zoo lief. En of ’t geheim ook was
misgevallen, hie had heur toch loater ’en ringske beloofd. Nee, schriel
was ie niet.

—Wat zullen de vrinden wel zeggen as ze ’t heuren! denkt Janna: Tien
tegen één dat Willem en Gijs en Govert ’en gek gezicht zullen zetten.
Eigen schuld mennekes! Proaten met complementjes is goed; moar,
ekfetief van wal stêken, dá’s bêter.—Ge bint krek ’en parzikske, zei
Govert nog giester.—Jammer dat den parzik nou veur den stille zal wêzen
die ’t erst van allen geen gekheid sprak. Noe, ’en parzik kan ook niet
altijd oan de schutting blieven!

Janna keek noar de deur; nam toen den fleurigsten parzik uut ’t mandje;
trooi hoastig op ’t kleine spiegel toe, en hieuw, met ’en gliemlachend
lonkske, den parzik noast ’t mooie köpke. En—’t was gekheid van Govert;
ze zou zich schoamen as ze zoo gruunachtig gêl was, en heur wang zóó
rood.—Donzig; noe joa, donzig dát was ze.

Doar wier de klink van de deur gelicht. Janna wist niet hoe gauw ze van
’t spiegel zou wegkommen. Zie, voader en moeder kwiemen de keuken in.

„Wacht êfkes kiend!” zei moeder, die zag dat Janna met de parziks, oan
den overkant wou weggoan.

„We motten oe spreken,” zei voader.

Janna begreep ’et.—Ze keken zoo vrindelik.—Dorus had zeker zien voader
gesproken, en ook hier al ’t oanzuuk gedoan. Misschien sting ie wel
achter de deur; misschien....

Moar ’t was misgeroajen. Terwijl voader Peters noar den heerd stapte,
en met ’en diepzinnig gezicht ’en lêpel vuurgloed schepte, zei moeder:

„Ikke en voader woaren gerezelevierd Janna, um de parziks oan de
Meermans te sturen.”

„Oan Huibert-nêf?” vraagt Janna verbaasd.

„Woarveur langer hoaken en oogen!” zegt Peters, die den kop van ’t
pijpje op ’t vuur drukt.

„Joa, kiend,” herneemt moeder Steyntje: „ge weet wel, nêf zou met de
Toonstelling keurmeister van ’t vee wézen; en umdat voader zien schoap’
wou sturen....”

„Bi’j gek Steyntje!” roept Peters: „Nee, doar zou ’k niet oan denken;
moar as de prêkstoel liefde gebiedt, en zukke parziks ien stad nog grif
vier stuuvers ’et stuk doen, dán zal ie’t wardieren, zeg ik!”

„Moar met de Toonstelling kos ’et toch boaten, hei’j gezeid!—Begriep ie
Janna, veur ’en goeje ploatsing en ’en pries zou ie voader zeker ien
gedachte houen.”

„’k Zou zukke gekke toal niet uutsloan Steyntje! Janna weet bêter. As
recht recht blieft, dan zal krom den pries niet hoalen. Van proaten of
dinksigheden met keurmeisters heb ik geen oard; moar, vrede is vrede;
en doarum Janna, most gij oe moar ’en bietje opmoaken, en met de
parziks Huibert-nêfs kwaadheid noar den diek joagen.”

„’k Begriep er niks van,” zegt Janna: „A’j ien woarheid geleuft voader,
dat recht recht zal blieven, dan hei’j geen vrindschap te zuuken met
’en mins, die zich tegen ons opzet, umdat ’t jongvolk nou eenmoal wat
meer noar de arme Janna, as noar zien eenige rieke hartelap kiekt.”

„Viezevoazen!” zegt Peters.

„Ei! Het Nela niet gezeid dat welluu geen pertuur veur den boer van ’t
Hemelrijk woaren! Ik geleuf voader, dat de noam van de hofstee heurluu
zoo gek moakt, en ze meinen dat Nela ekfetief al ’en engel is! Nee, a’k
noar ’t Huiberts-huus goeng, ’k zou mien schoamen, went den lesten keer
he’k Nela rondeman gezeid, da’k heur hoogmoed verachtte, en God dankte
da’k nog ’en klein bietje meer oanlokkigheid had, as den engel met heur
spitse neus.”

„’k Wil niet zeggen Janna, da’j ongeliek hebt,” zegt Peters: „’t
onderscheid tussen ou en hoar is te groot. Alêvel kiend, de Liefde, en
de Verdroagzoamheid en ’t Oordeil!”

„Krek Janna, ’t OORDEIL: As Huibert keurmeister is, en voaders schoapen
’en goeje pries zulle kriegen, dan mot gij....”

„Steyntje, ge most liever oan ’t wark goan. Ge begriept mien niet. A’k
van ’t oordeil sprêk, dan sprêk ik van ’t Oordeil Gods.”

„Ien dat geval voader, za’k in oe eigen belang geen parziks noar ’t
Hemelrijk brengen, went ’k gleuf niet dat ’t oordeil Gods d’r arg mee
gediend zou wêzen.”

Peters was tegen de toal en de oogen van ’t mooie kiend niet
opgewassen; tóch zou ie ’t nóg ens prebieren. Alêvel, krek toen ie ’t
woord ien den mond nam, toen goeng de klinkdeur open, en vroeg ’en knap
jonkman, half heers half boers van kleedoazie, of ie d’r ien mocht?

Of ie d’r ien mocht!!!

As den geluks-uiver, ien ’t vroegjoar, veur ’t erst um ’et nest vliegt;
as ’t klein wölkske oan den gluujenden hemel met frisheid en wasdom
kumt opdoagen; as de volle kornvracht van ’t land veur de open
schuurdeur steet.... watblief of ze d’r ien meugen?

Janna had ’en scheut deur de borst gekregen, dat ze d’r rood en wit van
geworden was. Voader Peters nam ’t piepke uut den mond, en moeder
Steyntje sloeg ’t slip van heur veurschoot noar boven.

Zoo’n vremde kazjeweeligheid ha’j nooit belêfd! Op d’ eigen stond dat
er van de Meermans gesproken wier, sting doar Meermans Leendert, asof
ie uut de locht kwiem vallen. Vief joar lang was ie buuten ’t darp bij
’en oom ien de Neer-Bêtuw op ’en steenoven gewêst en pas sinds twee
dóágen was ie d’r weer, ook umdat ie met de Toonstelling ien ’t bestuur
was.

’t Is niet vremd dat Janna ien ’t erst wat beteuterd kiekt.—Leendert
was ’t! Leendert, die heur as kiend al dukkels had oangekeken asof ie
wat vremds oan d’r zag.—Nóú weet Janna ter deeg wát dat vremde gewêst
is—alschoon ze ’t niet zeggen zou.

Dukkels nog had ze oan de mooie oogen gedocht, die heur dan zoo
oankeken; moar, Leendert zag ze in al die joaren niet; went met de
karmis, as hie thuus kwiem, dan was zij altied bij grootmoeder onder
Nimwêgen gewêst.—En, zoo zuutjes-oan is de bekanterigheid tussen Nela
en hoar ien de wêreld gekommen; nooit van z’n lêven zou Janna d’r weer
’en voet in huus zetten!

—En nou, zie—dóár sting Leendert.

Toen Leendert—noa de familie te hebben gegroet, Janna oankeek, toen was
’t asof er ’en vroege zon langs zien knappe geloat streek.

—Zou ie ’t al wete kunnen van Dorus en mien? denkt Janna; en,—dat ze ’t
denkt dóár stêkt toch geen kwoad in.

Moar, Janna kos d’r ooren niet geleuven. Asof er geen koelheid, geen
hoat zelfs gewêst was, zoo sprak ie:

—Ze mosten allegoar de complementen van voader en van Nela hebben.

—De complementen!!?

Joa, voader en Nela begrepen eigenlik niet woarum de familie zoo nooit
meer is oankwiem?

—Niet begriepen!!

—Alêvel, nou hie—Leendert—d’r weer was, nou kwiem ie dan zelf moar is
oan; en ook, ien de erste ploats, um nicht Janna, noamens ’t Bestuur
van de Tentoonstelling ’en groot verzuuk te doen.

’En groot verzuuk!!?

„Goat ’r zitten Leendert-nêf. Alles welvoarend?—Wel mins wat zie je d’r
kostelik uut!” zoo sprakken voader en moeder.

Janna zou van dat loatste geen nee zeggen; moar ze het gezwegen.
Niewoar, veur ’en streeling as heur nóú over ’t gemoed kwiem most de
sproak wel zwiegen.

De Landbouw-Tentoonstelling—zoo had Leendert gezeit: zou deur ’en prins
van ’t Koninklik huus bezocht worden. ’t Liefste wat ’en prinsenoog op
zoo’n Toonstelling zag, dat woaren de mooiste bluumpkes van ’t land;
en, uut noam van ’t Bestuur had ie Janna te verzuuken: één van de drie
te wille wêzen, die et prinselik bloed, noamens de Bêtuw met krans en
zêgen begroeten zou.



Niet lang nadat Leendert vertrokken was, zat Janna op haar kamertje.

Alschoon ’t moar ’en zolderkämerke was, ’t was toch ’en vrindelik dink.
De mooie donkere loajtoafel met al die puppekes en pronkkummekes er op,
’t was ’en pracht. Moar, ’en pracht was veural de spiegel die d’r boven
hieng! Zóó’n spiegel was er zeker geen op ’en zolderkämerke ien de
heele Bêtuw. Eiges het z’em veur d’r spoargeld gekocht. En zie, ’t ouwe
heel kleine spiegel ’t hieng doar ook nog, bij ’t roam.—Die ’t niet
uutvond kos zeker niet begriepen hoe’n vremdigheid ’t is, a’j twee
spiegels krek over mekoar hebt.

Ens, heel toevallig dat ze ien ’t kleine keek, het ze zich finoal van
achter ien de groote gezien, krek asof z’n ander gewoar wier. Erst was
ze d’r puur van ontdoan; moar loater, toen het ze d’r o zoo’n oarigheid
ien gehad. En, kemiek was ’t, a’j ’t kleine spiegel ien de hand nam, en
oe drêjde.... drêjde, dan ko’j oe eiges bekieken, rechts, lienks, oan
alle kant. Joa, die erste keer het ze heel lang gekeken, en ’t mutske
afgezet, en d’r hoaren los loate vallen. Ze had nooit die hoaren van
achter gezien. ’t Was oarigheid!

Op dit oogenblik zit Janna met ’t ronde kinnetje in de hand.

—’t Is toch bezonder, denkt ze: dat ikke van ’t heele dorp en den
umtrek, nou krek één van de drie bin die veur ’en prins kan
bestoan!—Eén van de drie!?—Janna keek êfkes ien ’t spiegel.—Hoe oarig
had Leendert gefluusterd: „Niet één van de drie; moar van de drie
nommer één!”—Nou, ze wiest ’t ook wel; en dan as ’en mins as Leendert
’et zei, zou ’t êvel wel waar zin. Moar ook, wie had ooit durven denken
dat ’t oordeil zóó rechtveerdig zou wêzen! En Nela—die ze verdocht had
van kwoadheid en jaloezie; Nela zelf had heur loate groeten, en vroagen
of ze ’t oavend maar sito op ’t Hemelrijk wou kommen um—over ’t
kleedoazie te proaten.

—Wat kosten de dinger toch in ’en ummezien verkeeren, went, zóó woar en
zoo kloar as de hooge kornbarg doar gunder fonkelt tegen de helblauwe
locht, zoo woarlik het Leendert heur de erkenning van ’t Bestuur en
zeker ’t goedvinden van de heele Bêtuw gebrocht—alschoon ze toch erm is
van huus en van hof.

En as Janna nog tuurt, dan vuult ze zich zoo.... ’k weet niet, zoo
licht en zoo lucht. Met den zwoaluw, die langs den kornbarg scheert,
zou ze wel vliege kunnen.—Prinselik uutverkoren, niewoar!? Joa joa, dát
was ze!—Vremd, wonderlik vremd kos alles sjanzieren: t’ Oavend zal ze
noar ’t Hemelrijk goan; en de parziks zal ze meenemen. Noe, woarum
niet, as Huibert zoo vrindelik is, en ’t voader plezier duut.

Haastig overeind gekomen, beziet Janna zich even van nabij in den
spiegel; en als ze vroolijk neuriet, dan trekt ze de laden van haar
latafel één voor één open, bekijkt vluchtig ’t Zundags merrenos
bluumpke, en ’t gries perremattem japon met bajees, en....

—Nee, ze het geen rust meer. Over ’t kleedoazie zal ze t’ oavend met
Nela en die andere proaten. Nóú wil ze êfkes goan kieken of Dorus hoast
kumt. Joa, ze mot hum nou zien, en hum vertellen van de eer die hoar
wacht.—Wat zal ie gruts wêzen!— Noe! op nommer één van de drie!



As er nog iemand ien ’t darp was die nooit van Doavid en Jonathan
heurde, zeker was er geen kiend, dat niet proatte van Dorus en Thom.

Dorus Roelfsen het ’en kloeke kop;—dat he’j al ien ’t moanlicht gezien;
moar, aldat ie niet fors veur ’en smid is, wat ie ien handen kreeg dat
liet ie niet los, zoo min as z’n joa of z’n nee.

Op ’en harfstoavend, toen Dorus ’en elfjoarig jungske was, toen het ie
met kleine Thom Brasser, achter voaders huus ien ’en bootje op de kolk
gespeuld. Hoe ’t krek gegoan was, dat wiest ie niemeer; moar, ’t
glanzig gêle hoar van Thom had ie met ’en glimp zien zwenken langs den
rand van ’t bootje, en ’t opspatten van ’t woater had ie gevuuld. ’t Is
hum toen gewêst asof er ’en helft van hum eiges met tol en toom en
knikkers noar beneejen goeng. En ’en klitskou het ie gevuuld, en ’en
suuzing ien ’t heufd en—niks meer. Allinnig van loater weet ie dat de
zon hel rood was toen ie noast Thom, kletsnat bij ’t stap onder de
knotwilgen stond, en—dat ie toen oan Jonas ien den walvisch het
gedocht, en Thom met ’t heufd in moeders arm het gezien. Moar op
d’eigen stond had ’en vuur hum op ’t oor gegluujd: en: „Weerlichse
bengel!” had ’et geroasd.

En ’en lange nacht is er gevolgd; moar loater toen de hoan al dukkels
op ’t arf had gekrêjd, toen het ie van voader ’en hand gehad, zonder
ripplement; en moeder had hum gekust—die goeje moeder—wel tien keer
achter mekoar.

’t Was oarig, toen Dorus op dien morgen Thom had weergezien, toen het
Thom van niks gesproken; moar hie zelf het de troan’ ien de oog’
gekregen. En ien ’t school—as ie niet schrieven most, had ie Thom egoal
bij ’en punt van zien boatje vastgehouen, asof ie bang was dat Thom nóg
ens noar Jonas ien den walvisch zou goan. De kouwe grauw-erten die ie
stillekes meenam, had Thom één veur één onder toafel gevat, en met ’en
zwonk ien den mond gestoken zonder dat meister zag dat ie ’en vim
verruurde.

Och, ’t was zoo’n slim handig jonk, dat Thumbke. Oanhankelik zonder
veurbeild; en gedienstig!.... ’t was hum krek allins of ie zuut of zoer
tot loon kreeg, went êvel was ie Dorus altied op zied.

Joa, a’j Dorus zag ko’j vast rêkenen da’j ook Thom gewoar wier, moar,
Thom meesttieds op Dorus rug; of, ien ’t melkwoagentje as Dorus d’r
véúr liep. Loater bij ’t appels streupen, dan woaren ze óók bij mekoar,
moar, Dorus ien den boom en Thom d’r onder. Dorus kon ’t zich duk niet
begriepen dat ie beneden zooveul minder mooie appels vond as ie meinde
noar umlêg te hebben gegooid; moar, ens op ’en keer, toen ie gewoar
wier dat ’en poar van die mooie uut Thoms broekpiepen rolden, toen het
ie meeliejen gekregen, went Thom was arg beduusd gewêst, moar had
gezeid dat ie ze veur ’en erm ziek kiend uut de buurt wou bewoaren.
Och, ’t was zoo’n goeje, zoo’n beste jong!

Siends z’n tiende joar was Thom—de wees,—op Dorus’ veursproak bij
voader en moeder in huus gekommen, en altied bleef ie de makker van
Dorus; z’n trouwe vrind. Twee keeren moar—’ens, met ’en meske dat weg
was en in Thoms zak wier gevonden, en ook op den letsten karmisoavend,
toen Thom hum met zoo’n vremde boodschap noar huus had getroond zonder
dat ’et was neudig gewêst—het Dorus ’t gevuul gekregen asof er ’en
dwarshout tusschen hum en Thom was gekommen. Moar, Goddank: Misverstand
is duuvels rechterhand; zeit ’t sprêkwoord. En, ’en vrind mo’j op ’t
woord geleuven. ’t Eigen oog kan bedriegen, moar de woare vrindschap
niet.

Zóó had Dorus ’t begrepen.

En Thom? Thom van zien standoasie redenierde: dat de vrindschap ’en
kostelik ding is, mits d’aj d’r wat van hoalen kunt.



Zelfs bij klaarlichten dag heerscht er iets schemerigs in de geheime
werkplaats van Dorus.

Geheime werkploats? Nee, boas Roelfsen, de forse Bêtuwse smid, wiest
wel dat de jong altied wat prakkezierde en knutselde.—Hie had er ’en
hêkel oan, umdat er al genoeg fratsen en kunsten ien de wêreld zin.
Moar, wat zal ’en mins z’n eigen ’t lêven muuj moaken! As de jong
optied z’n wark dee, en liever in ’t schuurke knooide in ploats van te
rusten—albeneur!

Nou in den letsten tied is Roelfsen alêvel korzeleurig geworden. Die
gekkigheid van zoo’n Landbouw-Tentoonstelling most hier op ’t darp ook
al vertoond worden. Vermuujing was ’t, en tarting van Gods bestel, niks
anders! Proalerij van mooi en mooier! ’t Minsdom noar Gods beeld
geschoapen, ’t brood uut den mond stooten, en op zied joagen deur
massinies van stoom en allerlei domme kracht! Roelfsen wou wel is weten
woarum er ielkreis wat nei’s most wêzen! Was ’en ploeg, woar ze altied
mee ploegden, nou minder goed as in vroegeren tied? Was ’t geen domheid
en onverstand um van ’en smid—die toch z’n ambacht versting—ielkreis
road en doad te verlangen, as er oan zoo’n neimodies onding van
buutenslands, nou dit en dan dát overstuur was?

Roelfsen was korzeleurig; misschien ook umdat ie ’t nou, met die
Toonstelling, wat al te volhandig kreeg. En a’j dan genog hebt um van
te lêven, en ’t vet toch tegenwoordig heelegoar van de kêtel roakt!

„’t Is asof ze denken da’k honderd handen te geliek heb,” bromde de
smid, terwijl hij het gloeiende ijzer deed rondspatten.

„Dorus kumt loat van mergen,” zei Thom, die den bloasbalk liet soezen:
„’k Begriep er niks van, went altied is ie present.”

„Zóó, begriep gij d’r niks van; da’s ’en mooie!” zei Roelfsen: „’k Heb
’t allang gemerkt: d’r wordt ien ’t schuurke weer meer geknutseld as
rechtuut is; en altied het ie wat roars ien de smeejerij.”

„Och, ’k zou niet weten....” zegt Thom: „Moar....”

„Moar! As Dorus niet op tied kumt dan za’k er me mee bemuujen. Alla,
kom d’r uut! Wat warkt ie?”

„As ’t geen vrind as ’en bruur was, boas Roelfsen, dan zweeg ik; moar
a’j mien zoo vroagt en zoo dringt, dan was ’t de vrindschap smoren a’k
oe geen uutsluutsel gaf. ’k Liep er doagen mee rond; en ’t mot er nou
uut, in zien eigen belang.”

En Roelfsen vernam wat ie al lang had geroajen, moar nooit van
gesproken had.

Dorus had ien ’t schuurke ’en dink geknutseld, ’en soort van
hakselsnijer, woar ie wonder verwachting van had en die—alschoon ’t
niet veul zoaks kos wêzen—met noam en schrift noar de Toonstelling zou.

„Noar de Toonstelling! Wel Heere bewoar ons!?” had Roelfsen
geroepen.—Moar zeker, Thom kos gerust wêzen; voader Roelfsen zou niet
verroajen dat Thom uut bestwil gesproken had.

„’k Weet niet boas, of ’t wel striekt meer neudig is da’j ’t spulleke
tegen houdt,” had Thom nog ten letste gezeid: „went zie, van nacht met
die weind, zin twee drie pannen uut ’t dak op ’t dink gevallen, en ’t
zag er van mergen beroojelik uut.”

Ja, zelfs bij klaarlichten dag is ’t schemerig licht in Dorus’ geheime
werkplaats. Nu echter komt er een helle straal van boven, door een
breuk in het lage dak.

Op een hakblok gezeten, den elleboog op de knie, en de vuist aan ’t
hoofd, tuurt Dorus reeds sinds geruimen tijd op de verwoesting, die ’en
onneuzele weind in ’t losse dak, hier op zien warkstuk gemoakt het.

Noa den zuuten oavend ien ’t moanlicht, was ie zoo tevrêje goan
sloapen, en zoalig had ie gedreumd: Janna gaf hum ’en eerepries en—’en
kus, zóó hard, dat ie d’r wakker van schrok.—Toen, nee, toen het ie
geen sturm of zelfs geen weind vernomen. Moar, Thom het óók wakker
gelegen, en Thom het gezeid, dat ie duudlik ’et loeien van den sturm
het geheurd.

—En doar liggen die pannen d’r noast en d’r op!—A’j ’t niet zag, dan
zou j’ niet geleuven dat zu’k spul zoo krachtig kos neersloan: Twee
stukken uut den bak asof ’en minsenhand met den beitel ’t er uut stiet;
en, ’t rad stik oan twee; zelfs ’t iezer gebogen asof ’en hoamer ’t
gezwiept had.

Dorus Roelfsen vergeet dat het uur verstreek, waarin hij bij zijn vader
aan den arbeid moet zijn. Nú denkt hij er aan.—Alêvel wat roakt hum die
warkplaats! Wat roakt hum ’et doageliks eenerlei van voaders handwark!
En—woarum bonst hum toch ielkreis ’t hart as ie oan voader denkt? Thom
het de sturm geheurd. Moar as Thom ’em niet geheurd, of ’t zich ien den
sloap moar verbeild had!—O God, as ’t woar kos wêzen dat ’en minsenhand
met veurdacht ’et stuk verminkte, woar hie doagen en nachten op zon, en
zoo bloejig oan warkte!

—Voader!?—Nee, wie sprêkt er van voader?—Moar toch, as Thom de weind
niet geheurd had, zou ’t dan onmeugelik wêzen?—Aldat ie er nooit van
sprak, voader wist dat er in vrijtied ien ’t schuurke gewarkt wier,
joa, ens zelfs het ie ’t smeejen van ’t hakmes ien de warkploats
gezien.

Alêvel, as ’en voader—hoe dwoas ook—zoo’n arbeid tekeer wou, dan zou ie
den dag, en de deur wel gebruuken; dan zou ie toch niet as ’en dief ien
den nacht deur ’t dak komme brêken, um zoo’n wark en de lust van z’n
kiend te verdarven!

„O God, as ’t woar was!” zoo trilt nu Dorus’ stem overluid; en de vuist
klemt zich vaster.—Moar, Thom het de weind geheurd! Wel zeker hie het
’t gezeid; ’En sturm van geweld!

Eensklaps sprong Dorus overeind. Er was op de deur geklopt.

Dorus begreep ’et: ’t Is wel ’en half uur noa schofttied. Voader zuukt
’em!—Goed! vierkant zal ie hum ien de oogen zien, en vroagen, of dát,
die schending dóar, ’et wark is van God, of wel van ’en mins.

Heur, nóg starker geklop.

„Joa, voader, ik kom!” De deur grundelt ie open; en:

„God Janna, bin gij ’et!”

Joa, ’t liefken ze was ’et!

O lachend snuutje, doar lei ze in zien erms; nou klopte heur hartje
gejoagd oan zien borst; nou rustten heur lipkes zoo zuut op de zien’.
O, hoe kos ie’t vergêten: wat geen vrind mee kan droagen, dat droagt er
de Liefde!

„Het Thom ’t oe gezeid, mooi snuutje, mien Janna?”

„Thom? Nee Dorus; en ’k gleuf zelfs niet dat hie ’t kan weten. Moar ie,
ie heurde dan al dat Leendert....?”

„Watblief!?”—’t Most ’en misverstand wêzen.

„Kiek Janna, dóar, dát het de nacht gedoan! Mien wark; mien vinding!”

Janna’s mooi oogen zwonken noar ’t punt, dat Dorus heur oanwees:

„Kapot! Ei, da’s spietig. Ge hadt er zoo’n oarigheid in.”

Goddank! Ze vuult ’et!

„Janna, nooit he’k geschreid as bij moeders graf; moar nou, as ’t bloed
weer vervloeit dat ielkreis noar ’t heufd vlamt, dan worden de ooglêjen
zwoar en dringt er ’en troan naar de oog’.”

„Mot toch niet kienderachtig wêzen Dorus. Wie ’en breistêk loat vallen
die roapt ’em weer op. ’t Is êvel goed da’k nou weet wát oe in huus het
gehouen. ’k Had vast op oe komst bij voader gerêkend; en, da’k toch
hier kwiem, ’t is wel ’t bewies dat ie mein bovenste bint. ’k Heb oe
wat moois, wat meer as oarigs te zeggen. ’t Zal oe heelegoar opfleuren.
Roaje, wat is ’et?”

„Wat oarigs? Mien opfleuren?” zegt Dorus verstrooid, terwijl hij op
zijn werktuig tuurt.—Straks het Janna gezeid: Wie ’en breistêk loat
vallen die roapt ’m weer op!—Weer oproapen! Hoe zou ’t meuglik
wêzen!—Al den volgenden mergen heel vroeg mot alles op die Toonstelling
bezurgd zin; en de dag, die hem nauw veur ’en darde toekumt, wat was ie
tegen ’en arbeid zoo bitter en groot!

Luuster, Janna proat.—Grooter eer en fleur kos heur nooit
weervoaren....—Waffer eer?—Heur dan:

„En a’j bedenkt Dorus, dat ikke precies zoo dicht bij den prins zal
stoan, a’k nou hier bij ou stoai.”

„Bij den prins? ’k Weet niet Janna, hoe da’j oan ’en prins kumt?”

„Nou Dorus, a’j doof bint! ’k Zei oe toch da’k den prins zal begroeten
as ie op de Toonstelling kumt.”

—As de prins op de Toonstelling kumt!—Dus zou ’et dan toch woar wêzen
dat de prins noar hier kommen zal, denkt Dorus: En as de hakselsnijer
op de Toonstelling gewêst was, dan zou ook ’en vorst uut ’t huus van
Oranje hum beschouwd hebben; dan zou die prins misschien noar den
moaker hebben gevroagd, um de warking te beoordeilen! dan zou die prins
hum misschien ’en hand gegeven en....

„Watblief Janna?—Joa, joa, m’n liefke,” herneemt Dorus met verruiming:
„ik weet ’et; ’t was den toeleg da’k van mergen oan oe ouwers’ huus zou
kommen; alêvel ik kon toch voader ’et stuk niet toonen. Maar nou, zoo
gauw as et kloar is, dán kum ik um ’t joa te vroagen. Och Janna, ik was
zoo mistroostig; moar gij m’n liefke, ge hebt mien heelegoar
opgefleurd.” Met vuur: „As ’en stêk is gevallen dan roap ie ’em op!
Dank hartje, veur ’t woord. Joa ’k mot oan den arbeid.—Heb ik geen dag,
ik heb er mien nacht toch vrij. Nóu Janna, mo’j’ goan; moar nóg ens: As
’t wark is hersteld en bezurgd, dan sprêk ik met voader en vroag um oe
hand, en druk m’n dierke nog vaster oan ’t hart. Dan, dán zal ’t ’en
leventje zin. Moar, ge begriept ’et: nóu he’k geen menuut te verliezen.
Tot weerziens; ik mot oan ’et wark.”

En de letste kus was hoastig gewêst.



Met de oogen naar den grond, keerde Janna huiswaarts. Toen ze van het
achterpad op den dorpsweg kwam, toen trad haar van den waaikant een
bekende ter zij.

„’En wandeling gedoan?” vroeg Thom met ’en soort van bedrukking: „Zou’k
oe alêvel meuge fillesisteeren Janna?”

„Woarmee?”

Thom wees in de richting van ’t schuurtje; en zei weer:—„Joa, ’t zou
wel schand wêzen a’k de liefste niet oan den beste gost.”

„’k Weet niet wa’j’ gekketoal proat!”

„Gekke toal! ’t Heele darp zeit da’j met Dorus....”

„’t Heele darp is zoo wies as Soalemons kat!”

„Doar hei’j geliek in Janna; alêvel ge weet ’et, Dorus is m’n vrind, en
van hum he’k geheurd dat ie oe giesteroavend gevroagd het. Moar.... of
gij joa hebt gezeid....! ’k Docht bij m’n eiges! ’t zal te bezien
stoan.”

„Te bezien stoan! Woarum?”

„Dat ’r ’en bêter mins ien ’t heele land is, dat geleuf ik niet; moar
’t is bekend, dat wie te straf noar eigen wark ziet, geen oog meer veur
Gods wonderen het.”

„Gods wonderen! Wat mein ie doarmee?”

„Hei’j nooit ien ’t spiegel gezien?”

„Noe joa, ik weet niet wa’j proat.”

„Luuster Janna: Ens, ien de mallemeulen he’k oe gezeid, da’k twee joar
van m’n lêven gaf veur één lonkske uut oe vrindelik oog; moar nóu zeg
ik: a’k met beie been’ ien ’t helse vuur lei, en oe alleen moar
oankieken mocht, dan zou ’k nóg ’en loflied zingen; ziedér!”

„Zukke proatjes doar hou ik niet van. ’t Is God gelasterd!”

„Och, loat ’et dan niet gezeid zin Janna.—Zie, ’t mooiste, ’t liefste
bin gij op de wêreld; en a’k toch weet da’j veur mien niet beschoren
bint, dan gun ik oe zeker oan den besten vrind die er lêft. Joa, wat ik
ook sprêken mocht, ik weet ’et: veur ou zal ie deur de vlammen goan;
veur ou smiet ie z’n wark, z’n geknutsel ien ’t vuur. Z’n eer, z’n
glorie bin gij. Nou, was ’et ook anders, hie zou oe niet weerd zin.”



—Z’n eer, z’n glorie bin gij. Veur ou smeet ie z’n geknutsel ien ’t
vuur!—Dát klonk as de toal van ’en vrind. Alêvel Janna had ’et anders
gemarkt.

Toen ze een oogenblik later alleen langs het kerkhof naar huis
ging—toen scheen ’t hoar asof ’t moanlicht van giester ’en kloarlichte
dag was gewêst, en de heldere zon van deez middag ’en schiemrige oavend
is:

—Niewoar, Dorus was niet gekommen; z’n eigen voader had ie nog van
niks-niet gesproken; en as zij ’t dan woagt en hum angstig opzuukt, um
toch heur eer en vreugd ’et erst oan zien borst te genieten, dan—dán
het ie bijkans geen oogen veur hoar, moar—’en troan glimt in zien oog
um zoo’n dink, zoo’n onneuzel verzinsel!—’t Is woar, denkt Janna voort:
’t is niet oarig a’j zoo’n moaksel overstuur ziet; moar op de
kortegesoatie leerde domenei de spreuk: „Wat God doet is welgedoan!” ’t
Was misschien um Dorus te leeren dat ie met al die prakkeziersels glad
van de wies is.—Wonder, dat ie zoo bot bleef bij ’t heuren wat eer mien
te beurt viel!—’En ander in Dorus’ ploats zou mien hebben oangekeken,
um de wardiering. Moar niks! zelfs geen woord!

Janna’s oog viel in ’t voorbijgaan op een wilde klaproos, die hel
fonkelde tegen ’t wit van één der kerkhofposten.

Efkes zag ze rond; en toen: Ruts, de klaproos was geplukt.—Van
prakkeziersels gesproken: A’j zoo’n blom op de wang of de lippen fien
wreef, dan leek ’t zoo natuurlik.—’En mins had z’n doagen niewoar! En
dan op den dag van zoo’n prins, as ’t dán is neudig was! Moar.... As de
prins heur bijgeval langs de kin streek?—Nee ’t gaf niet af. Alêvel,
langs de kin strieken? Wel zeker, as prinsen dat doen da’s vereering.
’En ander, die zou d’r van lusten!—Jong, en as de prins ’s oavends ook
ien den hof van de Roskam bij ’t meziek en den dans kwiem!—Jong!

„Mooi weer Janna!” roept een bekende: „Ge lacht zoo vroolik.”

„Ikke! Noe joa, ’k gleuf da’k er okkoazie toe heb.”



Dien zelfden dag omstreeks zeven uren stapte Janna vaders woning uit.
Peters en moeder Steyntje deden haar uitgeleide tot achter de
zonnebloemen bij ’t kleine zomerpriëel, dat krek oan den weg lag.

„Ge zult Huibert-nêf veural de complemente doen Janna,” zei Peters: „En
zeg hum da’k geen mins te kort wil, moar dat mien schoap’—al mochten ze
minder op ’t oog wêzen, honderdmoal beter d’r Engelsch sprêken—van vet
en van vacht—as eenig schoap ien de Bêtuw.”

„En Janna, zeg ’em dat ’s minsen oordeil rechtveerdig mot zin, krek as
’t oordeil Gods,” zei moeder: „Zurg veural da’j de parziks niet knutst;
en, wacht, den deze met ’t kleurke ’en bietje noar boven, went ’t oog
wil óók wat;—doar weet ie van mee te proaten, niewoar.”

Janna was in ’t Zundagse pak, en dee nou ’t mandje onder ’et mooie
vurschoot.

„G’endag!” zei ze, en hoastig trooi ze toen vort.

„Zeg nog oan Huibert, da’k ’em vast op de slacht hoop te zien, en da’k
óók nog ’en kertierke rooje wien ien de vleutkelder heb....”

Janna hoorde ’t niet meer. En ook—heel van verre zag ze Leendert van
Huibert-nêf ien den bongerd op heur toestappen.

—Dát was oarig: Straks bij heur gekommen, moakte ie met ’en
vriendelikheidje rechtsum-keert, en liep met heur mee. Wel zeker, hie
was krek gestuurd um Janna te hoalen. Zuster Nela, en Driekske van boer
Woesting, ze zoaten al meer as ’en kertier met de koffie paroat.

„Moar zeker,” zei Leendert: „wa’j mot achten dat loat zich wachten.” En
dan, nóg ens, dat ie niet zwiegen kos zooas Janna siends de joaren dat
ie heur niet zag, was veranderd. Mooier snuutje—joa zelfs nou ze
bloosde—was er vast niet in ’t heele land—alschoon Leendert hoar toch
’en pestuurke kos toonen, woar zeker ’n prins óók den hoed veur afnemen
zou.

—Wa’n oarige vrindelikke jong toch die Leendert, denkt Janna; zoo’n
fors moar toch zoo’n oolik gezicht; zien hand—toen ie heur ’en hand
gaf—vuulde lang zoo grof niet as Dorus hand. Leendert zag heur ielkreis
oan as ie sprak;.... dat dee Dorus ook niet; en....

„Ei, wa’k zeggen wou; van ’en prins gesproken Leendert; ie weet niet
bij waffer noam da’j zoo’n grootheid betieteleeren mot?”

„’En prins?—Hoogheid—Majesteit; welzeker U Moajesteit.”

„Krek Moajesteit,” zei Janna, en ze knikte ien gedachten met ’t
bovenlief, en nóg ens, met ’en glimpke zei ze: „Prins-Moajesteit!”

Weinige seconden later betreden Janna en Leendert den drempel der hoeve
’t Hemelrijk.

’t Was Janna arg vremd dat ze, zoo lachend en luchtig veur ’t erst weer
op dat arf kwiem, alschoon ze dien eigen mergen nog zwoer dat ze ’t
nooit met den voet meer beruuren zou. Niewoar, van erm en ongezien, was
ze zoo met ’en zwonk, ien eere en oanzien gekommen. ’t Scheen heur asof
de deur van ’t Hemelrijk verechtig ’en hemelpoort was, zoo hoog en zoo
ruum.

En Janna zei nou dat ’t heur plezier zou wêzen as ze Huibert-nêf êfkes
kos te woord stoan. Ze most hum van voader en moeder deez parziks
geven....

Moar van Huibert-nêf sprêken en parziks geven, zou niks ienkommen. De
deur boven ’t kelderluuk ien ’et veurhuus goeng al open; en ’en poar
fleurige snuutjes, de eene bruin,—zoo’n bietje noar den
kastanje-kant—en de andere blond, ze stingen doar boven, en riepen:
„Zoo Janna bi’j doar? Ei, kom moar gauw hier!”

En Leendert riep ook wat; en de meiskes doarboven alweer wat. En Janna,
ze wiest niet woar ’t mandje met de parziks zoo gauw gebleven was. Met
’en stut ien de leinden vloog ze de trappen van ’t kelderluuk noar ’t
kämerken op. En toen,—toen zag ze de deur dichtsmieten; en de meiskes
d’r tegenoan,—went Leendert wou d’r mee iendringen. Nóg ’ens open; nog
’ens dicht; en nou—Nela drêjde de sleutel um: Mis was ’et, ei!—Leendert
kos wandelen goan.

Janna begreep ’et: Dat Leendert zoo gedrongen had, ’t was um hoar.—Of
’t spietig was?—Och, bêter jong as Dorus, was er zeker niet. Boven al
’t jongvolk had ze hum lief. Moar, wa’j niet kos tegensprêken, ’t was
da’j van Leendert toch meer zoo ongezocht is ’en oarig woord
heurde,—’en woord dat êvel geen geld kost.—’t Zou zeker arg spietig
veur Leendert wêzen as ie ’t nou op hóár had veurzien. Noe, hie mocht
zich troosten, went of Dorus dan ook z’n hakselsnijer boven hoar stelt,
Janna zal ’t bewiezen dat ze hum trouw blieft, heur lêven lang.

Terwijl Janna ’t stroohoedje afzette, en ’t kleedoazie veur ’t spiegel
wat terdeeg brocht, was heur dat letste as ’en vlucht deur ’t heufd
gegoan.

De drie boerinnetjes zitten nu om de ouderwetsche eikenhouten tafel,
die met zwart uitgetand leer is bekleed.

Nela met het groote koffieblad voor zich, laat het bruine vocht uit de
hooge zilveren kan driftig in de porseleinen pronkköpkes vloeien, en
met den zilveren schepper—lêpelt ze room in de koffie met zuut:

„Asteblief!”

„Dank oe,” zegt Janna: „Enne.... de Road van de Tentoonstelling het
mien zoo met oe verkoren!”

„Da’s te zeggen, de Road! ’k Geleuf dat ’et ’en addee van burgemeister
Janssen was; en voader zei tegen hum, toen ie d’r over sprak: Goed,
Nela ku’j kriegen, moar as ’t er drie zulle zin, dan mowwe Janna niet
passieren—Hei’j wel sukker genog?”

Janna had sukker genog.

Met ’en snuuperig lachske en bloazend in heur koffie zegt blonde
Driekske:

„Gelluu hadt hoaken en oogen, niewoar?”

„Hoaken en oogen! ’k Zou niet weten woarum,” antwoordt Nela: „D’r kwiem
wat distantie; niewoar?”

„Joa krek, d’r kwiem wat distansie,” zegt Janna. Goeje God, wa’n spitse
neus had die Nela. A’j ’em in lang niet gezien hadt, dan viel ie d’r
over.

„Voader zei: met zoo’n feest, motten alle scharpe punten d’r af,”
hernam Nela.

—Dat zou niet kwoad wêzen, denkt Janna, met ’t oog op dien neus.

„En doarum,” vervolgde het ondeugende—toch wel fleurige nichtje:
„doarum zei ik: Best! Leendert zal ze verzuuken; en we doen asof er van
distansie geen sproak kos wêzen.—Toe, neem ’en sneetje Dêventerkoek;
z’is niet van de karmis, moar heel echt uut stad.”

„Dank oe!”

„We zouwen over ’t kleedoazie proaten, niewoar? Dorus zei dat ’t ’en
bietje stadsig most wêzen.”

„Dorus!! Wat Dorus!!” riepen de twee te geliek, en lachten en
griensden, en brendden zich hoast oan de koffie.

Janna zat toevallig tegenover ’t spiegel, en zag dat ze nóú den
klapreus niet neudig had.

„’k Meinde Leendert,” sprak ze zoo’n bietje verlêgen.

„Dorus! Joawel!” roept Nela; „Woar ’t hart van vol is, doar lupt de
mond van over. Nou, ik zeg ’en smid is nog zoo slecht niet, as er moar
zeep en woater ien de wereld blieft.”

Janna kreeg het te kwoad:

„’k Geleuf dat ’en mins zich toch wel versprêken kan,” zegt ze: „’k
weet zooveul van Dorus as gij!”

Toen ’t ’en bietje loater was, gluujde Janna heelegoar. Wat al gekheid
was er—nóá dat ze ’t alles ontkende—van Dorus geproat: van z’n
smids-henjes; van z’n gesoes; van z’n dwoas geknutsel; joa van ’en
iezeren kooi die ie geprakkezierd had um er mettertied z’n vrouw ien te
bewoaren.—Ielkreis had Janna wille sprêken, moar ook ielkreis was er
’en prop ien der kêl. Joa, as ien ’en oven gluujt ze, went, toevallig
het ze ien ’t spiegel gezien dat ze óók lachte toen d’r gezeid was, dat
Dorus zelfs t mooiste snuutje toch altied veul minder as Thom, z’n
ros-loensen vrind, zou achten, en, dat ie hoar zeker ien ’t vuur zou
loaten as ie—al was ’t moar ’en gluujende spieker d’r uuthoalen most.

—Goddank, ’t gelach was veurbij.

—Nela het de groote Engelse lamp opgestoken. ’t Licht schient de drie
meiskes vlak ien ’t geloat. Ze proaten over ’t kleedoazie.

„Moeder zei dat oranjelient over ’t gemoed, en ook over de muts niet
kwoad zou wêzen,” zegt Driekske, die wel veel heeft gelachen maar nog
weinig gepraat.

„Joa, zoo’n heel klein strikske op de borst, dát kan wel,” zegt Nela:
„moar ’k zal oe verzuuken te zurgen dawwe geen sierkronen veur de
tabaksplant worden! Ons eiges met verguld- en sits papier te behangen,
dóár zou ’k veur bedanken.”

Dát was Janna heelegoar ’ens.

„Nee, ’k heb ’t stuk al met Jans de nêjster besproken, en zij roajde,
dawwe as de bruuds van de modeploaten moste wêzen. Ze had nog krek
zoo’n ploat in huus.” Nela haalde een oude modeplaat onder het
koffieblad te voorschijn: „Zie, hier he’k ’em.—Die lange falie over ’t
heufd koste we wegloaten, zei Jans, moar anders was ’t krek noar
beheuren.”

„Heelegoar ien ’t wit! Wat zullen de Bartels en Hoakvelds wel zeggen,”
riep Driekske.

„En wat kan proaten ons schêlen!” zei Nela: „we doen ’t zooas beheurlik
is, en—met z’n drieën! Voader en Leendert, die ook van de Commissie
zin, zeien dat we in ielk geval krek allins moste wêzen; de versiersels
die loat ik berusten; moar anders allins: wit van kleedoazie; wit van
schoen’, krek as de ploat. Voorders: blauw lienten strikskes op ’t
gemoed; blootshoofds; de hoaren deur Van Wels uut Oarem ien ’en bussel
gedrêjd: wit glaszieden handschoenen oan, en voorts ’en neusdoek van
geborduurd ien de hand.”

’t Wier Janna hoast te machtig. Ze keek met ’en geflikker ien ’t oog
da’j ’t heele witte gewoad d’r ien blinken zag.—Joa, joa! ze had zich
eiges gezien, in al de proal en pracht van ’en bruud ien stad; ien al
de glans van zoo’n.... modeploat!

En—as Nela’s eigen bruur het gezeid, dat ze nóg de kroon van ’t darp
zou wêzen, aldat hoar köpke uut ’en mêlzak gluurde; en as ze zelf ook
vuulde dat ze die andere twee—wat ’t oanschien betrof—wel moaken en
breken kos, noe, hoe zou ze met zoo’n kleedoazie niet veurstaan en
blinken in ieders oog!

Moar luuster, Nela sprêkt wiejer:

—Wat ’et kloarkommen van ’t goed betrof, dat zou geen zwoarigheid
wêzen, zeit ze. Ien stad was ’t zelfs in vier en twintig uren geknipt
en oan ’t lief. De kosten zouwen, volgens Jans, veur ielk, zoo’n dikke
vieftig kommen: „En wat de versiersels belangt,” joeg Nela voort: „gij
Driekske, kunt oe goud met de grenoatjes best gebruuken; en ikke, ik
bin kloar met de dyamanten boot en de oorbellekes van moeders verstarf.
Wal ou betreft Janna, oe voader mot moar is goed over de brug kommen.
Alêvel gij zult road weten, niewoar?”

En Janna, ze vuulde ’t opéns dat hoat de toeleg van Nela was. De brug,
die ze bouwde, most veur ’t erme Peters-huus te hoog worden. Over zóó’n
brug kwiem voader nooit: nooit van z’n lêven! Zie, wa’n neus; ’en neus
as ’en noald!

Alêvel Janna zou „road weten”. Joa road weten, zeker, al kwiem de brug
tot aan den hemel. De erste zal ze wêzen veur ’t heele darp en veur ’t
huus van Oranje!



Toen Janna een goed kwartier later het Hemelrijk verliet, zie, toen was
de vroolijke Leendert haar weer ter zij gekomen.—Hie had, zoo zeidie,
noar ’t opklimmen van de moan stoan wachten, um er z’n liefke in te
zien. Nou Janna êvel deur den duusteren bongerd noar huus most, nou zou
ie ’t liefke en de moan moar ’en ummezienje in de stêk loaten, en Janna
veilig over ’t vonder noar huus helpen.

’t Was erg vrindelik! Op ’t vonder hieuw Leendert hoar zóó muujzaam oan
den arm vast, dat ’en ander—met gekkigheid ien ’t heufd—allicht ’en
achterdocht zou gevat hebben. Moar met gekkigheid het Janna zich nooit
afgegeven; en ook: Dorus is heur lieve, heur beste jong!

’k Weet niet wat Janna op dat smalle vonder—toen Leendert heur
vasthieuw—nog meer deur ’t heufd vloog.

—Vieftig gulden veur ’t pak! En nog de versiering!—Ze zag voader zooas
ie den letsten merktdag op moeder roasde umdat ze, tegen die
Toonstelling, voaders hoed veur zes stuuvers had loate opstrieken, en
veur zich zelf en Janna—óók um de Toonstelling—ielk ’en poar katoenen
handschoenen had gekocht.—Ze zag Dorus, as ie heur toelonkt en drukt
oan ’et hart; moar ook, ze heurt wat ie giesteroavend nog zei eer ie
vortging: as ’t geheim wier bekroond en Janna ’t verkoos, dan kos ze
goud en zied droagen zoo goed as de riekste boerin!—As ’t geheim wier
bekroond!

Nou dat ko’j op de vingers noarekenen: zoo’n lomp stuk wark van ’en
boerensmid zou uutblinken boven ’et groot fabrikoat! Moar al zou ’t zoo
wêzen, Dorus riekdom van straks, kos nóú niet boaten; en.... was ’t
niet of Onze Lieve Heer hoar toefluisterde: Janna, wie oe zoo over ’t
vonder helpt, zal ’t oe ook gerust over de brug doen.

—Moar nee, nee, Janna schrok van dat woord. Zou ze Leendert um geld
veur ’t kleedoazie oanspreken; zou ze zich zoo verloagen tegen hum, den
rieken boerenzeun, die heur zoo hoog stelt en bovenst vereert!

—En alêvel, nou Leendert mee oan voaders woonhuus is gekommen, en wel
gern zou binnengoan as ie niet ien den Toonstellingsroad most wêzen,
nou ie heur hand vat en ’en oogenblik vasthoudt asof ie nog wat mooiers
wou zeggen as ’t geen ie al zoo dukkels gezeid had; toen ie heur êfkes
heel zacht ien den erm kneep, en zei, dat ’en nêf van ’en nicht toch
zeker wel wat pretendieren mocht, toen,—ofschoon Janna de hand met
forsie terugtrok, toen had ze óók ’t begriep dat eigen fremilie toch de
noaste tot hulp blieft. Welzeker ze zou!.... Kom, kordoat!

„Leendert, heur is....”

„Ei wat, prinseske?”

—Prinseske!—Lieve Heer! en um vieftig gulden zou ’t prinseske hum
vroagen!—Nee, nee! Vort! ze zal wel road weten; en—die hand mot ie
losloaten, went Dorus, den goeje, het ze lief; joa hum en geen ander:

„Wát ik zeggen wou Leendert.... Ge mot oe moar niks ien ’t heufd
hoalen, went Dorus van den smid.... Noe, g’en oavend.—Ik dank oe!”

Toen Janna al in huis was, keek Leendert nog ’en ummezienje noar de
deur.

—Ge mot oe moar niks ien ’t heufd hoalen!—Watblief!? Had ie zich dan al
zóó doen verstoan? Had ie ’t lief köpke, dat ielken oavend uut de
Neer-Bêtuw, op ’t eigen uur noar de moan zou kieken, dan nou al
verroajen!?—Veurzichtig Leendert; zoo moant ie zich eiges: Veurzichtig;
’t hart is as zwam, en ’en vonk die’j niet dooft, kan ’t al heel gauw
verteren!

Toen Leendert door den boomgaard terugging, toen zag ie, langs de
duustere stammen, boven ’t dauwgrauwe weiveld, ’en rosse stroal; en ’en
ummezienje loater, kreeg de dauw ’en zulver en goudachtig woas, en de
groote rooje moan kwiem stoatig noar boven. Zuutjes-oan klom ze al
hooger, en wier al blanker en kleiner. Toen ze nog rood was, zag
Leendert ook rood. Hie had weer oan Janna gedocht: Mooi prachtig
snuutje! Eén kus van heur lipkes....!—Moar nee, nee, nee!—Kiek, al
hooger klom de moan, en al blanker wier ze; en zie,—’t was den
afsproak—Leendert plooit den mond noar boven, noar ’t ronde
moangezicht, en met ’en zwonk van de hand zeit ie muujzoam: „Nacht
liefke, sloap wel!”



Janna kan niet slapen.—As ze de oogen dicht had dan spoekten heur de
vieftig guldens van ’t kleedoazie en de versiersels met allerlei andere
dinger gestoadig deur ’t heufd. ’t Was oakelik zooas ze die guldes
ielkreis zag tuulen over de toafel—hard, harder, as roazend ien ’t
rond; en, as ze de hand d’r noar uutstak, dan vlogen ze, met ’n vlocht,
van de toafel op den steenen vloer, ien ’en slier, as ’en zulveren
slang; en de slang zat dan gunds ien den duusteren hoek op de punt van
haar steert, en siste heur toe, dat ze schrok—wakker schrok, alschoon
ze niet het gesloapen.

—Kiek, doar viel ’en dyamanten kruus uut de locht. Jong, jong, wat
blonk ’et vol pracht!

Luuster: ’En bietje noa hoar thuuskomst, toen ze nog êfkes noar buuten
gong, was Thom—heel toevallig—veurbijgegoan. Hie had heur nog
toegesproken, en weer alles ten beste van Dorus geproat; zoo goed en
zoo trouw as ie was. Moar toch—had Thom ook ten letste gezeid: Al was
Dorus hart ook van goud, nooit zal ie ’t woare begriep van de liefde
kriegen; en veural niet, wat ’en reuske as Janna—de pronk van de Bêtuw,
met recht en met reden verwachten kan.

Zie, zóó had Thom gesproken, heel goejig en wóár, en ook, zonder
kunsten of gekkigheid. En toen,—Janna weet zelf niet hoe ’t kwiem—toen
het ze oan Thom verroajen wat ze oan Leendert niet zeggen kos, en oan
Dorus niet zeggen zou willen.

En Thom had met den voet ien ’t kleizand geschreven, en strak gekeken.

En loater, toen het ie van geld en van ’en dyamanten kruus gesproken,
dat van smid Roelfsens vrouw veur Dorus ien ’t kammenet wier
bewoard.—Joa, hie kos en hie zou, ’et oan Dorus goan vroagen.... En—weg
was ie gewêst.

Dat Thom zou sloagen en nog dien eigen oavend weerum kommen, Janna
gleufde ’et niet. Moar—nou ziet ze dat kruus. ’t Is Thom—Dorus
vrind—die ’t in de hand houdt. En ’t kruus wordt al grooter; wonder
groot; en ’t bovenst dyamant schittert met ’en lichtstroal ien ’t rond;
en as ze tuurt dan wordt ’et kruus zoo zuutjes oan.... zwart, heelegoar
zwart, en zie,.... ’t is den Heere Jezus, die hoar oankiekt van ’t
kruus, en.... Nou schrok ze toch doanig wakker, alschoon ze nee, weer
niet gesloapen had.

Een oogenblik later was Janna het bed uit.

—Of dat ’en bestierink was gewêst!? ’t Letste gezicht het hoar op ’en
ienval gebracht, went Thom zou heur toch niet helpen; dat weet ze:

—Oan ’t karkboek van grootmoeder Peters, dat voader heur bij ’t erste
nachtmoal gaf, zitten twee zwoar gouwe klampen.—Ens zei dommenei dat de
woare godsdienst niet besting ien de proal van priester of kark, ien
sieroad van zulver en goud, zoomin veur tooiing van kruusbeeld of
altoar, as van proalerij met kostlik metoal oan ’t woord van God. De
tooi mocht veur de wereld wêzen, zoo zei die: veur den godsdienst was
ie ’t niet.

Janna’s kämerke is blank verlicht deur de moan. Met grootmoeders biebel
steet ze bij ’t roam.

—’t Most wel veur zestig gulden oan goud wêzen, had voader gezeid.—Moar
’t zal lillik stoan as die klampen d’r af zien; en ook, ’t zou ’en moet
op den umslag wêzen. Alêvel ’t kos gereparierd worden; en, niewoar, ien
’t oog van God is ’en biebel zonder klampen veul mooier as met ’en
pronk van goud.

—Wacht! met de punt van heur tornmes zal ze prebieren die pinnekes los
te kriegen.—’t Is oarig, nou die kleine sterrekes ien ’t goud heur ien
’t oog blinken, nou kiekt ze hoastig noar de deur. Onneuzel! ze duut
toch geen kwoad. ’t Is heur eigen goed.

Nog harder drukt ze; moar, ’t mes schampt af met ’en kras.

—Wonder dat ze dóár zoo van schrok. Joa as ze verstand gebruukt, dan
was ’t arg kienderachtig!—Alêvel nou ’t moanlicht weer flikkert ien de
sterrekes van ’t zwoare beslag, nou is ’t heur krek asof ’t nog de
Zundag-mergen is dat ze veur ’t erst met ’t boek ien den schoot, oan ’t
nachtmoal zat. ’t Stukske brood het heur geplekt ien den mond, en heur
hand het getrild toen ze den zwoaren beker most oanvatten; en wat
domenei sprak, doar het ze niks van geheurd; moar met ’t oog noar
umlêg, het ze diezelfde sterrekes zien blinken, en,—toen het ze de mus’
en de spreeuw’ buuten de kark heuren tjilpen van geweld, went alles d’r
binnen was nou stil as ien ’t graf. En wat die sterrekes blonken, joa,
dát weet ze nog goed. Op de veurste bladzij stond ’et te lezen:


    „’t Liefde-woord van God geschonken,
    Ook in ’t hart met goud beklonken.”


—En zou ze Gods woord dan berooven veur eigen glorie en proal!? Nee,
nee! Grootmoeders karkboek—’en sieroad van bêtere doagen—zou ze ien
eere bewoaren. En Janna streek met de vlakke hand over de messchramp op
’t binnenstuk, en sloot toen de klampen.

Nou tuurt ze op ’t buutenwark. Tussen de sterrekes ien ’t goud woaren
bluumpkes geteikend; en ’en troan blonk heur ien ’t prachtig blauw oog:
’t Was toch arg, en ’en roadsel niewoar, dat ’en blom—’en roos en ’en
lelie, zooas ien dien eigensten biebel sting,—deur God zoo mooi en zoo
kleurig woaren getooid, en, dat ’et mooiste boerenkiend, die ’t reuske
van ’t darp wier genuumd, nog minder as ’en onneuzele blom ien den hof
is, en zelfs geen tooi of versiering kan kriegen!—Bidden?—Nee, Janna
gleuft niet dat ’et helpen zal.—Alêvel, umdat ze ’t karkboek niet
schond; en.... as Thom dan toch.... ’t kruus liet blinken.... en met de
gouwe tientjes rammelde.... hoog ien de locht.... Wie weet!

’t Mooie köpke had driemoal geknikkebold. Op den stoel veur ’t roam was
ze ien sloap gevallen.



Op ’t oogenblik dat ’et mooiste kind uut de Bêtuw oan Thom heur nood
het gekloagd, en bij hum—den verschopte—te biecht most kommen, toen het
hum ’t hart gebonsd ien de kêl.

—Moar veurzichtig! De verzuuking most ie weerstoan. Erst de boan nog
gevêgd en ’t lokoas gewonnen!

Bij ’t schuurtje aan de waaikolk gekomen,—het ie geluusterd. Zachte
hoamerslagen het ie geheurd. De vrind was oan ’et wark.

Thom most erst nog ens oajemhoalen.—Toen is ie binnengegoan.

Dorus zag op. ’t Lampje aan den muur verlicht zijn kloeke voorhoofd,
dat nu toch gefronst is.—Bijkant den ganschen dag had ie gewarkt ien
voaders smeejerij, snakkend noar de schofturen, en—noar den oavend
veural, went God was ’t bekend hoe ’t stuk nog gereed kwiem!

Met ’en duisteren blik kiekt Dorus noar de deur. Hie wist dat Thom zou
kommen, en doarum liet ie de deur open; alêvel ielkreis docht ie oan
’en voader, die—veur ’t oog as gewoon—toch niks te goed is um ’t wark
van z’n kiend te verdarven.

O, Dorus geleuft ’t nou zeker, ’t was voader die ’t dee. Geen lêvende
ziel het den sturm ’s nachts geheurd.—Thom, joa, Thom alleen. Um voader
te spoaren misschien.

—Zie, doar was ie, den beste!

Toen Dorus zag dat ’et de vrind was, toen hief ie den hoamer weer; went
vortmoaken mot ie, alschoon ’t ook lapwerk zal blieven.

„Janna gesproken?”

„Wel zeker; de groeten weerum.”

„En?”

„En.... dat ’t goed was.”

„Goed!?”

„Joa, goed of niet goed.... Wát zal ik oe zeggen!”

„’k Docht wel Thom, dat ’t heur verdrietig zou moaken. ’t Treft ook zoo
kwoad as ’t kon. ’k Wou hoar, en geen mins—zelfs ou niet van ’en
joawoord sprêken eer ik heelegoar kloar was; en zie, nou ’k hoar
giesteren vroeg....”

„Wil ik oe wat zeggen Dorus? ’En mins die moar één fout het, het ’en
groote.”

„Wat zou dat?”

„Wie van Janna ’en woord ten kwoaje dorst sprêken....”

Dorus kiekt êfkes op:

„Die zou met mien te doen kriegen!”

„Natuurlik! èn met mien. Moar is ’t óók kwoad dat Janna weet dat ze
mooi is?”

„Wat mein ie doarmee?”

„Ik mein Dorus, da’j geen koek mot verliezen a’j ze eiges wilt êten.
Luuster: met die prinsenbegroeting hebben ze Janna ’t heufd doen
drêjen. Zie Dorus, ze had op ou gerêkend veur bijstand en versiering;
maar nou gij geen tied hadt um er over te sprêken, en hoar van mergen
zoo bot liet weggoan, nou most wel ’en ander....”

Dorus’ oog vonkt omhoog. De hand met den hamer blijft roerloos.

„’En ander! Wát zou hoar ’en ander!?”

—Moar Dorus most bedoard blieven. Den angst dat ie mergen niet bijtieds
met ’t stuk kloar zou wêzen, de woeling ien ’t hart dat zien voader hum
’t leed had gedoan, dat miek hum wat koortsig.

„Misschien,” hernam Thom: „was ’t bêter a’k gezwegen had Dorus. Alêvel,
wa’k denk dat ze ou misdoen, dat hebben ze mien misdoan.”

„Moar wat dan, um Gods wil!?”

„Noe, bedoard! ’t Was zoo arg niet.—Leendert Meermans is sedert ’en
poar doag’ ien ’t darp. Um ’t vertoon van den prins het ie Janna noar
’t Hemelrijk getroond, alschoon ’t met Nela kwaad bloed was ien ’t lest.
’t Mot doar ’en vroolikke oavend gewêst zin: went, toen ik met ou
boodschap dat Janna moar wat geduld most hebben—oan ’t Peters-huus
kwiem, toen zag ik.... Maar nee, nee! ’t Was al wat duuster, en....”

Dorus vuult dat ’t bloed hum noar ’t hart sloat; alêvel kienderachtig
was ie nooit; den drift mot ie verwinnen:

„En ie hebt toen gezien....?”

„A’k zeker wist da’j ’t Janna niet wieten zoudt?”

„Ik vroag oe, wat hei’j toen gezien?”

„Ien ’t schemerduuster zag ik heur soam den bongerd uutkommen, en Janna
geleund ien Leenderts erm. ’t Scheen wel asof er bij Meermans zwoar
getraktierd was, went over ’t vonder het Leendert heur stik gedroagen;
en bij de deur, nou, doar most ie toch ’t loon hebben, zeidie, en toen
kuste ie hoar.”

„Gelogen! zoo’n kiend te besmêlen!” roept Dorus.

Thom keek beduusd.

„Ge loat iemand niet uutsprêken Dorus. Wie zeit er ’en woord ten kwoaje
van Janna! ’t Erm kiend—alschoon ien ’en soezing, ze weerde hum af, en
zei dat ie goan most.”

Er klonk een geweldige slag. Met kracht had Dorus den hamer van zich
weggeslingerd.

—O God, zoo’n wicht wier te zwaar!—Wie, wie durft hem noast ’t kiend
van zien harsens, ook ’t kiend van zien liefde verdarven!—Vort! Thom
mot op zied! Den oaterlink zal ie sprêken. Met deze hand hier, zal ie
hum de harsens klooven, as ie ’t zou woagen nog ’ens ’en oog op zien
liefke te sloan!

Alêvel Thom is Dorus’ beste vriend; en Thom brengt hum tot bedoaren.
Niewoar, ’t was veur Janna ’en verzuuking gewêst, woar Dorus, deur ’t
wark dat hum dien dag, noa zoo’n joawoord! ien huus hieuw, toch ook
onwillens toe had bijgedroagen. Moar luuster, ’t woord dat Thom heur
ien ’t oor het gesproken, dàt had heur tot troanen geruurd. Den toeleg
van Leendert, ze had hum verstoan en veracht. „Trouw was ze,” zei Thom:
„en trouw zal ze blieven: Zeg oan Dorus, zoo sprak ze bij ’t einde:
da’k zien komst en zien road wel geerne gewild had; moar nou, loat hum
warken met spoed, dat ’t kostelik stuk nog bijtieds wordt geleverd.—Zóó
sprak ze Dorus, dus, blief nou moar rustig oan ’t wark; a’j zuumt dan
kwiem ie heel zeker niet kloar. Voorts, denk van oe voader geen kwoad;
maar ook, denk oan den nood die Janna mien kloagde. Wat gij niet hebt,
dat ku’j oe voader vragen. Gij Dorus, gij bint er zeker de noaste wel
toe.”

Toen Thom was verdwenen, goeng Dorus toch êfkes noar buuten. De frisse
oavendlocht most hum ’en oogenblik speulen langs ’t gluujende heufd.
Ien de richting van Janna’s woon spitst ie den blik; en ’t hart klopt
met sloagen. Of ’t Hemelrijk meuglik zien hel ook zou wêzen! Maar nee!
Wês rustig Dorus; a’j toegaf oan ’t koken van ’t bloed, dan was ’t met
den arbeid verloren. Janna blieft oe toch trouw. Het ze ’t niet eiges
gezeid: „loat hum warken met spoed, dat ’t kostelik stuk nog bijtieds
wordt geleverd.”

—’t Kostelik stuk!—Bijtieds!—en mergen, klokke zes ien de vroegte, mot
alles wat meedingt op ’t letste bezurgd zin! En behalve den bak mot ’et
rad nog gemoakt en besmeed worden, èn, al ’et beschoadigde met vuurlak
beschilderd!

—Luuster: de toren sleet negen.—Dus ook nog negen uur tied!—Negen, niks
meer!—Dorus’ hand drukt het kloppende hoofd.—Moar toe dan: die gloed
zal bedoaren.—Zie, ’t lichtje ien ’t schuurke ’et roept as ’t
flikkert.—Toe dan! Veur tweeën mot ’et houtwark kloar wêzen, zal ie ’t
rad nog bijtieds in voaders warkploats besloan.

Nou is Dorus weer binnen.

En in de stille warkploats doar heurt de doalende nacht, bij poozen,
den beitel en schoaf, of ook ’et snorrende drêjwiel; of—weer den hoamer
die klinkt.

Twoalf brommende sloagen dreunt de karkklok.

—Al twoalf! En ’t rad nog oan stuk!

—Wie was doar? Wie vluukt hem den ganschen tied in ’t oor dat ie niet
kloar kommen zal? Wie zeit hum dat zoo’n gelapt stuk wark toch niks as
’en vod zal wêzen!?—Joa kiek, ’t is woar, dat hout zit niet hoaks; de
bak veur de garf, leit op zied; zie, ’t heele ding slingert en drêjt
van hum af.—Moar nee, da’s verbeilding.—En Janna en Leendert ze goan
ook niet soamen doargunder over ’t vonder.—En voader gluurt niet deur
de reet van ’t beschot. Nee, ’t is alles de gluujing van ’t heufd.—Kom,
’t oog flink geopend, de hand weer oan ’t wark. ’Et stuk mot gereed!
Deur ’t wark zal Dorus toonen wát ie vermag—al het ie geen hand of geen
kracht as zien voader.

En de nacht vervliegt, ’et drêjwiel snort, en....

Twee bromt de karkklok.

—Luuster: ’en kiend schreit van verre. Nee, ’t is de nachtwiend die
suust ien den wilg bij de kolk.... En, nog giesteroavend stond ie doar
buuten bij die kolk; met zien Janna; hoar kussend op ’t Mei-zuut
geloat. En nou!.... Joa toch, ze schreit:

„Woarum schreit ie Janna? Da’s niet oarig. Zie moar, zie: ’t drêjrad
snort; en de beitel het geen rust. Is ’t niet veur ou m’n liefke! m’n
lêven!”

En Dorus oogen zijn dolken op ’t werk bij ’t flikkerend kwijnende
lampje. ’t Was twee, en nog was ’et houtwark niet kloar. En.... Drie,
bromt de toren.

—Goddank! met het voltooide rad en den gebogen ijzeren hoepel oan den
arm, snelt Dorus nu de kleine werkplaats uit. ’t Vuur dat hem in de
aderen brandt jaagt hem voort. Joa, hie zal toch nog kloar kommen, joa!
Of ’t heufd ook geet bersten, zien wark zal voltooid en véur zessen
bezurgd zin!



Ien den oavend is smid Roelfsen arg onrustig gewêst. Dat Dorus siends
lang as dwoas het geknutseld, dat begreep, dat wiest ie.—Gekheid,
domheid was ’t.—Alêvel te roazen met oe eenigst kiend, ’t was muujte en
last; en—toen Anneke nog lêfde, toen was ze toch ook zoo gek met den
jong!

—Loat ’em, loat ’em! had ie nog ’s mergens gedocht! as Dorus gewoon
zien plicht duut, ien Godsnoam, dan loat ’em!

Moar ’t oavend is smid Roelfsen onrustig geworden. Dorus had den heelen
dag bij ’t wark niet gesproken. ’s Middags oan toafel het ie geen spier
gegêten! En siends den oavend,.... a’j zoo’n kiend dan niet ziet, en
noar zoo’n schuurke niet goan wilt; en as zoo’n dink dat ie moakte, dan
toch—zooas Thom het gezeid—kapot is gesloagen. En ook, a’j van vremden
mot heuren, dat zoo’n jong zich eiges tegen ’en erm iedel dink
verproatte.... niewoar....?

Roelfsen was onrustig en arg korzeleurig geworden.

— Nou, as ’t kuuken wiezer as de hen wil wêzen, en ie niemand, zelfs
geen voader van nooi het; loat ’em dan, loat ’em! Moar—toen Thom hum,
al vrij loat genacht zei, toen vroeg ie toch asof ie ’t niet bêter
wiest:

„Dorus nog zeker noar ’t darp toe? Wat blief?”

Dát was veur Thom ’en okkoazie! Joa, siends giesteroavond dat hum ’et
woord van Janna oan Dorus verraste, kookte hum ’t bloed as ’en hel, en
het ie gezworen dat ’t kiend, dat hum op den letsten karmisoavend—al
was ’t ook onwillens—ien zoo’n wonderen hemel brocht, de zien niet zal
wêzen, al zou Gods vuur heur soam ook te pletter sloan, en hie eiges
’en Judas worden.

—Joa dit was den okkoazie! De trom van de mallemeulen en de schotse
drie van ’t urgel, ze bonsden en snerpten hum ien ’t oor: Wie niet
stark is mot slim zin.

„Dorus noar ’t darp boas! God gaf dat ’et woar was.”

„Woarum?”

„Boas Roelfsen, a’k oe niet alles verplicht was, ’k zou zwiegen! moar
och, d’r bruujt wat kwoads, ’t is met Dorus niet goed.”

„’k Zou niet weten woarum.”

„Moar ik des te bêter.”

„Nou d’r uut as te blief!”

„Och, ge begriept ’t zelf: Dat Dorus buuten oe um bleef warken,—ien
Godsnoam! En, dat ie zich eiges versmeet oan Janna van Peters, das
droevig, heel droevig.”

„Nóg ens, veuruut; en kort as te blief!”

„’k Zal ’t wêzen boas Roelfsen, ien Dorus’ belang: Dorus het geld
neudig; geld veur ’t stuk dat ie moakte en betoalen mot eer ie ’t
lêveren mag, en geld ook veur z’n liefke, dat ze met de erste
Toonstellingsdag, zied en goud kan droagen, ten pronk veur de Bêtuw en
’t Koninklik huus.”

„Geld veur zoo’n dink; zoo’n knooisel!” buldert de smid. „En geld ook
veur pronk van ’en dern, die hum striekte met lokkende oog’! Geld! dát
vroagt ie van mien, van mien!”

„Nee, ik vroag ’et veur hum, boas Roelfsen: A’k moar één honderd gulden
kos kriegen, zei Dorus, dan was ik geburgen.—Nou boas, nou weet ie ’t;
en, ’k zei ’et oe vrij veur de vuust.”

’t Was genoeg. Thom had ’et goeje woord veur Dorus gesproken.

En de uutwarking?—Of er nog twiefel kos wêzen. Smid Roelfsen had
geweerlicht met de oog’; en ’en bons op de toafel had Thom de deur
uutgejoagd.

Toen Thom vort was, is Roelfsen—ien stee van noar bed te goan, oan de
klaptoafel, ien ’t lamplicht goan kieken.

En—ien ’t rooje vlemmeke het ie ’en snuutje gezien, zoo mooi as van
zien Anne, die nou al krek tien joaren dood is; en joa, ’t was ook ’t
geloat van klein Doruske; krek, op ’en prik, op ’en hoar.

—Kleine roerdomp; ’t pluummutske trekt ie van ’t heufd; de zwarte
flikkerende eugskes zuuken noar ’t licht; en, as ze ’t licht niet
zuuken, dan zuuken ze moeders borst.

’t Was Roelfsen asof ie kienderachtig wier; en dat was ie anders nooit;
hie wreef de handpalm langs ’t oog.

—Dorus, Annekes spiegelbeeld; Annekes glorie! zucht hij hoorbaar; en
dan weer zacht: ’t Most altied méér dat jong; altied wat bêters; en
uutblinken!—’k Weet niet woarum de leem wiezer as de pottenbakker mot
wêzen.—En dat geknutsel zou noar de Toonstelling motten! Moar nee, ’t
zal niet woar zin!........

—En toch, as zu’k geknutsel—’en haksel- of streujsnijer, zei Thom—dan
tussen al dat buutenlands spul parrierde, veur ’t oog van ’t darp; van
de Bêtuw; joa zelfs van ’t vorstelik huus!

Steeds starende in ’t flikkerende licht, ziet Roelfsen plotseling weer
een tafreeltje uit den tijd toen zijn Anna nog leefde:

—’t Klein jong had ’en poort van turven en koartpapier gebouwd, met ’en
toren d’r noast. ’t Stuk stond midden ien de keukenkoamer, en ’t was
oarig misschien.

—Moar, as ’t dan werm is, en druk ien de smeejerij! Roelfsen was
korzeleurig gewêst, en had ’et dink uut den weg geschopt, dat de
torenkroon met den uutgesneejen en vergulden hoan, op de ploat en ien
’t vuur was gevallen.

—’t Wier toen een middag van opstand en troanen. Moar ’s oavends, toen
moeder Anne met rooje oogen hier oan deez’ eigenste klaptoafel zat, en
’t jong d’r noast sting, toen het voader ’t beste wiefke langs ’t
kinneke gestreken, en ’t jong ’en dubbelje ien de hand gestopt, voor de
kosten van ’t goudpapier van den verbranden torenhoan.—En toen, toen
het ie vier oogen zien glinsteren, en bij zich eiges gezworen, dat ie
’t gebouw en geknutsel nooit meer verschoppen zou; nooit, nooit! as ’t
jong moar leeren wou, en z’n plicht doen, en ’en smid worden, zoo ree
as zien voader.

En turende ien ’t vlemmeke, bleven de vier oogen gliensteren, en keken
hum vroagend oan.

—Of ie den hakselsnijer zien wou?—Nee, loat ’em, loat ’em! Wat Dorus
buuten zien voader bestoat, doar blieft ie ook buuten.

—Alêvel, as toch meugelik zoo’n dink wier bekroond! ’t Wark van Dorus
bekroond!!! ’t Wark van Annekes kiend!—En as ’t jong dan nog geld mot
betoalen eer ie ’t bezurgen kan; en nou ien verlêgenheid zit!

Smid Roelfsen tuurde nog altijd in ’t licht.—D’r zat ’en dief oan de
pit. Hie kneep ’em d’r af.—Zóó’n dief, dat was geen zwoarigheid.
Moar....—Roelfsen keek angstig.—Hoe lang ie zoo zat, en of ie ook
dummelend insliep, hie wist ’et niet. Ien ’t einde, opgestoan, liep ie
van de klaptoafel noar de deur, en van de deur weer noar de klaptoafel.

—Welzeker, as Dorus hier veur ’em stond, dan zou ie hum vroagen:
Wóárum, wóárum ook alles buuten voader gedoan? Woarum, ook nooit, nooit
geproat: alschoon ikke niet proat!—’En eigen uutvindsel, woar ie zelfs
op de Toonstelling mee parrieren kunt, da’s nog wat anders as ’en poort
van turven, of knutseloarij.—En,—’t mooiste darpskiend—as ze niet
dwoaselik is, wat roakt ’et of ze geen geld het! Had oe moeder geld
toen ’k ze op den neijoarsoavend, achter de smidse veur ’t erst ien den
erm hiew, en heur zei da’k er nooit een zou liefhebben as hoar! Geld!
wat wiest ze van geld! Heur voader was ’en arbeidsmins; moar oogen had
ze as krôalen, en, gluujend kosten ze stoan van liefde veur mien
en—veur ou! Geld! woarveur had ze geld neudig?—Wou ze uutblinken? Nee!
Moar ik, ik wou ’et. Met de karmis zou ’t wêzen. Ielkeen zou ’t weten
dat de grofsmid den goudsmid regieren kos.

—Geld! Versiering!

Met de forsche hand op de klaptafel geleund, staat nu smid Roelfsen een
oogenblik stil.

—Of ’t weer een dief is, die aan het flikker-licht vonkt? ’t Besluit
schijnt genomen.—’t Is alles rustig in huis. Thom, en de knecht, en
Hanne de dienstbooi, ze gingen sinds lang al naar bed.—En Dorus?—Noe,
loat ’em, loat ’em!

’t Vuur aan den haard is uitgedoofd: smid Roelfsen steekt een
gereedstaand lantaarntje aan; dooft het lamplicht, en verlaat de
keukenkamer.

De koekoek slaat vier.

—Vier! dan mot ie toch straks wel gesloapen hebben toen ie Dorus op ’t
kelderkämerke bij Annekes kammenet zag stoan, en ’t gekras van de
ringsleutels ien ’t slot geheurd het; toen ie ien d’ eigen stond,
moeder—den engel—op ’t jong zag toeschieten, en drukken oan ’t hart, en
kussen op ’t veurheufd; toen ie zag dat ze ’t kiend uut die kast ’en
zak gaf met spoargeld, en ook heur dyamanten kruus, heur erste
kleinood. Joa zeker, toen het ie gedreumd, lang en zwoar.

Moar nou, nou ie deur ’t veurhuus getroojen, de keldertrappen is
opgegoan woarlangs zien engel op den kouwen wientermergen—nog killer as
’t ies ien de kolk—wier afgedroagen; nou ie ien ’t holst van den nacht,
de deur losduut van ’t kämerken woar grooter schat ging verloren dan
die er veur Annekes kiend blieft bewoard; nou is ’t ’en suuzing, die
den forsen smid op den durpel beruurt.

—Dat ie nóu woakt, dat weet ie; moar, t oog spitst ie veuruut.—Wat ie
ziet, hie begriept, hie geleuft ’et niet: ’En moanglimp, deur ’en hart
ien ’t vensterluuk, speult op ’t blanke linnen van Annekes losstoand
kammenet.—Is ’t ’en schim, ’en spoeksel misschien?—Moar nee, zie! En
ijlings toegetroojen, steet ie as ’en bargroei stief, en vliegt hum ’et
bloed met woestheid noar ’t heufd. ’t Kunstig slot is verbroken!

—Bij God ien den hemel, z’n kiend wier ’en dief! Annekes eenigst....
gebrandmarkt veur hier en veur ’t eeuwige lêven!



En bij ’t venster ien ’t moanlicht met grootmoeders karkboek op schoot,
sliep Janna, ’t mooi reuske van ’t darp.

En de moan ging zuutjes passieren.



En binnen smid Roelfsens smederij brandde omstreeks hetzelfde uur—het
vierde na middernacht—de kleine katrollamp; en soesde de blaasbalg; en
vonkte het kolenvuur aan de smidse, alsof ’t overdag was.

Dorus is er aan ’t werk.

Gezwiept en met jachtigen angst—ielkreis luusterend, en vluchtig
opziende noar de binnendeur ien den hoek, het ie den dunnen hoepel veur
’t rad van zien warkstuk gesmeed.—Met de bouttang gevat, en ’t iezer um
’t rad gesloagen, gluujt den vurigen ring oan ’et hout; moar—starker
zien heufd.

—Alêvel veuruut!—’t Deksel van ’t woaterluuk noar boven gehoald. ’t Rad
noar beneden.—Heur, ’t sist in de diepte....., as ’en slang; as ’en
voader die hum ’t wark wil verdarven! as ’en spoeksel dat grienst: ’t
Is al muujte vergêfs!—Moar toch veuruut! As ’t stuk niet kloar kwiem
dan woar den uutzicht verloren. Voader zal hum ’en droomer en
knutseloar nuumen—onbekwoam veur ’t wark; en, Janna zal wachten.... wie
wist hoe lang.

—Gezwiend, ’t rad noar boven gehoald; op den vloer getuuld; met nêgels
beklonken!

—Moar groote God: of ’t hout gezwollen, of ’t iezer te klein was, de
band is geborsten; ’t wark van ’en uur leit onnut; verbroken—o God!

En na ’t koortsig gejaag van den vroegen morgen tot nu in ’t holst van
den nacht, nu dreigt het hart hem te bersten in de hijgende borst, en
glijden de zweetdroppels hem tappelings van ’t breede voorhoofd langs
de slapen. ’t Is een aanval van koorts, die hem schudt en
tandenklapperend doet rillen als een paard in ’t gareel.

En op d’ eigen stond, riep de koekoek ien ’t achterhuus vier, en bromde
de karkklok ’t heur noa.

Nog twee uren het Dorus veur ’t wark; twee uren; niks meer!

—Moar luuster, buuten krêjt de hoan.

Of ’t vroeg, of ’t loat ien den nacht is, as de hoan krêjt dan sprêkt
ie van lichten ien ’t Oost, van lêven en frisheid.

En Dorus, alschoon de oajers hum zwollen, en de erms zin gekneusd! en
de hand’ zin verlamd; alschoon ’t rad veur zien oog’ ien stroalen
verschiet, en krimpt, en weer klinglend uiteenspat.

„Moed, moed!” zoo sprêkt ie.—En, wiejer krêjt weer ’en hoan—wel meuglik
op ’t arf van Janna, zien liefde!—Moed Dorus, moed, en oan ’t
wark!—Veuruut! Den geborsten band mot ielings van ’t rad gedoan, en ’en
neie gesmeed!—Woarum kwiem Thom niet helpen? Vremd dat ie kos sloapen
deez’ nacht. Nou, loat ie sloapen den goeje! Oan Dorus’ wark mocht toch
geen ander de handen sloan.

En de moat van ’en neien band is genomen. En de bloasbalg soest; en ’t
vuur vonkt weer op.—Moar luuster.... Wat klonk er in huus?—’En slag van
’en deur; ’en dreun....!

Met de hand aan den blaasbalg, en de pook in den gloed, staren Dorus’
glinsterende oogen naar de binnendeur der smederij.

„Wie is doar? Wie!?” zoo roept hij.

En de deur geet open; en doar gunds ien den grauw duustren hoek, zie,
doar stoat de mins, die hum ’en droomer en onbekwoam veur ’et smidswark
nuumt, die ien ’t einde ’t geknutsel muu, bij ontied en nacht zien
vinding te verdarven zuukt.

Strak, onbeweeglijk steet Dorus.

Smid Roelfsen op den dorpel, houdt zien lanteern ien de hugt.

’En oogenblik mot ie bezinnen en oajemhoalen. Alschoon ie ’t gedreun
van den hoamer geheurd had, ’t verraste hum toch den dief hier oan ’t
warken te zien.

Nou steet ie veur ’t kiend:

„Dief! wat doej’ hier! zeg, wát veur den bliksem!”

Of er ’en donderslag volgde op ’t vuur: Dorus heurde ’em niet.

De bliksem was iengeslagen.



Toen de morgen grauwde, en de Betuw nog onder ’et dek van den
herfstdauw lag, sloop Thom haastig door de achterdeur van het smidshuis
naar buiten.

Z’n oogen stonden rood, asof ie niet veul had gesloapen. Ien den zak
scheen ie wat wichtigs te droagen,—hij hiew er de hand tegen: en
ielkreis zag ie noar achter, asof ie meinde dat iemand hum noaliep.



’En goed uur vroeger was Janna, bij ’t roam woar ze in sloap viel, weer
wakker geworden. Gedreumd het ze niks, moar, toen ze ’t karkboek zag
toen wist ze weer alles, en kreeg ’en gevuul asof ’t vremd was dat onze
Lieve Heer—um ’t sparen van ’t karkboek—heur niks ien den sloap had
gestuurd.

—Moar nee, ze wist wel bêter; zukke dinger gebeurden niet; alêvel dat
ze die spoaring beloond zou kriegen, dát was heur geleuf:—’t geleuf oan
Gods goedheid.

Van ’t sloapen op den stoel is Janna rillig en schuuverig geworden. ’t
Was buuten nog duuster, en ze wil dus wel gern nog ’en bietje noar bed
goan.

’En goed uur loater wier Janna wakker. Ze dreumde krek dat Dorus heur
uutlacht, umdat ze ’t kleedoazie wil oantrekken moar niet kloarkommen
kan; en dat ie nog harder lacht, alschoon ze grooten hoast moakt, umdat
ze roepen dat de prins al ien ’t darp is.—’En kanonschot ter eere van
den prins dee heur opschrikken.

Janna wreef de oogen.

—Bons! Nog ens, bons!—Van buuten wier d’r zeker met ’en stoak of ’en
dink tegen ’t venster gebonsd.

„Joa, joa! Wacht!”—Ze mot zich toch erst ’en bietje oantrekken.—Van
jachtigen hoast kan ze de hoaken van ’t jak bijkant niet dicht kriegen.

—Geduld dan, geduld!—Zou ’t Dorus met ’t geld en z’n moeders
versiersels nog wêzen!? Joa, nou ’t mergen is en z’n wark misschien al
bezurgd, nou komt ie op stond en brengt wat hie toch ook ’t best oan
zien Janna kan geven.

Nou is ze kloar, en vliegt noar ’et roam.—’t Is nog groezelig buuten;
moar zien kan ze best.

—Umlêg steet Thom Brasser. En Thom, as ie Janna gewoar wordt, dan
telegrafiert ie met allegoar vremde teikens, en wil ’en leer tegen ’t
dakvenster zetten.

Janna tikt tegen ’t glas, en schudt van nee.

Thom knikt van joa; moar zij, nóg ens nee, en in ’en ummezien is ze
benêjen; en van de deur schuuft ze de grundel los, en stêkt ’t mooi
snuutje ien den frisschen mergen.

—Wel zeker,—alschoon ’t Janna arg tegenviel dat ’et Thom was, ze wil
gern weten wát ie hoar te zeggen het. Moar nee, hum binnenloaten, dát
kon ze niet doen. Ielk oogenblik kos voader opstoan, en wát zou ie wel
denken as ie Thom hier in huus zag!

—Moar, Thom het wat wichtigs ien de hand:—„Noe, gauw dan!”

Ien ’en wip was Thom op de dêl—en,—geen tien menuten later stond Janna
versuusd. Wat Thom heur zei, dat het heur ien ’t hart gegrepen.—Nee, ze
kan ’t niet geleuven. Dorus had gezeid dat Janna, as ze hum verechtig
liefhad, die dwoasheid van den prins te begroeten uut ’t heufd most
zetten. ’t Was iedele proalzucht, had ie gezeid! en bovendien, ze wist
wel dat hie geen geld000000000000000 had, en ’t voader noú ook niet
vroagen kos. Janna zou verstandig wêzen; Dorus’ eer most hoar glorie
zin, en niet de proal van gekken en dwoazen.

Toen Thom had gezwegen, keek Janna strak noar den grond.

—Nee, as Dorus haar verechtig liefhad, dan zou ie zóó niet sprêken. Dan
zou ie ien stee van Thom met zoo’n boodschap te sturen, nou ien de
vroegte toch êfkes zelf zin gekommen.

—Gekken en dwoazen! Was ’t ook dwoasheid misschien dat ze heur
trouwwoord gaf oan ’en mins, die volgens zien eigen voader, nog
onbekwoam was veur z’n handwark; dwoas, dat ze ien d’erste vervoering
van eer, noar ’t schuurke vloog um met Dorus heur vreugd te beproaten.
En, was ’t ook dwoas, dat ze ’t woord niet weerum gaf, toen ie oan niks
docht as eigen glorie, en zien liefste,—’t mooi reuske—as ’en erm kiend
liet goan?

„En wat hei’j doar ien de hand?” vraagt Janna, nu ze eensklaps opziet,
en met geweld een traan terugdringt. Misschien was ’t nog ’en
bepruuving, dat Dorus tóch ’t geld oan heur stuurde. Ge kost niet
weten; ’t was êvel zoo’n wakkere jong; en, zien oog blonk zoo trouw op
dien oavend!

„Joa, wa’k hier ien de hand heb, Janna!” zegt Thom zoo’n bietje
schuchter; en als hij haar zeer nabij komt, dan vervolgt hij snel,
terwijl hij haar een zak met geld in de hand drukken wil:

„Wie oe lief het die kan geen troan’ in oe eugskes zien. Hier neem ’et!
Joawel Janna; ’k zou Dorus’ vrind niet wêzen, a’k, bekend met oe nood,
oe toch ien de stêk liet. ’t Is mien spoargeld Janna; en woarveur zou’k
nog langer spoaren op de wêreld, nou ie oan Dorus oe woord hebt
gegeven! Toe Janna, neem ’et! ’t Woar eeuwige schand, as gij, met de
komst van den prins, niet de kroon van ’t darp woart.”

Moar Janna kos de hand niet uutstêken um ’t geld te vatten.—Zeker, Thom
is Dorus’ vrind—zien eenigst en trouwste: En zie, veur Dorus’ beminde
acht ie z’n spoargeld um niet.—Alêvel, wat kiekt ie heur oan! Zoo vremd
stoan zien oog’! Weet ze ’t niet meer wat ie vroeger, en nog giester
gezeid het.... van ’t helse vuur, woarin ie wou branden veur ’en eenige
lonk uut heur oog’? En, hoe kwiem den erme smidsknecht oan zooveul
geld!? Kan dat zien spoargeld wel wêzen!?

—Luuster, hie zeit dat ze soamen noar stad zullen goan, um alles en ’t
mooiste te koopen. ’t Is merktdag; licht kan ze bij voader en moeder
’en veurwendsel zuuken.

Janna wordt angstig.—Die grauwe oogen ze gliensteren zoo fel.—Soamen
noar stad!—Wat proat ie wiejer?

—Luuster: woarheid mot woarheid blieven, zoo zeit ie. Bêter mins as
Dorus lêft er niet; moar—woater en vuur die blussen mekoar, en ’en mooi
vuurke as Janna, mot hout hebben, joa, al is ’t ook moar sprokkelhout.

In de tamelijk donkere ruimte, waar ’t aanbrekende daglicht slechts de
reten der groote deeldeur zoomt, staat ’t mooi bluumke van ’t darp ien
’en glimp van dat licht, en, wat er streed in heur borst, dat wisten de
veugeljes niet, die buuten van Gods liefde zongen.

—Of die jong met zien grauwgêle hoaren en mopse neus, hoar duuvel zou
wêzen!? Zooveul is zeker, woar de duuvel ooit kumt doar het ie zien
lokoas.

’t Is ’et geld in Thoms hand.

—Van wie kos Janna ’et anders verwachten! Oan wie kos ze ’t vroagen; en
wie zou ’t heur geven!? Ze kriegt ’t benauwd. De dêldeur duut ze
los.—Zóó, nou vuult ze zich stark um ’en dolheufd met één smak noar
buuten te sloan.—Moar toch dat geld!—En overmergen zal ’t de
begroetingsdag wêzen; en—as heur goed dan niet kloar kwiem!

Thom smuuspelt weer, dat gunds veur de harbarg de merktwoagen wacht.

„Woarum niet op stond noar de stad?” zoo vraagt ie: „’t Is toch alles
verrassing niewoar? Kom Janna, gezwiend! a’j oe hoastig wat oantrekt en
meegoat, dan bi’j véúr den middag present weer in huus!”

’t Kwiem goed dat de mergenwiend zoo fris was. Janna gluujde. In de
grauwe oogen van Dorus’ vrind doar het ze gelêzen, wat de gêlwitte
weimpers bij ’t neersloan, veur hoar niet koste bedekken.—Moar toch,
dat geld!—Alêvel, as ’t ’ens gestolen was!!!—O God loat ie
goan!—Gestolen!—Woarum kiekt ie anders zoo schuuns en zoo dukkels noar
buuten; woarum smuuspelt ie dan zoo vremd en gejoagd!?

—Moar, Dorus’ vrind kan toch zoo’n slechtoard niet wêzen. Nee zeker,
gestolen is ’t niet. In elk geval, wat schêlt ’t hoar! Geld blijft
geld; en, as ze woar veur dat geld gêft, wie zou ’t hoar betwisten!

En van verre glimmen weer de sloten van grootmoeders kerkboek.—As ze ’t
karkboek oan Thom gaf; ien leen; ien pand! zoo vleit ’t van binnen.

En Thom Brasser? Duustere ziel! Wist ie zelf wat hum dreef? Is ’t ’en
vlam van ’et hart; ’en minnige zucht noar de fleur van ’t darp; of,—’en
kanker van helsen gloed; ’en wangunst van kiendsbeen af oan; ’en
ik-zucht ten koste van ’t edelst gemoed, van trouw en van mildheid,
joa, ten koste van den vrind, die as kiend, hum ’t lêven gered had!?

Duustere ziel!—Toen—lang verleên—de vrind hum vertrouwde dat ’t Janna
zou wêzen, toen gloorde op stond de vonk, die nou tot ’en vlam was
geworden.

En de vlam sting op ’t uutsloan.—Moar, Thom zal ’em nog ienhouen. ’t
Liep alles noar wensch, alschoon ie ’t straks niet gedocht had.

Zie, Janna bedenkt zich. Nou neemt ze ’t besluit.

„Wacht êfkes!” zoo sprêkt ze;—en vort is ze noar ’t achterst van de
dêl, en doar de trapleer van heur kämerken op.

Thoms oog blinkt heur noa. Dan kiekt ie noar buuten. De merktwoagen
steet nog veur de harbarg.

—As Janna moar spoed moakt, zoo denkt ie, en kiekt weer noar binnen.

—Moar zie, boven alle begriep kumt ze nou al de trapleer weer af.

Thom markt niet dat Janna weerum kwiem zóóas ze gegoan was, zonder
hoed, zelfs zonder mantel um ’t sierlik pestuur.—Hie kiekt noar den
woagen. Ze mag niet zien hoe ’t hum verrukt dat ze vast ien den strik
lupt.

En Janna, die met spoed kwiem geloopen, vertroagt den voettrooi, went:

—Nog ’ens zingen de veugeljes doar buuten.... van ’en gelofte oan ’t
erste nachtmoal....

—Moar, ’t boek dient as pand; wel zeker, niks meer. En noar den afkomst
van ’t geld het zij niet te vroagen.

Nou steet ze bij Thom.

En Thom, ’t allererst dat ie Janna ien den erm wou vatten, is ie
geschrokken.—Wát hum beruurde dat wist ie niet. Spierwit was ie
geworden. Hie heurde weer ’en urgel, maar nou ’en karkurgel speulen.
Hie zat tussen Dorus en Dorus’ moeder ien de karkbank, en wermde de
vuut’ op vrouw Anna’s stoof; en ze gaf hum ’en cent; en de knoop, die
ie ien ploats van de cent ien ’t zekske wou geven, gluujde hum ien de
hand, went van den prêkstoel klonk ’en stem met geweld: Verloren! Voor
eeuwig verloren!—Moar.... de knoop gaf ie toch: alêvel de oog’ dorst ie
niet opsloan; en onder de bank en op vrouw Anna’s karkboek het ie
gekeken, hie wist niet hoe lang.

„Ik zeg, loat mien boek ’en pand veur oe geld zin,” dringt Janna.

—Nee, Thom wiest wel, dat dát boek niet ’et karkboek van Dorus’ moeder
was; moar hie heurde nog altied ’et karkurgel; en vuulde vrouw Annekes
stoof: de gluujende stoof; en nog ens klonk die stem:—Verloren, voor
eeuwig verloren....!

—Onneuzel! ’t was Thom niet doenlik dat karkboek te vatten. Moar
eindelijk, hie dee ’et. En,—toen ie ’en ummezien loater noar huus liep,
toen had ie, tot loon veur den roof van zien weldoeners geld, ien stee
van ’t mooi reuske van ’t darp, ’en karkboek—zoo’n oakelik boek, vol
van God en van Dood!



Nog nooit sting er boven de Bêtuw ’en harfstlucht zóó strak
glanzig-blauw, as op den ersten dag van de groote
Landbouwtentoonstelling, die ’t darp, met klapperend rood wit en blauw,
van vroegs-oan al vierde.

Op ’t breeje plein achter de kark en over ’t Roadhuus, ha’j de groote
loods, woar de heele verbouw van ’t vette land met keur en sier was
uutgestald.

Langs de wanden, onder de slingers van ’t vlagdoek, glommen de zakken
en moaten met ’t kostelik zoad, van allerlei oaren. Gunds ha’j de gelpe
wortels, bieten en knollen; monsterkôalen, rooje en witte; eerdappels
as vuusten! Ien ’t midden op ’t lange oanrecht, was alles van vruchten
uut bongerd en hof geranzierd; kiek, noten as beugelballen, appels as
keezen; druuven as pruums; tot zelfs de loate wienterperen en appels
die—zooas ’en boerin zei: geen pries moste hebben, umdat ze d’r
eigenlik nog niet koste wêzen.

En noast en tussen de vruchten, blozend en lokkend, doar stoan de
blommer—’k zeg niet van ’t erste premjee, moar lachend toch ien ’t
gruun oan den stam, of—in pracht van peketten. En dan die keezen—jong!
zuutemelks met komijn; hoast zoo vet as die botter in potten en
kluuten.

Moar stil, oan ’t eind doar hei’j wat anders: ’t Is ’en eereboog van de
tabaksplant, met vlaggen en kronen, woar alles van den
arbeid—kruiwoagens, spijlen, klauwiezers—alles oan bijgebrocht is. Zie,
zelfs de meskes ontbreken niet, woar ze de ruggen van ’t breeje
gebloart mee snijen, um de bloaj’ te stêken oan spijlen, en te hangen
ien schuren hoog en dreug. De pinnekes woar Hannes Lamers de slekken
mee stêkt [2], die zitten er achter misschien. Moar de forse planten
met heur gruune bloajer ien ’t rond, en de mooie zoadblommen ien top;
de bussels gedreugd, oan den voet—lichtbruin en donker; en ien ’t
midden ’et borstbeild van Keuning Willem den darde met ’t joar van den
Watersnood d’r onder, ’t is alles te zoam—op ’t kwiestigst getooid—de
glorie van de Tentoonstelling, en proalt as ’en wonder ien ’t goud van
de lachende zon.

Alêvel buuten, noast de loods tot bij de lindes, doar hei’j óók wat te
zien: Onder ’en afdak stoan de boerenwarktuugen ien ’t groot en klein:
spoajen, grepen, schoefels, goavels, ploegen, eggen, meer as meer. En
al wiejer de massinies van neie vinding: karnen, melkkoelers,
wanmeulens, streujsnijers, hooischudders, veul niet genog.

En dan, zie doar rooken, dampen, snuuven en stampen de hooge
stoommassinies, die den dood oan de zeissen en dorsvlêgels doen.

En, kiek, gunder, doar hei’j nóg wat anders: Oan lijnen en reepen, in
vakken en hokken en kurven, is ’t lêvend gedierte bijeen, t Geblêr en
gesnoavel, ’t gegrom en geknur, ’t geloei en gehinnik, ’t klinkt as ’en
arke van Noach.

De kiepen en kalkoenen, de schoapen en kalvers, ze hadden ’t al lang
gemarkt dat ze noar de Toonstelling zouwe goan. Veur plezier? Dát
vonden ze niet toen ze ien den nacht op de kar mosten. Alêvel ze woaren
toch neisgierig wát zoo’n Toonstelling zou wêzen, en wat ze te zien
zouwe kriegen.—Nou, ze hebben ielk dan ’en ploats—wel wat benauwd, moar
genog um te zien.

Deur de poort—ien ’t afschutsel van planken en touw, woarboven ook
vlaggen ien ’t zonlicht speulen, doar kumt den heelen troep van ’t
minsdom noar binnen. Ze hebben zich veur mekoar op ’t mooiste
gedost—Alêvel, ’t stomme vee let op de kleedoazie niet. Zie:

—Doar hei’j’ de karkmeister Bolmans, die ien den biebel lêst, en—zooas
de hoan deur ’t venster zag—de kat ien ’t duustere kniept. [3]

—En de pauw met z’n mooie steert, kent Hannes Balders, en Govert Ros
wel, aldat ze—deur umval en brand, heur steerten verloren. [4]

—En de duufkes stêken d’r köpkes umheug, went gunder ien ’t bonte
gewoel kumt mooi Grietje van ’t Heunings-arf, die ze wakker riepen toen
’t dwoalgeleuf heur ’t wit op de koak had geleid. [5]

—Moar ook, Grauwke spitst de ooren veuruut: Doar ha’j ze soam met heur
beien, Joapik en Hanske; Joapik d’ onneuz’le ien ’t kwoaje, en Hanske
die trouw bleef en rein. [6]

—En ien ’t kommen en goan, bij ’t lachen en proaten, bij ’t stoan en
kieken, doar ha’j d’r zooveul nog: Mansvolk, dat liever, as ’t vee,
schoon woater most drinken: en vrouwluu, die de kienders noar school
moste sturen, liever as ’t vee loate ploagen.

—Ook oarige kiender, en—frisse dernjes; pestuurkes, mild met handen vol
garst en hoaver, die zingen bij ’t wark, en—kussen bij ’t vrijen.

Noe, da’s geen kwoad. Ielk duut ’t op zijn manier: De lemmekes kussen
moeders uier: en de koe duut ’et den ouwen man—as ie hum lekt met de
raspige tong, langs de hand die hum welduut en krauwt ien ’t kroezelige
kophoar. [7]

—Wel zeker, as de lig- of stoanploatsen moar wat ruimer woaren, en ’t
geredeneer niet zoo druk was, dan zou ’t vee zoo’n Toonstelling veur
’en keer nog wel is oarig vinden. Ge ziet er van allerlei slag en
pestuur: schoapen en lemmekes, duufkes en gouwe hoantjes, eenden en
ezels, koeien en bokken, ossen en verkens—zooas ze zich onder mekoare
duk nuumen; moar allegoar met ’en karmisgezicht, en zóó vrindelik, asof
ze zelfs niet weten dat er zwiepen en allerlei messen en vals tuug ien
de wêreld bestoan.



Aan den uitersten hoek van de afdeeling werktuigen, niet ver van eenige
schapen—die door de keurmeesters zonder eenig beraad zijn
voorbijgegaan—staat Arie Peters, Janna’s vader.

De parziks, die Janna mee noar Huibert-nêf nam, hebben niks uutgewarkt;
en, as ie met ’en lonks oog gunder de schoap’ ziet, die den ersten
pries kregen, dan pruttelt ie: A’k de mien ook moar duurder betoald en
starker gevoerd had, dan woaren ze zeker nóg mooier gewêst.

Alêvel wat Peters hier tekort kwiem, dat zou ie te middag op ’t
Roadhuus weer winnen!

De gevel van dat Roadhuus is met loof versierd, en de vlag, die d’r
uuthangt, is zóó breed, dat ie bijkans ’t halve Roadhuus bedekt.

—En doar gunds, bij die stoep, zal de prins uut z’n woagen stappen, en
de road zal hum begroeten; en,—ook Janna zal tegenover hum stoan. En
zeker, dan zal de prins oan heur vroagen hoe dat ze heit. En dan zal ze
zeggen: Janna Peters, mienheer Hoogheid. Noe, en wie weet of deur zoo’n
reloasie nog geen mouw oan die schoapen te passen is. Veur ’en darde
pries; ’en getuugschrift. Wie weet!

Kiek, doar steet de smid.—’t Is hum wel oan te zien dat de proatjes
niet uut den wolk zin getast. A’j van ’en eenigst kiend—noar dat ie zoo
pas heurde proaten—zóóveul leeds hebt, al bi’j dan ’en mins as smid
Roelfsen, dan ku’j nog ’et lachen wel loaten. Goddank, dat Janna zich
nooit met den Dorus het afgegeven,—zooas óók al geproat wier. Hie,
Peters, kan ’t getuugen, dat ’et kiend zelfs nooit den noam het
genuumd. Goddank! In stee van voaders smidswark noar eisch te doen, had
dien Dorus ook altied wat vremds en onneuzels ien ’t zin. En den
ouwe—zwakheufdig—het hum z’n gang loate goan. Moar nou, zoo êfkes had
Peters vernomen, dat de smid zien jong opderdoad het gegrepen, toen ie
’s nachts zien eigen voader bestal, en dat ie hum toen ’en rib ien de
borst kapot het gestooten. ’t Wier stil gehouen, heel stil. Geen
wonder. En, al zou ’t geval van dien rib overdrieving wêzen—went dat
proaten ien ’t darp ’t is altied geweldig—dat den dokter d’r twee keer
per dag is gewêst, dát was hum secuur pas veur woarheid verteld.—Kom,
ik punder ’em êfkes aleer ik den keur van de peerds goai bezien.

„Gemergen smid! Met Dorus’ verkoudheid wat bêter? ’t Is jammer dat hie
den Toonstelling, en veural vandoag met de komst van den prins, niet
bijwonen kan. Ge weet ’et misschien, mien Janna zal ien de stoasie
wêzen. Erst hadden de drie meiskes besloten as modeploat te goan, moar
Leendert van Huibert-nêf het doar ’en stökske veur gestoken. Hie lachte
toen ie ’t heurde, en ik zei óók: Wel kiend, wie zou ’t betoald hebben!
went op zoo’n prins ku’j niet rêkenen, en op geen Road en geen
keurmeisters ook niet. Moar zie, alschoon ze nou simpel ien ’t Zundagse
pak zullen goan, ’k wed toch dat de prins d’r van opkieken zal. ’k Zeg:
Jammer van Dorus; zoo’n trouwe, zoo’n eerlikke jong!”

Zie, ’t was of de smid nog witter wier; moar z’n oogen keken zoo zwart
as de nacht.

Erst zeit ie niks; moar dan, aleer ie zich umdrêjt en hoastig weggeet:

„Wil ik oe wat zeggen Peters? Ik geleuf dat ’en iedele deern den
eerliksten jong op ’en dwoalspoor kan brengen; en, dat gij, as ge noar
zeker geld woudt zuuken, ’et meer as gemekkelijk vinden zoudt.”

—Goeje God! Peters was een stap achteruut gegoan. Hie begreep er niks
van, verechtig niet.

Nou ie opkiekt, nou ziet ie smid Roelfsen niet meer. En,—wat roaken hum
nou nog de peerds, die gunds op den karkweg zoo lustig veur de
keurmeisters op en neer droaven; en de vette ossen, wat moalt ie d’r
um!—„Iedele deern!” En, „zeker geld dat ie mekkelik zou vinden!” Wat
beteekent ’et. Wát!?

En smid Roelfsen? De letste woorden hebben hum gekrabd ien de borst
aleer ie ze sprêken kos.

Siends den nacht dat ie deur Annekes kiend zoo fel op ’t hart was
getrapt, en Dorus—„zien schuld bewust”—bij voaders komst ien de
warkploats is neergesloagen, sinds dien stond was hum ’t lêven as
iezer, nóú rood en gluujend, dán zwart en koud.

En sinds dien stond lei Dorus met dolle koortsen te bed;—en altied as
voader toefde bij Annekes jong, dan zag ie hóár, en ook—’en dief, die
noar ’t spinhuus gebrocht wier.—O God, zoo oaklik!

Alêvel behalve met den dokter, en ook met Thom—die arg kapot was
gewêst—het Roelfsen, van ’t hoe en van ’t wat, met niemand
gesproken.—Dorus had de koorts! niks meer.

Moar bij al ’t donker gevuul het toch nog ’en stroaltje van licht
geschenen:

Toen Dorus in dien nacht deur voader te bed was geholpen, is smid
Roelfsen, nog eer ’t dag wier, met ’t kleine rad, dat ie in de
smeejerij vond, noar ’t schuurke gegoan.

En lang, heel lang het ie gekeken.—Ien ’t letst, toen het ie ’t rad oan
dat warktuug gepast, en, joa, zelfs geschroefd, en—toen ie goeng drêjen
oan ’t rad, toen zei ie: „Wel weerlichs!”

Wát Roelfsen geprakkezierd had um dat ding—zonder zien toedoen of weten
natuurlik!—nog noar die Toonstelling te kriegen, dat kan ie niet
zeggen. Moar Thom, die arg kapot was, het zooveul verstoan, dat ie—heel
uut eiges, joa zelfs dat de boas ’r geen schoaduw van markte,—’et stuk
d’r noar toe het gekroojen.

’En beste jong, die Thom; altied meegoande, en, arg met Dorus bewogen,
alschoon Thom toch z’n botterram at. Zie dát was z’n oard: Êten kos ie
altied. Zelfs dee ie ’t op den starfdag van Anneke, die toch meer as
’en moeder veur ’em gewêst was.

En nou, deez’ mergen dat die Toonstelling geopend wier, is smid
Roelfsen meer as onrustig gewêst. Veur de smeejerij het ie geen heufd
gehad; dóár moesten de knechts moar zurgen. En oan Dorus bedstee had ie
ook geen rust gevonden. ’t Was hum ielkreis asof ’et dooie geloat van
zien Anne genoade vroeg veur—den dief!

En dan, Thom had hum almee onrustig gemoakt. Wat Dorus misdreef, zoo
had ie gevleid, dat most de boas hum moar kwietschelden. ’t Was alles
ontstoan deur de iedele deern. Och, de boas most er moar geen woord van
sprêken as Dorus, met Gods hulp, weer bêter wier, went, dat zou hum
heel zeker den dood op ’et lief joagen. Vergeven en vergêten, dat sting
in den biebel!

—Nooit van sprêken! Vergeven en vergêten! Smid Roelfsen het niks
gesproken. Woar bemuujde die Thom zich mee! ’t Was goedheid, joawel,
moar ’t miek ’en mins, bij zoo’n stoat, korzeleurig.



Smid Roelfsen was arg onrustig gewêst. Ielkreis had ie op de klok en op
’t harlozie gekeken, vroeger het ie gezeid dat ie niet noar die
Toonstelling wou; die fratsen en neie kunsten ’t was niks as
verzuuking. Alêvel nóú,—hie mot er uut. Joa, de zurg veur den zieke
blieft veilig oan Hanna, de dienstbooi, vertrouwd.—Hie mot er op
uut!—Noar die Toonstelling? Nee! Moar hie mot er op uut!

En,—een van de ersten die onder de kroonvlaggen deur, die Toonstelling
binnengoeng, ’t was boas Roelfsen de smid.

Of ie niet wou gezien wêzen? althans, heelegoar is ie achterum
geloopen; en van ’t rumoer ien ’t darp had ie weinig gezien: zelfs niks
van den oploop bij de Roskam, woar Tols de kastelein—zooas geproat
wier—’en jonge kerl die met vals geld wou betoalen, uut de deur had
gegooid.

En ien den achtersten hoek, woar bijna geen volk kwiem, doar was ie
verbleven, totdat Janna’s voader hum ’t bloed oan de kook brocht, en,
noar den veurkant verjoeg.

Moar ’en klein bietje loater was Roelfsen alweer in dien achtersten
hoek. Hie steet er bij ’en schoapshok te kieken. Alêvel ’t oog gluurt
op zied, en toeft op ’en duustere zee. Dóár, bij eggen en ploegen en
streujbrêkers, doar stoan nóg de massinie-keurmeisters. Ze zin oan ’t
eind van heur wark.—Roelfsen kiekt strak noar de schoap’.—Hie heurde
gelach.—Luuster, ’t geproat ku’j verstoan.

„’En onooglik ding!” zeit er één.

„Nommer Honderd en drie. ’En hakselsnijer. Inzender fabrikant: Thomas
Brasser.”

Smid Roelfsen keek zóó vremd noar de schoap’, dat ze allegoar soam noar
den kant van ’et afschutsel drongen—Thom Brasser!!!

—En gunder wier alweer gesmuuspeld, en gedrêjd oan ’en rad da’j ’et
rakklen kos heuren; en,—weer wier d’r gelachen.

Roelfsen kos ’t niet loaten êfkes noar die keurmeisters te kieken.—Bij
den hemel! dat lachen ’t was niet te verdroagen!—En zijn oogen vonkten
nóg ens noar dien hoek, en toen, toen liep ie weer onder den
vlaggenboog deur, en bromde ien stilte:

„Vervluukt geknutsel! Moar, joa, joa! Thom is ’en goeje; met zien eigen
noam het ie den smidsnoam gedekt!”



Ien ’t zolderkämerke van Janna Peters speulde ’t zunneke op den ersten
Toonstellingsdag zóó vroolik, asof er ien de letste drie doag’ geen
troan was geloaten. Moar, ’t spiegel wist ’et; rood zin ze gewêst die
mooie oogen; rood, zóó rood, dat bijkans geen woater ’t het kunne
verjoagen.

’t Was ook hard gewêst.—Van Dorus het ze heel niks vernomen. En dan,
asof ’t niet genoeg was dat ze, op ’t punt um noar stad te goan, ten
einde tóch veur dat geld ’t kleedoazie te koopen, ’en booi most kriegen
dat die begroeting moar simpel ien ’t Zundagse pak zou wêzen; nee, hoe
hard ook, ’et argste dat kwiem nog: Op den loaten oavend van
dienzelfden dag was hoar ’en briefke gebrocht, en wat er ien stond, dat
trof as ’en hoamer. Luuster:


    „Liefste Janna!

    „Deze schrijf ik u omdat Dorus u afvallig is. Maar als hij zelf u
    losloat, dan gunt hij u aan den vriend, aldat ik schuldig staai,
    want ik was blind van liefde, zoodat het ienstee van mijn spaargeld
    het spaargeld van vrouw Anneke was. Maar de daad is geen daad.
    Zoudende vrouw Anna mij zeker meer als dat verleend hebben, daar ik
    alles van haar gedaan kos kriegen. Doch alschoon ik mijn gading
    nam, en wat mijn as rechtveerdig toekomt, de minsen zin dwars. Als
    ze weten dat ik den zak met geld uut het kammenet kreeg,—aldat het
    dyamanten kruus bleef liggen umdat ik het niet vinden kos—dan
    pakken ze mien, en gleuven aan niks meer.

    „Nu, mijn geliefde, deze is dienende om u te verzuuken, alsdat mijn
    oog op u geslagen, niet mag verriwweneerd worden, maar in genade,
    omdat ik goed voor m’n brood bin, en een tiende in de loterij
    speul. En in den biebel, die gij mien op pand hebt gegeven, steet
    argens,—maar ik kos ’et niet vinden: Deze twee zullen zalig zin.
    Dat waren de moordenaars aan ’t kruus. Zoo zeg ik Janna, zal er
    geen scheiding zijn tusschen ons; en wie ’et geld uut vrouw Annes
    kammenet ontving, en ’et karkboek op pand gaf, die zal veur den
    rechter toch wel in alles met Thom Brasser geliek staan. Nou Janna,
    en daarum moet u dit in gedachtenis houwen; en zie, as gij zelfs
    alleen den avond van ’t meziek ien de Roskam met mijn woudt wezen,
    dan zou alles goed zin; en van ’t geld geen spraak, nimmendal!

    „In de hoop op minzaam, en dat wij samen voor eeuwig vereenigd
    zijn, verblijve uw eeuwige minnaar:

        „THOMAS BRASSER.”


Joa, rood, bloejig rood het Janna heur oogen geschreid toen ze dat
schrift had verstoan.

—O! ’t Was dan woarheid: dat geld wier gestolen!

Ien den ersten oanval van angst is Janna op de knieën gevallen, en het
ze gesnikt: „Nee goeje God, Gij weet ’et, kwoads dee ik niet, ’en ’k
stoai niet geliek met ’n dief as Thom Brasser.” En terzelfder stond
wier ’t noar zoo oaklik benauwd, dat ze de oogen weer losdee.—As ze
Thom afstoot, dan zou ie heur oankloagen en ien ’t verdarf brengen.—O
lieven Heer! zou zij veur den rechter stoan; zou zij ien ’t
gevangenhuus zitten! achter troalies en slot! Zij, ’et bluumpke van ’t
darp!?—Nee, zie moar, ielkeen knikt heur toe; ’t jongmansvolk
fluustert: Mooi Janna! Zelfs ’t riekvolk gêft heur de hand; en, wat
heur benijdt, ’t mot toch êfkes heur oanzien.

—En, nóu keeren ze de heufden van heur af.—O, woarum kwiem Dorus ook
niet! Woarum liet ie heur los? Woarum gaf God heur de eer en den ermoei
er bij?

—Moar geen nood! Had ’et heur droef gestemd dat ’et geld ongebruukt
most blieven, nóú is ’t en zêgen. Dóár in de loajtoafel, doar leit ’et
zóó as ze ’t ontving.—Ze zal zich opmoaken. Ze wil noar ’t smidshuus,
en oan Dorus ’t geld weerumgeven. Ze zal hum vroagen van ’t wát en
woarum; en zeggen hoe ’t alles geschied is.

—Alêvel, noar ’t smidshuus!?—Al was ’et niet woar dat Dorus heur
losloaten wil, toch boog ie as kiend veur den grommenden voader. En de
smid zal heur vatten in den iezeren vuust; en hie zal heur stellen veur
Thoms gezicht. En, as zij den schender verroajt, dan zal ie liegen, en
zeggen.... dat Janna hum drong tot de doad, en dat ze heur grootmoeders
karkboek verkocht.—En, o lieven Heer, dan gleuft hoar geen mins, en
brengen ze heur weg, op den dag van dat feest, as ’en schande van ’t
darp!

Dóár kreeg ze ’n ienval: ’t Geld begroaven ien den grond! Of, den zak
ien de woaikolk smieten, bij oavend achter de elzen, oan den anderen
kant van ’et smidshuus!

—Moar, ien den hof zullen ze heur zien; en ’t ploffen ien ’t woater
zullen ze heuren; en, Gert de veldwachter zal achter ’en schutting of
boom stoan, en heur griepen.... O lieve God, wat benauwdheid!



’s Anderendoags was Janna veul kalmer, en het ze zich goed gehouen.
Niewoar, ze dee toch geen kwoad—behalve van ’t karkboek.—Ze most
redenieren.—As ze Thom ’en bietje te vrind houdt, dan zal ie heur ’t
karkboek—veur ’t geld, dat ze toch niet van nooj het,—wel weergeven;
en, eenmoal zoo wied, dan loat ze hum trekken, den valse!—Joa zeker:
den valse!

—Moar toch, as ze rechtveerdig is dan mot ze ’t erkennen: Wat ie
misdee, dat dee ie veur hóár. Die bedreiging in den brief, ’t kan deur
den gloed van zien liefde wêzen.—En, of ie tóch slecht is, wat geet ’et
hoar oan! ’t Zal zich alles opkloaren ien ’t eind. En zeker! dwoas zou
’et wêzen zich de vreugd en de eer van zoo’n dag te verdarven.

—Wie weet, wie weet zelfs, of Dorus ien ’t letst nog niet opdoagen
kumt! ’t Kos wel alles onwoar wêzen wat Thom heur berichtte. Onwoar,
dat Dorus zoo streng had geschimpt tegen de eerebegroeting en „’t iedel
gepronk van gekken en dwoazen”. Onwoar, dat er um ’t stuk van zien
moaksel, en zien liefde veur hoar, al bloedige ruzie op ’t smidshuus
gewêst was.—Joa, Janna zal redenieren. Nou ’t geld onoangeruurd bleef,
nou is ze toch vrij, en kan ze doen woartoe de wardiering heur
riep.—Welzeker, ze zal niet beangst zin, zij—Janna,—Nommer één van de
drie!



Maar in weerwil dat Janna aan den avond vóór het groote Landbouwfeest
met zulke gedachten was ingeslapen, zoo stonden haar mooie oogen bij ’t
ontwaken toch lang zoo fleurig niet as ’t zunneke oan den hemel.

—Blij-angstig, wonderlik vremd, klopte heur hart. ’t Zag er buuten uut
asof ze noar de Nimwêgse karmis most; en de veugels ien de boom’ veur
’t roam, ze sjilpten en zongen alsof ’t meziek van den oavend alvast
was begonnen. Moar toch, Janna’s oog vloog ielkreis weer noar die
onderste loaj van de loajtoafel, woar, ien den achtersten hoek, onder
prullen en dinger, dat zekske met specie verburgen lag.

—Noe, ze wil er niet meer oan denken; ze zal lochtig wêzen. Niewoar, ze
het zoo verlangd noar den stond dat ze zich opmoaken kan en zich
tooien, um „’t pronkstuk te wêzen van ’t Toonstellingsfeest.”

Alêvel, ’t is nog te vroeg, veul te vroeg. Thom het gedrongen dat ie
hoar noar ’t Roadhuus zou riejen.—Noe ’t was goed. As ie ’t karkboek
meebrocht, het ze gezeid. Ze most hum winnen niewoar? En moeder zou
meevoaren ook! Zoo had ze besloten. D’r zou veur moeder nog wel ’en
ploatske op ’t Roadhuus wêzen; wel zeker.

—’t Sloeg tien: um twoalf zou Thom met z’n kerreke kommen. En
Janna—onrustig—het nog gedurig oan de huusdeur gestoan.—Och, as ze
rechts en links kiekt, dan het ze toch ielkreis zoo’n stille hoop of
Dorus nog kommen mocht.

—Maar nee; hie kumt niet. Ontrouwe oan ’t woord! Afhankelik kiend! As
Leendert ’t moar wiest, hie zou heur roajen en steunen, en vast
verlossen uut den strik, die den loensche heur spant.—Och, voader en
moeder te sprêken, ’t is heur niet meuglik gewêst.

Zie, een oogenblik later staat Janna’s lief gezichtje weer minder
bedrukt.—Boven de lindes van ’t karkhof flappert ’et rood wit en blauw
heur zoo vroolik toe; en luuster, ’t gegons van lêven en vreugd ’t
klinkt almee uut de verte.

—Spoed dan Janna, spoed! Oe kroon mo’j niet missen! Noar ’t kämerken,
vort!

En op heur kämerke had Janna nog warks genog. Toen ze in ’t gries
parremat met bajees veur den spiegel zich eiges terdeeg bekeek,—joa,
toen mocht ze ’t priezen. ’t Hartje van ’t wit sjemizet,—noar de mode
ien stad—doar zullen de andere twee geen gedachte op hebben.
En,—moeders grenoatslot is wel niet zwoar of groot, moar—’en halske zoo
poezel en blank zullen Nela en Driekske niet toonen.

—’t Is vremd, hoe dukkels het ze niet vroeger ’t klein moedervlekske
hier oan de kin met ’en bietje kriet of witkalk bestreken; moar, siends
Leendert hoar eergister zei, dat ’t stads was, en ’t kinneke nog ronder
en blanker miek, nou mot ze bekennen:—’t steet oarig!

—Alêvel wat ’et heele geloat belangt, as ze goed kiekt dan is ze toch
bleêker as anders.—Van al den onrust misschien.—Wacht, de klapreus die
ze bewoarde kan ’t licht verhelpen. Zóó, tussen duum en vinger gemurwd,
mot z’m êfkes moar drukken op ’t donzige vel.

—Te stark!—Ze kan ’t wel verdrieven.—Moar kiek, nóu is’t weer te min.
Janna kan niet best zien of ’t op ielke wang wel allins is.

Met ’t kleine spiegel ien de linkerhand kiekt ze van rechts ien den
groote; moar—de groote koatst glanzig de zon die krek op ’et roam
steet. Ze mot den groote ’en klein bietje van den muurkant afdrêjen.
Zóó!—Joa, ’t kleurke oan deez kant is goed; moar hier? Den spiegel kan
nog wel ’en zierke op zied noar veuren.

Alêvel, op stond dat Janna den spiegel nog wiejer van den muurkant
drêjt, keert ongemarkt de spieker ien den lossen kalkmuur den kop noar
umlêg.

—Zóó, nog ’en kriezelke dwarser getrokken, dan kan ze meteen zich eiges
van achter bekieken.

En de spieker grienzelt en sukkelt al wiejer ien de kalk noar buuten;
alêvel, zien kromme punt houdt nog vast oan den muur, en ’t dik eindje
touw bewoart nog heel êfkes ’t verband tussen ’t glas en den spieker.

—Bestig! Nou kan Janna zich heelegoar zien; van veur en van
achter.—Niewoar, as Dorus heur nou toch ens zag!—Moar, wat denkt ze oan
hum! As Leendert, de Road, ’t heele darp, joa zelfs de prins hoar zóó
zien zal.

Janna vuult toch êfkes ’en scheut deur de borst; went krek zoo noabij
as ze zich eiges nou ziet, zal straks de prins tegenover heur
stoan.—Moed Janna, en begriep wie da’j bint! Zeker, wát ook gromt en
bloast ien ’t lêven, veur mooi geet alles op zied; en, of ze ’t,
wangunstig, vergankelik nuumen,—ien de kark da’s wat anders—gegroet, de
druif zin te zoer, zei de vos.

Nog met de hand aan den grootsten spiegel, ziet Janna nu luisterend op.

Ze heurde rumoer onder ’t roam, en drukte en lêven in huus.

O! as ’t de veldwachter was! Moar nee, ’t zal Thom alvast met ’t
kerreke wêzen.—Och, as ’t Dorus nog wêzen mocht!.... of, Leendert!—Nee
luuster, ’t is moeder die roept: „Kom Janna, kom gauw!”

—Joa! Janna kumt.—’t Blauw strikske op ’t gemoed mot erst nog ’en
bietje terdeeg gedoan. Moar,—’t spiegel, die wel wat stark noar veuren
helt, wordt zwoar in heur hand. Ze drêjt hum weer hoastig terug noar
den muur. Alêvel,.... woar schiet plots ’et licht met de koamer noar
toe! „Help, help!” ’t stuk zwiept veuruut. Vuur spat uut heur oog! En
sterker gilt zij: „Help, moeder, help!”

En vrouw Steyntje, versuusd en gejoagd deur ’en toestand umlêg,
woarveur ze heur kiend kwam hoalen, schrikt bij ’t ienkommen, en roept:
„God, Janna wat doe’j!” en griept noar den spiegel, die ’t kiend langs
’t geloat streek.

Eén oogenblik wist Janna van hemel noch eerde. Moar toen—toen zag ze
met ’en zwonk heur moeder, en ook ’en groote, heel groote oranjekokarde
op moeders borst; en—ze wist zelf niet woarum—toen begos ze te lachen,
hard, oaklik, en zonder begriep.

Moeder wier kwoad. Den spiegel van boven tot onder geborsten!—En
beneden zoo’n toestand! En dan zu’k onzinnig geschater!

„Ge most liever schreien!” zoo roept ze: „Joa schreien, ’t was bêter. O
God, wat ellend op deez dag!”

En—veur Janna was er niks méér neudig. Bij den letsten schoaterlach zag
ze moeders duuster geloat; en ook bij ’en glimp van de zon, de loaj
woar dat geld in lag, en—met de hand oan ’t geloat, zeeg ze plots bij
heur moeder neer; bleek, maar zonderling rood gevlekt, losberstende ien
troan’, en kloagende: „Nee, moeder, ik dee toch geen kwoad! nee, zoo
woarlik as God!”



Terzelfder tijd dat Janna—aleer ze zich kleeden ging—aan de huisdeur
tuurde of de ontrouwe nog komen mocht; in den eigen stond lei Dorus ien
koortsgloed te bed.

Ge weet ’et: smid Roelfsen was naar de Toonstelling; en Hanna zou goed
oppassen, en ’t medicijn geven; dát het ze gezeid.

Toen Hanna bij de bedstee ’en bietje getoefd had, en Dorus—zooas ze
begreep—heel rustig sliep, toen is ze moar opgemarsierd, went, met
zoo’n drukte ien ’t darp is ’t natuurlijk dat ’en mins liever ’en keer
oan de stroatdeur steet as ien ’en dompig kämerke bij ’en zieke te
zitten as ie toch niks van nooj het.

En terwijl Hanna aan de deur stond, kwiem aan den achterkant van ’t
smidshuis, langs het schuurtje bij de kolk, een welbekende schier
ademloos aangeloopen. ’t Was Thom.—Bij de achterdeur gekomen, staat hij
even stil; luistert; wischt zich het zweet van ’t gelaat, en sluipt dan
zachtjes het huis in.

Weinige oogenblikken later bevindt hij zich in het kleine vertrek waar
Dorus te bed ligt. ’t Is vrij donker in dat benedenkamertje naast het
groote keukenvertrek, en vooral aan den kant van ’t afhellend dak waar
zich de bedstee bevindt.

Thom, op een stoel neergevallen, snakt naar adem. Van ’t vreeselijk
loopen is hem de borst als dichtgeschroefd, en gloeit hem een vuur in
de keel.

—Vervluukt! Dat geld, dat verwunste geld zou ’t alles bedarven! ’t Was
’en zeeuw, ’en ongangboare munt, had Tols ien de Roskam gezeid.—Thom
had gedocht dat ’et ’en groot soort ouwe rieksdoalders woaren. Wie had
er z’n lêven van zeeuwen geheurd!

—Moar zeker, domheid was ’t gewêst um ’t meeste geld veur zich eiges te
houen.—Alêvel, as de nood oan den man kumt, dan zal ’et karkboek
bewiezen veur wie ie ’t gedoan het.—De nood zal êvel niet kommen. Geen
zurg! ’t Zal alles veur Dorus’ rekening blieven. Joa zeker, dát mot
’et!

Nu voor het eerst ziet Thom naar den vriend.

—Kiek, hie krenzelt zoo roar, en proat zoo onrustig. Zie, hie wil zich
oprichten ook.

Thom was geschrokken.

Krek toen ie ’en zekske met vieftig stuks ouwe zeeuwen langs Dorus
heufdkussen achter ien de bedstee liet glijen, en één van de losse
geldstukken zoo’n bietje hooger tussen den peuluw en ’t kussen had
gewarkt, toen zag Dorus hum heel oaklik oan, en vroeg met wild en
angstig geboar... of ’t stuk was bezurgd en, of Janna d’r bij stond.

Thom Brasser wist niet wát ie antwoorden zou. ’t Was ’en iezig gezicht!

En op d’eigen stond klonk buuten ’t geschetter van stroatmeziek. ’t
Woaren de blauwjassen, die ook ’s oavends ien de Roskam zouwe speulen.

Hanna, oan de deur, had er schik af; en zie, de buren die nog thuus
woaren, kwiemen óók noar buuten.

Toen het schetterend geluid Dorus oor trof, toen was ’t alsof hum nóg
ens ’en „bliksem” deur ’t heufd sloeg.—Wat ie zoo dukkels ien ’t
droomen gezien had, da’s woarheid. Zie moar:—De vlaggen wappren; de
peerds runnen op en neer. ’t Schoatert alles van vreugd.—En hie zelf
zit naast Janna boven op ’en kar; en ’t warkstuk steet veur hum, met
’en pries en ’en kroon. En heur dan: op de moat van ’t meziek danst ’et
volk; en—voader dondert op de pannen van ’t schuurke,—Thom leit ien ’t
woater:

„Help, minsen, help!”

„Wat is er Dorus; zeg, wat schort er nou oan?”

Wat er oan schortte!? Of Thom ’t niet begreep dat de zieke in ielkoorts
wou opstoan; dat ie noar ’t wark wil, noar de Toonstelling misschien;
dat ie Janna ziet, oan den erm van Leendert; en Thom.... in ’en diepe
kolk....!?

Of Thom ’t niet begreep? Toch kriegt ie deernis:

„Wês rustig Dorus,” zegt hij gejaagd: „Ge bint ziek; ge meugt nou niet
opstoan.”

Maar, buiten klinken steeds luider klarinet- en trompettonen; en of ze
den lijder den lang met angst verbeiden feestdag voor den geest
tooveren, zijn jagende onrust klimt met elke seconde.

En Thom; as Dorus hum altied nog oakelik oankiekt, dan is ie
wit—spierwit geworden: Hie docht oan ’en zonnigen oavend, toen twee
jungskes speulden ien ’en boot, op de kolk woarin ’t zoo zwart en zoo
duuster was. En ook—hie zag den biebel weer, die ie van Janna ien ruul
veur dat geld het gekregen!

Moar,—duustere ziel!—of ie ook deernis gevuuld en wat bêters gewild
had, doar sprêkt weer met kracht z’n duuvel ien ’t hart:

—Zeker, Dorus’ hakselsnijer steet op den noam van Thom Brasser. En
Janna zal ie met ’t kerreke ook van ’et Roadhuus weerum hoalen! En,
woarum zou Thom—as oangenomen kiend—niet heelegoar ien Dorus z’n ploats
stoan! Zie dát letste veural, ’t was ’en licht met ’en tooverslag:

—Wil ’en zieke, ielkoortsig ’et bed uut, de stroat op, en ’t einde
verhoasten, wie zal ’et keeren!—En dan, met Dorus’ dood wier ’t alles
en alles begroaven!—Smid Roelfsen geleuft oan zien schuld,—en ’t geld
ien de bedstee zal ’t noader bewiezen. Niewoar, wie zal ’en mins in
ielkoorts weerstoan, as God zelf ’em losloat!

En de muziek in de dorpsstraat speelt lustig nog scheller „Die Wacht am
Rhein!” Maar Hanna, die de wacht aan ’t ziekbed zou houden, stond aan
de deur,—en mocht wel luustren, niewoar, as alles ien rust is.

Thom was toch goed veur den vrind! ’t Was hoast boven macht dat ie hum
nog wat kleeren oan ’t lief kreeg; zie, went woest vloog Dorus op; en
woest vloog ie weg.... de achterdeur uut; ’et schuurke en de kolk
langs.

Toen Thom Dorus noazag met ’t plan um loater te volgen,—asof ’et
gebeurde toen niemand d’r bij was—toen wier ’t hum toch roar um ’t
hart.—Moar stil, stil, as ’t alles van hum is, en ook Janna de zien dán
zal ie ’t goed moaken, ien de kark, joa, zeker, dat zal ie!



Smid Roelfsen bespeurde weinig van de drukte in ’t dorp, toen hij zich
van het feestterrein weer naar zijn woning spoedde; maar te midden van
al het verward rumoer, dat hem in de ooren klonk, hoorde hij gedurig
dat lachen,—dat hels en soaters gelach, bij ’t stuk, dat de jong had
geknutseld.

Roelfsens krachtige werkhanden waren tot vuisten geknepen:

—Zu’k lachen! Vervluukt, dát was dan ’t loon veur al z’n
toegeeflikheid! Met hand en tand had ie dat fiezevoazen motten te keer
goan. Dan, dán zou ’et jong nou ’en smid zin gewêst as z’n voader, en
zich niet deur dwoas getoover, en ’t gevlei van ’en iedele deern, tot
’en dief verloagd en den dood op ’t lief hebben gehoald!—En altied
heurt Roelfsen dat lachen, dat soaterse lachen!

Bij ’t inslaan van de Waaistraat klinkt hem het schel getoeter der
straatmuzikanten als duivelsgeschater in ’t oor.—Een eindweg
voortgegaan, kiest hij het kleine zijpaadje, dat hem op den achterweg
brengt. Nu hij het losstaande tuinhekje wil binnengaan, ziet hij langs
den knootwilg aan den waaikant eensklaps iets donkers in Dorus’
schuurtje verdwijnen.—’t Leek wel of ’t Thom was.

—Thom had het met angst verwacht: Roelfsen dee, wat ie nooit had
gedoan, hie keek ’in ’et schuurke.

„Bin gij doar Thom? Woarum toef ie hier?”

„Och, as ’en mins geen rust het, niewoar! Zoo’n beste vrind!” zegt Thom
en ziet naar den grond.

„Thom, ge bint altied Dorus’ vrind gewêst.”

„En bêtere zal ie nooit kriegen, boas.”

„Ik gleuf ’et; moar nou ’t zoo wied is gekommen, nou vroag ik, wóarum
he’j’t verwunst geknutsel niet zuuken te keeren? Gij wiest da’k er ’en
hêkel oan had.”

Thom begreep den ummekeer niet, en keek verwonderd.

„Gij hebt hum geroajen; geholpen. Watblief?” hernam de smid met
dreigenden blik: „Dorus was zelfs niet ien stoat um ’t rad grif noar
eisch te besloan. ’t Is meuglik dat ie dat ding prakkezierde; moar ’t
wark, dát dee gij veur ’et meest? Ik zeg ’et. Watblief?”

’t Was Thom asof ie ’n zon zag opgoan:

„Och boas, wat za’k oe antwoorden! As ’et toch ’en vrind is, niewoar?”

„Dan knooi ie dinger zonder verstand; ruw, onooglik! Ik zag ’et stuk
ten schand op de Toonstelling stoan. En dat was ou wark! Dank God da’j
eerlik bekent, en zurg dat ’et nooit van z’n lêven weer onder mien oog’
kumt.”

Smid Roelfsen hield de vuisten nog saamgeknepen toen hij de achterdeur
van zijn woning inging, en al spoedig daarna de kleine ziekenkamer
betrad.

Hanna was er niet. Een ongewone verwarring heerschte er in het
vertrekje.

Haastig op de bedstee toegetreden, wierp hij den blik er in. Bij ’t
halfdonker in het kamertje wist Roelfsen niet terstond of hij wel goed
zag.

„Dorus! woar bin ie!?” zoo roept hij angstig, en tast op het kussen, en
werpt de dekens ter zij, en rukt de peluw omhoog.—Doch, ’t eenige
antwoord, dat hij ontvangt, is de doffe klots van een neerploffenden
geldzak, en de helle klank van een muntstuk, dat hem rolt voor den
voet.

—O God, woar is ie!? schreit de smid onhoorbaar, terwijl ’t geklank van
dat geld hem slechts vluchtig ontroert. En dan, luide en luider roept
hij den naam van zijn kind, en ook den naam der ontrouwe aan wie de
wacht aan het ziekbed was opgedragen.

In den vreeselijksten angst wordt nu het gansche huis en de werkplaats
doorzocht.

Hanna bevende—bevreesd dat het onweer over haar losbarsten zal—ontwijkt
gedurig haar meester, telkens herhalende: „Moar hie sliep, verechtig;
hie sliep zoo gerust.”

De knechts uit de smederij zijn mede toegesneld, maar doen niet veel
meer dan den jammerenden vader bij zijn onderzoek volgen en nóg meer
beangsten: God wist, of Dorus niet in ielkoorts noar buuten gevlogen en
ien de kolk zich eiges verdoan had.

Smid Roelfsen breekt het angstzweet uit, terwijl hij naar buiten snelt.
Alêvel de kolk was vlak, zonder rimpel. En Thom, die nog buuten bij ’t
schuurke stond, wier arg wit toen ie ’t heurde van Dorus; moar—gezien
had ie niks, dat kos ie bezweren.



Omstreeks het middaguur van dienzelfden dag trokken eenige jongens
onder den toren het klokketouw.

Als kikkers dansten ze lustig op en neer, en de klok dreunde dan ook
zóó vroolijk, dat iedereen heuren kos, dat ’et geen begroafenis of roep
noar de kark was, moar, dat ’en prins van ’t vorstelik bloed ten feest
kwiem ien ’t Bêtuwse darp.

’t Was ’en drukte en volte zooas ’t nooit wier belêfd. Oan alle
harbargen stonden de uutgespannen woagens en kerrekes, en de
peerdstallen woaren zóó dicht bezet dat de muns’ goenge loopen.

Op de Toonstelling ha’j ’en gejoel en gegons dat ’t vee d’r genog van
goeng kriegen; en bij ’t Roadhuus was ’t ook ’en gedrang, dat de kerl
met ’t urgel bijkans ien de sloot roakte, en Piete-Leen met heur mandes
ploatkoek en Nimwêgse moppen zich heel niet kos ruuren.

De groote vlag van ’t Roadhuus hing zóó deftig en breed dat ie ’en
schoaduw ien de roadskoamer gaf. Burgemeister Janssen, die niet zoo
heel best meer zag, en toch z’n bril niet gebruuken wou, was bang dat
ie z’n toesproak niet zou kunne lêzen, as ie soms hoaperen mocht en ’em
nog zou motte inkieken: „Geëerde Prins uit het hoog vorstelik en
dierbaar stamhuis van Oranje. Uw komst, o Prins, in ons midden op deze
handboog-ten....” Doar ha’j ’t weer! Verdrêjd, hoe kwiem ie toch
ielkreis oan handboog ien ploats van landbouw!

Burgemeister was zenuwachtig. Hoe loat was ’t al?—Halféén!—Um één uur
zou de prins met den commesoaris uut Oarem kommen oanriejen,—op
verzuuk, zonder stoasie of ienhoal.—Moar, op ’t Roadhuus most dan alles
ook kloar, en vierkant present zin. En....

„Is Janna Peters d’r nóg niet?”

„Nee burgemeister.”

„Goejen Heer!”—Burgemeester Janssen ziet onder en langs de groote vlag
naar buiten.—Hemel wa’n minsen! Natuurlik ien dat gewriemel zou ie heur
toch niet onderscheien. Moar, as Janna Peters niet present was, wat
most er dan van zien toesproak worden! Met noam en toenoam kwammen de
drie boerendochters d’r ien; en ’t reuske van ’t darp zou veuroan
stoan,—ook umdat ze ’t langst van de drie was.—As Janna mankierde, dan
zou ie zeker ien de war roaken, went, met drie stoelen had ie ’et thuus
terdeeg bestudeerd.

Burgemeester kreeg het benauwd in zijn hooggevouwen witte das; en aan
Leendert Meermans gaf ie ’en wenk, en verzocht hum, zoo gauw as ie kos,
noar Janna te goan en heur noar ’t Roadhuus te hoalen.

—Joa, Leendert begreep ook dat ’t tied wier. Alles was present, en de
zes kleine dernjes ien ’t wit, die op de stoep zouwe streujen, stingen
ook al paroat ien de gang.—Maar er was nóg een reden waarom Leendert
wel gaan wou: ’t Liefste kiend dat ie—met ’t oog op de moan—zoo duk had
genacht gezeid, ze was giesteroavend, um ’t feest mee te vieren, ien ’t
darp gekommen. Ien voaders huus zou ze den prins zien passieren; moar
Leendert had gemarkt dat ie hoar nog best ’en ploatske op ’t Roadhuus
bezurgen kos. Erst zou ie êfkes langs ’t Hemelrijk loopen—’t was
dichtebij—en dan, dan kon ie met zien Treeske Janna goan hoalen. Zie,
Janna most toch weten hoe ’t met zien hart was gesteld, en, dat ie—al
was ie wat jolig gewêst—ien woarheid van dat hart geen moordkuul wou
moaken.



Al luider en luider klonken de vreugdetonen uit den anders zoo
grommigen toren.

De prins was in aantocht.

Langs ’t smalle kerkpad, dwars door de akkers, renden eenige jongens
naar het dorp terug, en gilden: dat ie d’r oankwiem, en dat z’m al
hadden gezien krek bij den meulen, ’en half uur van ’t darp.

’t Werd hoog tijd dat Leendert het erf van Peters bereikte, want met ’t
afhalen van zijn „blond moantje” heeft hij zich langer opgehouden dan
strikt noodzakelijk was.

„Joa zeker liefke, op zoo’n vonder kan ’en mins ’t al licht is te kwoad
kriegen; alêvel nóú hewwe geen nood,” zegt Leendert, terwijl hij zijn
Treeske—lief stadsig kiend—met vaste hand over de smalle slootplank
helpt.

Slechts weinige oogenblikken later hebben de jongelieden de woning van
Peters bereikt. De huisdeur staat open. Ze gaan naar binnen.—Leendert
steekt het hoofd om den hoek der keukenkamer; maar, er is niemand. Hij
vermoedt dat allen reeds vertrokken zijn, en men elkaar heeft
misgeloopen. Toch roept hij: „Hei, hola!” maar krijgt geen antwoord.

Nadat Leendert nog vruchteloos een onderzoekenden blik op de deel heeft
geworpen, komt hij weer haastig naar de voordeur, waar Treeske is
blijven staan, en bij ’t naderen ziet hij haar—met den blik naar
buiten—zichtbaar ontsteld, een schrede terugwijken.

En Leendert, nu mede buiten gekomen, kan zijn oogen niet gelooven: Was
dát ’et mooi reuske van ’t darp? ’et lieflikke kiend, dat hum onwillens
zoo zwak miek toen ie hoar op ’t vonder ten steun was!?

„Janna! um Gods wil, wat schêlt oe?” zegt Leendert: „Ik kwam met mien
liefke um oe noar ’t Roadhuus te hoalen; moar nou, wat hei’j? Die
bloejige schram! ’t Gezwollen oog en geloat! Wat is hier gebeurd?”

Janna was niet goed bij ’t heufd.—Toen ze zoo êfkes wegvlood uut ’t
zomerpriëel, toen.... zag ze de wereld vergoan!

Dat de spiegel heur fel ien’t geloat schond, dat weet en dat vuult ze
niet meer. O, toen ze, nog geen kertier gelêjen, ien’t priëel is
gekommen, toen het ze ’t begrepen wóarum moeder heur—noa ’t geval met
den spiegel—toch niet met vree het gelaten.—Joa, die ze doar vond, ’t
was Dorus gewêst, al kos ze ’t ook zelf niet geleuven.

„Dorus, Dorus!” het ze geschreid; en de oakelik woeste mins, die vlak
bij ’t priëel oan den weg wier gevonden, en bijwijlen niet te regieren
was, hie had heur oangekeken, lang en strak, en heur noam genuumd, en
was toen plotseling ineengezakt met brêkende oog’.

En, op d’eigen stond had van den toren „’en droeve doodsklok”
geklonken.

Janna weet niet hoe lang ze, met geborsten heufd, ’en dooje ien heur
erm het gehouen; en getuurd het op lippen zoo iezig blauw.

En nou; strak ziet ze noar Leendert, alschoon er heel êfkes ’en vonk
ien heur oog glom bij ’t zien van die ander...., met lieflik deelnemend
geloat.

Leendert en Treeske zijn hevig ontroerd. Maar of ze vragen, Janna kan
hun geen antwoord geven.

—O, toen ze doargunds ien ’t priëel den ermen vrind oan ’t hart lag, en
kloagde dat ook niemand, niemand heur zei dat ie ziek was; toen ze
trilde ien ’t gemoed umdat zij hum van ontrouw verdocht—den
stakker,—die zelfs nog in ielkoorts noar Janna kos kommen; toen ze oog’
had noch oor’ as veur den zwakken oajem, die ze stoag wou voejen met
eigen oajemtocht; joa, tóen was ’t wel duuster moar nog niet heelegoar
donker gewêst. Toen het nog ’en stem geklonken dat er hoop bleef
bestoan, en dat dood, hier nog geen dood kos wêzen!

Moar toen! Was ’t niet heur eigen voader, die met smoad en hoon kwiem
toegetroojen, en verbooj den zieke ien ’t woonhuus te brengen, die
Janna terugtrok, schimpende, dat de nijdige smid hoar ’en iedele deern
en ’t ongeluk van z’n kiend het genuumd!

En loater: wat dol getier vol gramschap, bij kloaglik karmen is ’t toen
geworden.

Angstig zuukende, is ’en voader van ’t smidshuus oangesneld.—Wat ie
wou—joa, dat wou Janna ook: den trouwe, den beste veur ’t lêven
bewoaren.

—Moar nee, den smoad dat zij de vluuk en de dood van z’n kiend zou
wêzen, dien laster verduurde ze niet.—’t Was natuurlik, niewoar, dat ze
vortvlood as de wêreld vergoat?

En as Leendert heur wil vatten ien den erm, umdat Janna kiekt asof ze
zal neersloan; dan.... siddert ze; en.... griept naar ’en ander.

„Janna, lieve kiend, gij, slecht! Nee, nee, dat kan niet woar zin!”
schreit die ander; en, ’t mot wel heur moeder wêzen, went ’en moeder
geleuft niet oan ’t kwoad van heur kiend.

—Slecht! Dat woord wekt Janna uit haar vernietiging op: Slecht!!! Dat
woord het ’en klank, boos en onrein; rauw, oakelik rauw.

En zie, daar komt weer leven in ’t oog.—Slecht! Moar wat misdreef ze
dan toch, dat zoo’n woord het geklonken? Dóaroan het ze zelfs niet
gedocht toen die hooveerdige smid heur de moat ten boorde toe vulde. En
nou, wat roakt heur ’et sarrende spoeksel van ’t geld in heur loaj, en
van ’t pand dat ze gaf; wat roakt heur de smoad van iedel en
proalzucht. Slecht! bij God, dát was onwoarheid!

En de bloedige schram langs Janna’s gezichtje wordt vinnig rood.—Schier
in ’t zelfde oogenblik vliegt ze nogmaals naar ’t zomerpriëel.

De ijzeren smid staat er gereed om zijn afgetobd kind naar het
smidshuis te dragen. Al is hij beducht voor ’t leven van Annekes jong,
toch zal ie niet rusten in ’t huus woar ’en iedele deern hum van God
vervreemdde, en tot ’en dief het verloagd.

Janna kan bijna niet spreken.

„Wat, wát denk ie van húm en van mien!” zegt ze met bevende stem.

„Loat me met vree, en goa vort!” roept de vader.

Maar Arie Peters—nou ie Janna zoo ziet, nou schiet hum ’t gemoed toch
óók vol. As alles hum tegensloat—van de schoap’ en van alles,—dan wil
ie z’n kiend toch bescharmen.

„Sprêk Janna, en zeg dat Dorus niet stal um ou te believen. Toe zeg
’et, sprêk woarheid.”

„Wát! Dorus!?” schreit Janna op d’eigen stond: „Wie zeit, wie geleuft
dat van Dorus? Was dát ’t slechte van hum en van mien! Nee; zoo woarlik
as God, hie is onschuldig!”

Janna tast naar haar berstend hoofd nu ze ijlings opziet.—’t Gekners
van ’en kerreke op den grindweg had geklonken. Op den hoek van ’t huus,
heel êfkes ien ’t zicht, hiew ’t stil. Thom Brasser sprong er uut.—’t
Is Thom, joa, um Janna noar ’t Roadhuus te hoalen. Ze weet ’et.

Alêvel, of Thom—nog half achter de doalioa—heur niet doadelik zag,
Janna ziet hem terdeeg, en spitst den vinger noar ’em toe; en ’t stokt
ien heur kêl:

„Den dief! Doar, dóár, dat is ie!”

Thom, die met veurdacht bezijen ’et huus was gereejen, had er niet op
gerêkend hier zoo’n alteroasie te zien.

Straks, „um Dorus te zuuken” is ie mee ’t darp iengegoan; moar êfkes
buuten ’et oog, toen is ie hoastig noar de kleinere harbarg Ien ’t Hert
geloopen um er nog sito ’en voartuug te hoalen.—Zich ien den umtrek van
de Roskam te vertoonen dat vreest ie niet meer, went zelfs Tols zal met
zoo’n drukte niet oan dat vodzige geldstuk denken.

—Moar hier; ’t peerd steet pas stil, en pas is ie van ’t voartuug
gesprongen, of de feestklok van ’t darp klinkt hum mee as ’en doodsklok
ien ’t oor. Van ter zij, en op zoo’n afstand zag ie niet hoe Janna ien
’t geloat was geteisterd; moar Dorus zag ie in smid Roelfsens erm, en
Peters en Leendert met nog andren d’r bij, en—Janna, nou opziende met
vlammend oog, den vinger as ’en dolk noar ’em toegespitst.

Boas Roelfsen keek verbiesterd. Bij Janna’s vrijsproak van Dorus, zag
ie hóár van ’en slang ien ’en engel herschoapen.

„Mien jong! mien eenigst! Onschuldig; geen dief!” sprak ie smuuspelend
zuut in verrukking: „Dorus, o Dorus!” En hie kuste hum; och God hie
kuste hum zoo!

—Moar zou ’t meuglik wêzen! Was dat den booze woar Janna op wees! Thom,
Annekes pleegkiend? Nee, nee, dat kos niet woar zin. Zie moar, nog eer
’en ander kos weten dat den zieke noar hier was gegoan, is Thom al met
voartuug present um ’t kiend weer noar huus toe te hoalen!—„Zou dát den
dief wêzen!” zegt Roelfsen: „Nee, hie at van vroeg-oan ons brood....!”

„En toch van mergen wou ie oe zeeuwen verbrassen,” zei Leendert: „Ik
heurde ’t zoo pas ien ’t darp. Moar loat ’em goan met zien woagen. En
spoed! Droag Dorus hier vortweg ien huus. ’t Geärmoei hier buuten
duurde al veul te lang.—Loa’k oe helpen boas Roelfsen. En gij Peters en
vrouw, neemt Janna onder den erm; ’t kiend is nog witter as wit, ze kos
’et bestarven!”

Smid Roelfsen wist niet recht wat ie dee; moar hie begreep wel dat den
tocht noar ’t smidshuus te wied, en kalmte veur Dorus ’en dringende
eisch was.—En wóárum zou Dorus nou niet ien ’t Peters-huus rusten? Joa,
wat nog duuster bleef ’t wordt zuutjes oan licht. Heur moar, nou ’t
alles ien huus is geschikt en bezurgd, nou zingt nog de engel heur
lied: Janna zal Dorus onschuld bewiezen!—Luuster: Thom had hoar
misleid, en gedrongen zien spoargeld te nemen—zooas ie ’t genuumd
had.—Moar onoangeruurd bleef ’et; en—dat ze heur karkboek ten pand gaf,
’t was iedel misschien, moar, ook zeker heur vrijsproak meteen.

Toen Janna ’t alles bekend had, toen schreide ze snikkend. Ze vuulde ’t
zoo diep: Al had ze zich zelf gerechtveerdigd, heur woord van trouw had
ze toch ien ’t iedel gebroken. En hij? Nee, zelfs in ielkoorts kos ie
zien Janna niet vergêten.—En dat kloeke heufd ’et lei nou doargunds zoo
oaklig, zoo droevig wit, misschien wel ien d’erms van den dood!

Smid Roelfsen staart nog op Annekes kiend, zien jong, zien eenigst! O,
wát Dorus veurtoan ook doen wou of drieven, ’t was alles um ’t êven, as
God hum moar spoarde!

Moeder Steyntje het óók ’en kiend te verzurgen. Woater was ze goan
hoalen en balsem meteen:

„Kom, Janna, loa’k oe helpen,” zoo sprêkt ze; en zacht richt ze ’t
köpke umhoog.

Janna zag op;—veur zich uut. En ze schrok. ’t Kleine spiegel ien de
keukenkoamer, woarveur ze nog korts den fleurigen parzik bij ’t
oangezicht paste, die spiegel het hoar op ’t grimmigst de woarheid
gezeid.

—Groote God! was dát heur eigen geloat! ’En schrijnende pien het ze
bijtijen gevuuld; moar, kos ze ’t geleuven—dat oaklik gezicht:
geschramd, gezwollen, bebloed! was dat Janna Peters, ’t mooi reuske van
’t darp!?

En buiten luidde de feestklok nog altijd voort, en riep: „De prins kumt
ien ’t darp; doar is ie de prins!”

Treeske, die toch veur ’t feest noar ’t darp is gekommen, trok Leendert
oan ’t pand van zien jas. ’t Was hier droevig niewoar; en a’j dan de
minsen niet kent, en toch ook geen nut duut. Luuster, ’t klonk zelfs al
starker tot hier ien ’t vertrek: Doar kumt ie, doar is ie! Lang lêve de
prins!

’t Mocht van Treeske verbeilding wêzen; moar rumoer was er zeker ien
huus.

Burgemeister Janssen was méér as onrustig geworden. Toen de klok is
begonnen—op ’t sein dat de prins bij den meulen, nog ’en half uur van
’t darp, was—toen liep ie oaklik klam op en neer, en keek noar buuten
en noar binnen; en zag ien ’t spiegel noar z’n das en dan weer op ’t
gouwe harlozie, en schimpte gedurig: „Dat vrouwvolk; dat vrouwvolk!” al
was ’t niet wellêvend.

Burgemeister kos er geen begrip van kriegen dat Janna zich zoo wachten
liet, en dat zelfs Leendert niet weerum is gekommen:

„Alla,” zoo riep ie: „nóg ’en booi d’r noar toe! Piet Mast, as de
weerlich!”

En Piet Mast, „de roatel”—afsloager en umroeper, hie liep wat ie loopen
kos.

Bij ’t huus van Peters vond ie Thom met ’t kerreke stoan.

Thom had krek besloten um—bij alles wat spoak liep, den domme te
speulen. En eigenlik, wat, wát misdreef ie!—Dat ie Janna hielp, en dat
ie heur met voartuug afhoalen wou, was dat zoo’n misdoad!

—Moar zie, ’t kos nooit gevalliger treffen: Um Dorus te hoalen is ie
nou met ’t voartuug gekommen; wel zeker!

Joa, rumoer was er in huus. De roatel bleef geen oogenblik stil. Thom
had ’t alles bij de voordeur ienéns vernomen:

—D’r kost niet gewacht worden op ’t Roadhuus. Janna most doadelik mee.
De prins was zeker al lang oan ’t West-eind van ’t darp. Burgemeister
wist geen road. Alles was present en paroat; zelfs de Keurmeisters
woaren met de liest van bekroning al binnen; en ze zeien....

„Wat blief?” riep Thom Brasser.

Moar de roatel, die ’t al gezeid had, was de deur van ’t woonhuus al
ien; en, umdat ie van onheil of zieken geen spier geheurd had, zoo riep
ie um den hoek van ’t keukenvertrek met ’en stem van geweld:

„Toe Janna, kom vort! Burgemeister wacht. De prins is ien ’t darp. Lang
lêve de prins!”

Thom Brasser was meegegoan, en sting achter Piet Mast.—Misschien zou ie
’t alles nog winnen!

’t Onverwacht alarm van den roatel mocht ielkeen ien ’t keukenvertrek,
ter wille van Dorus, ’et vurheufd doen fronsen, Janna Peters was ’en
mes door de ziel gegoan. Moar op d’eigen stond mocht ze toch vuulen dat
er nog een andere balsem as moeders spiekerzalf was!

Smid Roelfsen het hoar de breeje hand op den schouwer geleid; en
zuutjes, zoo heel anders as vroeger, het ie gesproken:

„Ik geleuf Janna, da’j nóú liever noar Dorus as noar ’t Roadhuus wilt
goan.”

Meer had ie niet gezeid; moar den schouwer had ie nog ens muujzoam
gedrukt, asof ie wou zeggen: Wij zullen ’t wel vienden, as God moar
mien eenigst ien ’t lêven bewoart.

En Janna was noar de bedstee gevlogen: en schreiend het ze bij ’t
kloeke vurheufd gefluusterd:

„Hier bin ik, mien Dorus, mien beste, mien trouwe!”

Roerloos lei Dorus; moar, bij ’t wonder gebons van mokers en hoamers,
en ’t snorren van drêjwiel en ’t sissen van ’t gluujende iezer ien ’t
woater, doar heurt ie toch.... Janna, en ziet hoar as ze fluustert,
heel zuutjes, bij ’t moanlicht: Hier bin ik, en ’k blief oe mien lêven
getrouw.

Moar sprêken, en heur oan ’t hart drukken dat kan ie niet.... Nee, nee,
hie mot warken, want zie moar, ze hebben zien vinding vernield.

Ja, roerloos ligt Dorus.

Maar Janna—terwijl ze zijn magere hand heeft gevat, richt ze zich
eensklaps ten halve overeind. Ze keert den blik naar de deur. Piet Mast
zou z’n bevinding op ’t Roadhuus berichten, zoo had ie gezeid.—Moar de
vroag, die ie dee; wat wil die, wat mot die!?

„Ze zeggen, boas Roelfsen, dat ’t stuk van Thom, op de Toonstelling, ’t
wark is van Dorus. Noe, gij zult ’et weten....?”

Loodachtig grauw zag de smid.—Dat soaterse lachen van ’s mergens, hoe
kos ie ’t vergêten! Zal Annekes kiend, oan den rand van ’t graf,—deur
zin eigen voader verdocht en belasterd;—zal ie óók nog ten spot zin van
klein en van groot!—Wat ie met Thom, den adder, het uutstoan, dat kumt
veur loater!—Hum oanzien, dát kon ie niet; en z’n noam nuumen, ook
niet, moar—met ’en wenk van de hand sprêkt ie dof:

„Wie wark stuurt, die miek ’et.—Doar steet ie! Vroag ’t hum zelf; hie
zal ’t oe bekennen.”

„Joa, zoo verechtig as God!” roept Thom, zóó hard dat vrouw Steyntje
verschrikt, en met een „Ssst!” naar de bedstee wijst; went, zie moar,
den bloed was ’r mee van geschrokken.

Ook Janna heeft het gehoord, en kent zich zelve niet meer. Als een
aangeschoten ree stoof ze op; en als ze in ’t zelfde tijdstip, met
opgeheven hand, voor Thom staat, dan zegt ze zacht, maar met snijdende
stem:

„Ge liegt! Zeg wou’j hum ook zien wark nog ontnemen! Thom Brasser, ge
liegt!”

Thom ging een stap achteruit. ’t Was hum asof ie nóg ens de doodskou
ien de woaikolk vuulde. Moar nou—nou was er geen Dorus, die hem de
reddende handen toestak.



En bijna in d’eigen stond was ’t ien ’et droevig vertrek, asof er de
karkklok toch ook nog ’en feesttoon dee klinken.

—Bekroond! zoo klonk ’et: Dorus’ warkstuk bekroond met ’en bronzen
medalje; ’en darden pries!

Boas Roelfsen! hei’j ’et geheurd? Nou stoa’j beschoamd veur oe leugen;
nou stoa’j beschoamd veur oe dempen van oanleg. Boas Roelfsen hei’j ’et
geheurd! Annekes kiend wier bekroond!

En Janna lag veur de bedstee geknield; en weer lei heur mond bij dat
kloeke vurheufd, en—Dorus’ ooglêjen zag ze opgoan; en ’en zucht kwiem
er over zien lippen, went, zuutjes het ze gefluusterd:

„Dorus, oe hakselsnijer wier bekroond, met ’en bronzen medalje, met een
darden pries!”



Licht als ’en vogelvlucht, óf as wolken gezwiept deur den sturm, zoo
vliegen, veur ’t minsdom, de doagen en moanden.

Nou is ’t bluujmoand.

Ver noar achter in ’t verschiet leit de dag woarop de vlaggen wapperden
ien ’t darp, en burgemeister Janssen hoast is gestikt in zien halsdoek.

Ge weet ’et dat de Betuw nooit zoo mooi is as met de bloesems van ’t
oofthout.

En zelfs nou, bij oavend, glimmen de zwoare kronen as bruudskransen ien
’t zulveren moanlicht.

’t Is stil ien de darpsstroat; moar zoo pas was ’t er anders. ’t
Jongvolk stroomde noar ’t schoolhuus, went, ’t was Zoaterdag-oavend;
en.... „Zoeteliefsviering” meteen.

Joa, dát was ’t akkoord: Wie van ’t jongvolk ien ’t bootje goeng
stappen, die most traktieren bij ’t zangles op sukkeloaj en
krientebrood.

’t Was ’en vrolik gezicht; zoo’n vreugd en zoo’n fleur; en tussen de
zangstukken in, was ’t ’en geproat en gelach da’j d’r oolik van wier.

En de groote bloajen met kummekes sukkeloaj goengen—soms hoog
geheven—ien ’t rond; en bovenop dreven de vellekes....

„Bruin en gerimpeld; ’k hoop da’j d’r lang veur bewoard zult blieven!”
zei ’en jolige klant tot ’en oarige bruinoog, en snapte ’en hap uut
heur breudje woar ze krek in bieten wou.

„Wat kiekt Willem van den mulder sikkeneurig,” zegt het bruintje. En
hij:

„Geen wonder, as oe ’t reuske vlak veur den neus wordt weggekoapt.
Moar, zóó zin d’r meer. Ik geleuf d’r woaren er wel tien die drêjden en
droalden totdat Dorus ’t mooi snuutje veur altied gesnapt had. Lijen
was toen ien last. Moar zie—de sukkeloaj smoakt er nou niet minder um.”
En de proater, hie dronk.

„Da’s te zeggen, Thom Brasser het ’et zich eiges toch arg
oangetrokken.—Dat ie niet langer ien ’t smidshuus en ien ’t darp wou
blieven, en dat ie ook oan Janna nog zoo’n mooi karkboek mot hebben
gegeven, da’s wel ’et bewies. Joa ’t is droevig veur hum geloopen, went
ze zeggen toch ook, dat ie meer doad oan dien hakselsnijer had dan
loater is toegestemd. In ielk geval is ’t vremd dat de smid, erst nóa
de bekroning van ’t warkstuk, wou weten dat Dorus ’t gemaakt had.”

„Noe, Thom Brasser zou ’en mooi pertuur veur Janna gewêst zin! ’t
Blieft mien altied ’en roadsel dat Dorus zoo’n zwak op ’em had.”

„Moar, dat ie op verzuuk van den smid zien noam oan den streujsnijer
gaf, dát was toch wel vrindschap.”

„Zeker, as ie d’r niet veur betoald wier. Smid Roelfsen had ’em ten
mienste—wis bij vergissing—’en oud geldstuk gegeven, dat de smid loater
eiges bij Tols het gewisseld.—Dorus zelf bleef altied arg op Thoms
hand, moar, ’t was toch verminderd ien ’t letst, zei de metseloar,
nadat er—ik weet niet woarum—bij ’t leggen van pannen op Dorus’
schuurke, ’en lap van Thoms buis oan ’en spieker wier gevonden.—Pak-oan
Geurtje, en werm kummeke veur oe. As we noar huus goan dan zu’j ’t mien
betoalen.”

„Nommer drie! Ut, mi sol ut!” stemt de meester. De kummekes worden
neergezet, en de monden afgevêgd.

„Ut, mi, sol, ut!” herhaalde de meester. En ’t lied klonk helder en
kloar; en de slotregels woaren:


    „Streeft naar rijkdom, roem en eer,
    Rustig, werkzaam, zonder meer;
    Steeds tevreden in het Heden,
    Want des werelds hoogste goed,
    Is de vree van ’t rein gemoed.”


Bijkans allemoal hadden ze gezongen uut volle borst, zonder bij ’t
woord te denken.

Moar, twee handen op de veurste bank, drukten mekoar zoo wonderlik
vast, en ze wiesten wel soam wat ’et beteikenen most.

Toen ’t lied was gezongen, hieuw meister nog ’en toesproak. Moar de
vrinden hadden hum al zóó dukkels geheurd, dat ’t doavrend geklap en
hoerah al inviel nog eer dat ie ’t uut had. Bij ’t noar huus goan was
’t ’en oavend as ’en toovernacht, vol glanzen en geuren.

Zijwaarts afgedwaald, gaan Dorus en Janna het hek van het kerkhof
voorbij. Ze hoeven nou niet te schuilen veur ’t oog van de minsen.
Maar....

„Hier was ’et Janna,” zei Dorus.

„Joa Dorus, hier was ’t,” fluisterde Janna.

En toen ze ’t zei, toen sloeg ze de oogen neer:

Zie, ’t klaprozen-plantje in den engen hoek had ook dit vroegjaar weer
’en blom geschoten, en de moan dee ’et vonken. Moar, hooger was Janna’s
blos.

Alêvel, die blos was weer vervlogen toen Dorus heur êfkes tot stilstoan
riep.

„Mien schat; mien heugste pries!” zei ie met den erm um heur hals
gesloagen.

En de moan blonk weer op ’t kloeke vurheufd en ’t hoagelblank mutske
vlak bij mekoar. En Dorus roemde zien Janna nóg ’t reuske van ’t darp,
went, goed was heur hartje, en mooi; joa mooi bleef toch heur snuutje,
al trok ook de spiegel ’en streepke d’r deur.









INHOUD.


                                    Bladz.

    ’t Kriekende Kriekske               1
    ’t Pauweveerke                     28
    Op de Kniehorst                    57
    Bruur Joapik                       90
    ’t Blinkende Hoanje               120
    Oan ’t kleine Revierke            157
    Grietje op ’t Heunings-arf        191
    Bella Roel                        224
    ’t Hart op de Vêluw               254
    Kruuzemuntje                      289
    ’t Reuske van ’t Darp             309









AANTEEKENINGEN


[1] Op de Veluwe, aan de overzij der rivier.

[2] Betuwsche vertelling: Bruur Joapik.

[3] ’t Blinkende Hoanje.

[4] ’t Pauweveerke, en Bella Roel.

[5] Grietje op ’t Heunings-arf.

[6] Bruur Joapik.

[7] Oan ’t kleine revierke.



*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK OVERBETUWSCHE NOVELLEN ***


    

Updated editions will replace the previous one—the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.


START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase “Project
Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg™ License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™
electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg™ License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work
on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the
phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
    at www.gutenberg.org. If you
    are not located in the United States, you will have to check the laws
    of the country where you are located before using this eBook.
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase “Project
Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format
other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg™ website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain
Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works
provided that:

    • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
        the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method
        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
        to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has
        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
        within 60 days following each date on which you prepare (or are
        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
        Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg
        Literary Archive Foundation.”
    
    • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
        License. You must require such a user to return or destroy all
        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™
        works.
    
    • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
        receipt of the work.
    
    • You comply with all other terms of this agreement for free
        distribution of Project Gutenberg™ works.
    

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right
of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg™
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s
goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg™ and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation’s website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread
public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.