The Project Gutenberg eBook of Puphejmo: Dramo en tri aktoj
    
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this ebook or online
at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States,
you will have to check the laws of the country where you are located
before using this eBook.

Title: Puphejmo: Dramo en tri aktoj

Author: Henrik Ibsen

Translator: Odd Tangerud

Release date: August 12, 2006 [eBook #19030]

Language: Esperanto

Credits: Produced by William Patterson, Robert L. Read and Andrew Sly.


*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK PUPHEJMO: DRAMO EN TRI AKTOJ ***




Produced by William Patterson, Robert L. Read and Andrew Sly.






HENRIK IBSEN

PUPHEJMO

Dramo en tri aktoj

(Et Dukkehjem)

(1879)

Tradukis
Odd Tangerud

LINGVE KONTROLITA DE
ESPERANTISTA VERKISTA ASOCIO
(EVA)

Dua eldono

1998

Eldonejo: Jec Scandinavia a/s
Postboks 54, N - 3401 Lier
Tlf.. 32 85 50 03. Fax. 32 85 50 82
ISBN 82-991075-2-0


PUPHEJMO


Roloj:

  TORVALD HELMER, advokato
  NORA, lia edzino
  RANK, doktoro (kuracisto)
  KRISTINE LINDE, vidvino
  NILS KROGSTAD, juristo
  La tri malgrandaj infanoj de la familio Helmer
  ANNE-MARIE, infanvartistino
  HELENE, cxambristino
  Portisto

(La agado havas lokon en la hejmo de la familio Helmer dum tri
kristnaskaj tagoj. Kristnaska vespero, la 24-an de Decembro,
komencas la festotagojn memore al la naskigxo de la kristana
profeto Jesuo Kristo. Ibsen uzas la antikvan skandinavan nomon
"Julo" por tiu religia festo.)




UNUA AKTO


(Hejmeca kaj agrabla, sed ne lukse meblita cxambro. Pordo
dekstre en la fono kondukas al la antauxcxambro; alia pordo
maldekstre fone kondukas al la oficejo de _Helmer_. Inter tiuj
pordoj estas piano. Meze de la maldekstra muro estas pordo, kaj pli
antauxe estas fenestro. Cxe la fenestro estas ronda tablo kun
braksegxoj kaj malgranda sofo. Sur la dekstra muro, iom malantauxe,
estas pordo, kaj iom pli antauxe estas kahxela forno, apud kiu
estas braksegxoj kaj balanca segxo. Inter la forno kaj la flanka
pordo estas tableto. Kuprogravurajxo sur la muro. Etagxero kun
porcelanajxoj kaj aliaj malgrandaj artajxoj; malgranda librosxranko
kun libroj lukse binditaj. Tapisxo sur la planko; fajro en la
forno. Vintrotago.)

(Oni sonorigas en la antauxcxambro; poste oni auxdas ke iu
malfermas. _Nora_ envenas, kontente kantetante; sxi estas
vestita elirveste kaj portas plurajn paketojn, kiujn sxi metas sur
la tablon dekstre. Sxi lasas malferma la pordon post si, kaj oni
vidas portiston, kiu portas Julpiceon kaj korbon, kiujn li donas al
la cxambristino, kiu malfermis por ili.)

NORA. Kasxu bone la Jularbon, Helene. La infanoj nepre ne vidu
gxin antaux la vespero, kiam gxi estos ornamita. (al la portisto;
elprenante la monujon) Kiom --?

PORTISTO. Kvindek oerojn.

NORA. Jen unu krono. Ne! Vi prenu la tuton.

(La _portisto_ dankas kaj foriras. _Nora_ fermas la
pordon. Sxi dauxre ridas mallauxte kaj kontente dum sxi deprenas la
supervestojn)

NORA (prenas papersaketon kun makaronoj el la posxo kaj mangxas
kelkajn; poste sxi iras piedpinte kaj sxtelauxskultas cxe la pordo
de sia edzo). Jes, li estas hejme. (kantetas denove irante al la
dekstra tablo)

HELMER (en sia cxambro). Cxu estas la alauxdeto, kiu kvivitas
tie?

NORA (malfermante kelkajn paketojn). Jes, estas.

HELMER. Cxu estas la sciureto, kiu cxirkauxkuras tie?

NORA. Jes!

HELMER. Kiam revenis la sciureto!

NORA. Jxus nun! (metas la saketon kun makaronoj en la posxon, kaj
visxas sian busxon) Venu, Torvald, kaj rigardu kion mi acxetis.

HELMER. Ne gxenu min! (iom poste; malfermas la pordon, rigardas,
tenante plumon) Acxetis, vi diras? Cxion cxi? Do mia disipa birdeto
flirtis denove malsxparante monon!

NORA. Jes, sed, Torvald, cxi-jare ni vere povas iom senbridigxi.
Estas ja la unua Julfesto, kiam ni ne bezonas sxpari.

HELMER. Nu, nu! Malsxpari ni ne povas.

NORA. Tamen, Torvald, iomete ni nun povas malsxpari, cxu ne? Nur
etan iometon. Vi ja ricevos grandan salajron kaj gajnos multe,
multe da mono.

HELMER. Jes, ekde novjaro; sed poste pasos kvarona jaro antaux
nova salajrodato.

NORA. Pa! Ni povas ja pruntepreni intertempe.

HELMER. Nora! (proksimigas sin al sxi kaj sxerce pincxas sxian
orelon) Cxu estas la facilanimeco kiu denove ludas? Supozu ke mi
hodiaux prunteprenis mil kronojn, kaj vi elspezis ilin dum la
Julsemajno, kaj ke novjarvesperon tegolo trafis al mi la kapon, kaj
jen finite pri mi --

NORA (kovras lian busxon per sia mano). Ho fi! Ne parolu tiel
malbele!

HELMER. Supozu ke io simila okazus, -- kio poste?

NORA. Se io tiel terura okazus, estus tute egale por mi cxu mi
havus sxuldojn aux ne.

HELMER. Nu, sed la personoj de kiuj mi pruntis?

NORA. Ili? Kiu zorgas pri ili? Ili estas ja fremduloj.

HELMER. Nora, Nora, vi estas virino! Tamen parolante serioze,
Nora, vi scias, kion mi pensas tiurilate. Neniun sxuldon! Neniam
pruntepreni! Hejmo kiu fondigxas sur sxuldoj, farigxos senlibera,
do malbela. Gxis nun ni du kune eltenis brave; kaj tion ni ankaux
faros dum la mallonga tempo ankoraux necesa.

NORA (iras al la forno). Jes ja, kiel vi volas, Torvald.

HELMER (sekvas sxin). Nu, nu; la kantalauxdo ne trenu siajn
flugilojn. Kio? Cxu la sciureto staras tie pauxtante? (elprenas la
monujon) Nora, divenu kion jen mi havas.

NORA (turnas sin rapide). Monon!

HELMER. Jen rigardu! (donas al sxi kelkajn monbiletojn) Kara mia,
certe mi scias, ke en hejmo dum la Jultempo oni multe bezonas.

NORA (kalkulas). Dek -- dudek -- tridek -- kvardek. Ho,
dankon, dankon, Torvald; tio helpos min longe.

HELMER. Jes, vere gxi devus.

NORA. Jes, jes, vere helpos. Sed venu por ke mi montru al vi,
kion mi acxetis. Kaj kiom malmultekoste! Rigardu, novajn vestojn
por Ivar -- kaj sabron. Kaj jen cxevalo kaj trumpeto por Bob. Kaj
jen pupo kaj pupa lito por Emmy; estas simplaj; sed sxi ja
cxiuokaze baldaux dissxiros ilin. Kaj jen robsxtofo kaj tukoj por
la servistinoj; maljuna Anne-Marie devus ja havi multe pli.

HELMER. Kaj kio estas en jena paketo?

NORA (krias). Ne, Torvald, tiun vi nur rajtas vidi
cxi-vespere!

HELMER. Nu, tiel. Sed diru nun al mi, vi malsxparulineto, kion vi
pensis por vi mem?

NORA. Pa! Por mi? Mi tute nenion deziras.

HELMER. Certe vi ion deziras. Menciu al mi ion moderan, kion vi
pleje sxatus havi.

NORA. Ne, mi vere ne scias. Ho jes, auxdu, Torvald

HELMER. Nu?

NORA (palpante liajn butonojn; sen lin rigardi). Se vi volus doni
ion al mi, vi povus --; povus --

HELMER. Nu, nu, eldiru.

NORA (rapide). Vi povus doni al mi monon, Torvald. Nur tiom kiom
vi opinias, ke vi povas malhavi; kaj poste, iun tagon mi acxetos
ion.

HELMER. Sed vidu, Nora --

NORA. Ho jes, kara Torvald, faru; mi ege petas vin pri tio. Kaj
mi pendigus sur la Jularbon la monon enpakitan en ora papero. Cxu
ne estus amuze?

HELMER. Kiel oni nomas tiujn birdetojn, kiuj cxiam malsxparas
monon?

NORA. Jes, jes, monludantojn; mi ja scias. Tamen ni faru kiel mi
diras, Torvald; kaj mi havos tempon por pripensi kion mi pleje
bezonas. Cxu ne estas tre sagxe? Cxu?

HELMER (ridetante). Certe estas; kondicxe ke vi vere kapablus
reteni la monon, kiun mi al vi donas, kaj vere acxetus ion por vi
mem. Sed foje gxi malaperas en la mastrumado, kaj foje gxi
forflirtas por aliaj superfluaj acxetoj, kaj jen mi devas denove
elspezi.

NORA. Tamen, Torvald --

HELMER. Vi ne povas nei, mia kara Nonja. (metas la brakon
cxirkaux sxian talion) La ludanta birdo estas dolcxa; sed gxi
forludas tre multe da mono. Estas nekredeble multekoste por edzo
teni ludbirdon.

NORA. Fi, kial vi diras tion? Mi vere sxparas cxion, kion mi
kapablas.

HELMER (ridetas). Jes, trafa dirajxo. Cxion kion vi kapablas. Sed
vi tute ne kapablas.

NORA (kantetas kaj ridetas silente kontenta). Mmm, se vi nur
scius kiom da elspezoj ni alauxdoj kaj sciuroj havas, Torvald.

HELMER. Vi estas stranga etulino. Tute sama kia estis via patro.
Vi cxirkauxflaras cxie por havigi al vi monon; sed tuj kiam vi
havigis gxin, gxi kvazaux malaperas inter viaj manoj; vi neniam
scias, kie vi elspezis la monon. Nu, oni devas akcepti vin, kia vi
estas. Kusxas en la sango. Ja, ja, ja, tio estas hereda, Nora.

NORA. Ha, mi dezirus, ke mi estus heredinta multajn el la
kvalitoj de pacxjo.

HELMER. Kaj mi ne dezirus vin alia ol gxuste kia vi estas, mia
dolcxa, eta kantalauxdo. Sed auxskultu; suspekto sin prezentas.
Vi aspektas hodiaux tiel -- tiel -- nu kiel mi nomu tion? --
tiel ruzeta --

NORA. Mi, cxu?

HELMER. Jes vere vi aspektas. Rigardu min fikse en la
okulojn.

NORA (rigardas lin). Nu?

HELMER (minacas per la fingro). Cxu eble la eta frandemulino
ekscesis en la urbo hodiaux?

NORA. Ne, kial vi pensas tiel?

HELMER. Cxu eble la frandemulineto vere ne faris kromviziton al
la sukerajxisto?

NORA. Ne, mi certigas al vi, Torvald --

HELMER. Ne lipis iom da konfitajxo?

NORA. Ne, tute ne.

HELMER. Ecx ne gustumis makaronon aux du?

NORA. Ne, Torvald, mi vere certigas al vi --

HELMER. Nu, nu, nu; kompreneble mi nur sxercas --

NORA (iras al la dekstra tablo). Mi vere ne ekpensus agi
kontrauxe al vi.

HELMER. Ne, mi scias ja tion; kaj vi ja promesis al mi --.
(proksimigxas) Nu, tenu viajn etajn Julsekretojn por vi mem, mia
kara Nora. Ili certe malkasxigxos en la vespero cxe la eklumigita
Jularbo.

NORA. Cxu vi memoris inviti doktoron Rank?

HELMER. Ne. Sed ne estas necese; estas ja memkompreneble, ke li
mangxos kune kun ni. Cetere mi invitos lin, kiam li alvenos
antauxtagmeze. Bonan vinon mi mendis. Nora, vi ne povas imagi kiom
mi antauxgxuas la vesperon.

NORA. Ankaux mi. Kaj kiom la infanoj gxojegos, Torvald.

HELMER. Ho, estas grandioze pripensi, ke oni havas sekuran,
solidan oficon; ke oni havas abundan enspezon. Estas gxuiga penso,
cxu ne?

NORA. Ho jes, estas mirinde!

HELMER. Cxu vi memoras pasintan Julon? Dum tutaj tri semajnoj
antauxe vi enfermis vin en via cxambro cxiun vesperon gxis malfrue
post meznokto por fari florojn por la Jularbo kaj cxiujn aliajn
mirindajxojn, per kiuj vi volis surprizi nin. Hu, estis la plej
enuiga tempo, kiun mi iam travivis.

NORA. Kontrauxe mi tute ne enuis.

HELMER (ridetante). Sed la rezulto estis milde dirite iom
modesta, Nora.

NORA. Nu, nu; jen vi denove incitetas min pri tio. Cxu mi kulpus
pri tio, ke la kato envenis kaj dissxiris cxion?

HELMER. Certe ne, mia kompatinda Nonja. Vi plej volonte emis
gxojigi nin cxiujn, kaj tio estas la cxefa afero. Sed estas bone,
ke tiu tempo de malricxeco estas pasinta.

NORA. Ho jes, estas vere gxojige.

HELMER. Nun mi ne bezonas sidi cxi tie sola kaj enui; kaj vi ne
bezonas turmenti viajn benitajn okulojn kaj viajn etajn, delikatajn
manojn --

NORA (manklakas). Ne, cxu ne, Torvald, tion ni ne plu bezonas? Ho
kiel mirinde bone estas tion auxdi! (prenas lian brakon) Nun mi
konfidu al vi kiel mi intencas cxion arangxi, Torvald. Tuj post la
Jultagoj -- (oni sonorigas) Ha! sonoras! (ordigas iom en la
sidcxambro) Iu venos. Nu do, cxagrene!

HELMER. Por vizitoj mi ne estas hejme; memoru tion.

CxAMBRISTINO (cxe la enireja pordo). Sinjorino, venas fremda
virino --

NORA. Enlasu sxin.

CxAMBRISTINO (al _Helmer_). Kaj la doktoro venis
samtempe.

HELMER. Li iris rekte en mian cxambron, cxu?

CxAMBRISTINO. Jes, li tien iris.

(_Helmer_ iras en sian cxambron. La _cxambristino_
enlasas _sinjorinon Linde_, kiu estas vojagxvestita, kaj
fermas post sxi)

LINDE (singxena kaj iom hezitanta). Bonan tagon, Nora.

NORA (necerta). Bonan tagon --

LINDE. Vi eble ne rekonas min.

NORA. Ne; mi ne scias -- nu jes, sxajnas al mi -- (ekkrias) Sed? --
Kristine? Cxu efektive estas vi?

LINDE. Jes, estas mi.

NORA. Kristine! Kaj mi kiu ne rekonis vin! Sed kiel do povis mi --?
(iom malrapide) Kiom vi aliigxis, Kristine!

LINDE. Jes, versxajne -- aliigxis. Dum naux -- dek longaj jaroj --

NORA. Cxu pasis tiom da tempo post kiam ni vidis unu la alian?
Jes, vere ja estas. Ho, la ok lastaj jaroj estis felicxega tempo,
kredu. Kaj jen vi do venis cxi tien en la urbon? Faris la longan
vojagxon dumvintre. Brava vi estas.

LINDE. Mi jxus venis per la vaporsxipo matene.

NORA. Por amuzigxi dum la Julsemajno, kompreneble. Ho, kiom gxuige!
Jes, amuzigxi, tion ni vere faru. Sed deprenu viajn supervestojn.
Vi ne frostas, cxu? (helpas sxin) Jen; nun ni sidigu nin agrable
tie apud la forno. Ne, ne; tien en la braksegxon! En la balanca
segxo mi volas sidi. (prenas sxiajn manojn) Jes nun vi ree havas
vian antauxan vizagxon; estis nur en la unua momento --. Iom pli
pala vi farigxis, Kristine, -- kaj eble iom pli malgrasa.

LINDE. Kaj multe, multe pli maljuna, Nora.

NORA. Jes, eble iomete pli maljuna, iometete; tute ne multe.
(haltas subite; serioze) Ho, sed mi senpripensa homo, kiu sidas
babilante! Dolcxa, benita Kristine, cxu vi povas pardoni min?

LINDE. Pri kio vi pensas, Nora?

NORA (malrapide). Kompatinda Kristine, vi ja farigxis
vidvino.

LINDE. Jes, antaux tri jaroj.

NORA. Ho, mi tion ja sciis; mi legis pri tio en la gazetoj. Ho,
Kristine, kredu min; tiam mi ofte intencis skribi al vi; sed cxiam
mi prokrastis, kaj cxiam io intervenis.

LINDE. Kara Nora, tion mi bone komprenas.

NORA. Estis ja malafable miaflanke, Kristine. Ho, kompatinda vi!
Kiom vi travivis. -- Kaj li neniom postlasis por vin vivteni?

LINDE. Neniom.

NORA. Kaj neniujn infanojn?

LINDE. Neniujn.

NORA. Do vere nenion?

LINDE. Ecx ne aflikton aux sopiron kiel etan konsolon.

NORA (rigardas sxin dubeme). Tamen, Kristine, kiel tio eblas?

LINDE (ridetas afliktite, kaj tusxas sxiajn harojn). Nu, tio foje
okazas, Nora.

NORA. Tute sola. Kiom terure peze por vi. Mi havas tri dolcxajn
infanojn. Sed nun vi ne povas vidi ilin, cxar ili eliris kun la
vartistino. Tamen, rakontu nun al mi, cxion --

LINDE. Ne, ne, ne, prefere rakontu vi.

NORA. Ne, vi komencu. Hodiaux mi ne volas esti egoisto. Hodiaux
mi volas pensi nur pri viaj aferoj. Tamen unu novajxon mi devas
diri al vi. Cxu vi scias pri la granda felicxo, kiu okazis al ni
laste?

LINDE. Ne. Kaj _kiu_?

NORA. Pensu, mia edzo nomigxis direktoro de la Akciobanko!

LINDE. Via edzo? Ho kia sxanco --!

NORA. Jes ja, ega! Nur esti advokato, tio ja ne estas firma
vivtenado, precipe kiam oni ne volas okupi sin pri aliaj aferoj ol
tiuj, kiuj estas honestaj kaj bontonaj. Kaj kompreneble Torvald
neniam volis; kaj pri tio mi tute samopinias kun li. Ho, imagu kiom
ni gxojas! Li ekfunkcios en la banko jam de novjaro, kaj tiam li
ricevos grandan salajron kaj multajn procentojn. De nun ni povas
vivi tute alimaniere ol antauxe, -- gxuste kiel ni deziras. Ho,
Kristine, kiom mi sentas min sxveba kaj felicxa! Cxar estas ja
gxuige havi multe da mono kaj ne bezoni maltrankviligxi. Cxu
ne?

LINDE. Jes almenaux estus kontentige havi por la necesajxoj.

NORA. Ne, ne nur la necesan, sed ege, ege multe da mono!

LINDE (ridetas). Nora, Nora, cxu vi ankoraux ne farigxis sagxa?
Dum la lernojaroj vi estis malsxparulino.

NORA (ridas mallauxte). Jes, tion diras Torvald ankoraux.
(minacas per la fingro) Sed "Nora, Nora" ne estas tiel stulta
kiel vi pensas. -- Ho, ne estis cxiam por ni tiel, ke mi povus
malsxpari. Ambaux devis ni labori!

LINDE. Ankaux vi?

NORA. Jes, pri malgravajxoj; pinglolaboro, krocxado, brodado kaj
simile; (aspekte ion aludante) kaj ankaux pri aliaj aferoj.
Vi certe scias, ke Torvald forlasis la ministerion, kiam ni
geedzigxis? Ne estis sxanco por promocio en lia oficejo, kaj
li ja devis enspezi pli da mono ol antauxe. Sed la unuan jaron
li trostrecxis sin tiel terure. Li devis ja sercxi cxiajn
kromenspezojn, kiel vi certe povas kompreni, kaj labori de
frue gxis malfrue. Sed tion li ne eltenis, kaj li farigxis morte
malsana. Kaj jen la kuracistoj deklaris, ke necesas por li iri
suden.

LINDE. Jes, vi restis en Italujo tutan jaron?

NORA. Vere jes, sed ne estis facile forvojagxi, kredu min. Ivar
estis tiam jxus naskita. Foriri ni tamen devis, kompreneble. Ho,
estis mirinde gxuiga vojagxo. Kaj gxi savis la vivon de Torvald.
Sed kostis tre multe da mono, Kristine.

LINDE. Tion mi ja komprenas.

NORA. Mil ducent talerojn gxi kostis. Kvar mil okcent kronojn.
Jen granda sumo.

LINDE. Jes, sed en tiaj situacioj estas granda felicxo, ke oni
havas la monon.

NORA. Jes, sciu, ni ricevis la sumon de pacxjo.

LINDE. Nu, tiel. Estis ja je tiu tempo ke via patro mortis, mi
kredas.

NORA. Jes, Kristine. Kaj pensu, mi ne povis iri al li por lin
varti. Cxiun tagon mi atendadis, ke eta Ivar venos en la mondon.
Kaj mi ankaux devis varti mian malfelicxan, morte malsanan Torvald.
Mia kara bona pacxjo! Mi ne plu vidis lin, Kristine. Estas la plej
peza travivajxo, kiun mi spertis, post kiam mi edzinigxis.

LINDE. Mi scias, ke vi multe amis lin. Sed jen vi do iris al
Italujo?

NORA. Jes, ni havis ja la monon; kaj la kuracistoj urgxis nin.
Do, ni forvojagxis unu monaton poste.

LINDE. Kaj via edzo revenis tute sana?

NORA. Sana kiel fisxo!

LINDE. Sed -- la doktoro?

NORA. Kiel?

LINDE. Sxajnas al mi, ke la cxambristino diris, ke estas la
doktoro, tiu sinjoro, kiu alvenis samtempe kun mi.

NORA. Nu! Tiu estas doktoro Rank; sed li ne venas por viziti
pacienton; estas nia plej intima amiko, kaj li vizitas nin almenaux
unu fojon tage. Ne, malsana Torvald ne estis post tiam, ecx ne
horon. Kaj la infanoj estas sanaj, kiel ankaux mi. (eksaltas kaj
manfrapas) Ho Dio, ho Dio, Kristine, estas vere mirinde vivi kaj
esti felicxa! -- --. Sed fi, estas abomene miaflanke --; mi ja nur
priparolas miajn proprajn aferojn. (eksidas sur skabelon tute apud
sxi kaj metas la brakojn sur sxian genuon) Ho, ne koleru kontraux
mi! -- Diru, cxu efektive estas vero, ke vi ne amis vian edzon?
Kial vi do akceptis lin?

LINDE. Mia patrino ankoraux vivis; sed sxi kusxis senhelpe
malsana en la lito. Kaj mi devis ankaux zorgi pri miaj du pli junaj
fratoj. Mi ne trovis, ke estas sagxe rifuzi lian edzigxpeton.

NORA. Ne, ne; eble vi pravas. Do tiam li estis ricxa?

LINDE. Li estis suficxe bonhava, mi opinias. Sed estis ne sekuraj
aferoj, Nora. Kiam li mortis, cxio perdigxis, kaj nenio restis.

NORA. Kaj poste --?

LINDE. Nu, mi devis iel trabati min pere de eta komerco kaj
malgranda lernejo, kaj kion mi krome povis elpensi. La lastaj tri
jaroj por mi estis seninterrompa, senripoza labortago. Nun gxi
atingis finon, Nora. Mia kompatinda patrino ne plu bezonas min,
cxar sxi forpasis. Kaj nek la knaboj; ili havas oficojn kaj povas
zorgi pri si mem.

NORA. Kiom vi devas senti vin sensxar --

LINDE. Ho ne! -- nur tiom senmezure superflua. Neniun por kiu plu
vivi. (ekstaras malkviete) Tial mi ne plu eltenis en tiu solecejo.
En cxi tiu urbo certe estas pli da eblecoj trovi ion, kio povas
absorbi min kaj okupi miajn pensojn. Mi dezirus esti tiom felicxa,
ke mi trovus dauxran oficon, iun oficejan laboron --

NORA. Tamen, Kristine, tio estas terure strecxa, kaj vi aspektas
suficxe strecxita antauxe. Estus pli bone por vi veni al iu
banloko.

LINDE (iras al la fenestro). Mi ne havas pacxjon, kiu povus doni
al mi vojagxmonon, Nora.

NORA (ekstaras). Ho, ne koleru kontraux mi.

LINDE (pli proksime). Kara Nora, nun vi ne koleru kontraux mi. La
plej malbona en situacio kia la mia, estas ke gxi kauxzas tiom da
amareco en la animo. Oni havas neniun por kiu labori; sed tamen oni
devas eltrovi eblecojn cxiuloke. Oni devas ja vivi; kaj sekve oni
farigxas egoisto. Kiam vi rakontis pri la felicxa sxangxo en via
situacio -- kredu -- mi ne tiom gxojigxis pro vi, kiom pro mi
mem.

NORA. Kiel tio? Ho, nun mi komprenas. Vi opinias, ke eble Torvald
povus fari ion por vi.

LINDE. Jes, tion mi pensis.

NORA. Li faru, Kristine. Lasu tion al mi; mi enkondukos la aferon
tiel lerte, lerte, eltrovos ion afablan, kion li multe sxatas. Ho,
mi tre sxatus esti helpa al vi.

LINDE. Kiel afabla vi estas, Nora, ke vi tiom fervoras por mia
afero, -- duoble afable de _vi_, kiu mem spertis tiom malmulte
de la elprovoj kaj problemoj de la vivo.

NORA. Mi --? Mi spertis malmulte, --?

LINDE (ridetante). Nu Dio mia, tiometan pinglolaboron kaj
tiajxojn --. Vi estas infano, Nora.

NORA (rektigas la kapon kaj iras plankmezen). Tion vi ne diru
tiel arogante.

LINDE. Nu --?

NORA. Vi estas egala al la aliaj. Vi cxiuj opinias, ke mi tauxgas
al nenio grava --

LINDE. Nu, nu --

NORA. -- ke mi elprovis nenion en cxi tiu malfacila mondo.

LINDE. Kara Nora, vi ja jxus rakontis al mi cxiujn viajn
travivajxojn.

NORA. Pa, -- tiujn bagatelojn! (mallauxte) Mi ne rakontis pri mia
granda ago.

LINDE. Kiu granda ago? Al kio vi aludas?

NORA. Vi ignoras min tute, Kristine; sed tion vi ne devus fari.
Vi fieras, ke vi laboris tiel strecxe kaj longe por via
patrino.

LINDE. Mi vere neniun ignoras. Sed tio estas vero: mi estas fiera
kaj gxoja, kiam mi pensas, ke ebligxis al mi fari la lastan
vivtempon de mia patrino tiel senzorga.

NORA. Kaj vi ankaux estas fiera, kiam vi pensas pri via helpo al
viaj fratoj.

LINDE. Mi trovas ke tion mi rajtas.

NORA. Tion ankaux mi trovas. Sed nun vi auxdu ion, Kristine.
Ankaux mi havas kauxzon por esti fiera kaj gxoja.

LINDE. Mi ne dubas. Sed al kio vi aludas?

NORA. Parolu mallauxte. Se Torvald auxdus, jen imagu! Li devas
por neniu prezo en la mondo --; neniu devas scii, Kristine; neniu
krom vi.

LINDE. Sed kio do estas?

NORA. Venu cxi tien (tiras sxin sur la sofon flanke de si) Auxdu,
-- ankaux mi havas kauxzon por esti fiera kaj gxoja. Estas mi, kiu
savis la vivon de Torvald.

LINDE. Savis --? Kiel savis?

NORA. Mi ja rakontis al vi pri la vojagxo al Italujo. Torvald ne
travivus, se li ne estus veninta tien --

LINDE. Jes ja, via patro donis al vi la necesan monon --

NORA (ridetas). Jes, tion kredas Torvald kaj cxiuj aliaj; sed --

LINDE. Sed --?

NORA. Pacxjo donis al ni ecx ne unu sxilingon. Estis mi, kiu
havigis al ni la monon.

LINDE. Vi? La tutan grandan sumon?

NORA. Mil ducent talerojn. Kvar mil ok cent kronojn. Jen, kion vi
diras?

LINDE. Jes sed, Nora, kiel eblis? Cxu vi gajnis en la
loterio?

NORA (malestime). En la loterio? (siblas) Kia lerteco estus
tio?

LINDE. Sed de kie vi ricevis gxin?

NORA (kantetas kaj ridetas mistere). Hm; tra la la la!

LINDE. Cxar pruntepreni vi ja ne povis.

NORA. Nu? Kial ne?

LINDE. Ne, edzino ne rajtas pruntepreni sen la konsento de la
edzo.

NORA (jxetskuas la kapon). Nu, kiam estas edzino, kiu iom tauxgas
pri negocaj aferoj, -- edzino kiu scias iom sagxe arangxi, kaj --

LINDE. Sed Nora, mi tute ne komprenas --

NORA. Vi tion ankaux ne bezonas. Eble mi ne _prunteprenis_ la monon.
Eblus havigi gxin alimaniere. (jxetas sin malantauxen en la sofo)
Eble mi ricevis gxin de iu adoranto. Kiam oni estas tiel alloga,
kiel mi --

LINDE. Facilanima vi estas.

NORA. Nun vi versxajne estas senmezure scivolema, Kristine.

LINDE. Jes, auxdu nun, kara Nora, -- cxu vi ne agis
malprudente?

NORA (eksidas rekte denove). Cxu estas malprudente savi la vivon
de sia edzo?

LINDE. Mi opinias, ke estas malprudente, ke vi sen lia scio --

NORA. Sed gxuste li devis ja nepre nenion scii! Je Dio, cxu vi ne
komprenas tion? Li ecx ne devus scii kiom dangxere estas pri si. Ja
al mi la kuracistoj venis kaj diris, ke lia vivo estas en dangxero;
ke nenio alia povus savi lin krom restado en suda lando. Jen
komprenu, ke unue mi devis provi palpe sercxi la vojon. Mi
prezentis al li kiel bone estus por mi kiel por aliaj junaj edzinoj
vojagxi eksterlanden; mi ploris kaj petis; mi diris ke li absolute
devus pripensi la cirkonstancojn en kiuj mi estas, kaj ke li devus
esti gxentila kaj cedi al mi; kaj jen mi sugestis ke li povus
pruntepreni sumon. Sed tiam li farigxis preskaux kolera, Kristine.
Li diris, ke mi estas facilanima, kaj ke estas lia devo kiel edzo
ne cedi al tiaj kapricoj kaj ideoj -- kiel li nomis ilin. Nu ja, mi
pensis, savota vi estu; kaj tiam mi trovis rimedon --

LINDE. Kaj via edzo, cxu li ne sciigxis de via patro, ke la mono
ne venis de li?

NORA. Ne, neniam. Pacxjo mortis gxuste en tiuj tagoj. Mi intencis
informi lin pri la afero kaj peti lin nenion malkasxi. Sed cxar li
kusxis malsana --. Bedauxrinde, ne farigxis necese.

LINDE. Kaj vi neniam poste konfidis vin al via edzo?

NORA. Ne, pro cxielo! kiel vi povas pensi tion. Li, kiu estas
tiom severa en tiu rilato. Kaj krome -- Torvald, kun sia vira
memkonscio -- kiom gxene kaj humilige estus por li scii, ke li ion
sxuldus al mi. Tio tute missxovus la rilaton inter ni; nia bela,
felicxa hejmo ne plu restus, kio gxi nun estas.

LINDE. Kaj vi neniam informos lin?

NORA (pensema, duone ridetante). Jes -- iam eble; -- post multaj
jaroj, kiam mi ne plu estos tiel bela kiel nun. Ne ridu!
Kompreneble mi pensas: Kiam Torvald ne plu sxatos min kiel nun;
kiam li ne plu trovos plezuron rigardi min danci por li, alivesti
min kaj deklami. Tiam estus bone havi ion rezerve -- (interrompas)
Pa, pa, pa. Tiu tempo neniam venos. -- Nu, kion vi diras pri mia
granda sekreto, Kristine? Cxu ne ankaux mi tauxgas por io? -- Cetere
sciu, ke tiu afero multe maltrankviligis min. Ne estis cxiam facile
por mi plenumi la devojn en gxusta tempo. Sciu ke en la mondo de
negoco estas io, kio nomigxas kvaronjaraj rentoj, kaj io kio
nomigxas partopago; kaj estas cxiam malfacile trovi monon por ili.
Sekve mi devis sxpari tie kaj tie laux ebleco, kiel vi komprenas.
El la sumo por mastrumado mi povis nenion flankenmeti, cxar Torvald
devis ja bone vivi. La infanoj ne povis esti malbone vestitaj; kion
mi ricevis por ili, mi opiniis, ke mi devas por ili uzi. La
dolcxaj, benitaj etuloj!

LINDE. Do vi rezignis pri viaj propraj bezonajxoj, kompatinda
Nora?

NORA. Kompreneble. Mi ja estis la unua por tio. Cxiam kiam
Torvald donis al mi monon por novaj roboj aux io simila, mi neniam
uzis pli ol la duonon; acxetis cxiam la plej simplajn kaj
malmultekostajn specojn. Dia beno estis, ke cxio tiel bone konvenas
al mi, tiel ke Torvald nenion observis. Sed estis al mi peze
multajn fojojn, Kristine; cxar tamen estas agrable porti belajn
vestojn. Cxu ne?

LINDE. Ho jes, vere.

NORA. Nu, mi ja ankaux havis aliajn enspezfontojn. Lastan vintron
mi sukcesis ricevi kopilaboron. Mi sxlosis la pordon de mia
cxambro, kaj cxiun vesperon mi sidis skribante gxis malfrue en la
nokto. Aj! Mi estis ofte laca, lacega. Sed tamen estis ege amuze
tiel sidi laborante kaj gajni monon. Mi preskaux sentis min
viro.

LINDE. Sed kiom vi nun tiel povis repagi?

NORA. Nu, tion mi ne povas gxuste diri. Sciu ke pri tiaj aferoj
estas tre malfacile teni klaran superrigardon. Mi scias nur, ke mi
pagis cxiom, kiom mi povis alrasti. Multfoje mi ne vidis eliron.
(ridetas) Tiam mi sidis cxi tie revante, ke maljuna ricxa sinjoro
enamigxis en mi --

LINDE. Kio? Kiu sinjoro?

NORA. Pa, pa! -- ke jen li mortis, kaj kiam oni malfermis lian
testamenton, oni legis tie grandlitere: "Mian monon la afabla
sinjorino Nora Helmer tuj ekhavu kontante elpagata."

LINDE. Sed kara Nora, -- kia sinjoro tiu estas?

NORA. Bona Dio! Cxu vi ne komprenas? La maljuna sinjoro tute ne
ekzistis; estis ja nur fantazio, pri kiu mi sidis cxi tie revante
ree kaj ree, kiam mi ne vidis eblecon ekhavi monon. Tamen estas
indiferente; tiu maljuna, teda homo restu kie li estas; mi sopiras
nek lin nek lian testamenton, cxar nun mi estas senzorga.
(eksaltas) Ho Dio! Tamen estas gxuige pri tio pensi, Kristine!
Senzorga! Povi esti senzorga, tute senzorga; povi ludi kaj danci
kun la infanoj; povi ornami kaj beligi en la domo, cxion kiel
Torvald sxatas gxin! Kaj imagu, baldaux venos printempo kun vasta,
blua cxielo. Kaj eble ni povos iom vojagxi. Eble mi revidos la
maron. Ho, jes, estas ja vere grandioze vivi kaj esti felicxa.
(sonoras en la antauxcxambro)

LINDE (ekstaras). Oni sonorigas; eble pli bone ke mi foriru.

NORA. Ne, restu; eble neniu venas; estas por Torvald --

CxAMBRISTINO (cxe la pordo). Pardonu, sinjorino, -- estas sinjoro
kiu deziras paroli kun la advokato.

NORA. Kun la bankdirektoro, vi volas diri?

CxAMBRISTINO. Jes, kun la bankdirektoro; sed mi ne sciis -- cxar
la doktoro estas ja tie --

NORA. Kiu sinjoro tiu estas?

Juristo KROGSTAD (cxe la pordo). Estas mi, sinjorino.

(_Sinjorino Linde_ surprizigxas, ekskuigxas kaj turnas sin
al la fenestro)

NORA (faras pasxon al li maltrankvilega; duonvocxe). Vi? Kio
estas? Pri kio volas vi paroli kun mia edzo?

KROGSTAD. Bankaferoj -- iel. Mi havas etan postenon en la
Akciobanko, kaj via edzo estu nun nia estro, oni diras --

NORA. Do estas --

KROGSTAD. Nur sekaj bankaferoj, sinjorino; tute nenio alia.

NORA. Nu, bonvolu eniri la oficejpordon.
(salutas indiferente, fermante la pordon de la antauxcxambro;
poste sxi ordigas ion cxe la forno)

LINDE. Nora, -- kiu estas tiu sinjoro?

NORA. Estas juristo Krogstad.

LINDE. Do vere estas li.

NORA. Vi konas tiun homon?

LINDE. Mi konis lin -- antaux pluraj jaroj. Dum periodo li estis
prokuristo en nia distrikto.

NORA. Jes, li ja estis.

LINDE. Kiom li sxangxigxis.

NORA. Li travivis malfelicxan edzecon.

LINDE. Nun li ja estas vidvo.

NORA. Kun multaj infanoj. Jen, fine ekflamas en la forno.

(Sxi fermas la pordon de la forno, kaj sxovas la balancan segxon
iom flanken)

LINDE. Li agadas en multspecaj negocoj, oni diras?

NORA. Cxu? Povas esti; mi tute ne scias --. Sed ni ne pensu pri
negocaj aferoj. Estas tiel tede.

(_Doktoro Rank_ venas el la oficejo de _Helmer_)

RANK (enirante, parolante al _Helmer_). Ne, ne; mi ne volas
gxeni; prefere mi eniru al via edzino. (fermas la pordon kaj
rimarkas sinjorinon _Linde_) Pardonu, eble mi gxenos ankaux
tie cxi.

NORA. Neniel. (prezentas) Doktoro Rank. Sinjorino Linde.

RANK. Nu tiel. Nomo, kiun oni ofte auxdas en cxi tiu hejmo. Mi
kredas ke mi preterpasis vin, Sinjorino, en la sxtuparo, kiam mi
venis.

LINDE. Jes; mi supreniras malrapide; mi ne bone eltenas.

RANK. Aha, iom kaduka interne?

LINDE. Prefere trostrecxita.

RANK. Nenio alia? Do vi certe venis al la urbo por iom ripozi en
la multaj festenoj?

LINDE. Mi venis por trovi laboron.

RANK. Cxu tio estu efika rimedo kontraux troa strecxo?

LINDE. Oni devas vivi, sinjoro doktoro.

RANK. Jes, estas ja gxenerala opinio, ke estas tiom necese.

NORA. Ho, ne troigu, doktoro Rank, -- ankaux vi volas tamen
vivi.

RANK. Certe jes, mi volas. Tiel mizera kiel mi estas, mi tamen
deziras subigxi plej longe la torturon. Estas same pri cxiuj miaj
pacientoj. Kaj tiel estas ankaux pri la morale infektitaj. Gxuste
nun estas unu tia morale malsanuleja kandidato cxe Helmer --

LINDE (mallauxte). Aj!

NORA. Al kiu vi aludas?

RANK. Nu, estas iu juristo Krogstad, homo pri kiu vi nenion
scias. Difektigxis liaj karakterradikoj, Sinjorino. Sed ecx li,
kvazaux estus gravege, komencis paroli pri la neceso _vivi._

NORA. Eh, pri kio volis li paroli kun Torvald?

RANK. Vere mi ne scias; mi auxdis nur, ke estas io pri la
Akciobanko.

NORA. Mi ne sciis ke Krog --, ke tiu juristo Krogstad havas
rilaton kun la Akciobanko.

RANK. Sed jes, li estas iel dungita tie. (al sinjorino _Linde_) Mi
ne scias, cxu oni ankaux en via distrikto havas tiajn homojn, kiuj
anhelante cxirkauxkuras por elflari moralan putradon, kaj poste
enmetigi la koncernaton por observado en iun avantagxan oficon. La
sanaj devas rezignacie stari ekstere.

LINDE. Estas ja la malsanaj, kiuj pleje bezonas lokon
interne.

RANK (sxultrotiras). Jen gxuste tio. Estas tiu konsidero, kiu
faras el nia socio malsanulejon.

(_Nora_ en siaj propraj pensoj, ekridas kaj frapas la manojn.)

RANK. Kial vi ridas pri tio? Cxu vi funde scias kio estas la
socio?

NORA. Cxu mi zorgu pri tiu teda socio? Mi ridis pri io tute alia,
-- io ege amuza. -- Diru, doktoro Rank, -- cxiuj kiuj nun estas
dungitaj en la Akciobanko, estos nun dependaj de Torvald, cxu
ne?

RANK. Do estas _tio_,
kion vi trovas tiom ege amuza?

NORA (ridetas kaj kantetas). Lasu al mi pri tio! Lasu al mi pri
tio! (pasxas tien kaj reen sur la planko) Jes, vere estas ege amuze
pensi, ke ni -- ke Torvald ekhavis tiom da influo sur multajn
homojn. (elprenas la saketon el la posxo) Doktoro Rank, bonvolu
etan makaronon.

RANK. Jen, jen; makaronojn. Mi kredis, ke tiuj estas malpermesitaj
varoj cxi tie.

NORA. Jes, sed tiuj estas kelkaj, kiujn Kristine donis al mi.

LINDE. Kio? Mi --?

NORA. Nu, nu, nu; ne timigxu. Vi ne povis scii, ke Torvald
malpermesis tiajxojn. Sciu ke li timas, ke ili malbeligos miajn
dentojn. Sed pa, -- unu fojon --! Cxu ne, doktoro Rank? Bonvolu!
(metas en lian busxon makaronon) Kaj ankaux vi, Kristine. Kaj ankaux
mi havu unu; nur etetan -- aux eble du. (denove marsxas)
Jes, nun vere mi estas senmezure felicxa. Nun restas nur io sola,
kion mi ege dezirus fari.

RANK. Nu? Kaj kio estas tio?

NORA. Estas io, kion mi ege sxatus diri, kun Torvald
auxskultanta.

RANK. Kaj kial vi do ne povas tion diri?

NORA. Ne, mi ne kuragxas, cxar estas tro malbela.

LINDE. Malbela?

RANK. Nu ja, sekve ne estas konsilinde. Sed al ni vi ja povas --.
Kio do estas tio, kion vi tiom ege sxatus diri kun Helmer
auxskultanta?

NORA. Mi treege sxatus diri: Diablo prenu!

RANK. Vi estas freneza!

LINDE. Sed Dio gardu, Nora --!

RANK. Diru. Jen li estas.

NORA (kasxas la saketon). Ts, ts, ts.

(_Helmer_ kun surtuto sur la brako kaj cxapelo en la mano
venas el sia cxambro)

NORA (al li renkonte). Nu, kara Torvald, vi liberigxis de li?

HELMER. Jes, nun li foriris.

NORA. Permesu ke mi prezentu: Estas Kristine, kiu venis al la
urbo.

HELMER. Kristine --? Pardonu, sed mi ne scias --

NORA. Sinjorino Linde, kara Torvald, sinjorino Kristine
Linde.

HELMER. Ah tiel. Supozeble infanjara amikino de mia edzino?

LINDE. Jes, ni konis unu la alian en pli fruaj tagoj.

NORA. Kaj pensu, sxi faris la longan vojagxon por paroli kun
vi.

HELMER. Kion tio signifas?

LINDE. Nu, ne gxuste --

NORA. Kristine estas tiomege lerta pri oficejlaboro, kaj nun sxi
tre deziras veni sub gvidado de sperta estro kaj plivastigi siajn
sciojn --

HELMER. Tre prudente, sinjorino.

NORA. Kaj kiam sxi auxdis, ke vi farigxis bankdirektoro -- venis
telegramo pri tio -- sxi lauxeble rapide vojagxis cxi tien kaj --.
Cxu ne, Torvald, pro mi vi povas ion fari por Kristine? Cxu?

HELMER. Ja, vere tio ne estas neebla. Sinjorino estas supozeble
vidvino?

LINDE. Jes.

HELMER. Kaj praktikis oficejlaboron?

LINDE. Jes konsiderinde.

HELMER. Nu, do estas versxajne ke mi povas vin enoficigi --

NORA (manklakas). Jen, vidu; vidu!

HELMER. Vi venis en bonsxanca momento, sinjorino --

LINDE. Ho, kiel mi danku vin --?

HELMER. Ne dankinde. (surprenas la surtuton) Sed hodiaux vi devas
pardoni min --

RANK. Atendu; mi vin akompanos. (sercxas sian pelton en la
antauxcxambro kaj varmigas gxin apud la forno)

NORA. Ne forestu longe, kara Torvald.

HELMER. Eble unu horon, ne pli.

NORA. Cxu ankaux vi foriros, Kristine?

LINDE (surmetas la supervestojn). Jes, nun mi devas eliri por
sercxi cxambron.

HELMER. Do eble mi akompanu vin en la strato?

NORA (helpas sxin). Bedauxrinde ke ni logxas tiel malvaste; sed
neeblas --

LINDE. Ho, pri kio vi pensas! Adiaux, kara Nora, kaj multajn
dankojn.

NORA. Gxis revido. Kaj en la vespero vi revenos, kompreneble. Kaj
ankaux vi, doktoro Rank. Nu? Se vi bonfartos? Ja certe vi
bonfartos; envolvu vin suficxe.

(Foriro tra la antauxcxambro, dum ili interparoladas. Oni auxdas
vocxojn de _infanoj_ ekstere en la sxtuparo.)

NORA. Jen ili! Jen ili estas!

(Sxi alkuras por malfermi. La vartistino _Anne-Marie_ venas
kun la infanoj)

NORA. Envenu; envenu! (klinas sin kaj kisas ilin) Ho, vi dolcxaj,
benitaj --! Rigardu ilin, Kristine! Cxu ili ne estas amindaj!

RANK. Ne babiladu cxi tie en la trablovo!

HELMER. Venu, sinjorino Linde; nun estos elteneble nur por
patrinoj.

(_Doktoro Rank, Helmer_ kaj _sinjorino Linde_
malsupreniras la sxtuparon; la _vartistino_ eniras la cxambron
kun la infanoj. Ankaux _Nora_, fermante la pordon de la
antauxcxambro.)

NORA. Kiel viglaj kaj sanaspektaj vi estas. Kaj jen kiel rugxaj viaj
vangoj! Kiel pomoj kaj rozoj. (La infanoj parolas vigle samtempe kun
sxi) Kaj vi tre amuzigxis? Bonege. Cxu do; vi tiris Emmy kaj Bob sur
la lugxo? Kaj samtempe! Jen kia forta knabo vi estas, Ivar. Ho, lasu
min teni sxin iomete, Anne-Marie. Mia dolcxa eta pupinfano! (prenas
la plej malgrandan de la vartistino kaj dancas kun sxi) Jes, jes,
panjo dancos ankaux kun Bob. Kion? Vi jxetis negxbulojn? Ho, tie mi
dezirus partopreni! Ne ne, Anne-Marie. Mi mem senvestigos ilin.
Lasu min fari; estas tiom amuze. Eniru dume; vi aspektas frostotreme.
Varma kafo por vi staras sur la forno.

(La _vartistino_ eniras la maldekstran cxambron. _Nora_ deprenas
la supervestojn de la infanoj kaj jxetas ilin tien kaj tien,
lasante ilin rakontadi superkriante unu la alian.)

NORA. Oj? Granda hundo, kiu kuris post vin? Sed gxi ne mordis?
Ne, hundoj ne mordas etajn, dolcxajn pupinfanojn. Ne enrigardu la
paketojn, Ivar! Kio estas? Ja, tion vi volus scii. Ho ne! Ho ne!
Estas io terura. Nu? Cxu ni ludu? Kion ni ludu? Kasxludon? Jes, ni
kasxludu. Bob sin kasxu la unua. Mi? Do mi kasxu min la unua.

(Ili ludas dum rido kaj gxojkrioj en la sidcxambro kaj la apuda
cxambro dekstre. Fine _Nora_ kasxas sin sub la tablo; la
infanoj enkuras, sercxas, sed ne trovas sxin, auxdas sxian
sufokitan ridon, kuras al la tablo, levas la tukon, ekvidas sxin.
Bruega gxojo. Sxi elrampas kaj sxajnigas timigi ilin. Novaj
gxojkrioj. Dume iu frapis la enirpordon; neniu tion rimarkis. Iu
malfermas la pordon duone, kaj _juristo Krogstad_ aperas; li
iom atendas; la ludo dauxras)

KROGSTAD. Pardonu, sinjorino Helmer --

NORA (sufokata ekkrio; turnas sin kaj eksaltas duone supren). Ho,
kion vi volas?

KROGSTAD. Pardonu; la ekstera pordo estis nur duone fermita; iu
estas forgesinta fermi gxin --

NORA (ekstaras). Mia edzo ne estas hejme, sinjoro Krogstad.

KROGSTAD. Tion mi scias.

NORA. Nu -- kion vi do volas?

KROGSTAD. Paroli kelkajn vortojn kun vi.

NORA. Kun --? (al la infanoj, mallauxte) Eniru al Anne-Marie.
Kion? Ne, la fremda viro ne volas ion malbonan fari al panjo. Ni
denove ludos post kiam li foriris. (Sxi kondukas la infanojn en la
maldekstran cxambron kaj fermas la pordon malantaux ili)

NORA (maltrankvila, atentema). Vi volas paroli kun mi?

KROGSTAD. Jes, mi volas.

NORA. Hodiaux --? Sed ankoraux ne estas la unua en la monato.

KROGSTAD. Ne, sed estas Julvespero. Dependas de vi kian
Julplezuron vi havos.

NORA. Kion vi volas? Mi tute ne povas hodiaux --

KROGSTAD. Pri tio ni gxis plue ne parolu. Estas io alia. Mi
esperas, ke vi havas liberan momenton?

NORA. Jes, jes certe mi havas, kvankam --

KROGSTAD. Bone. Mi sidis en la restoracio de Olsen kaj vidis vian
edzon malsupreniri la straton --

NORA. Nu ja --

KROGSTAD. -- kun virino.

NORA. Kaj kio pri tio?

KROGSTAD. Pardonu, ke mi demandas: Cxu ne tiu virino estas
sinjorino Linde?

NORA. Jes.

KROGSTAD. Jxus veninta urben?

NORA. Jes, hodiaux.

KROGSTAD. Sxi estas ja via bona amikino?

NORA. Jes, sxi estas. Sed mi ne komprenas --

KROGSTAD. Ankaux mi iam konis sxin.

NORA. Mi scias.

KROGSTAD. Ehe? Vi scias pri tiu afero. Tion mi pensis. Do,
permesu ke mi vin demandu rekte: Cxu sinjorino Linde ricevos
postenon en la Akciobanko?

NORA. Kial vi povas permesi al vi pridemandi _min_, sinjoro
Krogstad, vi, kiu estas unu el la subuloj de mia edzo? Sed cxar vi
demandas, mi sciigu vin: Jes, sinjorino Linde estos dungata. Kaj
estas mi, kiu pledis por sxi, sinjoro Krogstad. Do nun vi
scias.

KROGSTAD. Mi do kalkulis gxuste.

NORA (iom pasxadas sur la planko). Hm, oni havas ja iometan
influon, mi supozas. Kvankam oni estas virino, tio ne signifas, ke
-- Kiam oni staras en subula rilato, sinjoro Krogstad, oni devus
vere esti singarda kaj ne ofendi iun, kiu -- eh --

KROGSTAD. -- kiu havas influon?

NORA. Jes gxuste.

KROGSTAD (sxangxas tonon). Sinjorino Helmer, bonvolu uzi vian
influon por mi.

NORA. Kion do? Al kio vi celas?

KROGSTAD. Bonvolu prizorgi, ke mi gardu mian subalternan postenon
en la banko.

NORA. Kion tio signifu? Kiu intencas preni de vi vian
postenon?

KROGSTAD. Ho, vi ne bezonas ludi nescion antaux mi. Mi bone
komprenas, ke ne estos agrable por via amikino riski renkonti min;
kaj nun mi ankaux komprenas, kiun mi danku por la decido forpeli
min.

NORA. Sed mi certigas --

KROGSTAD. Nu jes, jes, rekte dirite: estas ankoraux tempo, kaj mi
konsilas al vi, ke vi uzu vian influon por tion malhelpi.

NORA. Sed, sinjoro Krogstad, mi tute neniun influon havas.

KROGSTAD. Vere ne? Sxajnas al mi, ke vi mem jxus diris --

NORA. Kompreneble tio ne signifus tion --. Mi! Kiel vi kredas, ke
mi havus tian influon sur mia edzo?

KROGSTAD. He, mi konas vian edzon de la studentotagoj. Mi pensas
ke la sinjoro bankdirektoro ne estas pli firma ol aliaj edzoj.

NORA. Se vi parolas malestime pri mia edzo, mi montros al vi la
pordon.

KROGSTAD. Sinjorino estas kuragxa.

NORA. Mi ne plu timas vin. Post novjartago mi baldaux liberigxos
el la afero.

KROGSTAD (pli sinrega). Auxskultu nun, Sinjorino. Se farigxos
necese, mi batalos kvazaux por la vivo, por gardi tiun mian etan
oficon en la banko.

NORA. Jes, aspektas ja tiel.

KROGSTAD. Ne estas nur por la enspezo; tiu ecx plej malmulte
gravas. Sed estas io alia --. Do, mi klarigu! Estas jena afero: Vi
kompreneble scias same bone kiel cxiuj aliaj, ke mi antaux kelkaj
jaroj farigxis kulpa pri ago malprudenta.

NORA. Mi kredas, ke mi ion tian auxdis.

KROGSTAD. Ne farigxis proceso; tamen tuj cxiuj vojoj barigxis por
mi. Sekve mi komencis tiajn negocojn, pri kiuj vi scias. Al io mi
devis krocxi min; kaj mi rajtas diri, ke mi ne estas el la plej
malbonaj. Sed nun mi devas liberigi min el tio. Miaj filoj kreskas;
pro ili mi devas kiel eble regajni civitanan estimon. Tiu ofico en
la banko estas kvazaux la unua sxtupo por mi. Kaj nun via edzo
volas piedfrapi min for de la sxtuparo, tiel ke mi ree staru en la
koto.

NORA. Sed pro Dio, sinjoro Krogstad, mi tute ne kapablas helpi
vin.

KROGSTAD. Estas tial, ke vi ne volas; sed mi havas rimedojn por
vin devigi.

NORA. Vi ne intencas diri al mia edzo, cxu? ke mi sxuldas monon
al vi?

KROGSTAD. Hm, se mi tamen al li dirus?

NORA. Estus de vi fia ago. (plorsingulte) Tiun sekreton, kiu
estas mia felicxo kaj fiero, tiun li ekscius en tia abomena kaj
plumpa maniero, -- ekscius gxin de _vi_. Vi jxetus min en
terurajn malagrablajxojn --

KROGSTAD. Nur malagrablajxojn?

NORA (impete). Sed nur faru; estos plej fatale por vi mem; cxar
tiam mia edzo vere vidos, kia malbona homo vi estas, kaj tiam vi
tute ne konservos vian oficon.

KROGSTAD. Mi demandis, cxu estas nur familiaj malagrablajxoj,
kiujn vi timas?

NORA. Se mia edzo ekscios, kompreneble li tuj pagos la reston;
kaj poste ni havos neniun rilaton al vi.

KROGSTAD (pasxon pli proksimen). Auxskultu, sinjorino Helmer; --
aux via memorkapablo estas iom malforta, aux vi ne bone komprenas
negocajn aferojn. Mi vidas, ke mi devas orientigi vin iom pli bone
pri la afero.

NORA. Kiel do?

KROGSTAD. Kiam via edzo estis malsana, vi venis al mi por
pruntepreni mil ducent talerojn.

NORA. Mi sciis pri neniu alia.

KROGSTAD. Mi promesis havigi al vi la sumon --

NORA. Vi ja faris.

KROGSTAD. Mi promesis havigi al vi la sumon sub certaj kondicxoj.
Vi estis tiam tiel okupata pri la malsano de via edzo, kaj tiom
febre sercxis vojagxmonon, ke vi, mi kredas, ne klare pensis pri
akcesoraj cirkonstancoj. Tial ne estas malutile veki vian memoron.
Do; mi promesis havigi al vi la monon kontraux sxuldatesto, kiun mi
redaktis.

NORA. Jes, kaj kiun mi subskribis.

KROGSTAD. Bone. Sed sube mi skribis kelkajn liniojn, laux kiuj
via patro garantiis por la sxuldo. Tiujn liniojn via patro devus
subskribi.

NORA. Devus --? Li ja subskribis.

KROGSTAD. Mi metis la daton en blanko; tio signifis, ke via patro
skribu mem la daton, kiam li subskribis la paperon. Cxu sinjorino
memoras tion?

NORA. Jes, mi opinias --

KROGSTAD. Mi transdonis al vi la sxuldateston, por ke vi sendu
gxin perposxte al via patro. Vi memoras, cxu ne?

NORA. Jes.

KROGSTAD. Kaj tion vi kompreneble tuj faris; cxar jam post kvin
aux ses tagoj vi transdonis al mi la ateston kun la subskribo de
via patro. Kaj mi elpagis al vi la sumon.

NORA. Nu ja; cxu mi ne repagis la partojn regule?

KROGSTAD. Jes, suficxe, jes. Sed por reveni al tio, kion ni
priparolis, -- estis ja zorgoplena tempo por vi tiam, sinjorino?

NORA. Jes, vere estis.

KROGSTAD. Via patro kusxis tre malsana, mi kredas.

NORA. Estis cxe la fino.

KROGSTAD. Mortis baldaux poste.

NORA. Jes.

KROGSTAD. Diru al mi, sinjorino Helmer, cxu vi eble memoras la
tagon kiam via patro mortis? Kiun tagon en la monato, mi volas
diri.

NORA. Pacxjo mortis la 29-an de Septembro.

KROGSTAD. Tute gxuste; pri tio mi havigis informon. Tial estas
strangajxo, (elprenas paperon) kiun mi ne povas klarigi al mi.

NORA. Kiu strangajxo? Mi ne scias --

KROGSTAD. Estas jena strangajxo, ke via patro subskribis tiun
sxuldateston tri tagojn post sia morto.

NORA. Kiel? Mi ne komprenas --

KROGSTAD. Via patro mortis la 29-an de Septembro. Sed rigardu.
Cxi tie via patro metis daton de sia subskribo la 2-an de Oktobro.
Cxu ne strange, sinjorino?

NORA. (silentas)

KROGSTAD. Vi povas tion klarigi, cxu?

NORA. (dauxre silentas)

KROGSTAD. Rimarkinde estas ankaux, ke la vortoj 2-an de Oktobro
kaj la jaro ne estas skribitaj per la manskribo de via patro, sed
per manskribo kiun mi opinias konata. Nu, tio ja estas klarigebla;
via patro eble forgesis datumi sian subskribon, kaj poste iu alia
hazarde faris tion antaux ol oni sciis pri la morto. Ne estas
trompo en tio. Estas la subskribo de la nomo kiu gravas. Kaj
_tiu_ ja estas auxtentika, sinjorino Helmer? Estas ja vere via
patro, kiu mem skribis sian nomon tie? Cxu ne?

NORA (post mallonga pauxzo, jxetskuas la kapon kaj rigardas lin
spite). Ne, tiel ne estas. Estas _mi_, kiu skribis la nomon de
pacxjo.

KROGSTAD. Auxdu, sinjorino, -- cxu vi scias, ke tio ja estas
dangxera konfeso?

NORA. Kial? Vi baldaux ricevos vian monon.

KROGSTAD. Permesu al mi fari demandon: Kial vi ne sendis la
paperon al via patro?

NORA. Ne eblis. Pacxjo ja kusxis malsana. Se mi petus lian
subskribon, mi devus ankaux diri al li por kio ni uzus la monon.
Sed mi ne povis diri al li, kiu tiom malsanis, ke la vivo de mia
edzo estas en dangxero. Estis ja neeble.

KROGSTAD. Do estus pli bone por vi, se vi tiam rezignus pri tiu
vojagxo eksterlanden.

NORA. Ne; estis ja neeble. Tiu vojagxo ja savus la vivon de mia
edzo. Mi ne povis rezigni pri gxi.

KROGSTAD. Sed vi ne pensis, ke estas trompo kontraux mi --?

NORA. Tion mi tute ne povis konsideri. Mi neniel gxenis min pri
vi. Mi ne toleris vin pro tiuj senkoraj malfacilajxoj, kiujn vi
faris, kvankam vi sciis kiom dangxera estis la sanstato de mia
edzo.

KROGSTAD. Sinjorino Helmer, evidente vi ne havas iun klaran
ideon, pri la ago je kiu vi kulpigxis. Sed mi povas ekspliki al vi,
ke tio, kion mi iam faris, ne estis pli grava nek pli malbona; kaj
tio detruis mian tutan civitanan staton.

NORA. Vi? Vi volas kredigi al mi, ke vi estus farinta ion tiom
kuragxan por savi la vivon de via edzino?

KROGSTAD. La legxoj ne demandas pri motivoj.

NORA. Do estas ja tre malbonaj legxoj.

KROGSTAD. Cxu malbonaj aux ne, -- se mi prezentos tiun paperon en
la tribunalo, vi estos kondamnata laux la legxoj.

NORA. Mi tute ne kredas. Filino ne rajtus protekti kontraux timo
kaj zorgo sian maljunan morte malsanan patron? Edzino ne rajtus
savi la vivon de sia edzo? Mi ne scias profunde la legxojn; tamen
mi estas certa, ke ie ili decidas ke tio estas permesita. Kaj pri
tio vi nenion scias, vi, kiu estas juristo? Vi versxajne estas
malbona juristo, sinjoro Krogstad.

KROGSTAD. Mi eble estas. Sed negocojn tiajn, kiajn ni havas kune,
-- tiujn vi certe kredas, ke mi komprenas? Bone. Faru kiel al vi
placxas. Sed _tion_ mi diras al vi: se mi duan fojon estos
forpelita, vi min akompanu.

(Li salutas kaj eliras tra la antauxcxambro)

NORA (dum tempo pensante; jxetskuas la kapon). Ho jen! -- Voli min
timigi! Tiel naiva mi ne estas. (komencas ordigi la vestojn de la
infanoj; baldaux cxesas) Sed --? -- -- Ne, sed estas ja neeble! Mi
agis el amo!

INFANOJ (cxe la pordo maldekstre). Panjo, la fremda viro eliris
tra la pordego.

NORA. Jes, jes, mi scias. Sed ne parolu al iu ajn pri tiu fremda
viro. Cxu vi auxdas? Ecx ne al pacxjo!

INFANOJ. Ne, panjo; sed nun ni ankoraux ludu?

NORA. Ne, ne; ne nun.

INFANOJ. Ho, tamen panjo, vi ja promesis.

NORA. Jes, sed mi ne povas nun. Eniru. Mi havas tiom farendan.
Eniru, eniru, karaj dolcxaj infanoj.

(Sxi sxovas ilin milde en la apudan cxambron, kaj fermas la
pordon post ili.)

NORA (eksidas sur la sofon, prenas brodlaboron, kaj faras kelkajn
kudrerojn, sed baldaux haltas). Ne! (forjxetas la brodajxon,
ekstaras, iras al la antauxcxambra pordo kaj vokas:) Helene!
enportu al mi la Jularbon. (iras al la maldekstra tablo kaj
malfermas la tirkeston; denove haltas) Ne, sed estas ja tute neeble!

CxAMBRISTINO (kun la Jularbo). Kien mi metu gxin, sinjorino?

NORA. Tien; meze sur la plankon.

CxAMBRISTINO. Cxu mi alportu ion kroman?

NORA. Ne, dankon; mi havas, kion mi bezonas.

(La _cxambristino_, kiu jam demetis la arbon, eliras.)

NORA (dum sxi ornamas la arbon). Tie estu kandeloj -- kaj tie
floroj. -- La abomena homo! Babilacxo! Estas nenio gxena. La Jularbo
estu belega. Mi faros cxion, kion vi sxatos, Torvald; -- mi kantos
por vi, dancos por vi --

(_Helmer_, kun paketo da dokumentoj sub la brako, eniras el
ekstere)

NORA. Ah, -- vi jam revenas?

HELMER. Jes. Cxu iu vizitis?

NORA. Cxi tie? Ne.

HELMER. Strange. Mi vidis Krogstad eliri tra la pordego.

NORA. Cxu? Ho jes, vere, Krogstad envenis momenton.

HELMER. Nora, mi povas vidi laux via vizagxo, ke li vizitis vin,
kaj petis, ke vi parolu favore por li.

NORA. Jes.

HELMER. Kaj tion vi farus kvazaux laux propra instigo, cxu? Kaj
vi devus kasxi por mi, ke li estis cxi tie. Ankaux pri tio li
petis?

NORA. Jes, Torvald; sed --

HELMER. Nora, Nora, kaj en tio vi povis partopreni? Interparoli
kun tia homo, kaj doni al li ian promeson! Kaj aldone diri al mi
mensogon!

NORA. Mensogon --?

HELMER. Vi diris, ke neniu estis cxi tie, -- cxu ne? (minacas per
la fingro) Tion neniam plu mia eta kantbirdo faru. Kantbirdo devas
kanti per pura beko; neniam falsajn tonojn. (prenas sxin cxirkaux
la talion) Cxu ne tiel estu? Jes ja, mi ja sciis. (lasas sxin) Kaj
nun ne pli pri tio. (sidigas sin apud la fornon) Ah, kiel hejmece
estas. (foliumas siajn dokumentojn)

NORA (okupata pri la Jularbo; post mallonge). Torvald!

HELMER. Jes.

NORA. Mi ege antauxgxuas la kostumobalon cxe geamikoj Stenborg
postmorgaux.

HELMER. Kaj mi estas senmezure scivolema vidi per kio vi
surprizos min.

NORA. Ho, tiu stulta kaprico.

HELMER. Nu?

NORA. Mi ne povas ion tauxgan elpensi; cxio aspektas tiel stulte,
tiel sensignife.

HELMER. Cxu Nonjo atingis _tiun_ rekonon?

NORA (malantaux lia segxo, la brakojn sur la segxodorso). Cxu vi
estas tre okupata, Torvald?

HELMER. Nu --

NORA. Kiaj paperoj estas tiuj?

HELMER. Bankaferoj.

NORA. Jam nun?

HELMER. Mi igis la eksigxantan estraron rajtigi min fari la
necesajn sxangxojn en la personaro kaj en la dispozicia plano. Por
tio mi devas uzi la Julsemajnon. Mi deziras cxion ordigi gxis
novjaro.

NORA. Do estas tial ke tiu povra Krogstad --

HELMER. Hm.

NORA (dauxre apogata al la segxodorso; malrapide tauxzante liajn
nukharojn). Se vi ne estus tiom okupata, mi estus petinta vin pri
ege granda servo, Torvald.

HELMER. Diru. Kio estus?

NORA. Estas ja neniu, kiu havas tiel delikatan guston kiel vi. Mi
ege dezirus aspekti bele en la kostumobalo. Torvald, eble vi povus
helpi min kaj decidi, kion mi prezentu, kaj kia estu mia
kostumo?

HELMER. Jen, jen; la obstinulineto sercxas savonton?

NORA. Jes, Torvald, mi neniel progresas sen via helpo.

HELMER. Bone, bone; mi pensos pri la afero; ni trovos solvon.

NORA. Ho, kiom bona vi estas. (iras al la Jularbo; pauxzo) Kiel
bele la rugxaj floroj aspektas. -- Sed diru, cxu vere estas tiom
fia, la ago pri kiu Krogstad kulpigxis?

HELMER. Skribis falsajn nomojn. Vi ne distingas, kion tio
signifas?

NORA. Eble li tion faris pro mizero?

HELMER. Eble, aux, kiel multaj faras, senprudente. Mi ne estas
tiel senkora, ke mi senplue kondamnus homon pro tia unusola
ago.

NORA. Ne, vere ne, Torvald?

HELMER. Multaj povas morale rehonorigi sin, se ili malkasxe
konfesas sian kulpon kaj akceptas sian punon.

NORA. Punon --?

HELMER. Sed tiun vojon Krogstad ne iris; li trahelpis sin per
ruza artifiko; kaj estas tio, kio morale detruis lin.

NORA. Vi kredas, ke farigxus --?

HELMER. Pensu nur, kiel tia kulpokonscia homo devas mensogi kaj
hipokriti kaj simuli al cxiuj flankoj, kaj montri maskon antaux
siaj plej proksimaj, ecx antaux sia propra edzino kaj siaj propraj
infanoj. Kaj tio koncerne la infanojn, tio estas la plej terura,
Nora.

NORA. Kial?

HELMER. Cxar tia haladza etoso de mensogo enkondukas infekton kaj
malsanojn en la vivon de tuta hejmo. Cxiuj enspiroj de la infanoj
en tia hejmo estas plenaj de gxermoj por io fia.

NORA (pli proksime malantaux li). Kaj pri tio vi estas tute
certa?

HELMER. Kara mia, tion mi suficxe ofte spertis kiel advokato.
Preskaux cxiuj frue koruptitaj homoj havis mensogantajn
patrinojn.

NORA. Kial gxuste -- patrinojn?

HELMER. Devenas plej ofte de la patrinoj; sed patroj kompreneble
influas en la sama direkto; tion tre bone scias cxiu juristo. Kaj
tamen tiu Krogstad dum jaroj en sia hejmo venenigis siajn proprajn
infanojn en mensogo kaj simulo; tial mi nomas lin morale koruptita.
(etendas al sxi la manojn) Tial, mia dolcxa Nonja promesu al mi ne
pledi por li. Vian manon pri tio! Nu do, kio estas? Donu al mi la
manon! Jen bone. Do decidite. Mi certigas al vi, ke ne eblus labori
kune kun li; mi fakte sentas korpan malsanon en la cxeesto de tiaj
homoj.

NORA (tiras al si la manon, kaj iras al la alia flanko de la
Jularbo). Kiom varme estas. Kaj mi, kiu havas tiom por fari.

HELMER (ekstaras kaj kolektas siajn dokumentojn). Nu, mi devas ja
provi tralegi iom de tiuj dokumentoj antaux ol iri al la tablo.
Ankaux vian kostumon mi devas pripensi. Kaj krome mi havas preta
ion por pendigi en orpapero sur la Jularbo. (metas la manon sur
sxian kapon) Ho vi, mia benita kantbirdeto. (Li iras en sian
cxambron kaj fermas la pordon post si.)

NORA (mallauxte post silento). Ho ne! ne estas tiel. Estas
neeble. Devas esti neeble.

VARTISTINO (cxe la pordo maldekstre). La etuloj tiel bele petas,
ke ili povu enveni al panjo.

NORA. Ne, ne, ne; Ne enlasu ilin al mi! Restu cxe ili vi,
Anne-Marie.

VARTISTINO. Jes, jes, sinjorino. (fermas la pordon)

NORA (pala pro teruro). Korupti miajn infanetojn --! Venenigi la
hejmon? (eta pauxzo; sxi rektigas la nukon) Ne estas vero. Je
eterno tio ne estas vero!




DUA AKTO


(La sama cxambro. Fone en la angulo apud la piano staras la
Jularbo, senornama, tauxzita, kaj kun duone brulintaj kandeloj. Sur
la sofo kusxas la supervestoj de Nora.)

(_Nora_, sola en la cxambro, pasxadas maltrankvila tien kaj reen;
fine sxi haltas cxe la sofo kaj prenas sian mantelon.)

NORA (ree faligas la mantelon). Iu venas! (kontraux la pordon;
auxskultas) Ne, -- neniu. Kompreneble -- neniu venas hodiaux, la
unuan Jultagon; -- kaj ankaux ne morgaux. -- Sed eble --
(malfermas la pordon kaj rigardas eksteren) Ne; nenio en la
leterskatolo; tute malplena. (antauxen sur la planko) Ho,
stultajxo! Kompreneble li ne efektive tion faros. Tiajxo ne
povas okazi. Neeblas! -- Mi havas ja tri infanetojn.

(La vartistino, kun granda kartona skatolo, venas de la
maldekstra cxambro)

VARTISTINO. Jen, fine mi trovis la skatolon kun la vestajxoj por
la maskerado.

NORA. Dankon; metu gxin sur la tablon.

VARTISTINO (tion faras). Sed ili estas en granda malordo.

NORA. Ho, se mi povus ilin dissxiri en cent mil pecojn!

VARTISTINO. Dio gardu; ili estas facile ripareblaj; nur iom da
pacienco.

NORA. Jes, mi do iros peti sinjorinon Linde helpi min.

VARTISTINO. Nun -- denove eliri? En tiu acxa vetero? Sinjorino
Nora kaptos malvarmumon, -- malsanigxos.

NORA. Ho, la plej malbona ne estus tio. -- Kiel fartas la
infanoj?

VARTISTINO. La karaj etuloj ludas per la Juldonacoj, sed --.

NORA. Cxu ili ofte demandas pri mi?

VARTISTINO. Ili ja alkutimigxis havi panjon cxe si.

NORA. Jes, sed Anne-Marie, de nun mi ne plu _povas_ esti
kune kun ili tiom kiom antauxe.

VARTISTINO. Nu, infanetoj al cxio kutimigxas.

NORA. Vi kredas? Vi vere kredas, ke ili forgesus sian panjon, se
sxi tute malaperus?

VARTISTINO. Dio gardu; -- tute malaperus!

NORA. Auxskultu, diru, Anne-Marie, -- mi ofte pensis pri tio, --
kiel via koro povis elteni forsendi vian infanon al fremduloj?

VARTISTINO. Sed tion mi ja devis fari por nutri etan Nora.

NORA. Jes, sed ke vi tion _volis_?

VARTISTINO. Kun sxanco por tiel bona okupo? Malricxa knabino
trafita de misfortuno devas esti kontenta. Cxar la malbona ulo
faris ja nenion por mi.

NORA. Sed via filino vin certe forgesis.

VARTISTINO. Ho ne, sxi ne forgesis. Sxi skribis al mi je sia
konfirmacio kaj ankaux kiam sxi edzinigxis.

NORA (cxirkauxbrakas sxian kolon). Vi maljuna Anne-Marie, vi
estis bona patrino por mi dum mi estis infano.

VARTISTINO. Kompatinda Nonjo havis ja neniun alian patrinon.

NORA. Kaj se la etuloj neniun alian havus, mi certe scias, ke vi
volus --. Bla, bla, bla. (malfermas la skatolon) Eniru al ili.
Nun mi devas -- -- Morgaux vi vidos kiel cxarma mi farigxos.

VARTISTINO. Jes certe, neniu en la tuta balo estos tiel cxarma
kiel sinjorino Nora. (eniras la maldekstran cxambron)

NORA (komencas elpreni el la skatolo, sed baldaux forjxetas
cxion). Ho, se mi kuragxus eliri. Se nur neniu venus. Se nur ne dume
okazus io hejme. Stulta babilajxo; neniu venos. Nur ne pensi. Brosi
la mufon. Delikataj gantoj, delikataj gantoj. For el la pensoj!
For, for! Unu, du, tri, kvar, kvin, ses -- (krias) Jen, tie ili
venas -- (al la pordo, sed haltas sendecide)

(_Sinjorino Linde_ eniras el la antauxcxambro, kie sxi
demetis siajn supervestojn)

NORA. Ho, cxu estas vi, Kristine. Neniu alia tie ekstere? -- Kiom
bone ke vi venis.

LINDE. Mi auxdis, ke vi venis demandi min.

NORA. Jes, mi jxus preterpasis. Estas io pri kio vi nepre devas
helpi min. Ni sidigxu cxi tie sur la sofo. Jen. Okazos maskeradobalo
morgaux vespere supre cxe la geedzoj konsulo Stenborg, kaj nun
Torvald volas, ke mi estu fisxista knabino el Napolo, kaj ke mi
dancu Tarantelon, cxar gxin mi lernis en Kapreo.

LINDE. Jen, jen! Vi faros veran prezentadon?

NORA. Jes, Torvald diras, ke mi devas. Jen, la kostumo; Torvald
tie en Napolo kudrigis gxin por mi; sed nun cxio estas tiel
dissxirita, ke mi tute ne scias --

LINDE. Nu, tion ni baldaux ordigos; estas ja nur la garnajxo, kiu
iom malfiksigxis. Kudrilon kaj fadenon? Jen ni ja havas kion ni
bezonas.

NORA. Ho, kiom afabla vi estas.

LINDE (kudras). Do vi maskovestos vin morgaux, Nora? Sciu, -- tiam
mi venos momenton por vidi vin ornamita. Sed mi ja tute forgesis
danki vin pro la agrabla vespero hieraux.

NORA (levas sin kaj faras kelkajn pasxojn). Nu, sxajnis al mi, ke
hieraux ne estis tiel agrable kiel kutime. -- Vi estus devinta veni
iom pli frue al la urbo, Kristine. -- Jes ja, Torvald vere komprenas
fari la domon perfekta kaj senmakula.

LINDE. Vi ne malpli, mi opinias; klare montrigxas, ke vi estas la
filino de via patro. Sed nun diru al mi, cxu doktoro Rank cxiam
estas tiel deprimata kiel hieraux?

NORA. Ne, hieraux tio estis tre rimarkebla. Cetere li suferas de
tre dangxera malsano. Tuberkulozo en la spino. Kompatindulo! Mi
diru al vi konfide; lia patro estis abomeninda homo, kiu tenis
amdonantinojn kaj aliajn tiajn; kaj tial, vi komprenas, la filo
farigxis malsaneca de infanagxo.

LINDE (faligas la kudrajxon). Sed karega Nora, de kie vi havas
tiajn informojn?

NORA (pasxante). Pa, kiam oni havas tri infanojn, oni foje
ricevas vizitojn de -- de sinjorinoj, kiuj estas kvazauxaj
kuracistoj; kaj ili ja rakontas ion kaj tion.

LINDE (denove kudras; mallonga silento). Cxu doktoro Rank vizitas
vin cxiun tagon?

NORA. Cxiun lauxvican tagon. Li estas ja ekde la juneco la plej
bona amiko de Torvald, kaj ankaux mia bona amiko. Doktoro Rank
kvazaux apartenas al la domo.

LINDE. Sed diru al mi: Cxu tiu sinjoro estas tute sincera? Mi
sugestas, cxu li ne sxatas diri al homoj agrablajxojn?

NORA. Ne, kontrauxe! Kial vi ekhavis tiun impreson?

LINDE. Kiam vi hieraux prezentis min al li, li asertis, ke en tiu
cxi domo li ofte auxdis mian nomon; sed poste mi rimarkis, ke via
edzo tute ne sciis, kiu mi vere estas. Kiel povis do doktoro Rank --?

NORA. Jes, tute gxuste, Kristine. Torvald ja tiom kore amas min;
kaj tial li tute sola volas posedi min, kiel li diras. En la unua
tempo li preskaux farigxis jxaluza, se mi nur menciis iujn el la
karaj homoj tie hejme. Do mi ne plu faris. Sed kun doktoro Rank mi
ofte parolas pri tiajxoj; cxar komprenu, li tre volonte
auxskultas.

LINDE. Nun vi auxskultu, Nora; en multaj rilatoj vi ankoraux
estas kiel infano; mi estas ja konsiderinde pli agxa ol vi, kaj
havas iom pli da sperto. Mi volas diri ion al vi: Vi devas eltiri
vin el tio cxi kun doktoro Rank.

NORA. El kio mi devus eltiri min?

LINDE. El io kaj tio, mi opinias. Hieraux vi parolis pri iu ricxa
adoranto, kiu havigus al vi monon --

NORA. Jes, iu kiu ne ekzistas -- bedauxrinde. Sed kio plue?

LINDE. Cxu doktoro Rank estas ricxa?

NORA. Jes, li estas.

LINDE. Kaj havas neniun prizorgendan?

NORA. Ne, neniun; sed --?

LINDE. Kaj li vizitas vin cxi-hejme cxiun tagon?

NORA. Jes, kiel vi auxdas.

LINDE. Sed kiel povas tiu bonkonduta sinjoro tiel persiste
altrudi sin?

NORA. Mi vin tute ne komprenas.

LINDE. Ne sxajnigu, Nora. Cxu vi opinias, ke mi ne komprenas, de
kiu vi pruntis la mil ducent talerojn?

NORA. Cxu vi estas freneza? Ion tian imagi! Unu el niaj amikoj,
kiu vizitas nin cxiun opan tagon! Kia terure gxena situacio tio
estus?

LINDE. Do vere ne li?

NORA. Ne, mi certigas al vi. Neniam ecx momente povus veni al mi
en la kapon --. Tiam li ankaux ne havis monon por pruntedoni; nur
longe poste li heredis.

LINDE. Nu, tio, mi opinias, estis bonsxanco por vi, mia kara
Nora.

NORA. Ne, vere ne; neniam venus al mi en la kapon peti doktoron
Rank --. Cetere mi estas tute certa, ke se mi demandus lin --

LINDE. Sed tion vi kompreneble ne faros.

NORA. Kompreneble ne. Sxajnas al mi, ke mi ne bezonas timi, ke
tio farigxus necesa. Sed mi estas tute certa, ke se mi parolus al
doktoro Rank --

LINDE. Malantaux la dorso de via edzo?

NORA. Mi devas liberigi min el tio alia; ankaux tio estas
malantaux lia dorso. Mi _devas_ liberigi min el tio.

LINDE. Jes ja, tion mi ankaux hieraux diris; sed --

NORA (pasxadas sur la planko). Viro pli bone ol virino
manipulas tiajxojn --

LINDE. La edzo, jes.

NORA. Babilacxo. (haltas) Kiam oni pagas sian tutan sxuldon, tiam
oni ja rericevos la ateston?

LINDE. Kompreneble, jes.

NORA. Kaj oni povas dissxiri gxin en cent mil pecetojn kaj
forbruligi gxin, -- la abomenan, malpuran paperon!

LINDE (rigardas sxin atente, formetas la kudrajxon kaj starigxas
malrapide). Nora, vi kasxas ion por mi.

NORA. Cxu tiel mi aspektas?

LINDE. Io okazis al vi post hieraux matene. Nora, kio estas?

NORA (proksimigxas al sxi). Kristine! (auxskultas) Ts! Torvald
nun venis hejmen. Jen; sidigu vin cxe la infanoj dume. Torvald ne
toleras vidi tajlorajxon. Petu al Anne-Marie helpi vin.

LINDE (kolektas kelkajn el la ajxoj). Nu jes, sed mi ne foriros
de cxi tie, antaux ol ni sincere interparolis.

(Eliras maldekstren; samtempe _Helmer_ envenas el la
antauxcxambro)

NORA (renkontas lin). Ho, kiom mi atendadis vin, kara
Torvald.

HELMER. Cxu estas la kudristino --?

NORA. Ne, estas Kristine, sxi helpas min pretigi mian kostumon.
Imagu kiom belaspekta mi estos.

HELMER. Jes, cxu ne estis sukcesa ideo de mi?

NORA. Bonega! Sed cxu mi ne estas gxentila obeante vin?

HELMER (prenas sxin sub la mentono). Gxentila -- cxar vi obeas
vian edzon? Nu, nu, vi eta petolulino, mi bone scias, ke vi nur
sxercas. Sed mi ne volas gxeni vin; vi devas provi, mi supozas.

NORA. Kaj vi laboros kompreneble?

HELMER. Jes (montras paketon de dokumentoj) Rigardu. Mi vizitis
la bankon -- (volas eniri sian cxambron)

NORA. Torvald.

HELMER (haltas). Jes.

NORA. Se via sciureto elkore petus vin pri io --?

HELMER. Kio do?

NORA. Cxu vi tion volus fari?

HELMER. Unue mi devas kompreneble scii, kio tio estas.

NORA. La sciuro cxirkauxkurus petole, se vi volus esti afabla kaj
konsentema.

HELMER. Eldiru do.

NORA. La alauxdo kvivitus en cxiuj cxambroj supre kaj
malsupre.

HELMER. Nu ja, tion la alauxdo ja tamen faras.

NORA. Mi ludus elfknabinon, kaj dancus por vi en la lunlumo,
Torvald.

HELMER. Nora, -- cxu ne estas tio sama, kion vi aludis en la
mateno?

NORA (pli proksime). Jes, Torvald, mi vere petegas vin!

HELMER. Kaj vi ecx kuragxas remueli tiun aferon?

NORA. Jes, jes, vi devas cedi al mi: Vi devas lasi al Krogstad
havi sian oficon en la banko.

HELMER. Mia kara Nora, lian oficon mi decidis por sinjorino
Linde.

NORA. Jes, estas ege bonvole de vi; sed vi povas ja maldungi
alian oficiston anstataux Krogstad.

HELMER. Tio ja estas nekredebla obstineco! Cxar vi delogigxis
senpripense doni promeson pledi por li, mi farus --!

NORA. Ne estas tial, Torvald. Estas por vi mem. Tiu viro skribas
ja en la plej fiaj gazetoj; tion vi ja mem diris. Li povas fari al
vi nedireblan malbonon. Vere mi morte timas lin --

HELMER. Aha, mi komprenas; estas malnovaj memorajxoj kiuj hantas
vin.

NORA. Al kio vi aludas?

HELMER. Evidente vi pensas pri via patro.

NORA. Jes; jes certe. Memoru nur kiel malicaj homoj skribis en la
gazetoj pri pacxjo, kaj kalumniis lin tiel kruele. Mi kredas, ke
ili igus lin maldungata, se la ministerio ne estus vin sendinta
tien por ekzameni, kaj se vi ne estus tiom bonvola kaj helpema al
li.

HELMER. Mia Nonjo; estas konsiderinda diferenco inter via patro
kaj mi. Via patro ne estis neriprocxebla sxtata oficisto. Sed tio
estas mi; kaj tio, mi esperas, ke mi restos tiom longe kiom mi
tenas mian oficon.

NORA. Ho, neniu scias kion malicaj homoj povas elpensi. Nun ni
povus vivi hejmece, trankvile kaj felicxe cxi tie en nia paca
senzorga hejmo, -- vi kaj mi kaj la infanoj, Torvald! Jen kial mi
petas vin el mia koro --

HELMER. Kaj gxuste per via propeto pri li vi neebligas al mi
reteni lin. Estas jam konate en la banko, ke mi volas maldungi tiun
Krogstad. Se nun oni dirus, ke la nova bankdirektoro permesus al
sia edzino sxangxi lian decidon --

NORA. Jes, kaj kio do --?

HELMER. Ne, kompreneble; kiam oni nur plenumus la volon de la
obstinulineto --. Mi ridindigus min antaux la tuta personaro, --
pensigus al la homoj, ke mi estas dependanta de cxiaspecaj fremdaj
influoj? Ja, kredu, mi baldaux spertus la rezultojn! Kaj krome, --
estas rilato koncerne Krogstad, kiu igas lin neuzebla en la banko,
tiom longe kiom mi staras kiel direktoro.

NORA. Kaj kio do estas tio?

HELMER. Pri lia morala difekto mi eble povus fermi la okulojn --

NORA. Jes, cxu ne, Torvald?

HELMER. Kaj mi auxdas, ke li ankaux estas suficxe lerta. Sed li
estas dejuneca konato de mi. Estas unu el tiuj senkonsideraj
konatecoj, de kiuj oni multfoje poste estas gxenata. Nu, mi povas
ja diri al vi tute senpere: Ni antauxnomigxas. Kaj tiu nediskreta
homo tion ne kasxas, kiam aliuloj cxeestas. Kontrauxe, -- li opinias
ke tio rajtigas lin familiare konduti al mi; kaj cxiumomente li
anoncas sian: "Vi, vi Torvald." Mi asertas al vi, ke tio tusxas
min malagrable. Li farus mian staton en la banko netolerebla.

NORA. Torvald, cxio cxi ne estas via sincera opinio.

HELMER. Nu? Kaj kial ne?

NORA. Ne, cxar estas ja nur malgrandanimaj konsideroj.

HELMER. Kion vi diras? Malgrandanimaj? Vi trovas min
malgrandanima!

NORA. Ne, kontrauxe, kara Torvald; kaj gxuste tial --

HELMER. Egale; vi nomas miajn motivojn malgrandanimaj; do ankaux
mi tia estas. Malgrandanima! Nu, tiel! -- Kredu min, tio nun havu
finon. (iras al la pordo de la antauxcxambro kaj vokas) Helene!

NORA. Kion vi volas?

HELMER (sercxas inter siaj paperoj). Decidon. (La
_cxambristino_ envenas.)

HELMER. Jen; prenu tiun cxi leteron; iru kun gxi tuj; trovu
portiston, kaj igu lin ekspedi gxin. Sed rapide. La adreso estas
surskribita. Jen mono.

CxAMBRISTINO. Bone. (eliras kun la letero)

HELMER. Jen jen, mia eta sinjorino obstinulino.

NORA (senspire). Torvald, -- kiu letero estis tiu?

HELMER. La maldungo de Krogstad.

NORA. Revoku gxin, Torvald! Ankoraux estas tempo. Ho, Torvald,
revoku gxin! Faru tion por mi; -- por vi mem; por la infanoj! Auxdu,
Torvald; faru! Vi ne scias, kion tio povos venigi sur nin
cxiujn.

HELMER. Tro malfrue.

NORA. Jes, tro malfrue.

HELMER. Kara Nora, mi pardonas al vi tiun timon, kiu kaptis vin,
kvankam gxi funde estas insulto kontraux mi. Jes, vere estas! Aux
cxu ne estas insulto kredi, ke mi timu vengxon de tia povra
fijuristo? Sed mi tamen pardonas vin, cxar la timo bele atestas pri
via granda amo al mi. (prenas sxin inter siajn brakojn)
Tiel estu, mia propra kara Nora. Okazu kio ajn. Kiam vere
gravas, kredu, mi havas kuragxon kaj fortojn. Vi vidos, ke mi estas
viro por preni cxion sur min.

NORA (timigita). Kion vi aludas per tio?

HELMER. Mi diras: Cxion --

NORA (decide). Tion vi neniam en eterno faru.

HELMER. Bone, do ni dividu, Nora, -- kiel edzo kaj edzino. Estas
kiel devas esti. (karesas sxin) Cxu vi nun estas kontenta? Nu, nu,
nu; ne tiujn timajn kolombokulojn. La tuto estas ja nuraj
senenhavaj imagajxoj. -- Nun vi devus traludi la Tarantelon kaj
ekzerci per la tamburino. Mi sidigos min en la interna kontoro kaj
fermos ambaux pordojn, sekve mi auxdos nenion; vi povos fari tiom
da bruo kiom vi deziras. (turnas sin cxe la pordo) Kaj kiam doktoro
Rank venos, diru al li kie li trovos min.

(Li kapsalutas sxin, iras kun siaj dokumentoj en sian cxambron
kaj fermas post si)

NORA (konfuzita de timo, staras kvazaux najlita, flustras).
Li estis kapabla fari tion. Li faras. Li faros spite al cxio en
la mondo. -- Ne, neniam en eterneco tion! Prefere kion ajn! Savon! --
Eliron -- (oni sonorigas en la antauxcxambro) Doktoro Rank --!
Prefere kion ajn! Prefere _cxion_, kio ajn gxi estu!

(Sxi glatigas sian vizagxon, rektigas sin, kaj iras por malfermi
la pordon de la antauxcxambro. _Doktoro Rank_ staras tie,
pendigante sian pelton; dum la sekvanta sceno malheligxas.)

NORA. Bonan tagon, doktoro Rank. Mi rekonas vian sonorigadon. Sed
ne eniru cxe Torvald nun; cxar mi opinias ke li estas iom
okupata.

RANK. Kaj vi?

NORA (dum li eniras kaj sxi fermas la pordon malantaux li). Ho,
tion vi bone scias, -- por vi mi cxiam havas kroman tempon.

RANK. Pro tio dankon. De tio mi profitos tiom longe kiom mi
povos.

NORA. Al kio vi aludas? Tiom longe, kiom vi povos?

RANK. Jes. Cxu tio skuas vin?

NORA. Nu, estas iom stranga esprimo. Cxu io okazus?

RANK. Okazos tio, pri kio mi longe estas pretigita. Sed mi vere
ne kredis, ke okazus tiom frue.

NORA (prenas lian brakon). Pri kio vi sciigxis? Doktoro Rank,
diru al mi!

RANK (sidigas sin apud la forno). Pri mi malbonigxas, kaj estas
nenio farebla pri tio.

NORA (spiras liberigita). Pri vi --?

RANK. Pri kiu alia? Ne utilas mensogi por si mem. Mi estas la
plej mizera el cxiuj miaj pacientoj, Sinjorino Helmer. Dum kelkaj
tagoj mi faris gxeneralan bilancon de mia interna stato. Bankroto.
Post unu monato mi eble kusxos putrante tie supre en la
tombejo.

NORA. Fi, fi, kiel nauxze vi parolas.

RANK. La afero ankaux estas malbenite nauxza. Sed la plej nauxza
estas, ke antauxos tiom da aliaj abomenajxoj. Restas nur unu sola
ekzameno; kiam tiu estos finita, mi scios proksimume, kiam
komencigxos la putrado. Estas io, kion mi volas diri al vi. Helmer
pro sia delikata naturo sentas karakterizan abomenon kontraux cxio
malbelega. Mi ne volas akcepti lin en mian malsanulcxambron.

NORA. Ho, tamen doktoro Rank --

RANK. Mi ne volas havi lin tie. Neniel. Mi fermos mian pordon por
li. -- Tuj kiam mi certe scios pri la dissolva fino, mi sendos al vi
mian vizitkarton kun nigra kruco, kaj tiam vi scios, ke la diseriga
abomenajxo komencigxis.

NORA. Ne ne, hodiaux vi estas ja tute absurda. Kaj mi kiu tiom
dezirus, ke vi estu en precipe bona humoro.

RANK. Kun la morto en la manoj? -- Kaj tiel punpagi por la kulpo
de aliulo. Cxu estas justeco en tio? Kaj en kiu ajn familio regas
iamaniere tia senkompata fatalo --

NORA (kovras la orelojn). Pa, pa! Gaje; gaje!

RANK. Jes, mi jxuras, la tuto estas efektive nura ridindajxo. Mia
povra, senkulpa spino devas suferi pro la gajaj leuxtenantaj tagoj
de mia patro.

NORA (apud la maldekstra tablo). Li ja fordonis sin al asparagoj
kaj pastecxoj el anserhepato. Cxu ne tiel?

RANK. Jes; kaj al trufoj.

NORA. Jes trufoj, jes ja. Kaj al ostroj, mi kredas?

RANK. Jes ostroj, ostroj; kompreneble.

NORA. Jes, kaj aldone la boteloj da portvino kaj cxampano.
Bedauxrinde ke cxiuj tiuj delikatajxoj ataku la spinon.

RANK. Precipe bedauxrinde cxar ili atakas malfelicxan spinon, kiu
gxuis ecx ne guton da ili.

NORA. Ak jes, estas ja tio la plej bedauxrinda.

RANK (rigardas sxin esplore). Hm --

NORA (iom poste). Kial vi ridetis?

RANK. Ne, estas vi kiu ridis.

NORA. Ne, estas vi kiu ridetis, doktoro Rank!

RANK (ekstaras). Vi certe estas pli granda petolulino, ol mi
imagis.

NORA. Mi estas tiel incitita al frenezajxoj hodiaux.

RANK. Aspektas tiel.

NORA (kun la manoj sur liaj sxultroj). Kara, kara doktoro Rank,
vi ne formortu de Torvald kaj mi.

RANK. Nu, tiun postsopiron vi certe eltenos facile. Tiu baldaux
forgesigxas, kiu foriras.

NORA (rigardas lin en timo). Vi tion opinias?

RANK. Oni ligas novajn kontaktojn, kaj tiam --

NORA. Kiu ligas novajn kontaktojn?

RANK. Tion faros vi ambaux, kiam mi estos for. Vi mem jam estas
sur la vojo, mi opinias. Pro kio cxeestis tiu sinjorino Linde cxi
tie hieraux?

NORA. Aha. -- cxu vere vi estas jxaluza pri la kompatinda
Kristine?

RANK. Jes, mi estas. Sxi prenos mian lokon en la domo. Kiam mi
forestos, eble tiu ino --

NORA. Ts, ne parolu tiom lauxte; sxi sidas en la apuda
cxambro.

RANK. Ecx hodiaux? Jen vi vidas.

NORA. Nur por kudri mian kostumon. Bona Dio, kiom maljusta vi
estas. (eksidas sur la sofon) Estu sagxa, doktoro Rank; morgaux vi
vidos kiel bele mi dancos; kaj tiam vi imagu, ke mi tion faras nur
por vi, -- ja, kompreneble ankaux por Torvald; evidente. (prenas
kelkajn ajxojn el la skatolo) Doktoro Rank, sidigu vin cxi tie, kaj
mi montros ion al vi.

RANK (sidigas sin). Kio estas?

NORA. Jen. Rigardu!

RANK. Silkosxtrumpojn.

NORA. Karnokolorajn. _Delikatajn_, cxu ne? Tamen nun estas
mallume; sed morgaux -- Ne, ne, ne; vi nur rigardu la piedpecon. Nu
do, vi povas vidi ankaux la supron.

RANK. Hm --

NORA. Kial vi aspektas tiel kritikema? Cxu vi kredas ke ili ne
estas lauxmezuraj?

RANK. Pri tio neeblas por mi havi iun pravigitan opinion.

NORA (rigardas lin momenton). Fi, honton al vi.
(frapetas lin sur la orelon per la sxtrumpoj) Tio estu por vi. (ree
enpakas ilin)

RANK. Kaj kiujn aliajn admirindajxojn povos mi vidi?

NORA. Ecx ne iometon pli vi rajtas vidi; cxar vi estas
malbonkonduta. (sxi kantetas kaj sercxas inter la ajxoj)

RANK (post mallonga pauxzo). Kiam mi sidas tiel tute intime kune
kun vi, tiam mi ne komprenas -- ne, mi ne konceptas -- kio farigxus
el mi se mi neniam estus veninta en tiun cxi domon.

NORA (ridetas). Jes, mi vere opinias, ke vi sentas vin suficxe
komforta cxe ni.

RANK (pli mallauxte; rigardas antauxen). Kaj jen esti devigata
forlasi cxion --

NORA. Pa, pa; vi nenion forlasos.

RANK (kiel antauxe). -- kaj ecx ne povran signon de dankemo povas
mi postlasi; apenaux efemeran postsopiron, -- nenio krom vaka loko,
kiun la unue venanta povos okupi.

NORA. Kaj se mi nun petus vin pri --? Ne --

RANK. Pri kio?

NORA. Pri granda pruvo pri via amikeco --

RANK. Jes, Jes?

NORA. Nu, mi celas, -- ege grandan servon --

RANK. Cxu vi vere unu fojon volus igi min tiom felicxa?

NORA. Ho, vi ja tute ne scias, pri kio temas.

RANK. Nu, bone; do diru al mi.

NORA. Ne, cxar mi ne povas, doktoro Rank; estas io tiom ekstreme
ega, -- kaj konsilo kaj helpo kaj servo --

RANK. Des pli bone. Estas por mi neimageble al kio vi aludas. Sed
diru do. Cxu mi ne havas vian konfidon?

NORA. Jes, vi havas pli ol kiu ajn alia homo. Vi estas mia plej
fidela kaj bona amiko, mi ja scias. Gxuste tial mi volas diri tion
al vi. Do bone, doktoro Rank; estas io, kion vi devas helpi min, ke
ne okazu. Vi scias kiom kore, korege Torvald amas min; neniun
momenton li hezitus fordoni sian vivon por mi.

RANK (klinita kontraux sxi). Nora, -- cxu vi do kredas, ke li
estas la sola --?

NORA (kun ekmoveto). -- kiu --?

RANK. Kiu gxoje fordonus sian vivon por vi.

NORA (peze). Nu do tiel.

RANK. Mi jxuris en mi mem, ke vi tion sciu, antaux ol mi foriros.
Pli bonan okazon mi neniam trovus. -- Jes, Nora, nun vi scias. Kaj
nun vi ankaux scias, ke al mi vi povas vin konfidi, kiel al neniu
alia.

NORA (starigxas; trankvile kaj sen abrupto). Lasu min pasi.

RANK (liberigas lokon por sxi, sed restas sidanta). Nora --

NORA (cxe la pordo de la antauxcxambro). Helene, enportu la
lampon -- (iras al la forno) Ak, kara doktoro Rank, tio estis
vere malbele farita de vi.

RANK (ekstaras). Ke mi amas vin ecx pli profunde ol kiu ajn alia?
Cxu _tio_ estas malbela?

NORA. Ne, sed ke vi lasis vin mem elbabili. Tio estis ja tute ne
necesa --

RANK. Kion vi aludas? Cxu vi do sciis --?

(La _cxambristino_ envenas kun la lampo, metas gxin sur la
tablon kaj ree eliras.)

RANK. Nora, -- sinjorino Helmer, -- mi demandas vin, cxu vi ion
sciis?

NORA. Ho, kiel mi sciu, kion mi sciis aux ne sciis? Mi vere ne
povas diri al vi --. Ho, ke vi estus tiel mallerta, doktoro Rank!
Cxio estis ja nun tiel bona.

RANK. Nu, vi almenaux nun scias, ke mi estas je via dispono kun
vivo kaj animo. Cxu vi nun volas malkasxe paroli?

NORA (rigardas lin). Post tio?

RANK. Mi petas vin, sciigu al mi kio estas.

NORA. Nenion vi povas nun ekscii.

RANK. Tamen tiel vi ne devas puni min. Permesu al mi fari por vi
tion, kio estas en homa eblo.

NORA. Nun vi povas por mi nenion fari. -- Cetere mi ne bezonas iun
helpon. Eble cxio estas nur imagajxoj. Certe tiel estas.
Kompreneble! (sidigas sin en la balancan segxon, rigardas lin,
ridas) Ja, ja, doktoro Rank, vi vere estas iom galanta sinjoro. Kaj
cxu vi ne trovas kauxzon por honto, nun kiam la lampo estas
enportita?

RANK. Ne; vere ne! Sed eble mi foriru -- por cxiam?

NORA. Ne, tion vi absolute ne faru. Kompreneble vi venu cxi tien
kiel gxis nun. Vi bone scias, ke Torvald ne povas malhavi vin.

RANK. Jes, sed _vi_?

NORA. Ho, mi cxiam trovas ke farigxas ege amuze, kiam vi
venas.

RANK. Estas gxuste tio, kio delogis min sur malgxustan vojon. Vi
estas por mi enigmo. Multfoje sxajnis al mi, ke vi same prefere
estis kune kun mi, kiel kune kun Helmer.

NORA. Jes, komprenu, estas ja kelkaj homoj, kiujn oni pleje amas,
kaj aliaj homoj kun kiuj oni iel preferas kunesti.

RANK. Nu ja, estas iu senco en tio.

NORA. Kiam mi logxis hejme, mi ja pleje amis pacxjon. Sed estis
por mi cxiam ege amuze, kiam mi povis sxteliri en la cxambron de la
servistinoj; cxar ili tute ne admonadis min; kaj krome ili rakontis
tiom tiklajn amuzajxojn inter si.

RANK. Aha; do estas _ili_, kiujn mi anstatauxis.

NORA (saltlevigas sin kaj iras al li). Ho, kara, ege bonanima
doktoro Rank, tion mi ne celis. Sed vi bone komprenu, ke estas pri
Torvald kiel pri pacxjo --

(La _cxambristino_ venas el la antauxcxambro)

CxAMBRISTINO. Sinjorino! (flustras kaj donas al sxi karton)

NORA (jxetrigardas la karton). Ah! (metas gxin en la posxon)

RANK. Io malagrabla okazanta?

NORA. Ne ne, neniel; estas nur io --; estas mia nova kostumo --

RANK. Kiel? Tie kusxas ja via kostumo.

NORA. Ho jes, tiu; sed estas alia; mi mendis gxin -- Torvald ne
sciu pri gxi --

RANK. Aha, tie estas ja la granda sekreto.

NORA. Jes vere; eniru al li; li sidas en la interna cxambro; tenu
lin okupata dume -- -- --

RANK. Estu trankvila; mi ne ellasos lin.

(Li iras en la cxambron de _Helmer_.)

NORA (al la cxambristino). Li atendas en la kuirejo?

CxAMBRISTINO. Jes, li suprenvenis la kuirejan sxtuparon --

NORA. Sed cxu vi ne diris, ke gasto jam cxeestas?

CxAMBRISTINO. Jes, sed ne helpis.

NORA. Li ne volis foriri?

CxAMBRISTINO. Ne, li ne foriros antaux ol li parolis kun
sinjorino.

NORA. Do, enlasu lin; sed silente. Helene, vi ne diru al iu ajn;
estas surprizo por mia edzo.

CxAMBRISTINO. Jes ja, mi komprenas -- (sxi eliras.)

NORA. Okazos la terurajxo. Gxi tamen venos. Ne, ne, ne. Ne povas
okazi; ne okazu.

(Sxi iras kaj riglas la pordon de _Helmer._)

(La _cxambristino_ malfermas la pordon de la antauxcxambro
por _juristo Krogstad_, kaj fermas malantaux li. Li estas
vestita en vojagxpelto, botoj kaj felcxapo.)

NORA (proksimigxas al li). Parolu mallauxte; mia edzo estas
hejme.

KROGSTAD. Nu, lasu lin.

NORA. Kion vi volas?

KROGSTAD. Informigxi pri io.

NORA. Do, rapide. Kio estas?

KROGSTAD. Vi certe scias, ke mi ricevis mian maldungon.

NORA. Mi ne povis malhelpi gxin, sinjoro Krogstad. Mi batalis
gxis ekstremo por via afero; sed helpis neniom.

KROGSTAD. Cxu via edzo ne havas pli da amo al vi? Li scias pri
kio mi povas endangxerigi vin, sed tamen li kuragxas --

NORA. Kiel povas vi imagi, ke li sciigxis pri tio?

KROGSTAD. Ho ne, mi ankaux tion ne pensis. Ne karakterizus mian
bonan Torvald Helmer montri tiom da vira kuragxo --

NORA. Sinjoro Krogstad, mi postulas estimon por mia edzo.

KROGSTAD. Dio gardu, cxian sxuldatan estimon. Sed cxar sinjorino
tiel timeme tenas la aferon kasxita, mi rajtas supozi, ke post
hieraux vi iom pli bone informigxis pri la graveco de tio, kion vi
vere faris?

NORA. Pli ol _vi_ iam ajn povus al mi instrui.

KROGSTAD. Jes, tia malbona juristo, kia mi estas --

NORA. Kion vi intencas pri mi?

KROGSTAD. Nur vidi kiel pri vi statas, sinjorino Helmer. Mi
estas pensanta pri vi la tutan tagon. Vidu, enkasigisto,
legxkanajlo, iu -- nu iu, kiel mi, ankaux havas iom da tio, kion oni
nomas bonkorecon.

NORA. Do montru tion; pripensu miajn etajn infanojn.

KROGSTAD. Cxu vi kaj via edzo pensis pri la miaj? Sed lasu nun
tion. Mi nur volis diri, ke ne necesas trakti tiun aferon tro
serioze. Gxis plue ne okazos iu jura plendo de mia flanko.

NORA. Ho jes, cxu ne; tion mi ja sciis.

KROGSTAD. La aferon ni povas ordigi per interkonsento; ne necesas
publikigi gxin; gxi restos inter ni tri.

NORA. Mia edzo devas nenion pri tio scii.

KROGSTAD. Kiel vi povas malhelpi tion? Cxu eble vi povas pagi la
restantan sumon?

NORA. Ne, ne tuj.

KROGSTAD. Aux cxu vi eble vidas rimedon havigi monon unu el la
proksimajn tagojn?

NORA. Neniun rimedon kiun mi volas uzi.

KROGSTAD. Nu, cxiuokaze por vi ne utilus. Se vi starus cxi tie
kun la plej granda sumo imagebla en la mano, vi tamen ne rericevus
de mi vian sxuldateston.

NORA. Do, klarigu al mi por kio vi gxin uzos.

KROGSTAD. Mi nur retenos gxin, -- gardos gxin zorge. Neniu
nekoncernato ion flaros. Se vi tial estus pensanta pri iu ekstrema
decido en malespero --

NORA. Mi faras.

KROGSTAD. -- se vi intencus forkuri de domo kaj hejmo --

NORA. Mi faras!

KROGSTAD. -- aux se vi pensus pri tio, kio estas ankoraux pli
malespera --

NORA. Kiel vi povas scii tion?

KROGSTAD. -- forvisxu tiajn ideojn.

NORA. Kiel vi povas scii, ke mi pensas pri _tio_?

KROGSTAD. La plimulto el ni pensas _tiel_ komence. Ankaux mi
pensis pri tio; sed honton al mi, mi ne havis kuragxon --

NORA (senvocxe). Ankaux mi ne.

KROGSTAD (sensxargxigita). Cxu ne vere; ankaux vi ne
kuragxas?

NORA. Mi ne kuragxas; mi ne kuragxas.

KROGSTAD. Estus ankaux ega stultajxo. Post la kulmino de la unua
familia sxtormo --. Mi havas en mia posxo leteron al via edzo --

NORA. Kaj tie vi rakontas cxion?

KROGSTAD. En kiel eble plej indulgaj esprimoj.

NORA (rapide). Tiun leteron li ne ricevu. Dissxiru gxin. Mi tamen
havigos monon.

KROGSTAD. Pardonu, Sinjorino, sed cxu mi ne jxus diris al vi --

NORA. Ba! Mi ne parolas pri la mono, kiun mi al vi sxuldas. Diru
al mi kioman sumon vi postulas de mia edzo, kaj mi havigos al vi la
monon.

KROGSTAD. Mi postulas neniun monon de via edzo.

NORA. Kion vi do postulas?

KROGSTAD. Tion vi sciu. Mi volas min restarigi, sinjorino; volas
supren; kaj por tio via edzo helpu min. Dum unu jaro kaj duono mi
faris nenion malhonestan; en tiu periodo mi batalis kontraux peniga
malricxeco; mi estis kontenta laborigante min supren sxtupon post
sxtupo. Nun mi estas forpelita, kaj mi ne lasas min kontentigi nur
per indulga reakcepto. Mi volas supren, auxdu. Mi volas reen en la
bankon, -- ekhavi pli altan postenon; via edzo starigu postenon por
mi --

NORA. Tion li neniam faros!

KROGSTAD. Li faros; mi konas lin; li ecx ne kuragxos grumbli. Tuj
kiam mi estos tie interne kune kun li, vi vidos! Post jaro mi estu
la dekstra mano de la direktoro. Estos Nils Krogstad kaj ne Torvald
Helmer, kiu estros la Akciobankon.

NORA. Tion vi neniam spertos!

KROGSTAD. Eble vi volas --?

NORA. Nun mi kuragxas.

KROGSTAD. Pa, vi ne timigas min. Delikata, dorlotata sinjorino,
kiel vi --

NORA. Vi vidos; vi vidos!

KROGSTAD. Sub la glacio, eble? Profunde en la malvarma,
karbonigra akvo? Kaj poste en la printempo flosanta elprofunde,
malbela, nerekonebla, kun defalanta hararo.

NORA. Vi ne timigas min.

KROGSTAD. Ankaux vi ne timigas min. Tiajxojn oni ne faras,
sinjorino Helmer. Krome por kio utilus? Mi tamen havas lin en la
posxo.

NORA. Poste? Kiam mi ne plu --?

KROGSTAD. Cxu vi forgesas, ke tiam _mi_ decidos pri via
reputacio?

(_Nora_ konsternita staras lin rigardante)

KROGSTAD. Nu jes, nun mi avertis vin. Ne faru iun stultajxon.
Kiam Helmer estos ricevinta mian leteron, mi atendos mesagxon de
li. Kaj bone memoru, ke estas via edzo, kiu mem devigis min denove
iri tian vojon. Tion mi neniam pardonos al li. Adiaux, sinjorino.
(Li eliras tra la antauxcxambro.)

NORA (al la pordo de la antauxcxambro, malfermas gxin duone kaj
sxtelauxskultas). Foriras. Ne liveras la leteron. Ho ne, ne, estus
ja tute neeble! (malfermas la pordon pli kaj pli) Kio estas?
Li staras ekstere. Ne malsupreniras la sxtuparon. Cxu li
hezitas? Li eble --?

(Letero falas en la leterskatolon; poste oni auxdas la pasxojn
de _Krogstad_ perdigxantaj malsupre de la sxtuparo)

NORA (kun mallauxta ekkrio, kuras trans la plankon kaj al la tablo
apud la sofo; mallonga pauxzo). En la leterskatolo! (sxteliras
timeme al la pordo de la antauxcxambro) Tie gxi kusxas. -- Torvald,
Torvald, -- nun ni estas sensavaj!

LINDE (venas kun la kostumo el la maldekstra cxambro). Nun mi ne
trovas ion plian por ripari. Eble ni surprovu --?

NORA (rauxke kaj mallauxte). Kristine, venu cxi tien.

LINDE (jxetas la kostumon sur la sofon). Kio estas al vi? Vi
aspektas kiel konfuzita.

NORA. Venu. Vi vidas tiun leteron? _Tie_; vidu, -- tra la
vitrajxo en la leterskatolo.

LINDE. Jes, jes; mi bone vidas.

NORA. Tiu letero estas de Krogstad --

LINDE. Nora, -- estas Krogstad, kiu pruntedonis al vi la
monon!

NORA. Jes, kaj nun Torvald sciigxos pri cxio.

LINDE. Kredu min, Nora, estas la pli bona por vi ambaux.

NORA. En tio estas pli, ol vi scias. Mi skribis falsan nomon.

LINDE. Sed pro la cxielo --?

NORA. Nun restas nur diri al vi, Kristine, ke vi estu mia
atestanto.

LINDE. Atestanto? Kiel? Kion mi --?

NORA. Se mi frenezigxos, -- kaj tio ja povus okazi --

LINDE. Nora!

NORA. Aux se io alia al mi okazus, -- io, tiel ke mi ne povus
cxeesti tie cxi --

LINDE. Nora, Nora, vi estas ja tute kiel freneza!

NORA. Se estus iu, kiu volus preni sur sin la tutan kulpon, vi
komprenas --

LINDE. Jes, ja, sed kiel vi povus pensi --?

NORA. Tiam vi atestu, ke ne estas vero, Kristine. Mi tute ne
estas freneza; mi havas mian plenan prudenton nun; kaj mi diras al
vi: Neniu alia sciis pri la afero. Mi sola faris cxion. Memoru
tion.

LINDE. Mi faros. Sed mi ne komprenas cxion cxi.

NORA. Ho, kiel vi tion komprenus? Estas ja la mirindajxo, kiu nun
okazos.

LINDE. La mirindajxo?

NORA. Jes, la mirindajxo. Sed estas tiom terure, Kristine; gxi
nepre ne okazu, ne por kiu ajn prezo en la mondo.

LINDE. Mi iros rekte por paroli kun Krogstad.

NORA. Ne iru al li; li faros al vi ion malbonan!

LINDE. Estis tempo, kiam li volonte farus kion ajn por mi.

NORA. Li?

LINDE. Kie li logxas?

NORA. Ho, kion mi scias --? Jes, (sercxas en la posxo) Jen lia
karto. Sed la letero, la letero --!

HELMER (en sia cxambro, frapas la pordon). Nora!

NORA (krias pro timo). Ho, kio estas? Kion vi volas?

HELMER. Nu, nu, ne timu. Ni ja ne venos; vi ja sxlosis la pordon;
eble vi surprovas?

NORA. Jes, jes, mi surprovas. Mi estos tiom bela, Torvald.

LINDE (kiu legis la karton). Li ja logxas gxuste trans la
stratangulo.

NORA. Jes; sed ne helpas. Ni estas sensavaj. La letero kusxas ja
en la skatolo.

LINDE. Kaj via edzo havas la sxlosilon?

NORA. Jes, cxiam.

LINDE. Krogstad devas revoki sian leteron nelegita, li devas
elpensi iun pretekston --

NORA. Sed gxuste je tiu cxi tempo Torvald kutime --

LINDE. Igu lin prokrasti; eniru dume. Mi revenos plej eble
baldaux. (sxi eliras rapide tra la antauxcxambro)

NORA (iras al la pordo de _Helmer_, malfermas gxin kaj
enrigardas). Torvald!

HELMER (en la interna cxambro). Nu, cxu oni fine rajtas ree
enveni en sian propran cxambron? Venu, Rank, nun ni fine rigardu.
(cxe la pordo) Sed kio estas?

NORA. Kio, kara Torvald?

HELMER. Rank preparis min por grandioza kostumado.

RANK (cxe la pordo). Laux mia percepto; sed mi do eraris.

NORA. Jes, neniu rajtas admiri min en mia pompo antaux
morgaux.

HELMER. Sed kara Nora, vi aspektas vere strecxita. Cxu vi tro
multe ekzercis?

NORA. Ne, mi ankoraux tute ne ekzercis.

HELMER. Estos tamen necese --

NORA. Jes, estos tute necese, Torvald. Sed mi neniel progresas
sen via helpo; mi cxion tute forgesis.

HELMER. Nu, ni baldaux refresxigu cxion.

NORA. Jes, vi devas helpi min, Torvald. Promesu al mi! Ho, mi
tiom timas. La grandan festenon --. Vi devas dedicxi vin tute por mi
cxi-vespere. Ecx ne etan bankaferon; ecx ne plumon en la mano. Do?
Cxu ne, kara Torvald?

HELMER. Mi promesas; hodiaux vespere mi estos tute je via
dispono, -- vi senhelpa etulino. -- Hm, jen, unue ion -- (iras al la
pordo de la antauxcxambro)

NORA. Kion vi volas rigardi tie?

HELMER. Nur vidi cxu venis letero.

NORA. Ne, ne; ne faru, Torvald!

HELMER. Kion do?

NORA. Torvald, mi petas vin; estas neniu.

HELMER. Permesu al mi rigardi. (volas iri)

(_Nora_, cxe la piano, frapas la unuajn taktojn de la
_Tarantelo_)

HELMER (cxe la pordo, haltas). Aha!

NORA. Mi ne povas danci morgaux, se mi ne ekzercos kun vi.

HELMER (iras al sxi). Cxu vi vere estas tiom timema, kara
Nora?

NORA. Jes, ege timema. Lasu min ekzerci nun tuj; ankoraux estas
tempo antaux la mangxo. Jen, sidigu vin kaj ludu por mi, kara
Torvald; korektu min; donu instrukcion, kiel vi kutimas.

HELMER. Volonte, tre volonte, cxar vi deziras.

(Li eksidas cxe la piano)

NORA (prenas la tamburinon el la skatolo, kaj ankaux longan,
multekoloran sxalon, per kiu sxi rapide drapiras sin; post salto
mezen sur la plankon sxi staras tie kaj vokas). Ludu nun por mi! Nun
mi volas danci!

(_Helmer_ ludas kaj _Nora_ dancas; _doktoro Rank_
staras apud la piano malantaux _Helmer_, rigardante)

HELMER (ludante). Malpli rapide, -- malpli rapide.

NORA. Mi ne povas alimaniere.

HELMER. Ne tiel impete, Nora!

NORA. Gxuste tiel devas esti.

HELMER (haltas). Ne, ne, tio tute ne tauxgas.

NORA (ridas, kaj svingas la tamburinon). Cxu mi ne diris tion al
vi?

RANK. Permesu al mi ludi por sxi.

HELMER (ekstaras). Jes, vi faru; kaj mi povos pli bone instrukcii
sxin.

(_Rank_ sidigas sin cxe la piano kaj ludas; _Nora_
dancas pli kaj pli sovagxe. _Helmer_ prenis pozicion apud la
forno, kaj ofte direktas al sxi rimarkojn por korekti sxin; sxi
sxajne ne auxdas tion; sxia hararo malligigxas kaj falas sur sxiajn
sxultrojn; sxi ne atentas tion, sed dauxrigas la dancadon.
_Sinjorino Linde_ envenas)

LINDE (staras konsternita cxe la pordo). Oj --!

NORA (dum la danco). Jen amuzo, Kristine.

HELMER. Sed kara, inda Nora, vi ja dancas kvazaux estus por savo
de la vivo.

NORA. Vere ja estas!

HELMER. Rank, cxesu; tio estas ja pura frenezajxo. Cxesu, mi
diras.

(_Rank_ cxesas ludi, kaj Nora subite haltas)

HELMER (al sxi). Tion mi neniam kredus. Vi ja forgesis cxion,
kion mi instruis al vi.

NORA (forjxetas la tamburinon). Jen vi mem vidas.

HELMER. Do, jen instruo estas bezonata.

NORA. Jes, vi vidas kiom necese estas. Vi devas instrui min gxis
la fino. Cxu vi tion promesas al mi, Torvald?

HELMER. Vi povas fidi pri tio.

NORA. Vi ne devas, hodiaux nek morgaux, zorgi pri io alia krom
mi; vi ne malfermu leteron, -- ne malsxlosu la leterskatolon --

HELMER. Aha, ankoraux la timo pro tiu homo --

NORA. Jes, jes ja, ankaux tio.

HELMER. Nora, mi vidas de via konduto, ke jam kusxas letero de
li.

NORA. Mi ne scias; mi opinias ke jes; sed vi ne legu ion tian
nun; nenio malbela devas entrudi sin inter ni antaux ol cxio
atingis la finon.

RANK (mallauxte al Helmer). Vi ne devas kontrauxdiri sxin.

HELMER (cxirkauxbrakas sxin). Ni plenumu la volon de la infano.
Sed morgaux nokte, kiam vi estos dancinta --

NORA. Tiam vi estos libera.

CxAMBRISTINO (cxe la pordo maldekstre). Sinjorino, la tablo estas
preta.

NORA. Ni volas havi cxampanon, Helene.

CxAMBRISTINO. Bone, sinjorino. (eliras)

HELMER. Aha, -- granda festeno do?

NORA. Cxampanofesteno gxis la hela mateno. (ekkrias) Kaj kelkajn
makaronojn, Helene, multajn, -- unusolan fojon.

HELMER (prenas sxiajn manojn). Nu, nu, nu; ne tiu delira
sovagxeco. Estu nun mia propra alauxdeto kiel ordinare.

NORA. Jes ja, mi estu. Sed eniru dume; ankaux vi, doktoro Rank.
Kristine, vi devas helpi min arangxi miajn harojn.

RANK (mallauxte, elirante). Supozeble ne estas io -- io tia
okazonta?

HELMER. Neniel, kara; estas nenio alia krom tiu infaneca timo,
kiun mi menciis al vi.

(Ili eliras dekstre)

NORA. Nu!?

LINDE. Forvojagxis en la kamparon.

NORA. Mi divenis laux via aspekto.

LINDE. Li revenos hejmen morgaux vespere. Mi skribis leterslipon
al li.

NORA. Tion vi ne devus fari. Vi malhelpu nenion. Funde estas
gxojego, tio, atendadi la mirindajxon.

LINDE. Efektive, kion vi atendas?

NORA. Ho, tion vi ne povas kompreni. Eniru al ili; mi tuj
postvenos. (_sinjorino Linde_ eniras la mangxocxambron)

NORA (staras momenton kvazaux por sin orienti; poste sxi rigardas
sian horlogxon). La kvina. Sep horojn gxis noktomezo. Poste, dudek
kvar horojn gxis sekvonta noktomezo. Tiam la Tarantelo estos
dancita. Dudek kvar plus sep? Tridek unu horojn por vivi.

HELMER (cxe la pordo dekstre). Sed kie restas la alauxdeto?

NORA (al li kun largxe etenditaj brakoj). Jen la alauxdeto!




TRIA AKTO


(Sama cxambro. La sofotablo kun segxoj cxirkauxe estas metita
antauxen meze sur la planko. Lampo lumas sur la tablo. La pordo de
la antauxcxambro estas malfermita. Auxdigxas dancmuziko de la supra
etagxo.)

(_Sinjorino Linde_ sidas cxe la tablo foliumante libron
seninterese; provas legi, sed ne aspektas kapabla koncentri la
pensojn; iujn fojojn sxi strecxe auxskultas en la direkto de la
ekstera pordo.)

LINDE (rigardas sian horlogxon). Ankoraux ne. Kaj nun jam urgxas.
Se li nur ne -- (denove auxskultas) Jen, tie li estas. (Sxi eliras
en la antauxcxambron, kaj singarde malfermas la eksteran pordon;
kvietaj pasxoj auxdigxas sur la sxtuparo; sxi flustras:) Envenu.
Cxeestas neniu.

KROGSTAD (cxe la pordo). Mi trovis leterslipon de vi hejme. Kion
tio signifas?

LINDE. Mi absolute devas paroli kun vi.

KROGSTAD. Nu? Kaj tio absolute devas okazi en tiu cxi domo?

LINDE. Hejme cxe mi ne eblas; mia cxambro ne havas apartan
enirejon. Envenu; ni estas tute solaj; la cxambristino dormas, kaj
la gesinjoroj Helmer estas en balo supre.

KROGSTAD (venas en la cxambron). Jen, jen. La gesinjoroj Helmer
dancas cxi-vespere? Fakte?

LINDE. Jes, kial ne?

KROGSTAD. Nu jes, kial ne?

LINDE. Nun, Krogstad, nun ni du do kune parolu.

KROGSTAD. Cxu ni du do havas ion pli por priparoli?

LINDE. Ni havas multon por priparoli.

KROGSTAD. Tion mi gxis nun ne opiniis.

LINDE. Ne, cxar vi neniam vere komprenis min.

KROGSTAD. Cxu estis io pli por kompreni, krom tio, kio estas tiom
simpla en la mondo? Senkora virino forpusxas viron, kiam sin
ofertas io, kio estas pli avantagxa.

LINDE. Cxu vi opinias, ke mi vere estas tiom senkora? Kaj cxu vi
opinias, ke mi rompis de vi facilkore?

KROGSTAD. Vere ne?

LINDE. Krogstad, cxu vi tion vere kredis?

KROGSTAD. Se tiel ne estis, kial vi do tiam skribis al mi tian
leteron, kian vi skribis?

LINDE. Mi ja ne povis agi alimaniere. Cxar mi devis rompi kun vi,
estis ja ankaux mia devo ekstermi en vi cxion, kion vi por mi
sentis.

KROGSTAD (premegas siajn manojn). Tiel do. Kaj tio -- tio nur por
mono!

LINDE. Ne forgesu, ke mi havis senhelpan patrinon kaj du etajn
fratojn. Ni ne povis atendi vin, Krogstad; pri vi estus ja tiam
longa atendado.

KROGSTAD. Nu ja, estis; sed vi ne rajtis forpusxi min pro alia
homo.

LINDE. Nu, mi ne scias. Multajn fojojn mi demandis al mi mem, cxu
mi tion rajtis.

KROGSTAD (pli kviete). Kiam mi vin perdis, sentigxis, kvazaux la
firma grundo forglitus de sub miaj piedoj. Rigardu min; nun mi
estas sxiprompito sur vrako.

LINDE. Helpo povus esti proksima.

KROGSTAD. Gxi estis proksima; sed nun vi venis kaj baris al mi la
vojon.

LINDE. Kontraux mia scio, Krogstad. Nur hodiaux mi eksciis, ke
estas vi, kiun mi anstatauxos en la banko.

KROGSTAD. Mi kredas vin, cxar vi tion diras. Sed nun, kiam vi
scias, cxu vi ne retiras vin?

LINDE. Ne; cxar tio neniel utilus al vi.

KROGSTAD. Utilus, utilus --; mi tion tamen farus.

LINDE. Mi lernis agi prudente. La vivo kaj la akra, amara neceso
instruis tion al mi.

KROGSTAD. Kaj la vivo instruis al mi ne fidi malplenajn
frazojn.

LINDE. Do la vivo instruis al vi ion tre sagxan. Sed fidi al agoj
vi tamen devas?

KROGSTAD. Al kio vi aludas?

LINDE. Vi diris, ke vi staras kiel sxiprompito sur vrako.

KROGSTAD. Mi havis bonajn kialojn por tion diri.

LINDE. Ankaux mi sidas kiel sxiprompita virino sur vrako. Neniun
por funebri, kaj neniun por prizorgi.

KROGSTAD. Vi mem elektis.

LINDE. Mi tiam ne havis elekton.

KROGSTAD. Nu, kaj kio pli?

LINDE. Krogstad, cxu eble ni du sxiprompitoj povus transiri unu
al la alia?

KROGSTAD. Kion vi sugestas?

LINDE. Du sur unu vrako staras pli sekure ol unuope sur du.

KROGSTAD. Kristine!

LINDE. Kial, laux via supozo, mi venis al la urbo?

KROGSTAD. Cxu eblus ke vi havus penson pri mi?

LINDE. Mi devas labori, se mi povu elteni la vivon. Cxiujn miajn
vivtagojn, tiom longe kiom mi memoras, mi laboris; kaj tio estis
mia plej kontentiga kaj sola plezuro. Sed nun mi staras tute sola
en la mondo, tiel terure malplena kaj forlasita. Labori nur por si
mem ne donas ian plezuron. Krogstad, havigu al mi iujn kaj ion por
kiuj labori.

KROGSTAD. Tion mi ne fidas. Estas nenio alia krom ekzaltita
virina grandanimeco, kiu eliras oferi sin mem.

LINDE. Cxu vi iam konstatis, ke mi estas ekzaltita?

KROGSTAD. Cxu vi efektive povus fari tion? Diru al mi, -- cxu vi
estas plene informita pri mia pasinteco?

LINDE. Jes.

KROGSTAD. Kaj cxu vi scias, kiel cxi tie oni rigardas min?

LINDE. Antaux nelonge vi donis al mi la impreson, ke kun mi vi
estus farigxinta alia homo.

KROGSTAD. Pri tio mi estas certa.

LINDE. Cxu ne eblus ankoraux?

KROGSTAD. Kristine; -- tion vi diras tute intence! Jes, vi faras.
Mi vidas tion laux via esprimo. Cxu vi do efektive kuragxas --?

LINDE. Mi bezonas iujn, por kiuj esti patrino; kaj viaj infanoj
bezonas patrinon. Ni du bezonas unu la alian. Krogstad, mi fidas je
via baza kerno; -- kune kun vi mi cxion kuragxas.

KROGSTAD (prenas sxiajn manojn). Dankon, dankon, Kristine; -- nun
mi montru, ke mi scipovu restarigi min ankaux en la okuloj de
aliuloj. -- Ho, sed mi forgesis --

LINDE (auxskultas). Ts! La Tarantelo! Foriru, foriru!

KROGSTAD. Kial? Kio estas?

LINDE. Vi auxdas la dancon tie supre? Kiam gxi estos finita, ni
povos atendi ilin.

KROGSTAD. Nu ja, mi foriros. Cxio estas ja vana. Kompreneble vi
ne scias pri la pasxo, kiun mi faris kontraux Helmer.

LINDE. Jes, Krogstad, mi scias pri gxi.

KROGSTAD. Kaj tamen vi kuragxus --?

LINDE. Mi bone komprenas al kia ago malespero povas peli homon
kiel vi.

KROGSTAD. Ho, se mi povus igi tion nefarita!

LINDE. Tion vi povus; cxar via letero ankoraux kusxas en la
skatolo.

KROGSTAD. Vi estas certa?

LINDE. Tute certa; sed --

KROGSTAD (rigardas sxin esplore). Cxu tiel por kompreni? Vi volas
savi vian amikinon je kiu ajn prezo. Diru malkasxe. Cxu tiel
estas?

LINDE. Krogstad; tiu kiu unu fojon vendis sin mem pro aliuloj,
tion ne denove faros.

KROGSTAD. Mi repostulos mian leteron.

LINDE. Ne, ne.

KROGSTAD. Certe jes; kompreneble; mi atendas cxi tie gxis Helmer
venos; mi diros al li, ke li redonu al mi mian leteron, -- ke nur
temas pri mia maldungo, -- ke li ne legu gxin.

LINDE. Ne, Krogstad, vi ne revoku vian leteron.

KROGSTAD. Sed diru al mi, cxu vere ne estas pro tio, ke vi
decidis rendevuon cxi tie?

LINDE. Jes, en la unua paniko; sed nun tagnokto interpasis, kaj
estas nekredeblaj aferoj, kiujn mi dum tiu tempo vidis en tiu cxi
hejmo. Helmer nepre cxion eksciu; tiu malfelicxiga sekreto devas
esti malkasxita; devas veni kompleta klarigo inter la du; ili ne
povas dauxrigi en tiu reto de sekretigo kaj pretekstoj.

KROGSTAD. Nu jes; se vi do tion volas riski --. Sed ion mi
almenaux povas fari, kaj tion mi faru tuj --

LINDE (auxskultas). Rapidu! Foriru, foriru! La danco estas
finita; ni ne plu estas sekuraj, ecx ne momenton.

KROGSTAD. Mi atendas vin malsupre.

LINDE. Jes, faru; vi devas akompani min al la pordo.

KROGSTAD. Tiom nekredeble felicxa mi neniam antauxe estis.

(Li foriras tra la ekstera pordo; la pordo inter la sidcxambro
kaj la antauxcxambro restas malfermita)

LINDE (iom ordigas kaj metas siajn elirvestojn pretaj). Kia sxangxo!
Jes, kia sxangxo! Homoj por kiuj labori, -- por kiuj vivi; hejmo en
kiu krei hejmecon. Nu, mi vere eklaboru -- Ke ili baldaux venu --
(auxskultas) Aha, tie ili estas. Ekvestigxi. (surmetas cxapelon kaj
mantelon)

(La vocxoj de _Helmer_ kaj _Nora_ auxdigxas ekstere; sxlosilo
turnigxas, kaj _Helmer_ kondukas _Nora _preskaux perforte en la
antauxcxambron. Sxi estas vestita en la itala kostumo kun granda,
nigra sxalo super si; li estas en festena vestaro kun nebutonumita
nigra domeno supere)

NORA (ankoraux cxe la pordo, rezista). Ne, ne, ne; ne cxi tien!
Mi volas ree supren. Mi ne volas foriri tiel frue.

HELMER. Sed karega Nora --

NORA. Ho, mi petegas vin, Torvald; mi petas vin elkore, -- nur unu
horon ankoraux!

HELMER. Ecx ne unu minuton, mia dolcxa Nora. Vi scias, ke estis
interkonsento. Jen jen; en la cxambron; aux vi malvarmumigxos.

(Li kondukas sxin malgraux sxia kontrauxstaro, iom pusxetante en
la sidcxambron.)

LINDE. Bonan vesperon.

NORA. Kristine!

HELMER. Nu do, sinjorino Linde, vi cxi tie tiom malfrue?

LINDE. Jes, pardonu; mi ege volis vidi Nora kostumita.

NORA. Cxu vi sidis cxi tie min atendante?

LINDE. Jes; bedauxrinde mi ne venis suficxe frue; vi jam estis
supre; kaj mi ne volis hejmeniri antaux ol mi vin vidis.

HELMER (forprenas la sxalon de Nora). Jes, bone rigardu sxin. Mi
opinius, ke sxi valoras esti rigardata. Cxu sxi ne estas cxarma,
sinjorino Linde?

LINDE. Jes, vere sxi estas --

HELMER. Cxu sxi ne estas mirinde delikata? Tio estis ankaux la
komuna opinio de la festenanoj. Sed terure obstina sxi estas, -- la
dolcxa etulino. Kion ni faru pri tio? Imagu, mi preskaux devis uzi
forton por kunvenigi sxin.

NORA. Ho, Torvald, vi pentos pri tio, ke vi ne permesis al mi ecx
nur duonan horon pli.

HELMER. Jen, vi auxdas, sinjorino. Sxi dancas sian Tarantelon, --
faras bruegan sukceson, -- meritan, -- kvankam estis en la esprimado
eble iom tro da natureco; mi opinias, -- iom pli ol laux strikta
mezuro estus konforma al la postuloj de arto. Sed tamen! La cxefa
afero estas, -- sxi sukcesas; sxi faras bruan sukceson. Cxu mi post
tio lasu sxin resti? Redukti la impreson? Ne dankon; mi prenis mian
cxarman kaprean knabineton -- kaprican kaprean knabineton, mi povus
diri -- sub la brakon; rapidan rondiron tra la salono; klinigxon al
cxiuj flankoj, kaj -- kiel oni diras en lingvo de romanoj -- la bela
vido malaperis. Finalo cxiam kreu efekton, sinjorino Linde; sed
_tion_ mi ne kapablas komprenigi al Nora. Puf, estas varme cxi tie.
(jxetas la domenon sur segxon kaj malfermas la pordon de sia
cxambro) Kio? Estas mallume. Nu ja; kompreneble. Pardonu -- (li tien
eniras kaj ekbruligas kelkajn lumojn)

NORA (flustras rapide kaj senspire). Nu?!

LINDE (mallauxte). Mi parolis kun li.

NORA. Kaj jen --?

LINDE. Nora, -- vi devas diri cxion al via edzo.

NORA (senvocxe). Mi sciis.

LINDE. Vi ne havas kauxzon por ion timi flanke de Krogstad; sed
paroli vi devas.

NORA. Mi ne parolos.

LINDE. Do parolos la letero.

NORA. Dankon, Kristine; mi nun scias, kio estas farenda. Ts --!

HELMER (revenas). Nu, sinjorino, cxu vi nun admiris sxin?

LINDE. Jes; kaj nun mi volas diri bonan nokton.

HELMER. Ho, jam nun? Cxu estas via, tiu trikajxo?

LINDE (prenas gxin). Jes; dankon; mi preskaux forgesis gxin.

HELMER. Do vi trikas?

LINDE. Jes ja.

HELMER. Sciu, vi devus prefere brodi.

LINDE. Nu? Kaj kial?

HELMER. Cxar estas multe pli bele. Rigardu; oni tenas la
brodajxon tiel per la maldekstra mano, kaj per la dekstra oni
kondukas la kudrilon -- tiel -- etende en longa kurbo; cxu ne --?

LINDE. Jes, povas esti --

HELMER. Sed kontrauxe triki -- neniam farigxas alie ol malbele;
rigardu; la kunprematajn brakojn, -- la trikilojn, kiuj iradas
supren kaj malsupren; -- estas io cxineca cxe tio. -- Ah, estis vere
bonega cxampano, per kiu oni regalis nin.

LINDE. Nu, bonan nokton, Nora, kaj ne plu estu obstina.

HELMER. Bona konsilo, sinjorino Linde!

LINDE. Bonan nokton, sinjoro direktoro.

HELMER (akompanas sxin al la pordo). Bonan nokton, bonan nokton;
mi esperas, ke vi venos sekure hejmen? Mi tiel volonte --; sed ne
estas ja longa distanco irenda. Bonan nokton, bonan nokton.
(Sxi foriras; li fermas la pordon malantaux sxi kaj ree envenas)
Jen, jen; fine ni sukcesis eligi sxin. Sxi estas terure teda, tiu
homajxo.

NORA. Cxu vi ne estas tre laca, Torvald?

HELMER. Ne, tute ne.

NORA. Ecx ne dormema?

HELMER. Absolute ne; kontrauxe mi sentas min treege vigla. Sed
vi? Jes, vi efektive aspektas kaj laca kaj dormema.

NORA. Jes, mi estas tre laca. Nun mi volas baldaux dormi.

HELMER. Jen vidu; vidu! Estis do gxuste de mi, ke ni ne pli longe
restus.

NORA. Ho, estas ja gxusta, cxio, kion vi faras.

HELMER (kisas sxin sur la frunto). Nun la alauxdeto parolas
kvazaux gxi estus homo. Sed cxu vi observis kiom gaja Rank estis
cxi-vespere?

NORA. Cxu? Li estis? Mi ne trovis sxancon paroli kun li.

HELMER. Ankaux mi preskaux ne; sed dum longa tempo mi ne vidis
lin en tia bona humoro. (rigardas sxin dum momento; poste li
alproksimigxas) Hm, -- estas do gxue esti reveninta en sian propran
hejmon; esti tute sola kun vi -- Ho, vi rava, alloga juna virino!

NORA. Ne rigardu min tiel, Torvald!

HELMER. Cxu mi ne rigardu mian plej karan posedajxon? Tiun
admirindajxon, kiu estas mia, sole mia, mia komplete.

NORA (pasxas al la alia flanko de la tablo). Ne parolu al mi tiel
cxi-nokte.

HELMER (sekvas). Vi ankoraux havas la Tarantelon en la sango, mi
rimarkas. Kaj tio igas vin ecx pli loga. Auxskultu! Nun la gastoj
estas forirantaj. (pli mallauxte) Nora, -- baldaux estos silente en
la tuta domo.

NORA. Jes, mi esperas.

HELMER. Jes, cxu ne, mia propra kara Nora? Ho, cxu vi scias, --
kiam mi tiel estas kun vi en festeno, -- cxu vi scias, kial mi tiom
malmulte parolas kun vi, tenas min fore de vi, nur foje sendas al
vi sxtelitajn okuljxetojn, -- cxu vi scias, kial mi faras tion?
Estas cxar mi imagas al mi, ke vi estas mia sekreta amatino, mia
juna sekreta fiancxino, kaj ke neniu suspektas, ke estas io inter
ni du.

NORA. Nu ja, ja, ja; mi ja scias, ke cxiuj viaj pensoj estas cxe
mi.

HELMER. Kaj kiam ni estas ekirantaj, kaj mi metas la sxalon
cxirkaux viajn delikatajn, junecajn sxultrojn, -- cxirkaux tiu
mirinda kolkurbo, -- tiam mi imagas al mi, ke vi estas mia juna
novedzino, ke ni jxus venis de la geedzigxa ceremonio, kaj ke mi la
unuan fojon kondukas vin en mian logxejon, -- kaj ke mi la unuan
fojon estas sola kun vi, -- tute sola kun vi, vi juna, tremanta
delikatajxo! La tutan vesperon mi havis neniun sopiron krom vi.
Kiam mi vidis vin impeti kaj logi en la Tarantelo, -- tiam mia sango
bolis; mi ne plu kapablis elteni; -- tial mi kondukis vin cxi tien
malsupre tiom frue --

NORA. Iru nun, Torvald! Foriru de mi. Mi ne volas cxion cxi.

HELMER. Kion tio signifas? Vi certe ludas petolulinon kun mi,
Nonjo. Volas; volas? Cxu mi ne estas via edzo --?

(Iu frapas la eksteran pordon)

NORA (ekskuigxas). Vi auxdis --?

HELMER (al la enirejo). Kiu estas?

RANK (ekstere). Estas mi. Cxu vi permesas, ke mi envenu
momenton?

HELMER (mallauxte, kun irito). Hm, kion li volas nun? (lauxte)
Momenton. (aliras kaj malfermas) Nu, estas ja gxentile ke vi ne
preterpasas nian pordon.

RANK. Sxajnis al mi, ke mi auxdas vian vocxon, kaj mi deziris
enrigardi. (lasas la okulon vagi paseme cxirkauxen) Ak ja; tiuj
karaj, konataj cxambroj. Vi havas hejmecan varmon ene cxe vi, vi
du.

HELMER. Lauxaspekte vi inde gxuis la etoson ankaux supre.

RANK. Bonege. Kial mi ne farus? Kial oni ne kunprenu cxion en tiu
cxi mondo? Almenaux tiom kiom oni povas, kaj kiel eble plej longe.
La vino estis altkvalita --

HELMER. Precipe la cxampano.

RANK. Cxu ankaux vi tion rimarkis? Estas preskaux nekredeble,
kiom multe mi kapablis engluti.

NORA. Ankaux Torvald trinkis multe da cxampano cxi-vespere.

RANK. Cxu?

NORA. Jes; kaj poste li cxiam estas tiom amuza.

RANK. Nu, kial oni ne havu gajan vesperon post bone utiligita
tago?

HELMER. Bone utiligita; pri tio mi bedauxrinde ne rajtas lauxdi
min.

RANK (frapas lian sxultron). Sed pri tio mi ja rajtas!

NORA. Doktoro Rank, vi estas ja farinta sciencan ekzamenon
hodiaux.

RANK. Gxuste.

HELMER. Jen, jen; Nonjo parolas pri sciencaj ekzamenoj!

NORA. Kaj cxu mi povas gratuli vin pri la rezulto?

RANK. Jes, vere vi povas.

NORA. Gxi do estas bona?

RANK. La plej eble bona por kuracisto kiel por paciento, --
certeco.

NORA (rapide kaj esplorante). Certeco?

RANK. Kompleta certeco. Cxu mi ne devus havi gajan vesperon
poste?

NORA. Jes, vi gxuste faris, doktoro Rank.

HELMER. Tion ankaux mi diras; se vi nur ne suferos pro tio
morgaux.

RANK. Nu, en la vivo oni ja nenion ricevas senpage.

NORA. Doktoro Rank, -- sxajnas ke vi multe sxatas maskeradojn?

RANK. Jes, kiam estas suficxe multaj burleskaj maskoj --

NORA. Auxskultu; kio ni du estu en la venonta maskerado?

HELMER. Vi eta, frivolino, -- cxu vi jam pensas pri la
venonta!

RANK. Ni du? Jes, tion mi al vi diru; vi estu felicxo-feino.

HELMER. Jes, sed eltrovu kostumon, kiu tion montras.

RANK. Lasu vian edzinon sin prezenti, tiel kiel sxi staras kaj
iras tra la mondo --

HELMER. Vere trafe dirite. Sed cxu vi ne scias, kio vi mem volas
esti?

RANK. Jes, mia kara amiko, pri tio mi estas tute certa.

HELMER. Nu?

RANK. En la venonta maskerado mi estos nevidebla.

HELMER. Jen stranga kaprico.

RANK. Ekzistas granda, nigra cxapelo --; cxu vi neniam auxdis pri
la malaperiga cxapelo? Per tiu oni sin kovros, kaj neniu onin
vidos.

HELMER (kun subpremita rideto). Ne, jen vi pravas.

RANK. Sed mi ja tute forgesas, pro kio mi venis. Helmer, donu al
mi cigaron, unu el la nigraj Havana.

HELMER. Kun plej granda plezuro. (prezentas ujon)

RANK (prenas unu kaj trancxas la pinton). Dankon.

NORA (frotas alumeton). Permesu al mi doni al vi fajron.

RANK. Dankon pro tio. (Sxi tenas por li la alumeton; li
ekbruligas la cigaron) Kaj nun, adiaux!

HELMER. Adiaux, adiaux, kara amiko!

NORA. Dormu bone, doktoro Rank.

RANK. Dankon por tiu deziro.

NORA. Deziru al mi la samon.

RANK. Al vi? Nu ja, cxar vi tion volas --. Dormu bone. Kaj dankon
pro la fajro. (Li kapsalutas al ambaux kaj foriras)

HELMER (mallauxte). Li trinkis konsiderinde.

NORA (distrite). Eble.

(_Helmer_ prenas el la posxo sian sxlosilaron kaj iras en
la antauxcxambron)

NORA. Torvald -- kion vi intencas tie?

HELMER. Mi devas malplenigi la leterskatolon; gxi estas tute
plena; ne estos loko por la gazetoj morgaux frue --

NORA. Cxu vi intencas labori cxi-nokte?

HELMER. Vi ja scias, ke mi ne volas. -- Kio estas tio? Iu fusxis
la seruron.

NORA. La seruron --?

HELMER. Jes, certe, tiel estas. Kio povas esti? Mi ne kredus, ke
la servistinoj --? Tie kusxas rompita harpinglo. Nora, gxi estas
via --

NORA (rapide). Do devas esti unu el la infanoj --

HELMER. De tio vi devas vere dekutimigi ilin. Hm, hm; -- jen, mi
tamen sukcesis malsxlosi gxin (elprenas la enhavon kaj vokas en la
kuirejon) Helene! -- Helene; estingu la lampon en la koridoro.

(Li ree eniras en la sidcxambron kaj fermas la pordon de la
antauxcxambro)

HELMER (kun la leteroj en la mano). Jen. Rigardu kiel amasigxis.
(trafoliumas) Kio estas tio?

NORA (cxe la fenestro). La letero! Ho ne, ne, Torvald!

HELMER. Du vizitkartoj -- de Rank.

NORA. De doktoro Rank?

HELMER (rigardas ilin). _Doctor medicinae Rank_. Ili
kusxis plej supre; versxajne li enmetis ilin, kiam li foriris.

NORA. Cxu estas io sur ili?

HELMER. Estas nigra kruco super la nomo. Rigardu. Estas vere
tremiga kaprico. Tio aspektas ja, kvazaux li anoncus sian propran
morton.

NORA. Li ja tion faras.

HELMER. Kion? Cxu vi ion scias? Cxu li diris ion al vi?

NORA. Jes. Kiam tiuj kartoj venas, li nin fine adiauxis. Li volas
enfermi sin kaj morti.

HELMER. Mia malfelicxa amiko. Mi ja sciis, ke mi lin ne longe
havus. Sed tiom frue --. Kaj li sin kasxas kiel vundita besto.

NORA. Kiam tio _devas_ okazi, tiam estas plej bone, ke gxi
okazu senvorte. Cxu ne, Torvald?

HELMER (iras tien kaj reen). Li estis kvazaux kun-kreskinta kun
ni. Mi preskaux ne kapablas imagi lin for. Li, kun siaj suferoj kaj
sia soleco, donis kvazaux nuban fonon al nia sun-plena felicxo. --
Nu, eble estas pli bone tiel. Almenaux por li. (haltas) Eble ankaux
por ni, Nora. Nun ni du estas komplete lasitaj unu al la alia.
(cxirkauxbrakas sxin) Ho vi, mia amata edzino; sxajnas al mi, ke mi
ne povas vin teni suficxe firme. Sciu, Nora, -- multfoje mi deziras,
ke superpenda dangxero minacus vin, por ke mi povus riski vivon kaj
sangon kaj cxion, cxion por vi.

NORA (sin desxiras kaj diras forte kaj decide). Nun vi legu viajn
leterojn, Torvald.

HELMER. Ne, ne; ne cxi-nokte. Mi volas esti cxe vi, mia amata
edzino.

NORA. Kun la mortopenso pri via amiko --?

HELMER. Vi pravas. Tio skuis nin ambaux; malbeleco venis inter
nin; pensoj pri morto kaj dissolvigxo. Ni liberigxu de tio. Gxis
tiam --. Ni retirigxu ambaux al la sia.

NORA (cxirkauxbrakante lian kolon). Torvald, -- bonan nokton!
Bonan nokton!

HELMER (kisas sxin sur la frunton). Bonan nokton, vi mia eta
kantbirdo. Dormu bone, Nora. Nun mi tralegos la leterojn.

(Kun la paketo li iras en sian cxambron kaj fermas la pordon
malantaux si)

NORA (kun frenezaj okuloj, palpas cxirkauxe, kaptas la domenon
de _Helmer_, volvas gxin cxirkaux sin kaj flustras rapide,
rauxke kaj intermite). Lin neniam plu vidi. Neniam. Neniam. Neniam.
(jxetas la sxalon sur la kapon) Ankaux neniam plu vidi la infanojn.
Ecx ne ilin. Neniam; neniam. -- Ho ve, la glacifrosta, nigra akvo.
Ho, la senfunda --; tio --. Ho, se nur estus finite. -- Nun li havas
gxin; nun li gxin legas. Ho ne, ne, ankoraux ne. Torvald, adiaux,
vi kaj la infanoj --

(Sxi volas kuri eksteren tra la antauxcxambro; samtempe
_Helmer_ abrupte malfermas la pordon de sia cxambro kaj staras
tie kun malfermita letero en la mano.)

HELMER. Nora!

NORA (krias lauxte). Aj --!

HELMER. Jen kio? Cxu vi scias, kion diras tiu letero?

NORA. Jes, mi scias. Lasu min iri! Lasu min eliri!

HELMER (retenas sxin). Kien vi volas?

NORA (provas liberigi sin). Vi ne savu min, Torvald!

HELMER (ekskuita stumblas malantauxen). Vero! Estas vero kion li
skribas? Terure! Ne, ne; ne eblas ke tio estu vero.

NORA. Estas vero. Mi amis vin super cxio en la mondo.

HELMER. Ba, ne prezentu stultajn evitemajn respondojn.

NORA (pasxon pli proksimen). Torvald --!

HELMER. Vi malfelicxiga, -- kion vi entreprenis!

NORA. Lasu min foriri. Vi ne portu tion por mi. Vi ne prenu tion
sur vin.

HELMER. Neniu komediajxo. (sxlosas la pordon de la
antaux-cxambro) Tie cxi vi restu kaj estu responda pri viaj faroj.
Cxu vi komprenas, kion vi faris? Respondu! Cxu vi komprenas?

NORA (rigardas lin sendeturne, kaj diras per rigida esprimo).
Jes, nun mi komencas gxisfunde kompreni.

HELMER (marsxas tien kaj reen). Ho ve, al kia teruro mi vekigxas.
En cxiuj tiuj ok jaroj, -- sxi, kiu estis mia plezuro kaj fiero, --
hipokrita, mensogema, -- ankoraux pli terure, krima! -- Ho, la
senfunda abomenajxo kasxita en tio! Fi, fi!

(_Nora_ silentas kaj rigardas lin sendeturne.)

HELMER (haltas antaux sxi). Mi devus esti suspektinta, ke io tia
okazus. Mi devus esti antauxvidinta tion. Cxiujn tiujn facilanimajn
principojn de via patro --. Silentu! Cxiujn tiujn facilanimajn
principojn de via patro vi heredis. Neniun religion, neniun
moralon, neniun devosenton --. Ho ve, kiom mi estas punata por
indulgi lin. Por vi mi tion faris; kaj tiel vi rekompencas min.

NORA. Jes, tiel.

HELMER. Nun vi ruinigis mian tutan felicxon. Vi perdigis al mi
mian tutan estontecon. Ho, estas terure pripensi. Mi estas sub la
potenco de senskrupula homo; li povas agi kontraux mi kiel al li
placxas, postuli de mi kion ajn; ordoni, komandi super mi laux siaj
kapricoj; mi ne kuragxos grumbli. Kaj tiom mizere mi devas sinki
kaj perei pro la kulpo de facilanima virino!

NORA. Kiam mi estos ekster cxi tiu mondo, vi estos libera.

HELMER. Ho, neniujn gestojn. Tiajn frazojn ankaux via patro havis
pretaj. Kio utilus por mi, ke vi estus ekster cxi tiu mondo, kiel vi
diras? Neniom por mi tio utilus. Li povas tamen diskonigi la
aferon; kaj se li tion faros, oni suspektos, ke mi sciis pri via
krima ago. Oni eble kredos, ke mi staris malantauxe, -- ke estas mi,
kiu instigis vin! Kaj pro cxio cxi mi povas danki vin, vin, kiun mi
portis sur la manoj tra nia tuta edzeco. Cxu vi nun komprenas kion
vi faris kontraux mi?

NORA (kun malvarma trankvilo). Jes.

HELMER. Tio estas tiom nekredebla, ke mi ne kapablas klare teni
la penson. Sed ni devas iel nin arangxi. Deprenu vian sxalon.
Deprenu gxin, mi diras! Mi devas iamaniere kontentigi lin. Je kia
ajn kosto ni devas prisilenti la aferon. -- Kaj pri vi kaj mi devas
aspekti kvazaux cxio estus kiel antauxe. Sed kompreneble nur
en la okuloj de la mondo. Sekve vi dauxre restos en la domo,
memkompreneble. Sed la infanojn vi ne rajtas eduki; ilin mi ne
kuragxas konfidi al vi --. Ho, diri tion al sxi, kiun mi tiom alte
amis, kaj kiun mi ankoraux --! Nu, devas esti fino. De nun ne plu
temas pri felicxo; nun temas pri savo de la restajxoj, la pecoj, la
sxajno -- (oni sonorigas)

HELMER (ekskuigxas). Kio estas? Tiom malfrue. Cxu la plej terura --?
Cxu li --? Kasxu vin, Nora! Diru ke vi estas malsana.

(_Nora_ restas staranta senmove. _Helmer_ iras kaj
malfermas la pordon de la antauxcxambro)

CxAMBRISTINO (duone vestita, en la antauxcxambro). Jen venis
letero al sinjorino.

HELMER. Donu gxin al mi. (kaptas la leteron kaj fermas la pordon)
Jes, estas de li. Vi ne havu gxin; mi mem legos gxin.

NORA. Legu vi.

HELMER (cxe la lampo). Mi preskaux ne kuragxas. Eble ni estas
perditaj, ambaux. Ne; mi _devas_ scii. (malfermas haste la
leteron; perokule trakuras kelkajn liniojn; rigardas enmetitan
paperfolion; krio de gxojo:) Nora!

(_Nora_ rigardas lin demande)

HELMER. Nora! -- Ne; mi devas denove legi unu fojon. -- Jes, jes;
tiel estas. Mi estas savita! Nora, mi estas savita!

NORA. Kaj mi?

HELMER. Ankaux vi kompreneble; ambaux ni estas savitaj, vi kaj
mi. Rigardu. Li resendas al vi la sxuldateston. Li skribas, ke li
bedauxras kaj pentas --; ke felicxa sxangxo en lia vivo --; Pa, estas
indiferenta tio, kion li skribas. Ni estas savitaj, Nora! Neniu
povos fari al vi malbonon. Ho Nora, Nora --; ne, unue ni forigu
cxiun cxi abomenajxon el nia mondo. Mi rigardu -- (haste rigardetas
al la sxuldatesto) Ne, mi ne volas rigardi; por mi poste cxio estu
nenio krom songxo. (dissxiras la ateston kaj ambaux leterojn,
jxetas la tuton en la fornon kaj rigardas dum ili brulas) Jen, jen,
nun ili ne plu ekzistas. -- Li skribis, ke vi de post Julvespero --
Ho, devis esti tri teruraj tagoj por vi, Nora.

NORA. Mi luktis severan batalon dum tiuj tri tagoj.

HELMER. Kaj suferis en angoro, kaj ne vidis alian eliron ol --.
Ne; ni ne volas memori tiujn abomenindajn aferojn. Ni nur gxoju kaj
ripetu: Finite; estas finite! Auxskultu min do, Nora, lauxaspekte
vi ne konceptas: Estas finite. Kio tamen estas tiu -- tiu rigida
esprimo? Ho, kompatinda, eta Nonjo, mi bone komprenas; vi ne vere
kredas, ke mi pardonis vin. Sed jen mi faris, Nora; mi jxuras al
vi: Mi pardonis al vi cxion. Mi ja scias, ke kion vi faris, tion vi
faris el amo al mi.

NORA. Jes, vere.

HELMER. Vi amis min, kiel edzino devas ami sian edzon. Estas nur
la rimedoj, kiujn vi ne kapablis prijugxi. Sed cxu vi kredas, ke vi
al mi estas malpli kara pro tio, ke vi ne kapablas agi sendepende?
Ne, ne, nur apogu vin al mi; mi konsilu vin; mi instruu vin. Mi ne
estus viro, se ne gxuste tiu virina senhelpeco igus vin duoble pli
alloga en miaj okuloj. Ne prenu al vi la malkarajn vorton, kiujn mi
diris al vi en la unua teruro, kiam sxajnis kvazaux cxio
renversigxis super min. Mi pardonis vin, Nora; mi jxuras al vi, mi
pardonis vin.

NORA. Mi dankas vin pro via pardono.

(Sxi eliras tra la pordo dekstre)

HELMER. Ne, restu --. (rigardas enen) Kion vi faru en la
alkovo?

NORA (de interne). Dejxeti la maskeradan kostumon.

HELMER (cxe la malfermita pordo). Jes, tion vi faru; provu
retrankviligxi kaj retrovi animan ekvilibron, vi mia eta timigita
kantbirdo. Ripozu trankvile; mi havas largxajn flugilojn por vin
kovri. (marsxas tien kaj reen proksime cxe la pordo) Ho, kiom varma
kaj bela estas nia hejmo, Nora. Gxi estas rifugxejo por vi; en gxi mi
gardos vin kvazaux cxasitan kolombon, kiun mi senvunda savis el la
ungegoj de la akcipitro; mi trankviligu vian kompatindan, batantan
koron. Iom post iom tio farigxos, Nora; kredu min. Morgaux cxio cxi
aspektos por vi alie; baldaux cxio estos kiel antauxe; mi ne longe
devos ripeti por vi ke mi pardonis vin; vi mem nepre sentos, ke mi
faris. Kiel vi povas imagi, ke mi iam havus la ideon forpeli vin
aux nur riprocxi vin pro io? Ho, vi ne konas la bonkorecon de vera
viro, Nora. Por viro estas io nedireble dolcxa en tio, scii en si
mem, ke li pardonis sian edzinon, -- ke li pardonis sxin el plena
kaj sincera koro. Tiel sxi estas ja kvazaux en duobla senco
farigxinta lia posedajxo; li kvazaux enmetis sxin en la mondon
denove; sxi estas iamaniere farigxinta kaj lia edzino kaj lia
infano samtempe. Tia vi de nun estu por mi, vi konfuzita, senhelpa
estajxo. Timu nenion, Nora; estu nur sincera al mi, kaj mi estos
via volo kaj via konscienco. Sed kio? Ne en la liton? Vi sxangxis
vestojn?

NORA (en sia cxiutaga robo). Jes, Torvald, nun mi sxangxis
vestojn.

HELMER. Sed kial, nun, tiel malfrue --?

NORA. Cxi-nokte mi ne dormos.

HELMER. Sed, kara Nora --

NORA (rigardas sian horlogxon). Ankoraux ne estas tro malfrue.
Sidigu vin cxi tie, Torvald; ni du havas multon por priparoli.

(Sxi sidigas sin flanke de la tablo.)

HELMER. Nora, -- kion signifas tio cxi? Tiu rigida esprimo --

NORA. Eksidu. -- Dauxros longe. Mi havas multon por priparoli kun
vi.

HELMER (eksidas cxe la tablo kontrauxe al sxi). Vi timigas min,
Nora. Kaj mi ne komprenas vin.

NORA. Ja, gxuste tiel estas. Vi ne komprenas min. Kaj ankaux mi
neniam komprenis vin -- antaux cxi tiu vespero. Ne, ne interrompu
min. Vi nur auxskultu kion mi diras. -- Estas decidiga konfrontado,
Torvald.

HELMER. Al kio vi celas?

NORA (post mallonga pauxzo). Cxu ne unu fakto estas rimarkinda,
tiel kiel ni sidas tie cxi?

HELMER. Kio tio estus?

NORA. Ok jarojn ni estas geedzoj. Cxu vi nun ne ekpensas, ke
estas la unua fojo, ke ni du, edzo kaj edzino, serioze parolas
kune?

HELMER. Nu, serioze, -- kion tio signifas?

NORA. Dum ok plenaj jaroj, -- jes ecx pli longe, -- ek de nia unua
konatigxo, ni neniam intersxangxis ecx unu seriozan vorton pri
seriozaj aferoj.

HELMER. Mi devus do dauxre kaj cxiam informi vin pri zorgoj,
kiujn vi tamen ne povus helpi min porti?

NORA. Mi ne parolas pri zorgoj. Mi diras ke ni neniam sidis kune
por serioze provi pridiskuti ion gxisfunde.

HELMER. Sed, kara Nora, cxu vere tio do interesus vin?

NORA. Jen ni estas cxe la kerno. Vi neniam komprenis min. --
Granda maljustajxo estas farita kontraux mi, Torvald. Unue de
pacxjo kaj poste de vi.

HELMER. Cxu! De ni du, -- de ni du, kiuj amis vin pli varme ol
cxiuj aliaj homoj?

NORA (skuante la kapon). Vi neniam amis min. Vi nur trovis, ke
estas amuze min amindumi.

HELMER. Tamen Nora, kiajn vortojn vi elektas?

NORA. Jes, tiel tamen estas, Torvald. Kiam mi estis hejme cxe
pacxjo, li diris al mi cxiujn siajn opiniojn, kaj sekve mi havis la
samajn opiniojn; kaj se mi havis aliajn, mi ilin kasxis; cxar tion
li ne sxatus. Li nomis min sia pupinfano, kaj li ludis kun mi, same
kiel mi ludis kun miaj pupoj. Poste mi venis en vian domon --

HELMER. Kian esprimon vi uzas pri nia geedzeco?

NORA (negxenate). Mi opinias: tiam mi transigxis de la manoj de
pacxjo en viajn. Vi arangxis cxion laux via gusto, kaj sekve mi
ekhavis la saman guston kiel vi; aux mi sxajnigis; mi tamen ne
certe scias --; mi opinias, ke ambaux sintenoj okazis; foje la unua,
foje la dua. Kiam mi nun rigardas tion, sxajnas al mi, ke mi vivis
kiel malricxa homo, -- nur de mano al busxo. Mi vivtenis min farante
artajxojn por vi, Torvald. Sed tio estis ja kion vi deziris. Vi kaj
pacxjo faris grandan pekon kontraux mi. Vi estas kulpaj, ke nenio
farigxis el mi.

HELMER. Nora, kiom maljusta kaj nedankema vi estas! Cxu vi ne
estis felicxa cxi tie?

NORA. Ne, mi neniam estis. Mi kredis tion; sed mi neniam
estis.

HELMER. Ne -- ne felicxa!

NORA. Ne; nur gaja. Kaj vi cxiam estis bonkora al mi. Sed nia
hejmo estis nenio alia krom ludejo. Cxi tie mi estis via pupedzino,
gxuste kiel mi hejme estis la pupinfano de pacxjo. Kaj la infanoj,
siavice, estis miaj pupoj. Estis por mi amuze kiam vi ludis kun mi,
same kiel estis amuze por ili kiam mi kun ili ludis. Tia estis nia
geedzeco, Torvald.

HELMER. Estas io vera en tio, kion vi diras, -- kiom ajn malmodera
kaj ekzaltita gxi tamen estas. Sed de nun cxio estu alie. La tempo
de ludo estu pasinta; nun venas la tempo de eduko.

NORA. Kies eduko? La mia aux tiu de la infanoj?

HELMER. Kaj via kaj tiu de la infanoj, mia kara Nora.

NORA. Ho, Torvald, vi ne estas viro por eduki min al gxusta
edzino por vi.

HELMER. Kaj tion vi diras?

NORA. Kaj mi, -- kiel estas mi preparita por eduki la
infanojn?

HELMER. Nora!

NORA. Cxu vi ne mem tion diris antaux momento, -- tiun taskon vi
ne kuragxis konfidi al mi.

HELMER. En la momento de ekzaltigxo! Cxu vere vi volas atenti
tion?

NORA. Sed jes; estis gxuste dirite de vi. Mi ne majstras tiun
taskon. Estas alia tasko, kiun mi devas unue plenumi. Mi devas
eduki min mem. Pri tio vi ne estas viro por helpi min. Tion mi
devas fari sola. Kaj tial mi nun foriros de vi.

HELMER (eksaltas). Kion vi diris?

NORA. Mi devas stari tute sola, se mi havu konon pri mi mem, kaj
pri cxio ekstera. Tial mi ne plu povas resti cxe vi.

HELMER. Nora, Nora!

NORA. Mi foriros de cxi tie nun baldaux. Kristine certe akceptos
min cxi-nokte --

HELMER. Vi estas freneza! Mi ne permesas! Mi vin malpermesas!

NORA. De nun ne plu eblas malpermesi ion al mi. Mi kunportos
miajn personajn proprajxojn. De vi mi volas nenion havi, nek nun,
nek poste.

HELMER. Kia frenezajxo estas do tio!

NORA. Morgaux mi vojagxos hejmen, -- mi volas diri, al mia antauxa
hejmo. Tie mi plej facile povos trovi iun okupon.

HELMER. Ho, vi blinda, sensperta kreajxo!

NORA. Mi devas akiri sperton, Torvald.

HELMER. Forlasi vian hejmon, vian edzon kaj viajn infanojn! Kaj
vi ne pensas pri tio, kion la homoj diros?

NORA. Tion mi ne povas konsideri. Mi nur scias, ke estos necese
por mi.

HELMER. Ho, estas indignige. Tiel vi povas perfidi viajn plej
sanktajn devojn.

NORA. Kion vi do konsideras kiel miajn plej sanktajn devojn?

HELMER. Kaj tion mi bezonu diri al vi! Cxu ne estas viaj devoj al
via edzo kaj viaj infanoj?

NORA. Mi havas aliajn devojn same sanktajn.

HELMER. Vi ne havas. Kiuj devoj estus _tiuj_?

NORA. La devoj al mi mem.

HELMER. Unue kaj cxefe vi estas edzino kaj patrino.

NORA. Tion mi ne plu kredas. Mi kredas, ke unue kaj cxefe mi
estas homo, mi, same kiel vi, -- aux almenaux ke mi provu farigxi
tio. Mi bone scias, ke la plimulto pravigas vin, Torvald, kaj ke
ion tian diras la libroj. Sed mi ne plu povas kontentigxi per tio,
kion diras la plimulto, kaj kion diras la libroj. Mi devas mem
pripensi tiujn rilatojn kaj trovi sencon en ili.

HELMER. Cxu vi ne trovus sencon en via stato en via propra hejmo?
Cxu en tiaj rilatoj vi ne havas sentrompan gvidanton? Cxu vi ne
havas la religion?

NORA. Ak, Torvald, mi ja ne vere scias, kio la religio estas.

HELMER. Kia eldiro!

NORA. Mi ja scias nenion krom tio, kion la pastro Hansen diris
dum mia konfirmacio. Li diris ke la religio estas _tio_ kaj
_tio_. Kiam mi estos libera de cxio cxi tie, kaj staros sola,
tiam mi ekzamenos ankaux tiun aferon. Mi volas vidi cxu estas
gxusta tio, kion diris la pastro Hansen, aux almenaux cxu _mi_
en jeno pravas.

HELMER. Ho, tia dirajxo de juna virino estas tamen senekzempla!
Sed se la religio ne povas gvidi vin, lasu almenaux al mi skui vian
konsciencon. Cxar moralan senton vi tamen havas? Aux, respondu, --
eble vi neniun havas?

NORA. Nu, Torvald, ne estas facile respondi al tio. Mi ja tute ne
scias. Tiuj aferoj estas komplete malklaraj por mi. Mi nur scias,
ke mi havas tute alian opinion pri tiaj demandoj, ol vi. Jxus mi ja
ankaux auxdis, ke la legxoj estas aliaj, ol mi opiniis; sed ke tiuj
legxoj estu gxustaj, tiun ideon mi ne kapablas enigi en mian kapon.
Virino do ne rajtus sxirmi sian mortantan patron, aux savi la vivon
de sia edzo! Tian opinion mi ne fidas.

HELMER. Vi parolas kiel infano. Vi ne komprenas la socion en kiu
vi vivas.

NORA. Ne, mi ne komprenas. Sed nun mi volas studi gxin. Mi devas
provi eltrovi kiu pravas, la socio aux mi.

HELMER. Vi estas malsana, Nora; vi havas febron; mi preskaux
kredas, ke vi perdis vian prudenton.

NORA. Mi neniam antauxe sentis min tiel klara kaj certa kiel
cxi-nokte.

HELMER. Kaj klare kaj certe vi forlasas vian edzon kaj viajn
infanojn?

NORA. Jes; mi faras.

HELMER. Do nur unu klarigo estas ebla.

NORA. Kiu?

HELMER. Vi ne plu amas min.

NORA. Nu jes, tiel estas.

HELMER. Nora! -- Kaj tion vi diras!

NORA. Ho, tio doloras min, Torvald; vi estis ja cxiam bonkora al
mi. Sed mi povas nenion pri tio fari. Mi ne plu amas vin.

HELMER (kun perforta sinrego). Cxu ankaux tio estas klara kaj
certa konvinko?

NORA. Jes, tute klara kaj certa. Tial mi ne volas plu resti cxi
tie.

HELMER. Kaj cxu vi ankaux povos klarigi por mi, per kio mi perdis
vian amon?

NORA. Jes, mi povas. Okazis cxi tiun vesperon, kiam la mirindajxo
ne venis; cxar tiam mi vidis, ke vi ne estas tiu viro, kiun mi
imagis.

HELMER. Klarigu pli precize; mi ne komprenas vin.

NORA. Mi atendis pacience dum ok jaroj; cxar, bona Dio, mi
komprenis ja, ke la mirindajxo ne estas ia cxiutaga okazajxo. Sed
jen frakasante ondis tio cxi super min; kaj tiam mi estis absolute
certa ke: Nun venas la mirindajxo. Kiam la letero de Krogstad
kusxis tie, -- mi neniam havis la penson, ke vi volus klini vin sub
la kondicxojn de tiu homo. Mi estis tiom firme certa, ke vi dirus
al li: Publikigu la aferon por la tuta mondo. Kaj post tio --

HELMER. Jes, kaj kio poste? Kiam mi estus fordoninta al honto kaj
malhonoro mian propran edzinon --!

NORA. Kiam tio estus okazinta, tiam mi pensis, absolute certe, ke
vi ekstarus por preni cxion sur vin kaj dirus: Mi estas kulpa.

HELMER. Nora --!

NORA. Vi pensas, ke mi neniam volus akcepti tian oferon de vi?
Kompreneble ne. Sed kiom miaj asertoj valorus kontraux la viaj? --
Tio estis la mirindajxo, al kiu mi sopiris en teruro. Kaj por
malhelpi tion mi decidis fini mian vivon.

HELMER. Mi gxoje laborus por vi noktojn kaj tagojn, Nora, --
eltenus dolorojn kaj mankon por vi. Sed estas neniu, kiu oferas
sian honoron por tiu, kiun oni amas.

NORA. Tion faris centmiloj da virinoj.

HELMER. Ho, vi kaj pensas kaj parolas kiel sensagxa infano.

NORA. Nu, bone. Sed vi nek pensas nek parolas kiel tia viro, al
kiu mi povu ligi min. Kiam pasis via ektimo, -- ne pro tio, kio
minacis min, sed pro tio, al kio vi mem estis endangxerigita, kaj
kiam la tuta dangxero pasis, -- tiam estis por vi, kvazaux nenio
estus okazinta. Gxuste kiel antauxe mi estis via eta kantalauxdo,
via pupo, kiun vi de nun portus duoble gardeme sur la manoj, cxar
gxi estas tiom fragila kaj malforta. (ekstaras) Torvald, -- en
tiu momento mi konsciigxis, ke dum ok jaroj mi logxas cxi tie kune
kun fremda viro, kaj ke mi ekhavis tri infanojn --. Ho, mi ne
eltenas pensi pri tio! Mi povus dissxiri min mem en pecetojn.

HELMER (peze). Mi vidas; mi vidas. Vere estigxis fendego inter
ni. -- Ho, tamen Nora, cxu gxi ne estus plenigxebla?

NORA. Tia, kia mi nun estas, mi neniel estas edzino por vi.

HELMER. Mi havas forton min sxangxi.

NORA. Eble, -- se oni forprenas de vi la pupon.

HELMER. Apartigxi -- apartigxi de vi! Ne, ne, Nora, mi tute ne
povas koncepti tian penson.

NORA (eniras la dekstran cxambron). Des pli certe devas tiel
okazi.

(Sxi revenas kun siaj supervestoj kaj malgranda valizo, kiun sxi
metas sur la segxon apud la tablo.)

HELMER. Nora, Nora, ne nun! Atendu gxis morgaux.

NORA (surmetas la mantelon). Mi ne povas kusxi tra la nokto en la
cxambroj de fremda viro.

HELMER. Sed cxu ni ne povas logxi cxi tie kiel frato kaj fratino --?

NORA (ligas la cxapelon). Vi bone scias, ke tio ne dauxrus longe
--. (metas la sxalon cxirkaux sin) Adiaux, Torvald. Mi ne volas vidi
la infanojn. Mi scias, ke ili estas en pli bonaj manoj ol la miaj.
Tia kia mi nun estas, mi povas esti nenio por ili.

HELMER. Sed iam, Nora, -- iam --?

NORA. Kiel mi povas scii tion? Mi ja ne scias kio el mi
farigxos.

HELMER. Sed vi estas mia edzino, kiel vi estas kaj kiel vi
restos.

NORA. Auxskultu, Torvald; -- kiam edzino forlasas la domon de sia
edzo, tiel kiel mi nun faras, tiam, mi auxdis, li estas laux la
legxo libera de cxiuj devoj al sxi. Cxiuokaze mi liberigas vin de
cxiu ajn devo. Vi ne sentu vin ligita per io, same kiel mi ne volas
esti ligita. Devas esti plena libereco ambauxflanke. Jen, vi
rericevas vian ringon. Donu al mi la mian.

HELMER. Ankaux tion?

NORA. Ankaux tion.

HELMER. Jen gxi estas.

NORA. Tiel, jes. Nun do estas finite. Jen mi metas la sxlosilojn.
Pri la aferoj en la domo la servistinoj cxion scias -- pli bone ol
mi. Morgaux, kiam mi estos forvojagxinta, Kristine venos por paki
la ajxojn, kiuj estas mia posedajxo alportita de mia hejmo. Mi
volas havi ilin postsenditaj.

HELMER. Finite; finite! Nora, cxu vi neniam plu volas pensi pri
mi?

NORA. Mi certe ofte pensos pri vi kaj pri la infanoj kaj pri la
domo.

HELMER. Cxu vi permesas, ke mi skribu al vi, Nora?

NORA. Ne, -- neniam. Tion mi ne permesas.

HELMER. Ho, sed sendi al vi tamen vi permesas --

NORA. Nenion; nenion.

HELMER. -- helpi vin, se vi bezonos.

NORA. Ne, mi diras. Mi akceptas nenion de fremduloj.

HELMER. Nora, -- cxu mi neniam povos esti pli ol fremdulo por
vi?

NORA (prenas la valizon). Ak, Torvald, tiam la mirindajxo devus
okazi. --

HELMER. Nomu al mi tiun mirindajxon!

NORA. Tiam ambaux ni devus nin sxangxi tiel, ke --. Ho, Torvald,
mi ne plu kredas pri io mirinda.

HELMER. Sed mi volas kredi je gxi. Nomu gxin! Sxangxi nin tiel,
ke --?

NORA. Ke kunvivado inter ni du povu farigxi geedzeco. Adiaux.

(Sxi eliras tra la antauxcxambro.)

HELMER (sinkas sur segxon cxe la pordo kaj jxetas la manojn
antaux la vizagxon). Nora! Nora! (rigardas cxirkauxen kaj starigxas)
Malplena. Sxi ne plu estas cxi tie. (Espero ekbrilas en li:)
La mirindajxo --?!

(El malsupre oni auxdas la bruon de pordo, kiu frape sxlosigxas.)








*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK PUPHEJMO: DRAMO EN TRI AKTOJ ***


    

Updated editions will replace the previous one—the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.


START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase “Project
Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg™ License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™
electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg™ License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work
on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the
phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
    at www.gutenberg.org. If you
    are not located in the United States, you will have to check the laws
    of the country where you are located before using this eBook.
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase “Project
Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format
other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg™ website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain
Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works
provided that:

    • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
        the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method
        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
        to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has
        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
        within 60 days following each date on which you prepare (or are
        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
        Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg
        Literary Archive Foundation.”
    
    • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
        License. You must require such a user to return or destroy all
        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™
        works.
    
    • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
        receipt of the work.
    
    • You comply with all other terms of this agreement for free
        distribution of Project Gutenberg™ works.
    

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right
of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg™
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s
goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg™ and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation’s website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread
public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.